Od zakwasów po choroby zapalne: przyczyn bólu mięśni może być wiele. Poznaj możliwe źródła bólów mięśniowych i sprawdź, kiedy nie należy ich bagatelizować.
| Z tego artykułu dowiesz się, że: >> ból mięśni (myalgia) może mieć charakter ostry lub przewlekły, a jego przyczyny są bardzo zróżnicowane, >> większość mięśniobóli ma charakter nocyceptywny i wynika z przeciążenia, infekcji lub niedoborów, >> bóle mogą też mieć podłoże neurologiczne, zapalne lub psychosomatyczne, >> do objawów alarmowych, wymagających konsultacji lekarskiej, należą: przewlekły ból trwający ponad kilka tygodni, nasilający się w nocy, z niewyjaśnionymi objawami ogólnymi (gorączką, spadkiem masy ciała, przewlekłym zmęczeniem) i zmianami skórnymi, >> rozpoznanie opiera się na dokładnym wywiadzie i badaniu fizykalnym oraz, zależnie od sytuacji klinicznej, badaniach laboratoryjnych, neurofizjologicznych i obrazowych. |
Spis treści:
- Bóle mięśni – czym są i skąd się biorą?
- Najczęstsze przyczyny bólu mięśni
- Bóle mięśni w zależności od lokalizacji
- Jakie badania wykonać przy bólach mięśni?
- Przewlekłe i nocne bóle mięśni – kiedy iść do lekarza?
- Bóle mięśni: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
Bóle mięśni – czym są i skąd się biorą?
Ból mięśniowy (myalgia, w klasyfikacji ICD-10 oznaczona kodem M79.1) to uczucie bólu, napięcia lub sztywności w obrębie jednej lub wielu grup mięśniowych. Może mieć charakter miejscowy (np. kark, łydka) lub rozlany, trudny do jednoznacznego zlokalizowania.
Z punktu widzenia mechanizmu wyróżnia się bóle:
- nocyceptywne: spowodowane urazem, przeciążeniem (np. po intensywnym wysiłku) lub procesem zapalnym; może towarzyszyć im obrzęk, tkliwość i ograniczenie ruchomości,
- neuropatyczne: wynikające z uszkodzenia lub dysfunkcji nerwów, z towarzyszącym mrowieniem, pieczeniem lub drętwieniem,
- mieszane: łączące cechy obu powyższych.
Większość mięśniobóli to bóle somatyczne głębokie: dobrze zlokalizowane, wywodzące się bezpośrednio z tkanek mięśniowych. Zwykle mają charakter przejściowy i wiążą się z przeciążeniem, mikrourazami, nadmiernym rozciąganiem, infekcją lub niedoborami. Niekiedy jednak mogą towarzyszyć chorobom ogólnoustrojowym, np. układowym zapaleniom tkanki łącznej czy niektórym nowotworom. Z tego względu wyróżnia się bóle pierwotne (samoistne) oraz wtórne (wynikające z uchwytnej patologii).
Natomiast w zależności od czasu trwania, ból mięśni może mieć charakter ostry (do kilku dni) lub przewlekły (utrzymujący się powyżej 3 miesięcy).
Najczęstsze przyczyny bólu mięśni
Dolegliwości bólowe w obrębie mięśni mogą być wywołane przez różne czynniki. Do najczęstszych należą:
- wysiłek fizyczny: tzw. DOMS (Delayed Onset Muscle Soreness), pojawiający się 12-48 h po aktywności,
- infekcje wirusowe: np. grypa, COVID-19, mononukleoza, HIV, HBV, HCV,
- niedobory metaboliczne: zwłaszcza niedobór witaminy D, B12, magnezu, wapnia, potasu,
- neuropatie: np. w cukrzycy, po chemioterapii,
- choroby reumatyczne: np. zapalenie wielomięśniowe, polimialgia reumatyczna
- fibromialgia: przewlekła postać zespołu bólowego z zaburzeniem odczuwania bodźców bólowych,
- działania niepożądane leków: zwłaszcza statyn (miopatia statynowa), glikokortykosteroidów, retinoidów
- zaburzenia endokrynologiczne: niedoczynność tarczycy, choroba Cushinga.
Warto podkreślić, że ból mięśni może mieć podłoże zarówno somatyczne, jak i psychosomatyczne (np. w depresji, somatyzacji lęku).
Bóle mięśni w zależności od lokalizacji
Analiza lokalizacji bólu może dostarczyć cennych wskazówek diagnostycznych.
Bóle mięśni nóg
Bóle mięśni nóg mogą być związane z niewydolnością żylną, zakrzepicą żył głębokich, niedokrwieniem kończyn (chromanie przestankowe), zaburzeniami elektrolitowymi (niedoborami magnezu, wapnia), a także z neuropatią cukrzycową. Uczucie bólu lub napięcia może również występować w zespole niespokojnych nóg, zwłaszcza wieczorem i w nocy.
Bóle mięśni rąk i barków
Bóle mięśni rąk i barków mogą wynikać z przewlekłego napięcia mięśni przy pracy siedzącej (np. przy komputerze), zespołu bolesnego barku, zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa szyjnego oraz zapalenia pochewek ścięgnistych. Objawy mogą również towarzyszyć fibromialgii lub być wtórne do patologii stawowo-ścięgnistych promieniujących do kończyn górnych.
