Oliguria, czyli skąpomocz, to stan, który może budzić niepokój – zarówno u dorosłych, jak i dzieci. Zmniejszona ilość wydalanego moczu może mieć wiele przyczyn, od przemijającego odwodnienia po poważne schorzenia nerek. W artykule wyjaśniamy, czym dokładnie jest skąpomocz, jakie badania warto wykonać i jakie metody leczenia są dostępne. Zadbaj o swoje zdrowie – sprawdź, co może oznaczać zmniejszona ilość moczu i kiedy zgłosić się do lekarza.
Spis treści:
- Oliguria: czym jest skąpomocz?
- Skąpomocz: przyczyny
- Jakie badania na skąpomocz?
- Leczenie przyczyn oligurii
- Skąpomocz: czynniki ryzyka wpływające na wystąpienie oligurii
- Skąpomocz (oliguria): często zadawane pytania
- Oliguria: podsumowanie informacji o skąpomoczu
Oliguria: czym jest skąpomocz?
Skąpomocz, znany również pod terminem oliguria, to stan, w którym ilość wydalanego moczu spada poniżej 500 ml na dobę u osoby dorosłej (lub mniej niż 0,5 ml/kg/h u dzieci). To objaw, a nie choroba sama w sobie, i może wskazywać na wiele różnych zaburzeń. Oliguria może pojawić się nagle lub rozwijać się stopniowo. Może być przejściowa lub stanowić objaw poważnej choroby, dlatego nigdy nie powinna być ignorowana.
Jaka jest różnica między skąpomoczem a bezmoczem?
Bezmocz (anuria) to stan jeszcze poważniejszy niż oliguria – oznacza całkowity brak wydalania moczu lub ilość mniejszą niż 100 ml/dobę. Skąpomocz to sytuacja, gdy mocz nadal się pojawia, ale jego ilość jest znacznie zmniejszona. Oba stany wymagają pilnej diagnostyki, ale anuria zazwyczaj świadczy o bardziej zaawansowanej patologii.
>> Zobacz: Układ moczowy człowieka: budowa i funkcje
Skąpomocz: przyczyny
Skąpomocz może mieć wiele przyczyn. W zależności od lokalizacji problemu dzieli się je na trzy główne grupy:
Przednerkowe przyczyny oligurii
Przednerkowe przyczyny związane są z upośledzonym dopływem krwi do nerek. Należą do nich:
- odwodnienie (np. w wyniku wymiotów, biegunek, gorączki),
- utrata krwi (krwotoki),
- niewydolność serca,
- wstrząs (np. septyczny),
- spadek ciśnienia tętniczego.
W tych przypadkach nerki mogą być zdrowe, ale nie otrzymują wystarczająco dużo krwi do prawidłowego działania.
>> Zobacz też: Odwodnienie i nawodnienie organizmu – fakty i mity
Nerkowe przyczyny skąpomoczu
Gdy problem leży bezpośrednio w nerkach, mówimy o nerkowych przyczynach oligurii. Mogą to być:
- ostre uszkodzenie nerek (AKI – Acute Kidney Injury),
- kłębuszkowe zapalenie nerek,
- toksyczne uszkodzenia nerek (np. po niektórych lekach),
- zakażenia nerek,
- nefropatie związane z cukrzycą czy nadciśnieniem.
Pozanerkowe przyczyny oligurii
Pozanerkowe przyczyny wynikają z utrudnienia odpływu moczu z nerek. Najczęściej są to:
- kamica moczowodowa (kamienie blokujące drogi moczowe),
- nowotwory uciskające moczowody,
- przerost gruczołu krokowego u mężczyzn,
- zwężenia cewki moczowej.
W takich przypadkach nerki produkują mocz, ale jego odpływ jest mechanicznie zablokowany.
Jakie badania na skąpomocz?
