Cukrzyca (łac. diabetes mellitius) to de facto określenie kilku chorób metabolicznych, których cechą wspólną jest stale podwyższone stężenie glukozy we krwi. Jaki są rodzaje cukrzycy? Dlaczego choroba może być groźna? Dlaczego musimy wykonywać badania profilaktyczne? Zapraszamy do lektury.
Spis treści:
- Co to jest cukrzyca?
- Typy i rodzaje cukrzycy. Przyczyny cukrzycy
- Jakie są objawy cukrzycy?
- Cukrzyca – możliwe powikłania. Objawy nieleczonej cukrzycy
- Cukrzyca – badania i diagnostyka
- Jak leczyć cukrzycę?
- Cukrzyca – często zadawane pytania (FAQ)
- Podsumowanie
| Kluczowe informacje: >> Klasyczne objawy cukrzycy – nadmierne oddawanie moczu, zwiększone pragnienie, obniżenie masy ciała – pojawiają się dopiero przy znacznie podwyższonym stężeniu glukozy we krwi. >> Cukrzyca typu 1 może zaczynać się nagle, jest rozpoznawana na podstawie klasycznych objawów cukrzycy; czasami pierwszym objawem jest kwasica ketonowa. >> Cukrzyca typu 2 przez wiele lat toczy się bezobjawowo, dlatego w tym typie cukrzycy wykonywanie badań przesiewowych jest kluczowe dla wczesnego jej rozpoznania. |
Co to jest cukrzyca?
Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych, których wspólną cechą jest hiperglikemia, czyli podwyższony poziom glukozy. Wynika z defektu wydzielania insuliny lub defektu jej działania.
W ICD-10 cukrzyca oznaczona jest E10-E14. Najważniejsze postacie cukrzycy to:
- E10 – Cukrzyca insulinozależna,
- E11 – Cukrzyca insulinoniezależna,
- E12 – Cukrzyca związana z niedożywieniem,
- E13 – Inne określone postacie cukrzycy.
>> Zobacz: Im wcześniej, tym lepiej – jak nowoczesna diagnostyka i leki mogą zmienić przebieg cukrzycy
Cukrzyca – normy
Cukrzycę rozpoznaje się na podstawie pomiaru glukozy na czczo, czyli 8-14 godzin od ostatniego posiłku. Istnieje również pojęcie tzw. glikemii przygodnej, czyli oznaczenia glukozy w próbce krwi o dowolnej porze dnia, bez względu na czas, który upłynął od ostatniego posiłku.
- Prawidłowa glikemia na czczo, czyli prawidłowy poziom glukozy to 70–99 mg/dl (3,9-5,5 mmol/l).
- Prawidłowa glikemia przygodna – < 200 mg/dl (11,1 mmol/l).
- Nieprawidłowa tolerancja glukozy – 100–125 mg/dl (5,6–6,9 mmol/l) – wskazanie do doustnego testu tolerancji glukozy.
- Cukrzyca – ≥ 126 mg/dl (7,0 mmol/l) – dwukrotne potwierdzenie podwyższonego poziomu glukozy na czczo lub ≥ 200 mg/dl (11,1 mmol/l) w glikemii przygodnej, jeśli występują objawy hiperglikemii: wzmożone pragnienie, wielomocz, osłabienie.
W rozpoznaniu cukrzycy stosuje się również oznaczanie hemoglobiny glikowanej. Cukrzycę można rozpoznać gdy jej poziom wynosi > 6,5%.
>> Badania laboratoryjne są pomocne w ocenie ryzyka cukrzycy. Pakiet Ryzyko Cukrzycy Rozszerzony jest dostępny w ALAB Laboratoria:
Jakie były kiedyś normy cukru we krwi?
Obecne normy dla glukozy obowiązują od 1999 roku, pomimo tego ciągle pojawiają się informacje, że normy dla glukozy zostały zmienione niedawno, aby można było przepisywać więcej leków przeciwcukrzycowych, oraz, że na świecie, np. w USA, te normy są wyższe.
