Miażdżyca to jeden z najbardziej znanych problemów zdrowotnych współczesnej medycyny. Ciągły pośpiech, stres, niewłaściwe przetworzone żywienie czy nadużywanie nikotyny – nie sprzyjają zdrowiu. Pierwsze zmiany miażdżycowe dotyczą już dzieci poniżej pierwszego roku życia, a niemal wszystkie nastolatki powyżej 15 r. życia posiadają zmienione chorobowo naczynia tętnicze. Miażdżyca od wielu lat stanowi główny czynnik ryzyka przedwczesnego zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych u obu płci, na całej kuli ziemskiej.
Spis treści:
- Czym jest miażdżyca?
- Pierwsze objawy miażdżycy – na co zwrócić uwagę?
- Objawy miażdżycy w zależności od lokalizacji zmian
- Objawy miażdżycy u osób starszych – jak je rozpoznać?
- Miażdżyca a objawy neurologiczne
- Jak potwierdzić miażdżycę? Diagnostyka i badania
- Objawy miażdżycy – podsumowanie
- Objawy miażdżycy – często zadawane pytania (FAQ)
Czym jest miażdżyca?
Miażdżyca jest postępującym procesem chorobowym naczyń tętniczych, prowadzących do stopniowego zmniejszania jego światła. Przyczyną tego procesu jest tworzenie się złogów cholesterolu w tętnicach, spowolnienie przepływu krwi i niedokrwienie zaopatrywanych przez nie narządów i ich niedotlenienie.
Pierwsze objawy miażdżycy – na co zwrócić uwagę?
Miażdżyca często rozwija się już w okresie niemowlęcym i wczesnodziecięcym. Początkowo pozostaje przez wiele lat niewykrywalna, a pierwsze objawy choroby zaczynają być zauważalne w momencie istotnego zwężenia zmienionego naczynia tętniczego.
Objawy miażdżycy w zależności od lokalizacji zmian
Miażdżyca nóg
Choroba diagnozowana na poziomie zajęcia naczyń tętniczych kończyn dolnych powoduje rozwój takich objawów jak:
- bolesne skurcze łydek;
- osłabienie i drętwienie nóg;
- chromanie przestankowe;
- trudnogojące się rany i owrzodzenia;
- bóle kończyn utrudniające codzienne funkcjonowanie i sen;
- zmiany zabarwienia i ukrwienia kończyn dolnych (zaburzenia tętna obwodowego, zmiany troficzne, brak owłosienia).
Miażdżyca aorty brzusznej
Odcinek brzuszny aorty odpowiada za ukrwienie zarówno narządów znajdujących się w obrębie jamy brzusznej i miednicy jak też kończyn dolnych.
Objawy związane z rozwojem choroby miażdżycowej tego naczynia krwionośnego będą zatem związane zarówno z niedokrwieniem kończyn dolnych, jak i zaburzeniami krążenia w obrębie nerek pod postacią ciężkiego nadciśnienia tętniczego prowadzącego do niewydolności nerek, jak i objawów ze strony jamy brzusznej.
Do brzusznych objawów niedokrwienia aorty zaliczamy: bóle okolicy śródbrzusza z towarzyszącymi wzdęciami i zaparciami, zwłaszcza po posiłkach i postępującą utratą masy ciała, osłabieniem apetytu.
Aorta brzuszna jest też częstą lokalizacją występowania tętniaka, który przy współudziale choroby miażdżycowej tej tętnicy, potrafi stworzyć stan zagrożenia życia pacjenta wywołany przez jego rozwarstwienie i pęknięcie.
Miażdżyca tętnic szyjnych i naczyń mózgowych
Zmiany miażdżycowe tętnic dogłowowych i mózgowych prowadzą do wystąpienia szeregu objawów z pogranicza kardiologii, laryngologii, okulistyki i neurologii. Wraz z powiększaniem się blaszek miażdżycowych w naczyniach dochodzi do stanu coraz większego zwężenia światła tętnic i zmniejszenia przepływu krwi, co wywołuje:
- niedowłady;
- niedokrwienie ośrodkowego układu nerwowego w postaci przemijającego ataku niedokrwiennego – TIA lub pełnoobjawowego udaru mózgu;
- zaburzenia widzenia;
- szumy uszne i zawroty głowy;
- bóle głowy;
- zaburzenia czucia;
- zaburzenia orientacji;
- postępujące zaburzenia koncentracji i pamięci;
- problemy z utrzymaniem równowagi.