Aby ustalić przyczynę skąpomoczu, niezbędna jest diagnostyka laboratoryjna i obrazowa. Podstawowe badania to:
- morfologia krwi – może ujawnić oznaki zakażenia lub niedokrwistości,
- badania oceniające funkcje nerek (np. mocznik, kreatynina, GFR),
- elektrolity (sód, potas, chlorki) – ich zaburzenia często towarzyszą niewydolności nerek,
- badanie ogólne moczu – ocena stanu dróg moczowych,
- ultrasonografia jamy brzusznej – wykrycie przeszkód w odpływie moczu, ocenienie struktury nerek.
Leczenie przyczyn oligurii
Leczenie skąpomoczu zależy od przyczyny:
- Nawodnienie – w przypadku odwodnienia.
- Leczenie farmakologiczne – antybiotyki, leki poprawiające krążenie, diuretyki.
- Leczenie przyczynowe – usunięcie przeszkód (np. kamienie), leczenie nowotworów.
- Dializa – w ciężkich przypadkach ostrej lub przewlekłej niewydolności nerek.
>> Sprawdź: Anty-PLA2R – kluczowy marker serologiczny błoniastego kłębuszkowego zapalenia nerek
Skąpomocz: czynniki ryzyka wpływające na wystąpienie oligurii
Na zwiększone ryzyko skąpomoczu narażone są osoby:
- Starsze (skąpomocz u osób starszych występuje częściej z powodu wielochorobowości),
- Przewlekle chore (np. cukrzyca, nadciśnienie),
- Po leczeniu antybiotykami (np. gentamycyna),
- Po zabiegach operacyjnych lub urazach,
- W ciąży (zwłaszcza przy stanach przedrzucawkowych).
Skąpomocz (oliguria): często zadawane pytania
Skąpomocz może wywoływać niepokój i rodzić wiele pytań, zwłaszcza gdy towarzyszy innym dolegliwościom.
Przy jakich chorobach występuje skąpomocz?
Skąpomocz może towarzyszyć chorobom serca, nerek, odwodnieniu, infekcjom dróg moczowych, cukrzycy, a także sepsie.
Jakie leki powodują skąpomocz?
Do leków mogących powodować skąpomocz należą:
- NLPZ (np. ibuprofen),
- antybiotyki (np. aminoglikozydy),
- środki kontrastowe używane w badaniach radiologicznych,
- diuretyki (przy nadmiernym odwodnieniu).
>> To może Cię zainteresować: Zapalenie nerek – objawy, przyczyny, rodzaje, diagnostyka i leczenie
„Dlaczego dużo piję, a mało wydalam moczu?”
Może to świadczyć o zatrzymaniu płynów w organizmie (np. w niewydolności serca) lub o uszkodzeniu nerek. To sygnał, by zgłosić się do lekarza.
Czy skąpomocz jest groźny?
Tak – zwłaszcza jeśli trwa długo lub towarzyszą mu inne objawy (obrzęki, wysokie ciśnienie, bóle brzucha, senność). Może być objawem ostrej niewydolności nerek.
Oliguria: podsumowanie informacji o skąpomoczu
- Skąpomocz (oliguria) to wydalanie mniej niż 500 ml moczu na dobę.
- Może mieć przyczyny przednerkowe, nerkowe i pozanerkowe.
- Wymaga dokładnej diagnostyki, m.in. morfologii, badań nerkowych i elektrolitów.
- Leczenie zależy od przyczyny – od nawodnienia po dializy.
- Czynniki ryzyka to m.in. wiek, choroby przewlekłe i niektóre leki.
- Stan może być groźny i prowadzić do niewydolności nerek.
Bibliografia
- Gajewski P, Szczeklik A. (2024) Interna Szczeklika 2024. Medycyna Praktyczna.
- Ostermann M et al. (2023). Management of oliguria. Intensive Care Med.
- Płusa T. (2021) Choroby wewnętrzne. Repetytorium. PZWL.