Należy podkreślić, iż prawidłowy poziom glukozy na czczo, również przed 1999 rokiem, wynosił 70-99 mg/dl. To, co zmieniono, to wartości, powyżej których rozpoznaje się cukrzycę. Przed 1999 rokiem wartości od 100 do 139 były stanem przedcukrzycowym, cukrzyca zaczynała się od 140 mg/dl. Obecnie stan przedcukrzycowy to wartości od 100 do 125, cukrzycę rozpoznaje się powyżej 125 mg/dl.
>> Sprawdź też: Miód a cukrzyca
Dlaczego zmieniono normy cukru we krwi? Złożyły się na to dwa powody. Pierwszym była zmiana metody oznaczania glukozy. Stara metoda dawała wyniki wyższe o 20-30%, stąd poprzednia norma była ustalona w oparciu o takie – wyższe – wyniki. Poza tym badania wskazują, iż glukoza wyższa od wartości 125 mg/dl wiąże się z wieloma niekorzystnymi działaniami na organizm człowieka. Przewlekła hiperglikemia uszkadza narządy i tkanki, m.in. nerki, serce, układ nerwowy, narząd wzroku; niższe stężenie glukozy związane jest z mniejszym ryzykiem powikłań cukrzycy i jest bezpieczniejsze dla zdrowia.
Normy cukru na całym świecie są takie same, podobnie jak kryteria rozpoznawania cukrzycy.
Typy i rodzaje cukrzycy. Przyczyny cukrzycy
Cukrzyca to określenie grupy chorób metabolicznych, których wspólną cechą jest zbyt wysoki poziom glukozy. Istnieją jednak zasadnicze różnice w przyczynach rożnych postaci cukrzycy, dlatego choroba dzieli się na:
- cukrzycę typu 1 – przyczyną tej postaci choroby jest autoimmunologiczna destrukcja komórek β trzustki.
- cukrzycę typu 2 – podstawową przyczyną cukrzycy typu 2 jest styl życia, w tym brak aktywności fizycznej, niezdrowe nawyki żywieniowe prowadzące do nadwagi i otyłości.
- hiperglikemię rozpoznaną w ciąży – cukrzycę w ciąży i cukrzycę ciążową.
- inne typy cukrzycy.
Cukrzyca typu I
Cukrzyca typu 1 jest chorobą, w której nadmiar glukozy we krwi spowodowany jest zaburzeniami wydzielania insuliny, przez uszkodzone komórki trzustki. Cukrzyca typu 1 to choroba autoimmunizacyjna, w której układ immunologiczny chorego zaczyna niszczyć komórki trzustki produkujące insulinę. Efektem tego procesu jest zbyt wysoki poziom cukru we krwi oraz brak glukozy w komórkach.
Insulina jest hormonem umożliwiającym wnikanie glukozy do wnętrza komórek i jej wykorzystanie jako źródła energii. Brak insuliny to brak paliwa w komórkach i związane z tym objawy, np. utrata masy ciała. W związku z tym, iż cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunizacyjną, we krwi pacjentów wykrywa się specyficzne przeciwciała przeciwko komórkom wysp trzustkowych. Są one istotnym biomarkerem obecności choroby.
>> Więcej o cukrzycy typu 1 przeczytasz w artykule: Cukrzyca typu I
Jedną z klinicznych postaci cukrzycy typu 1 jest cukrzyca typu LADA, która – inaczej niż postać klasyczna – rozwija się u osób dorosłych, po 30 r.ż. W tej postaci choroby również obecne są charakterystyczne przeciwciała.
Cukrzyca typu II
Cukrzyca typu II to choroba cywilizacyjna, której główną przyczyną jest niezdrowy tryb życia. Nadwaga, otyłość, brak aktywności fizycznej stopniowo prowadzą do utraty zdolności komórek β trzustki do prawidłowego wydzielania insuliny.
