Zapalenie mięśnia sercowego to schorzenie, w którym reakcja zapalna – najczęściej wywołana infekcją wirusową – prowadzi do uszkodzenia komórek mięśniowych i zaburzeń pracy serca. W artykule wyjaśniamy, co może wywołać tą jednostkę chorobową, jakie objawy powinny wzbudzić niepokój oraz na czym polega diagnostyka i leczenie. Sprawdź, kiedy warto skonsultować się z lekarzem i jakie badania mogą pomóc we wczesnym wykryciu choroby.
| Z tego artykułu dowiesz się: >> czym jest zapalenie mięśnia sercowego i dlaczego najczęściej rozwija się w przebiegu infekcji wirusowej, >> jakie typy zapalenia mięśnia sercowego wyróżniamy i czym się różnią pod względem objawów i przyczyn, >> jakie objawy mogą świadczyć o stanie zapalnym mięśnia sercowego, >> jakie badania (krwi, obrazowe, EKG) są wykorzystywane w diagnostyce tej choroby, >> jak wygląda leczenie – od odpoczynku po zaawansowane terapie kardiologiczne, >> jakie mogą wystąpić powikłania i jak przebiega rekonwalescencja. |
Spis treści:
- Co to jest zapalenie mięśnia sercowego?
- Rodzaje zapalenia mięśnia sercowego
- Przyczyny zapalenia mięśnia sercowego
- Zapalenie mięśnia sercowego – jakie daje objawy?
- Zapalenie mięśnia sercowego – jakie badania wykonać?
- Leczenie zapalenia mięśnia sercowego
- Zapalenie mięśnia sercowego – najczęstsze pytania (FAQ)
Co to jest zapalenie mięśnia sercowego?
Zapalenie mięśnia sercowego (ZMS, w klasyfikacji ICD-10 kody: I40, I51.4) to choroba, w której obserwuje się stan zapalny i uszkodzenie tkanki mięśniowej serca. Zwykle jest wywołana przez infekcję wirusową, ale w około połowie przypadków przyczyna pozostaje nieznana. Przebieg kliniczny bywa bardzo zróżnicowany – od skąpoobjawowego do ciężkiego, dlatego rozpoznanie opiera się na wynikach badań laboratoryjnych i obrazowych.
>> Przeczytaj również: Choroba wieńcowa (choroba niedokrwienna serca) – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie
Rodzaje zapalenia mięśnia sercowego
Zapalenie mięśnia sercowego nie jest jednorodną chorobą – może przebiegać pod wielorakimi postaciami, które różnią się objawami, czasem wystąpienia i przyczyną. Wyróżnienie konkretnego typu ma znaczenie nie tylko diagnostyczne, ale i terapeutyczne, ponieważ pozwala lepiej dobrać sposób leczenia oraz oszacować rokowanie.
Ostre zapalenie mięśnia sercowego
Ostre zapalenie mięśnia sercowego to najczęściej rozpoznawana postać tej choroby. Zwykle rozwija się po kilku dniach od przebycia infekcji wirusowej, dotyczącej górnych dróg oddechowych lub przewodu pokarmowego. Objawy mogą przypominać ostry zespół wieńcowy – ból w klatce piersiowej, duszność, osłabienie i arytmie. W przeciwieństwie do zawału, badanie angiograficzne (koronarografia) nie wykazuje istotnych zwężeń w tętnicach wieńcowych.
Przebieg kliniczny bywa zmienny – u części pacjentów stan ustępuje samoistnie, ale w innych przypadkach rozwija się niewydolność serca i choroba przechodzi w postać przewlekłą. Szczególnie niebezpieczna jest postać piorunująca, która charakteryzuje się gwałtownym początkiem i ciężkim przebiegiem klinicznym. Dlatego tak ważna jest szybka diagnostyka i monitorowanie funkcji serca w okresie ostrym.
Toksyczne zapalenie mięśnia sercowego
Toksyczne zapalenie mięśnia sercowego jest związane z działaniem szkodliwych substancji, takich jak niektóre leki (np. klozapina, wybrane antybiotyki) lub toksyny (alkohol, kokaina, metale ciężkie). Uszkodzenie może być skutkiem bezpośredniego działania tych substancji lub odpowiedzi immunologicznej organizmu. U części pacjentów występuje nadwrażliwość, np. w postaci późnej reakcji alergicznej. Kluczowe znaczenie ma szybkie rozpoznanie i eliminacja czynnika sprawczego, aby zapobiec trwałemu uszkodzeniu mięśnia sercowego.
