Zatrzymanie moczu to poważny objaw chorobowy, który może wiązać się nie tylko ze schorzeniami układu moczowego. Co powoduje zatrzymanie moczu? Jakie objawy towarzyszące mogą współwystępować z zatrzymaniem moczu? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się, co robić w przypadku zatrzymania moczu.
Spis treści:
- Czym jest zatrzymanie moczu?
- Zatrzymanie moczu: przyczyny
- Objawy zatrzymania moczu u kobiet i mężczyzn
- Zatrzymanie moczu: co robić, gdy się pojawi?
- Leczenie przyczyn zatrzymania moczu
- Zatrzymanie moczu: zapobieganie i profilaktyka
- Podsumowanie informacji o zatrzymaniu moczu
Czym jest zatrzymanie moczu?
Zatrzymanie moczu to całkowita lub częściowa utrata możliwości, zależnego od woli, oddawania moczu.
Zatrzymanie moczu istotnie częściej dotyczy mężczyzn. Szacuje się bowiem, że pacjenci płci męskiej 10 razy częściej doświadczają tego problemu. Zatrzymanie moczu u dziecka występuje stosunkowo rzadko i związane jest najczęściej z zabiegiem operacyjnym lub infekcją (zakażeniem układu moczowego).
>> Sprawdź: Infekcje – reakcja organizmu na zakażenie
Czym różni się zatrzymanie moczu od oligurii?
Oliguria nazywana jest inaczej skąpomoczem. Definicja tego objawu chorobowego odnosi się do objętości wydalanego moczu, nie zaś do utraty możliwości jego oddawania. Oligurią określa się wydalanie przez osobę dorosłą mniej niż 500 ml moczu na dobę. Może wynikać z wielu przyczyn, w tym utraty dużej ilości krwi, ale również z niewydolności nerek, serca czy wątroby.
W odniesieniu do objętości wydalanego moczu, wyróżnia się również tak zwany bezmocz (czyli anurię). Stan ten stwierdza się, gdy objętość wydalanego moczu nie przekracza 100 ml na dobę.
Zatrzymanie moczu: przyczyny
Przyczyny prowadzące do zatrzymania moczu można podzielić na kilka grup – więcej na ten temat w kolejnych akapitach tego artykułu.
Infekcyjne i zapalne przyczyny zatrzymania moczu
Do infekcyjnych i zapalnych przyczyn zatrzymania moczu zalicza się:
- ropień gruczołu krokowego,
- zapalenie gruczołu krokowego,
- zapalenie napletka,
- ostre zapalenie sromu i pochwy,
- liszaj twardzinowy pochwy,
- pęcherzycę pochwy
- schistosomatozę,
- zapalenie pęcherza moczowego,
- poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego,
- boreliozę,
- gruźlicę pęcherza moczowego.
>> Przeczytaj: Ból pęcherza – możliwe przyczyny, objawy, badania i leczenie
Przyczyny związane z przeszkodą w odpływie moczu
Do tej grupy zalicza się między innymi:
- duże zaawansowanie łagodnego rozrostu stercza,
- nowotwory złośliwe gruczołu krokowego,
- nowotwory złośliwe narządów rodnych,
- mięśniaki macicy,
- kamica pęcherza moczowego,
- nowotwór złośliwy pęcherza moczowego,
- ciała obce w cewce moczowej,
- wypadanie narządów rodnych u kobiet.
>> To może Cię zainteresować: Nietrzymanie moczu u kobiet i mężczyzn – przyczyny, diagnostyka i leczenie
Jatrogenne przyczyny zatrzymania moczu
Jatrogenne przyczyny zatrzymania moczu to te będące np. powikłaniem stosowanego leczenia. Do przyczyn tych zalicza się:
- znieczulenie ogólne wykonywane podczas zabiegów operacyjnych,
- przyjęcie niektórych leków, w tym substancji o działaniu cholinolitycznym (np. skopolamina, atropina) i działaniu sympatykomimetycznym (np. fenylefryna, ksylazyna),
- powikłania okresu poporodowego,
- leczenie przeciwnowotworowe z wykorzystaniem winkrystyny,
- leki miorelaksacyjne oraz przeciwzapalne, w tym baklofen, indometacyna,
- niektóre leki neurologiczne, psychotropowe i opioidy.
Inne przyczyny zatrzymania moczu
Zatrzymanie moczu może mieć wiele przyczyn, których nie da się zaklasyfikować do wyżej wymienionych grup. Inne przyczyny zatrzymania moczu to przede wszystkim:
- czynniki związane z uszkodzeniem układu nerwowego, w tym cystopatia cukrzycowa,
- nadmierne rozciągnięcie pęcherza moczowego, które może być wywołane przez unieruchomienie czy zaparcia.