W hiperglikemii związanej z cukrzycą typu 2 organizm początkowo próbuje sobie poradzić i „zagospodarować” nadwyżki cukru. Trzustka wydziela więcej insuliny, do komórek napływa więcej glukozy. Z czasem komórki zaczynają się bronić przed namiarem cukru, potrzebna jest coraz większa ilość insuliny aby glukoza była usuwana z krążenia. Powstaje insulinooporność, stan przedcukrzycowy i – jeśli nie zareagujemy w porę – rozwinie się cukrzyca.
>> Sprawdź: Insulinooporność – wstęp do stanu przedcukrzycowego i cukrzycy typu 2
Hiperglikemia rozpoznana w ciąży – cukrzyca w ciąży i cukrzyca ciążowa
Hiperglikemia w ciąży niesie za sobą wystąpienie niepożądanych konsekwencji zarówno u matki, jak i u dziecka; poza tym przebycie cukrzycy w ciąży jest czynnikiem sprzyjającym rozwojowi jawnej cukrzycy.
Dlatego wszystkie kobiety ciężarne są diagnozowane pod kątem zaburzeń tolerancji glukozy jak najszybciej po rozpoznaniu ciąży. Przy pierwszej wizycie u lekarza pacjentka będzie miała zlecone badanie glikemii na czczo lub doustny test tolerancji glukozy. Jeśli pierwszy wynik jest prawidłowy, badanie jest powtarzane pomiędzy 24. a 28. tygodniem ciąży, lub jeśli wystąpią objawy sugerujące cukrzycę.
Cukrzyca w ciąży jest rozpoznawana, jeśli:
- glikemia na czczo ≥ 126 mg/dl (7,0 mmol/l)
- glikemia w drugiej godzinie OGTT ≥ 200 mg/dl (11,1 mmol/l).
Poziom glukozy u większości kobiet po urodzeniu dziecka wraca do stanów prawidłowych. Jednak ponieważ cukrzyca w ciąży sprzyja zachorowaniu na cukrzycę w dalszych latach życia, u kobiet, które rozwinęły zaburzenia tolerancji glukozy w ciąży, w okresie 6-12. tygodni po porodzie zalecany jest doustny test tolerancji glukozy i badanie glikemii na czczo raz w roku.
Inne typy cukrzycy
Grupa chorób, do których należą inne, specyficzne typy cukrzycy, to zaburzenia tolerancji glukozy spowodowane m.in. przez czynniki genetyczne, leki, wirusy, zaburzenia funkcjonowania gruczołów dokrewnych.
- Defekty genetyczne czynności komórek β – powodowane mutacją pojedynczego genu (tzw. cukrzyca monogenowa), efektem mutacji jest defekt wydzielania insuliny. Najczęstsze z nich to cukrzyca MODY. Diagnoza cukrzycy monogenowej stawiana jest na podstawie badania genetycznego.
- Genetyczne defekty działania insuliny – efektem mutacji genetycznych jest nieprawidłowa aktywność tego hormonu. Do tej grupy chorób należą rzadkie schorzenia, takie jak: zespół Rabsona-Mendenhalla, choroba Donahue (leprechaunizm), insulinooporność typu A (defekt genetyczny receptora insulinowego).
- Choroby zewnątrzwydzielniczej części trzustki – zaburzenia wydzielania insuliny spowodowane są przez zaburzenia pracy zmienionych chorobowo wysp trzustkowych, w przebiegu takich schorzeń jak: zapalenie trzustki, uraz trzustki, rak trzustki, mukowiscydoza, hemochromatoza.
Cukrzyca związana z mukowiscydozą (Cystic Fibrosis-Related Diabetes – CFRD) stanowi najczęstsze schorzenie współistniejące z tą chorobą. Występuje u 20% nastolatków i ok. 50% dorosłych chorych na mukowiscydozę. Rozwija się powoli i zwykle bezobjawowo przez wiele lat.
