RLS – bo tak w skrócie jest nazywany zespół niespokojnych nóg – to choroba, która w znaczący sposób wpływa na zdrowie psychiczne i samopoczucie osób, które jej doświadczają. Jakie są objawy zespołu niespokojnych nóg, jakie badania na zespół niespokojnych nóg należy wykonać – odpowiedzi na te oraz inne pytania znajdziesz w tym artykule.
Spis treści:
- Zespół niespokojnych nóg (RLS) – co to za schorzenie?
- Objawy zespołu niespokojnych nóg – jak rozpoznać RLS?
- Co powoduje zespół niespokojnych nóg?
- RLS u dzieci – czy zespół może występować w młodym wieku?
- Jakie badania wykonać przy podejrzeniu zespołu niespokojnych nóg?
- Jak leczyć zespół niespokojnych nóg?
- FAQ. Zespół niespokojnych nóg – często zadawane pytania
- Zespół niespokojnych nóg (RLS) – podsumowanie
Zespół niespokojnych nóg (RLS) – co to za schorzenie?
Zespół niespokojnych nóg (z ang. restless legs syndrome, RLS) zwany jest również zespołem Wittmaacka -Ekboma. To czuciowo-ruchowe zaburzenie wiąże się z przymusem poruszania nogami, czemu towarzyszą nieprzyjemne doznania w formie drętwienia, mrowienia, pieczenia i swędzenia.
>> Sprawdź także: Skurcze łydek i nóg. Co jest przyczyną bolesnych skurczy mięśni?
Objawy zespołu niespokojnych nóg – jak rozpoznać RLS?
Wieczór i noc – to pory, kiedy dochodzi do manifestacji zespołu niespokojnych nóg. Objawy pojawiają się w stanie spoczynku i obejmują wspomniany już wcześniej przymus poruszania kończynami dolnymi, który jest reakcją na pojawiające się uczucie ucisku, mrowienia, pieczenia, bólu oraz drętwienia w obrębie nóg. Taka aktywność przynosi ulgę, ale krótkotrwałą. Rozpoznanie zespołu niespokojnych nóg bazuje na stwierdzeniu występowanie wszystkich opisywanych wcześniej objawów oraz potwierdzeniu, że nie można przypisać ich do żadnego innego stanu ogólnomedycznego.
Co powoduje zespół niespokojnych nóg?
Istnieje kilka teorii patomechanizmu zespołu niespokojnych nóg, choć mocno podkreśla się znaczenie teorii dotyczącej zaburzeń metabolizmu dopaminy.
RLS może być:
- pierwotny – idiopatyczny i w tym przypadku to czynniki genetyczne odgrywają znaczącą rolę
- wtórny – współwystępujący z innymi chorobami o charakterze przewlekłym (niewydolność nerek, polineuropatie, niewydolność krążenia, choroby tarczycy, cukrzyca, choroby tkanki łącznej).
W związku z tym, że objawy ruchowe i czuciowe RLS nasilają się znacznie w godzinach wieczornych i nocnych, zespół niespokojnych nóg ma znaczący wpływ na wypoczynek nocny. U osób borykających się z RLS pojawiają się poważne trudności zarówno z zasypianiem, jak i utrzymaniem ciągłości snu.
Główny mechanizm powstawania zespołu niespokojnych nóg dotyczy dysfunkcji w układzie dopaminowym. Jako jeden z czynników rozwoju RLS wskazywany jest również niedobór żelaza – u nawet 30% pacjentów z niedoborem tego pierwiastka występuje zespół niespokojnych nóg. RLS wiązany jest również z działaniami niepożądanymi leków, np. antyhistaminowych, antagonistów receptorów dopaminowych czy leków przeciwdepresyjnych.
>> Warto przeczytać: Dopamina – co to jest i jaką rolę pełni? Badanie, normy
RLS u dzieci – czy zespół może występować w młodym wieku?
Pierwsze objawy zespołu niespokojnych nóg zazwyczaj występują w drugiej lub trzeciej dekadzie życia. Częstotliwość występowania RLS u dzieci nie została precyzyjnie określona, choć badania w krajach anglojęzycznych wskazują na częstość na poziomie 2-4%, a młodzież doświadcza bardziej nasilonych objawów niż młodsze dzieci. Na występowanie zespołu niespokojnych nóg w młodym wieku wskazują również wywiady medyczne zdiagnozowanych dorosłych, którzy wspominają o pojawieniu się objawów RLS poniżej 20. roku życia.