>> Przeczytaj także: Skurcze łydek i nóg. Co jest przyczyną bolesnych skurczy mięśni?
Miażdżyca serca
Proces chorobowy w przebiegu miażdżycy wstępującej części aorty prowadzi do wielu niepokojących objawów. Jest to jedna z najczęstszych przyczyn choroby niedokrwiennej serca i choroby wieńcowej.
Choroba wieńcowa może występować pod postacią ostrego zespołu wieńcowego (ostry zawał mięśnia sercowego i niestabilna dławica piersiowa) lub przewlekłego zespołu wieńcowego.
Choroba niedokrwienna serca charakteryzuje się pogorszeniem tolerancji wysiłku fizycznego; bólami w klatce piersiowej pojawiającymi się po wysiłku czy stresie, nieobecnymi w spoczynku; bólami w okolicy przedsercowej nieustępującymi w spoczynku o charakterze: pieczenia, gniecenia, ucisku, palenia z promieniowaniem do ramion, szyi, żuchwy, pleców w towarzystwie duszności, lęku, nudności i bólu brzucha, kołatań serca czy omdlenia (ostry zespół wieńcowy).
>> Przeczytaj także: Serce człowieka — budowa, położenie i funkcje w organizmie
Objawy miażdżycy u osób starszych – jak je rozpoznać?
U osób w wieku podeszłym miażdżyca tętnic stanowi najczęstszą przyczynę zaburzeń neurologicznych. Ma swój udział między innymi w postępujących zaburzeniach funkcji poznawczych i procesie otępiennym (z przyczyn naczyniowych). U seniorów objawy miażdżycy są łatwiejsze do zauważenia niż u osób w młodszym wieku. Dokuczliwe mogą być:
- bóle kończyn dolnych i większa męczliwość po wysiłku fizycznym;
- zaburzenia równowagi, chwiejność chodu, zawroty głowy i szumy uszne, mroczki przed oczami, zasłabnięcia;
- uczucie duszności, bóle w okolicy przedsercowej (związane z chorobą wieńcową);
- uczucie chłodu w obrębie kończyn dolnych i górnych;
- zaburzenia pamięci.
Miażdżyca a objawy neurologiczne
Jak już wspomniano we wcześniejszym punktach niniejszego artykułu, proces miażdżycowy dotyczy każdego naczynia tętniczego w ludzkim organizmie, także tego, które zaopatruje w krew i substancje odżywcze- ośrodkowy układ nerwowy.
Skutkiem niedokrwienia ośrodkowego układu nerwowego są zarówno objawy pod postacią zawrotów głowy, zaburzeń równowagi czy niedowidzenia, ale również epizody przemijającego niedokrwienia mózgu pod postacią TIA czy pełnoobjawowego udaru OUN (zaburzenia mowy, utrata funkcji połowy ciała – niedowład, niedoczulica, porażenie, etc. ).
Jak potwierdzić miażdżycę? Diagnostyka i badania
Diagnostyka choroby naczyń krwionośnych wywołana przez odkładanie się w ich ścianach blaszek miażdżycowych jest możliwa dzięki:
- badaniu USG dopplerowskim tętnic szyjnych, tętnic kończyn dolnych;
- badaniu USG jamy brzusznej;
- badaniu echokardiograficznym serca;
- badaniach angio- TK i angio-MR tętnic obwodowych;
- badaniach z zakresu diagnostyki laboratoryjnej.
W laboratorium diagnostycznym oznacza się następujące parametry z krwi:
- morfologia krwi obwodowej;
- białko C-reaktywne (CRP);
- mocznik, kreatynina;
- markery niedokrwienia mięśni jak: CK, CK-MB, troponina I
- profil lipidowy;
- homocysteina;
- glukoza na czczo, hemoglobina glikowana;
- apolipoproteina B.