>> Zobacz: Zaparcie czynnościowe – problem współczesnych czasów
Objawy zatrzymania moczu u kobiet i mężczyzn
Symptomy kliniczne, które mogą towarzyszyć zatrzymaniu moczu to:
- ból brzucha, szczególnie w okolicy podbrzusza,
- silne parcie na mocz,
- wyczuwalny podczas badania palpacyjnego jamy brzusznej twardy wypełniony pęcherz moczowy,
- niekiedy moczenie nocne,
- nietrzymanie moczu z przepełnienia,
- objawy niewydolności nerek, w tym obrzęki, osłabienie, niekiedy nudności i wymioty.
>> Sprawdź: Przewlekła choroba nerek – objawy, przyczyny, powikłania, diagnostyka
Zatrzymanie moczu: co robić, gdy się pojawi?
Wystąpienie zatrzymania moczu wymaga pilnego kontaktu z lekarzem. Jeżeli pacjent doświadcza zatrzymania możliwości mikcji, nie warto czekać. Można od razu udać się do swojego lekarza rodzinnego lub na Szpitalny Oddział Ratunkowy (SOR), gdzie zostanie udzielona odpowiednia pomoc medyczna.
Leczenie przyczyn zatrzymania moczu
Zatrzymanie moczu to objaw innych dolegliwości, dlatego w tym przypadku konieczne jest wczesne rozpoczęcie leczenia przyczynowego. Konieczne jest wykonanie badań, w tym badań laboratoryjnych takich jak:
- badanie ogólne moczu wraz z oceną osadu,
- stężenie kreatyniny i mocznika,
- morfologia krwi obwodowej
- stężenie białka CRP,
- oznaczenie elektrolitów i kwasu moczowego,
- USG jamy brzusznej wraz z oceną nerek i prostaty u mężczyzn,
- posiew moczu, przy podejrzeniu zakażenia układu moczowego,
- ocena stężenia PSA u mężczyzn, choć w ostrym stanie pomiar ten może nie być miarodajny i może wymagać powtórzenia.
W terapii zatrzymania moczu ważne jest opróżnienie pełnego pęcherza moczowego z wykorzystaniem metody jaką jest cewnikowanie. Jednak cewnikowanie nie zawsze jest możliwe – na przykład w przebiegu masywnych guzów zlokalizowanych w obrębie dróg moczowych. Wówczas opróżnienie pęcherza jest możliwe poprzez wykonanie przezskórnej cystostomii, a więc nakłucia skóry i pęcherza moczowego nad spojeniem łonowym.
W zależności od przyczyny, zatrzymanie moczu może również wymagać wykonania zabiegu urologicznego czy też włączenia antybiotykoterapii (w przypadku zakażenia układu moczowego).
Zatrzymanie moczu: zapobieganie i profilaktyka
W celu zapobiegania zatrzymaniu moczu należy dbać o odpowiednie nawodnienie, leczyć wszelkie infekcje związane z układem moczowym, a także mieć pod kontrolą schorzenia urologiczne takiej jak na przykład łagodny rozrost prostaty. W przypadku mężczyzn warto regularnie oznaczać stężenie PSA.
Osoby, u których w przeszłości wystąpiło zatrzymanie moczu w wyniku stosowania leków, to należy zawsze poinformować o tym lekarza. Jeżeli dojdzie do zatrzymania moczu należy jak najszybciej skontaktować się ze specjalistą. Jeżeli w przeszłości doszło do zatrzymania moczu, które było powikłaniem stosowanych leków (wymienionych w jednym z poprzednich akapitów), to warto o tym fakcie poinformować lekarza.
Podsumowanie informacji o zatrzymaniu moczu
- Zatrzymanie moczu to objaw towarzyszący wielu schorzeniom nefrologicznym i urologicznym, który wymaga zdiagnozowania jego przyczyny.
- Zatrzymanie moczu dzielimy na całkowite i częściowe.
- W diagnostyce zatrzymania moczu istotną rolę odgrywają badania laboratoryjne oceniające funkcjonowanie nerek, w tym pomiar stężenia kreatyniny i mocznika w surowicy krwi.
- Wystąpienie zatrzymania moczu wymaga pilnego kontaktu z lekarzem.
Bibliografia
- C. David i inni, Urinary retention in adults: evaluation and initial management. American Family Physician, 2018; 98 (8): 496–503,
- J. Tatoń, A. Czech, Diagnostyka internistyczna, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2005,
- A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021.