Jakie badania wykonać przy podejrzeniu zespołu niespokojnych nóg?
Rozpoznanie RLS bazuje przede wszystkim na wywiadzie lekarskim przeprowadzonym z pacjentem oraz uzupełniająco na wykonaniu badań przedmiotowych (badanie palpacyjne tętna m.in. na tętnicy udowej, badanie koloru i stanu skóry, ocena ruchomości w stawach). Zaleca się także wykonanie oznaczenia stężenia żelaza w surowicy oraz ferrytyny.
W przypadku podejrzenia zespołu niespokojnych nóg o charakterze wtórnym wskazuje się na wykonanie:
- morfologii z rozmazem,
- oznaczenia stężenia witaminy B12, kwasu foliowego, magnezu, kreatyniny, mocznika, glukozy na czczo, hormonów tarczycy,
- jonogramu.
>> Przeczytaj także: Witamina B12 – superwitamina
Jak leczyć zespół niespokojnych nóg?
Leczenie RLS dzieli się na:
- farmakologiczne – dobierane w zależności od przyczyn zespołu niespokojnych nóg oraz stanu zdrowia pacjenta (agoniści receptora dopaminowego, lewodopa, ligandy receptora α2δ, benzodiazepiny, opioidy).
- niefarmakologiczne – utrzymywanie higieny snu, unikanie alkoholu i kofeiny oraz tytoniu, podejmowanie umiarkowanego wysiłku fizycznego, wykonywanie masaży kończyn dolnych oraz stosowanie kompresów.
Czy zespół niespokojnych nóg da się wyleczyć? Odpowiedź na to pytanie w dużej mierze zależy od tego, co jest przyczyną RLS u danego pacjenta. W sytuacji, gdy podłoże choroby stanowi np. niedobór żelaza, uzupełnienie tych deficytów pozwala wyciszyć objawy.
FAQ. Zespół niespokojnych nóg – często zadawane pytania
W przypadku RLS mowa przede wszystkim o deficytach żelaza. Natomiast niedobory witamin z grupy B, w tym szczególnie witaminy B12, będą negatywnie wpływały na przekaźnictwo nerwowe i pogłębiały problem.
W przypadku podejrzenia zespołu niespokojnych nóg w pierwszej kolejności najlepiej wybrać się do
lekarza rodzinnego, który dokona wstępnej oceny objawów.
neurologa?
Na początku najlepiej umówić się na wizytę do lekarza pierwszego kontaktu, który w razie potrzeby
wystawi skierowanie do neurologa.
Same objawy pojawiające się przy zespole niespokojnych nóg trwają zwykle od kilku do kilkudziesięciu sekund. Natomiast sam RLS jest chorobą przewlekłą i jego objawy mogą pojawiać się przez całe życie.
Zioła w przypadku zespołu niespokojnych nóg mogą ułatwiać wyciszenie czy wspomagać zasypianie, z czym wielu chorych ma problem. Do takich ziół zaliczają się m.in. szyszki chmielu, lawenda, melisa, kozłek lekarski.
Zespół niespokojnych nóg (RLS) – podsumowanie
RLS jest chorobą przewlekłą, której towarzyszą takie objawy jak drętwienie, mrowienie, pieczenie czy swędzenie w obrębie nóg, występujące przede wszystkim w godzinach wieczornych i nocnych. Jej podłoże może być genetyczne lub powiązane z innymi schorzeniami, a sam sposób leczenia powinien być dostosowany do stanu pacjenta. Zespół niespokojnych nóg często diagnozowany jest u osób w drugiej-trzeciej dekadzie życia, ale może występować również u dzieci.
Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski
Bibliografia
- Jasionowska, J., Skiba, A., Gałecki, P. Zespół niespokojnych nóg. Medycyna po Dyplomie 2019.
- Fiszer, U. (tłum.) Zespół niespokojnych nóg: dowody na nocną aktywację układu podwzgorzeprzysadka-nadnercza. Neurologia po Dyplomie 2010, t. 5, nr 5, s. 63-69.
- Narowska, D. i wsp. Częste problemy w leczeniu zespołu niespokojnych nóg – opis przypadku i przegląd piśmiennictwa. Psychiatr. Pol. 2015; 49(5): 921–930.