Bezobjawowe zapalenie mięśnia sercowego
Bezobjawowe zapalenie mięśnia sercowego nie daje charakterystycznych dolegliwości, ale może skutkować trwałym uszkodzeniem serca. Rozpoznanie opiera się na wynikach badań – najczęściej wykrywa się zmiany w EKG, podwyższone troponiny lub cechy zapalenia w rezonansie magnetycznym serca (CMR). W praktyce wymaga to stwierdzenia wielu (dwóch lub więcej) nieprawidłowości. Mimo braku objawów klinicznych stan ten nadal zwiększa ryzyko niewydolności lub arytmii w przyszłości.
Pocovidowe zapalenie mięśnia sercowego
Pocovidowe zapalenie mięśnia sercowego może wystąpić kilka tygodni po przebyciu zakażenia SARS-CoV-2 – także u osób, które przechodziły COVID-19 łagodnie lub bezobjawowo. Dotyczy zarówno dorosłych, jak i dzieci, u których może być elementem zespołu MIS-C (wieloukładowego zespołu zapalnego). Objawy są często niespecyficzne, dlatego kluczowe znaczenie ma wywiad o przebytej infekcji oraz odpowiednia diagnostyka. Do potwierdzenia rozpoznania u pacjentów bez objawów wymagane jest stwierdzenie co najmniej dwóch nieprawidłowości w badaniach pomocniczych, takich jak zmiany w EKG, podwyższone stężenia troponin czy cechy zapalne w rezonansie magnetycznym serca (CMR).
Przyczyny zapalenia mięśnia sercowego
Zapalenie mięśnia sercowego może być wywołane przez liczne czynniki – zarówno infekcyjne (najczęściej wirusy), jak i nieinfekcyjne, takie jak leki, toksyny czy choroby autoimmunologiczne. Ustalenie przyczyny ma istotne znaczenie dla leczenia i rokowania. Poniżej przedstawiamy najczęstsze czynniki prowadzące do ZMS:
| Grupa czynników | Przykłady |
| Wirusy | parwowirus B19, HHV-6, enterowirusy, adenowirusy, SARS-CoV-2 |
| Bakterie | Borrelia burgdorferi (borelioza), Chlamydia, Mycoplasma |
| Pasożyty | Toxoplasma gondii, Trichinella spiralis (włosień kręty) |
| Grzyby | Candida spp., Aspergillus |
| Leki | niektóre przeciwpsychotyczne (np. klozapina), antybiotyki, NLPZ |
| Choroby autoimmunologiczne | toczeń rumieniowaty układowy, sarkoidoza, zapalenia naczyń |
| Toksyny | alkohol, kokaina, metale ciężkie |
U części pacjentów nie udaje się jednoznacznie określić przyczyny choroby mimo przeprowadzenia szczegółowej diagnostyki.
Zapalenie mięśnia sercowego – jakie daje objawy?
Objawy są niespecyficzne i nierzadko imitują inne schorzenia kardiologiczne lub ogólnoustrojowe. Ich nasilenie zależy od postaci choroby – od łagodnego zmęczenia aż po objawy zagrażające życiu.
Najczęstsze dolegliwości to:
- ból w klatce piersiowej (często kłujący, nasilający się przy głębokim wdechu lub zmianie pozycji ciała),
- kołatania serca lub uczucie niemiarowej pracy serca (arytmie),
- duszność spoczynkowa lub wysiłkowa,
- przewlekłe zmęczenie, uczucie osłabienia,
- gorączka, bóle mięśni i stawów (szczególnie w początkowej fazie choroby),
- omdlenia lub nagłe utraty przytomności (związane z zaburzeniami rytmu serca),
- obrzęki kończyn dolnych (w przypadku rozwijającej się niewydolności serca).
U dzieci zapalenie mięśnia sercowego może przebiegać pod obrazem przypominającym infekcję wirusową, z biegunką, gorączką, kaszlem i dusznością, co utrudnia postawienie szybkiej diagnozy.
>> Przczytaj również: Niewydolność serca – przyczyny, diagnostyka, objawy, leczenie
Zapalenie mięśnia sercowego – jakie badania wykonać?
Diagnostyka zapalenia mięśnia sercowego opiera się na ocenie objawów klinicznych oraz wyników badań laboratoryjnych i obrazowych. Ich celem jest potwierdzenie obecności stanu zapalnego, ocena uszkodzenia mięśnia sercowego i wykluczenie innych przyczyn objawów.
