Choroby serca należą do najczęstszych przyczyn zgonów na całym świecie. Mogą rozwijać się powoli i dawać niespecyficzne objawy albo mieć gwałtowny przebieg, stanowiąc bezpośrednie zagrożenie życia. Wczesne wykrycie problemu kardiologicznego znacząco zwiększa szanse na skuteczne leczenie i powrót do zdrowia. Dlatego warto wiedzieć, jakie są choroby serca, ich objawy i dostępne metody diagnostyczne.
| Z tego artykułu dowiesz się: – Choroby serca są jedną z głównych przyczyn zgonów na świecie. Do najczęstszych należą: choroba niedokrwienna serca, niewydolność serca, kardiomiopatia, arytmie, wady zastawkowe serca, zapalenie mięśnia sercowego. – Objawy chorób serca mogą być typowe (np. ból w klatce piersiowej, duszność, zmniejszenie tolerancji wysiłku) lub nietypowe (np. zawroty głowy, zmiana wyglądu paznokci). – Diagnostyka chorób serca obejmuje m.in. EKG, echo serca, testy wysiłkowe oraz badania laboratoryjne z krwi. |
Spis treści:
- Jakie są choroby serca?
- Jak rozpoznać chorobę serca?
- Diagnostyka chorób kardiologicznych: jakie badania zrobić?
- Czy można zapobiec chorobom serca?
- Najczęstsze choroby serca. Najczęstsze pytania (FAQ)
Jakie są choroby serca?
Choroby serca to szeroka grupa schorzeń, które mogą dotyczyć zarówno samego mięśnia sercowego, jak i naczyń wieńcowych, zastawek oraz układu przewodzącego impulsy elektryczne. Do najczęstszych należą:
- choroba niedokrwienna serca,
- niewydolność serca,
- zaburzenia rytmu serca,
- wady zastawkowe serca,
- zapalenie mięśnia sercowego,
- kardiomiopatia.
>> Zobacz: Serce człowieka — budowa, położenie i funkcje w organizmie
Choroba niedokrwienna serca (choroba wieńcowa)
Choroba niedokrwienna serca (ICD-10: I20–I25) obejmuje wszystkie stany, w których dochodzi do niedotlenienia mięśnia sercowego. Choroba wieńcowa odnosi się natomiast do zmian w tętnicach wieńcowych. Wyróżnia się:
- przewlekłe zespoły wieńcowe,
- ostre zespoły wieńcowe (niestabilna dławica piersiowa, zawał serca z uniesieniem odcinka ST, zawał serca bez uniesienia odcinka ST, zawał serca nieokreślony, nagły zgon sercowy)
Najczęściej choroba niedokrwienna serca rozwija się na skutek zwężenia lub całkowitego zamknięcia tętnic wieńcowych przez blaszki miażdżycowe. W efekcie serce otrzymuje mniej tlenu i substancji odżywczych niż potrzebuje do prawidłowej pracy. Innymi przyczynami mogą być m.in. skurcz tętnicy wieńcowej czy zapalenie tętnic wieńcowych.
Niewydolność serca
Niewydolność serca (ICD-10: I50) to stan, w którym serce nie jest w stanie pompować odpowiedniej ilości krwi, aby pokryć zapotrzebowanie organizmu. Może mieć przebieg ostry lub przewlekły, a w zależności od zajętej części serca wyróżnia się niewydolność lewokomorową, prawokomorową lub obukomorową.
Przyczyną niewydolności serca może być każda choroba układu krążenia. Najczęściej jest to choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze, kardiomiopatia lub wady zastawkowe serca. Wśród czynników ryzyka wymienia się także cukrzycę, otyłość i przewlekłe nadużywanie alkoholu.
| Warto wiedzieć: Szacuje się, że niewydolność serca dotyczy 600-800 tysięcy osób w Polsce, chociaż według niektórych źródeł choruje nawet milion Polaków. |
Zaburzenia rytmu serca (arytmie)
Arytmie to zaburzenia przewodzenia impulsów elektrycznych prowadzące do zbyt szybkiej, zbyt wolnej lub nieregularnej pracy serca. Mogą być wywołane m.in. przez zaburzenia hormonalne (np. nadczynność tarczycy), niewydolność serca, zapalenie mięśnia sercowego, wady zastawek, zakażenia.
Ze względu na miejsce powstawania arytmie dzieli się na:
- nadkomorowe (np. migotanie przedsionków, trzepotanie przedsionków, napadowa tachykardia nadkomorowa),
- komorowe (np. migotanie komór, częstoskurcz komorowy).
Niektóre arytmie są niegroźne, inne mogą prowadzić do poważnych powikłań – w tym zatrzymania krążenia i nagłej śmierci sercowej.