Wędrujące bóle mięśni
Mięśniobóle o zmiennej lokalizacji („wędrujące”) mogą sugerować zaburzenia o charakterze ogólnoustrojowym. Do możliwych przyczyn należą:
- fibromialgia,
- choroby autoimmunologiczne (np. zapalenie skórno-mięśniowe, toczeń),
- przewlekłe infekcje (HIV, HCV),
- zespół przewlekłego zmęczenia,
- zaburzenia depresyjne z komponentą somatyczną,
- miopatie metaboliczne i mitochondrialne,
- działania niepożądane leków (np. statyn, interferonu),
- zaburzenia hormonalne, takie jak niedoczynność tarczycy.
Wędrujące bóle mięśni często wymagają szerszej diagnostyki niż dolegliwości miejscowe.
Jakie badania wykonać przy bólach mięśni?
Rozpoznanie bólu mięśni opiera się na dokładnym wywiadzie i badaniu fizykalnym. W przypadku utrzymujących się, nasilonych lub nietypowych bólów mięśniowych lekarz może zlecić badania:
- morfologię krwi,
- poziomy markerów zapalnych: OB, CRP,
- aktywność kinazy kreatynowej (CK): wskaźnik uszkodzenia mięśni (np. w zapaleniach, rabdomiolizie),
- stężenie mleczanów we krwi,
- transaminazy (AST/ALT) i LDH: enzymy niespecyficzne, których podwyższone wartości mogą występować w uszkodzeniach mięśni lub wątroby,
- poziomy witaminy D, B12 i elektrolitów: zaburzenia w ich zakresie mogą powodować ból, skurcze lub osłabienie mięśni,
- stężenia hormonów tarczycy i parathormonu,
- poziomy przeciwciał ANA, ENA oraz przeciwciał przeciw mięśniom (np. anty-Jo-1): istotne w rozpoznawaniu autoimmunologicznych zapaleń mięśni,
- EMG (elektromiografia): przy podejrzeniu miopatii, neuropatii, zaburzeń przewodnictwa nerwowo-mięśniowego (np. miastenii),
- rezonans magnetyczny: w przypadku lokalnego podejrzenia procesu zapalnego lub guza.
W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy inne badania nie przynoszą rozstrzygających wyników, lekarz może zalecić biopsję mięśnia w celu dokładnego rozpoznania rodzaju uszkodzenia. Zakres diagnostyki zawsze powinien być dostosowany do objawów, czasu trwania dolegliwości oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta.
Przewlekłe i nocne bóle mięśni – kiedy iść do lekarza?
Większość bólów mięśniowych ma charakter przejściowy i nie wymaga interwencji lekarskiej. Są jednak sytuacje, w których dolegliwości mogą sygnalizować poważniejsze zaburzenia i wymagają pogłębionej diagnostyki. Dotyczy to szczególnie przypadków, gdy ból:
- utrzymuje się przewlekle (powyżej kilku tygodni): zwłaszcza jeśli ma tendencję do stopniowego nasilania się mimo odpoczynku i leczenia objawowego,
- pojawia się głównie w nocy, utrudnia zasypianie lub wybudza ze snu,
- towarzyszy mu narastające osłabienie mięśni, ograniczenie ruchomości,
- występują objawy ogólne: np.niewyjaśniona gorączka, nieuzasadniony spadek masy ciała, przewlekłe, nieproporcjonalne do codziennego wysiłku zmęczenie,
- występują zmiany skórne w okolicy bólu: np.rumień, obrzęk, wybroczyny lub guzki podskórne,
- współistnieją zaburzenia czucia: mrowienie, drętwienie, pieczenie, mogące sugerować komponentę neuropatyczną,
- pojawiają się objawy neurologiczne: np. opadanie stopy, zaburzenia chodu, trudności z utrzymaniem równowagi.
W takich przypadkach warto skonsultować się z lekarzem, który dobierze odpowiednie postępowanie.
Bóle mięśni: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
Odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące bólów mięśni.
Przeciążenie fizyczne, mikrourazy, infekcje wirusowe, niedobory witamin i elektrolitów, stres i napięcie mięśniowe.
Mięśnie mogą być zajęte m.in. w chorobach autoimmunologicznych (miastenii, zapaleniu wielomięśniowym, zapaleniu skórno-mięśniowym, toczniu układowym), ale także w przebiegu miopatii polekowych (np. po statynach), chorób infekcyjnych lub nowotworowych.
Uogólniony ból mięśni może występować w fibromialgii, przewlekłych infekcjach, chorobach zapalnych, zaburzeniach hormonalnych (niedoczynności tarczycy, cukrzycy, choroby Cushinga) oraz jako efekt ogólnego przeciążenia organizmu lub niedoborów witaminy D.
Diagnostyka obejmuje wywiad, badanie fizykalne oraz w zależności od sytuacji klinicznej: badania laboratoryjne (m.in. CK, CRP, przeciwciała ANA), neurofizjologiczne lub obrazowe.
Bibliografia
- Shmerling RH, Aggarwal R. Approach to the patient with myalgia. UpToDate. Wersja aktualna na listopad 2025 r.
- Nicpoń KW. Bóle mięśniowe i kurcze bolesne w praktyce neurologa. Polski Przegląd Neurologiczny. 2007;3(4):171–177.
- Kocot-Kępska M. Ból mięśniowo-szkieletowy – epidemiologia, patofizjologia, leczenie. Medycyna Praktyczna – Ból. 2021.
- Woroń J, Tymiński R, Wordliczek J. Mialgia jako niepożądane działanie interakcji celekoksybu stosowanego w polifarmakoterapii – opis przypadku. Ból. 2022;23(2):35–38. doi:10.5604/01.3001.0016.0383
- Mogole O, Kandiwa R, Babarinde O, Ismail H, Dlamini N, Maluleke L, Labuschagne Q, Malan L, Natalie. Muscle pain: causes, diagnosis and treatment. South African Family Practice. 2017;59(3):24–32.