- Endokrynopatie – grupa chorób, w których dochodzi do nieprawidłowego funkcjonowania gruczołów dokrewnych, w tym tarczycy (nadczynność tarczycy), nadnerczy (zespół Cushinga, zespół Conna, guz chromochłonny), przysadki mózgowej (akromegalia).
- Infekcje – cytomegalia, różyczka wrodzona.
- Leki lub substancje chemiczne: glikokortykosteroidy, hormony tarczycy, leki moczopędne – diuretyki tiazydowe, interferon α.
Jakie są objawy cukrzycy?
Klasyczne objawy cukrzycy to:
- zwiększone/nadmierne pragnienie,
- nasilona diureza, czyli zwiększone oddawanie moczu,
- nykturia – nocne oddawanie moczu,
- spadek masy ciała,
- osłabienie.
Cukrzyca zwiększa również skłonność do infekcji. Należy podkreślić, iż powyższe objawy pojawiają się przy znacznie podwyższonym poziomie glukozy we krwi. W przypadku cukrzycy typu 2 bezobjawowy okres choroby może trwać bardzo wiele lat.
Objawy, które powinny skłonić do pogłębienia diagnostyki w kierunku cukrzycy to również:
- pogorszenie wzroku,
- świąd skóry,
- bakteryjne lub grzybicze zakażenia skóry,
- grzybica pochwy,
- nawrotowe zapalenia dróg moczowych,
- bóle kończyn dolnych.
W sprawdzeniu, czy jesteś w grupie ryzyka cukrzycy, mogą przydać się badania laboratoryjne. W ALAB Laboratoria dostępny jest Pakiet Ryzyko Cukrzycy:
Pierwsze objawy cukrzycy
Większość chorych z cukrzycą typu 2 przez wiele lat choroby nie ma żadnych objawów hiperglikemii. Choroba występuje jako cukrzyca utajona, często wykrywana przypadkowo w badaniach przesiewowych. Dlatego pierwszymi symptomami choroby bywają jej powikłania, takie jak zaburzenia wzroku, bóle nóg, stany zapalne w okolicach narządów płciowych, ropne zmiany na skórze.
Jednym z pierwszych objawów cukrzycy może być również świąd uogólniony. Zdarza się, że to właśnie poszukiwanie przyczyn świądu przyczynia się do rozpoznania cukrzycy.
W przypadku cukrzycy typu 1 początek choroby może być nagły i wystąpić jako kwasica i śpiączka ketonowa.
>> Sprawdź: Śpiączka cukrzycowa: objawy, rodzaje, przyczyny i pierwsza pomoc
Skórne objawy cukrzycy
Zmiany skórne i skórne objawy cukrzycy to:
- rogowacenie ciemne (acanthosis nigricans), czyli brunatne przebarwienia i brodawkowaty rozrost naskórka, widoczne w okolicy zgięć łokci, pachwinach, pachach i karku. Zmiany są często zlokalizowane na szyi, dając tzw. objaw brudnej szyi,
- kępki żółte wysiewne (xanthoma eruptivum), czyli skupiska grudek o żółtym zabarwieniu, widoczne w okolicy pośladków, ud, ramion, pleców i klatki piersiowej,
- infekcje skóry,
- świąd skóry, który może być uogólniony lub lokalizować się w okolicach narządów moczowo-płciowych (jest spowodowany zmianami zapalnymi, infekcjami).
Infekcje skórne u chorych na cukrzycę to zakażenia bakteryjne i grzybicze. Zakażenia bakteryjne mogą mieć postać czyraków – spowodowanych zakażeniem gronkowcem – lub róży (zakażenia paciorkowcowego).