Wady zastawkowe serca
Zastawki serca to błoniaste przegrody w sercu, które kontrolują jednokierunkowy przepływ krwi, zapobiegając jej cofaniu się. W sercu człowieka znajdują się cztery zastawki:
- przedsionkowo-komorowe – dwudzielna i trójdzielna,
- półksiężycowate – aortalna i pnia płucnego.
Wady zastawek serca (ICD-10: I34–I39) przyjmują postać zwężeń (stenoz) bądź niedomykalności. Mogą być wrodzone lub nabyte – np. w przebiegu chorób zapalnych, chorób tkanki łącznej, urazów klatki piersiowej, infekcyjnego zapalenia wsierdzia czy zmian degeneracyjnych.
| Pamiętaj: Najczęstszymi wadami zastawkowymi serca są zwężenie zastawki aortalnej i niedomykalność zastawki mitralnej spowodowane zmianami degeneracyjnymi. |
Zapalenie mięśnia sercowego
Zapalenie mięśnia sercowego (ICD-10: I40) to ostry lub przewlekły proces zapalny toczący się w mięśniu sercowym, którego przyczyną w większości przypadków są infekcje wirusowe (np. parwowirus B19, adenowirusy, enterowirusy), ale też bakterie, grzyby, pasożyty, niektóre leki, choroby autoimmunologiczne (np. reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy), toksyny, promieniowanie. Choroba prowadzi do bezpośredniego uszkodzenia i martwicy kardiomiocytów, wywołując zaburzenia funkcji skurczowej i rozkurczowej serca.
Zapalenie mięśnia sercowego może przebiegać bezobjawowo lub z dolegliwościami zależnymi od przyczyny i nasilenia procesu zapalnego. Choroba jest niebezpieczna, ponieważ może doprowadzić do trwałego uszkodzenia serca.
Kardiomiopatia
Kardiomiopatie (ICD-10: I42) to grupa chorób, których istotą są strukturalne lub czynnościowe dysfunkcje mięśnia sercowego niezwiązane z chorobą wieńcową, nadciśnieniem tętniczym, wadą zastawkową lub wrodzoną wadą serca. Wyróżnia się:
- kardiomiopatię przerostową,
- kardiomiopatię rozstrzeniową,
- kardiomiopatię restrykcyjną,
- kardiomiopatię niescalająca (LVNC),
- arytmogenną kardiomiopatię prawej komory.
Kardiomiopatia może być wrodzona lub nabyta – np. na skutek zapalenia mięśnia sercowego, przewlekłej tachyarytmii, chorób tkanki łącznej, działania substancji toksycznych.
>> Przeczytaj: Czym jest wstrząs kardiogenny i jakie daje objawy? Pierwsza pomoc i leczenie
Jak rozpoznać chorobę serca?
Najczęstsze objawy choroby serca to:
- dyskomfort lub ból w klatce piersiowej (ucisk, gniecenie lub pieczenie za mostkiem),
- duszność w spoczynku lub podczas wysiłku,
- kołatanie serca i uczucie niemiarowej pracy serca,
- łatwa męczliwość,
- zasłabnięcia i omdlenia,
- obrzęki kostek i podudzi,
- przewlekły kaszel.
Należy pamiętać, że objawy różnią się w zależności od rodzaju choroby serca. Zdarza się także, że bywają niespecyficzne i mogą imitować dolegliwości pochodzące z innych układów.
| Warto pamiętać: Zdarza się, że pierwszym objawem choroby serca jest nagłe zatrzymanie krążenia. |
Choroby serca: objawy skórne
Objawy skórne chorób serca mogą obejmować sinicę, czyli niebieskawe zabarwienie ust, opuszek palców czy płatków uszu, świadczące o niedotlenieniu tkanek. Natomiast przy niewydolności serca częstym objawem są obrzęki podudzi i kostek oraz widoczne poszerzenie żył szyjnych.
Choroby serca: objawy neurologiczne
Objawy neurologiczne, które mogą wskazywać na choroby kardiologiczne, to przede wszystkim zawroty głowy, omdlenia i utraty przytomności związane z zaburzeniami rytmu serca. U niektórych pacjentów pojawiają się także zaburzenia koncentracji, problemy z pamięcią czy uczucie splątania, będące skutkiem niedotlenienia mózgu
| Warto wiedzieć: Wygląd paznokci a choroby serca – czy jest między nimi zależność? U pacjentów z przewlekłą niewydolnością serca czy chorobą wieńcową mogą występować charakterystyczne zmiany: sinica łożyska paznokciowego, pogrubienie i zaokrąglenie płytki (tzw. paznokcie pałeczkowate), wklęśnięcie i ścieńczenie płytki paznokciowej (koilonychia) lub wolniejszy wzrost paznokci. |
Diagnostyka chorób kardiologicznych: jakie badania zrobić?