Objawy miażdżycy – podsumowanie
- Miażdżyca jest postępującą chorobą naczyń obwodowych, powstająca już w pierwszych latach życia człowieka.
- To jedna z częstszych przyczyn rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego zarówno u kobiet jak i u mężczyzn.
- Przez wiele lat miażdżyca pozostaje bezobjawowa, a w chwili rozpoznania wywołuje dolegliwości ze strony różnych układów ( krwionośnego, nerwowego) czy narządów (wzroku, równowagi).
- Nieleczona miażdżyca prowadzi do niepełnosprawności i przyczynia się do wielu zgonów na świecie.
- Jedynymi metodami zapobiegającymi wystąpieniu i progresji miażdżycy są :
- zbilansowana dieta z ograniczeniem tłuszczy zwierzęcych;
- ograniczenie nikotyny i produktów tytoniowych;
- umiarkowana aktywność fizyczna;
- optymalne leczenie innych schorzeń przewlekłych (m. in. nadciśnienia tętniczego i cukrzycy).
Objawy miażdżycy – często zadawane pytania (FAQ)
Poniżej odpowiedzi na inne często zadawane pytania dotyczące objawów miażdżycy.
W zależności od poziomu zajętego naczynia tętniczego, wraz z postępującym niedokrwieniem mogą pojawić się dolegliwości bólowe z różnych narządów. Są to m.in. bóle mięśni i kończyn dolnych, bóle głowy, dyskomfort w klatce piersiowej, czy bóle brzucha.
Pierwsze objawy miażdżycy kończyn dolnych są przez wiele miesięcy i lat niezauważane. Wraz z postępem choroby pojawiają się zaburzenia krążenia obwodowego kończyn dolnych, ból, zmęczenie, zaburzeniaczucia, zmiany zabarwienia skóry.
Początki miażdżycy sięgają już najmłodszych lat człowieka, gdy dochodzi do tworzenia się tzw. nacieczeń tłuszczowych w naczyniach tętniczych. Zmiany te wraz z wiekiem mogą cofnąć się lub prowadzić do rozwoju blaszki miażdżycowej. W wyniku gromadzenia się nadmiaru cholesterolu i monocytów z krwi krążącej, w świetle naczynia tętniczego dochodzi do sytuacji, w której monocyty przekształcają się w makrofagi, a te wypełniając się nagromadzonym cholesterolem (frakcją LDL) stają się komórkami piankowatymi i wbudowują w ścianę tętnicy. Im młodsza blaszka miażdżycowa, tym większe ryzyko pęknięcia i rozwoju zakrzepu.
Miażdżyca prowadzi do usztywnienia ścian naczyń krwionośnych, przez co stają się mniej elastyczne i sprężyste, tym samym często w przebiegu miażdżycowego zajęcia tętnic obserwuje się podwyższone wartości ciśnienia tętniczego.
W morfologii krwi obwodowej przy rozpoznanej miażdżycy zauważyć możemy zarówno zwiększoną ilość płytek krwi (PLT), jak i ich objętość, czyli (MPV), która wskazuje na ich zwiększoną aktywność agregacyjną (czyli do tworzenia konglomeratów płytkowych) w obrębie blaszki miażdżycowej w naczyniu krwionośnym.
Postępujące zmiany modelujące naczynia domózgowe i szyjne w przebiegu miażdżycy powodują szereg zmian w zachowaniu, jak również wystąpienie zaburzeń pamięci i trudności z zapamiętywaniem prostych poleceń czy doborem słów w wypowiedzi. Jest to efektem zaburzeń ukrwienia ośrodków w mózgu odpowiadających za procesy pamięciowe.
Bibliografia
- E. Kucharska; „Miażdżyca tętnic.Wybrane aspekty.”; Przegląd lekarski 2014/71/7
- A. Windak, S. Chlabicz, A. Mastalerz- Migas; „Medycyna Rodzinna. Podręcznik dla lekarzy i studentów. Wyd. Termedia, Poznań, 2015, wyd. I
- dostęp online 16.06.2025 https://www.mp.pl/pacjent/chorobawiencowa/informacje/definicje/54556,miazdzyca-objawy-przyczyny-i-leczenie