- EKG – może wykazać nieswoiste zmiany charakterystyczne dla uszkodzenia mięśnia sercowego lub zaburzeń rytmu,
- Badania krwi:
- troponiny sercowe (cTnI, cTnT) – ich podwyższone stężenie świadczy o uszkodzeniu kardiomiocytów,
- CRP i leukocytoza – markery stanu zapalnego, które mogą być podwyższone w aktywnym procesie zapalnym,
- NT-proBNP lub BNP – podwyższone wartości wskazują na niewydolność serca,
- badania serologiczne i immunologiczne – wykonywane w wybranych przypadkach, mogą pomóc w identyfikacji infekcji wirusowych (np. parwowirus B19, HHV-6) lub chorób autoimmunologicznych (np. toczeń).
- echokardiografia (ECHO serca) – pozwala ocenić, jak efektywnie serce pompuje krew, i wykryć ewentualne nieprawidłowości, takie jak płyn w worku osierdziowym,
- rezonans magnetyczny serca (CMR) – pozwala uwidocznić obszary zapalne i uszkodzenia mięśnia,
- biopsja endomiokardialna – wykonywana w ciężkich przypadkach celem ustalenia etiologii i rodzaju zapalenia.
Leczenie zapalenia mięśnia sercowego
Terapia dobierana jest indywidualnie w zależności od przyczyny i nasilenia objawów. W łagodnych przypadkach wystarcza leczenie objawowe, natomiast cięższe wymagają specjalistycznej terapii kardiologicznej.
Stosowane metody leczenia obejmują:
- Ograniczenie aktywności fizycznej – najczęściej zalecane na 3–6 miesięcy, aby odciążyć serce i umożliwić regenerację.
- Leczenie objawów niewydolności serca – u pacjentów z zaburzoną funkcją skurczową lewej komory stosuje się inhibitory ACE, beta-blokery, diuretyki.
- Unikanie alkoholu i niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) – ich użycie może negatywnie wpływać na przebieg choroby.
- Kontrola rytmu serca – w zależności od potrzeb stosuje się leki antyarytmiczne, a w niektórych przypadkach wszczepia się kardiowerter-defibrylator (ICD).
- Leczenie przyczynowe – eliminacja czynnika sprawczego, np. odstawienie leku lub leczenie infekcji bakteryjnej.
- Immunosupresja – stosowana w wybranych postaciach zapalenia (np. olbrzymiokomórkowe, sarkoidoza) pod ścisłym nadzorem specjalisty.
- Zaawansowane metody leczenia – w ciężkich przypadkach stosuje się mechaniczne wspomaganie krążenia (np. ECMO, VAD) lub rozważa przeszczepienie serca.
Po zakończeniu fazy ostrej zaleca się stopniowy powrót do aktywności fizycznej oraz regularne kontrole kardiologiczne.
Zapalenie mięśnia sercowego – najczęstsze pytania (FAQ)
Tak – u większości pacjentów choroba ustępuje całkowicie po kilku tygodniach lub miesiącach leczenia i regeneracji.
Objawy utrzymują się zwykle 1–3 tygodnie. Pełna rekonwalescencja zajmuje do 6 miesięcy. Zaleca się kontrole kardiologiczne po 3 i 6 miesiącach.
Nie. Hospitalizacja jest konieczna przy nasilonych objawach, zaburzeniach rytmu lub podejrzeniu niewydolności serca.
Tak – choć wiele przypadków przebiega łagodnie, w ciężkich postaciach może dojść do zagrażającej życiu niewydolności serca. Śmiertelność u dorosłych wynosi około 2–5% w ogólnej populacji szpitalnej, a w postaci piorunującej może sięgać nawet 30%.
Wysiłku fizycznego, alkoholu, niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) i zbyt szybkiego powrotu do codziennej aktywności bez konsultacji lekarskiej.
Bibliografia
- Bilińska Z.T., Małek Ł., Leśniak W. Zapalenie mięśnia sercowego. Interna Szczeklika, mp.pl
- mp.pl Dla Pacjentów: Zapalenie mięśnia sercowego: przyczyny, objawy i leczenie
https://www.mp.pl/pacjent/choroby-ukladu-krazenia/choroby/87627,zapalenie-miesnia-sercowego (dostęp 03.11.2025) - ESC Guidelines 2025 – Inflammatory Myopericardial Syndromes
- Tomik A., Chanas A., Werner B. Zapalenie mięśnia sercowego u dzieci i młodzieży. Folia Cardiologica 2020; 15(4): 303–311