Diagnostyka chorób serca zawsze rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu lekarskiego oraz badania fizykalnego – w tym osłuchiwania serca oraz pomiaru tętna i ciśnienia tętniczego krwi. Następnie zlecane są dodatkowe testy – np.:
- elektrokardiogram (EKG) w spoczynku,
- próba wysiłkowa,
- holter EKG,
- USG serca (echo serca),
- RTG klatki piersiowej,
- rezonans magnetyczny,
- biopsja serca,
- angio-TK lub koronarografia.
W diagnostyce chorób serca zastosowanie mają również badania laboratoryjne z krwi – w tym m.in. morfologia krwi, OB, CRP, lipidogram, badania enzymów sercowych (troponina i kinaza kreatynowa), peptyd natriuretyczny typu B (BNP), NT-proBNP, ocena stężenia elektrolitów.
Czy można zapobiec chorobom serca?
Chociaż nie zawsze można uniknąć chorób serca, zmniejszenie ryzyka ich wystąpienia jest możliwe dzięki prowadzeniu zdrowego stylu życia oraz profilaktyce i odpowiedniemu leczeniu schorzeń, które są czynnikami predysponującymi do problemów kardiologicznych.
Profilaktyka chorób serca obejmuje:
- Utrzymanie prawidłowej masy ciała, ponieważ otyłość (a zwłaszcza otyłość brzuszna) jest obciążeniem dla układu krążenia.
- Regularną aktywność fizyczna, dostosowaną do wieku i możliwości. Ruch wzmacnia mięsień sercowy, poprawia elastyczność naczyń krwionośnych i pomaga kontrolować masę ciała oraz ciśnienie tętnicze.
- Zdrową i dobrze zbilansowaną dietę ubogą w tłuszcze nasycone, tłuszcze trans i sól, a bogatą w warzywa, owoce, strączki, orzechy, pełnoziarniste produkty oraz zdrowe tłuszcze (np. te zawarte w oliwie z oliwek czy rybach morskich).
- Ograniczenie spożycia wolnych cukrów prostych (mniej niż 10% energii pochodzących z wolnych cukrów).
- Ograniczenie spożycia alkoholu i zaprzestanie palenia tytoniu.
- Kontrolę zdrowia poprzez regularne badania oraz systematyczne przyjmowanie zleconych leków.
>> To może Cię zainteresować: Dieta śródziemnomorska – zasady, produkty, przykładowy jadłospis i przepisy
Najczęstsze choroby serca. Najczęstsze pytania (FAQ)
Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące chorób serca i ich objawów.
Do pierwszych objawów choroby serca mogą należeć m.in. łatwe męczenie się i duszność podczas wykonywania czynności, które wcześniej nie sprawiały problemów (np. wejście po schodach). Pacjenci często zgłaszają lekki, nawracający dyskomfort lub uczucie ucisku w klatce piersiowej, kołatanie serca, obrzęki wokół kostek lub zawroty głowy.
Stres nie jest bezpośrednią przyczyną chorób serca, ale istotnym czynnikiem ryzyka ich wystąpienia. Może prowadzić do rozwoju nadciśnienia tętniczego, zaburzeń rytmu serca, choroby niedokrwiennej serca czy zawału mięśnia sercowego.
Paznokcie u osób z chorobami serca mogą być zasinione, pogrubione, o zaokrąglonym kształcie lub wklęśnięte i ścieńczałe.
Do nietypowych objawów chorób serca należą m.in. przewlekły kaszel, nocne duszności, ból zlokalizowany w nadbrzuszu czy objawy neurologiczne (np. zawroty głowy czy problemy z pamięcią). Niekiedy pierwszym sygnałem problemów kardiologicznych bywa nagła utrata przytomności.
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha
Bibliografia
- https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.5. (dostęp 08.10.2025)
- B. Kowalczyk i in., Niewydolność serca – definicja, klasyfikacja, epidemiologia, objawy i leczenie, Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(11):352-367
- https://www.mp.pl/pacjent/choroby-ukladu-krazenia/choroby/191351,niewydolnosc-serca (dostęp 08.10.2025)
- https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.6. (dostęp 08.10.2025)
- Z. Gąsior, J. Stępińska (red.), Postępy w diagnostyce i leczeniu nabytych zastawkowych wad serca, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego Warszawa 2011
- N. Wiligórska i in., Zapalenie mięśnia sercowego, Kardiol. Inwazyjna 2017; 12 (3), 47–58
- Wytyczne ESC 2023 dotyczące postępowania w kardiomiopatiach
- S. Gregoriou i in., Schorzenia paznokci a choroby układowe — o czym mówi nam wygląd paznokci?, Forum Medycyny Rodzinnej 2009, t. 3, nr 2, 129–135
- Wytyczne ESC 2021 dotyczące prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego w praktyce klinicznej