Zakażenia grzybicze – u znacznej liczby pacjentów z cukrzycą obserwuje się grzybicę stóp, przyjmującą postać zmian pomiędzy palcami lub grzybicy paznokci. Drożdżaki pojawiają się również w zagłębieniach skóry, takich jak pachy, pachwiny, pępek, pomiędzy pośladkami oraz pod piersiami. Mogą być widoczne również w kącikach ust i błonach śluzowych jamy ustnej.
U pacjentów chorych na cukrzycę łatwo dochodzi do urazów, skaleczeń i owrzodzeń, a gojenie się ran jest utrudnione.
Cukrzyca a wzrok
Utrata ostrości wzroku może być jednym z pierwszych objawów cukrzycy, co jest pokłosiem osmotycznego działania glukozy w soczewce oka, czyli jej zdolności do przyciągania wody.
Efektem tych mechanizmów są:
- obrzęk,
- zmiana kształtu soczewki oka,
- brak możliwości prawidłowego skupiania obrazu i niewyraźnego widzenia.
Upośledzenie wzroku jest z kolei późnym powikłaniem cukrzycy; może prowadzić nawet do jego całkowitej utraty.
Cukrzyca a zaburzenia erekcji
Zaburzenia erekcji są częstym objawem występującym w cukrzycy. Badania pokazują, iż objaw pojawia się u:
- 55% chorych z cukrzycą t.1 średnio po 9 latach od postawienia diagnozy,
- 72% w cukrzycy t.2 średni już po 3 latach od rozpoznania choroby.
Pojawienie się tego symptomu koreluje z wiekiem i występowaniem późnych powikłań.
>> Zobacz: Badania laboratoryjne w diagnostyce niepłodności
Cukrzyca – możliwe powikłania. Objawy nieleczonej cukrzycy
Przewlekła hiperglikemia i nieleczona cukrzyca to stan, w którym dochodzi do uszkodzeń układu sercowo-naczyniowego, nerek, nerwów i narządu wzroku. Późne powikłania cukrzycy to:
- retinopatia cukrzycowa – uszkodzenie siatkówki oka, prowadzące do upośledzenia wzroku, a nawet do ślepoty.
- nefropatia cukrzycowa – zwiększone wydalanie albumin z moczem, upośledzenie czynności wydalniczej nerek, niewydolność nerek.
- neuropatia cukrzycowa – uszkodzenia nerwów obwodowych, prowadzące do zaburzeń czucia, zaburzeń odczuwania bólu, problemów ze strony przewodu pokarmowego i układu sercowo-naczyniowego.
- stopa cukrzycowa – uszkodzenia nerwów i naczyń krwionośnych kończyn dolnych i stóp, zwiększają ryzyko owrzodzeń, zakażeń i niegojących się zmian skórnych, mogących prowadzić nawet do amputacji.
- choroby układu krążenia – pacjenci z nieleczoną cukrzycą mają dużo wyższe ryzyko powstawania miażdżycy i jej powikłań: zawału serca, udaru mózgu.
Objawem nieleczonej cukrzycy są również kępki żółte – skupiska licznych grudek, które mogą pojawiać się nagle na skórze pojawiać się na skórze pośladków, tułowia, ud i kończyn górnych.
>> Przeczytaj: Objawy hipercholesterolemii rodzinnej
Objawy cukrzycy rano. Co powoduje wysoki cukier rano?
Zarówno w cukrzycy typu 1, jak i w cukrzycy typu 2, u około połowy pacjentów występuje tzw. zjawisko brzasku (efekt brzasku), czyli wczesnoporanna hiperglikemia – wzrost stężenia glukozy we krwi i/lub zwiększone zapotrzebowanie na insulinę.
Jakie mogą być objawy cukrzycy zaraz po przebudzeniu? Efektem porannego podwyższenia poziomu glukozy jest m.in:
- poranne zmęczenie, pomimo przespanej nocy,
- wzmożone pragnienie i suchość w ustach,
- głód.
Efekt brzasku jest czynnikiem utrudniającym wyrównanie glikemii i wymaga korekty dawek insuliny. Dlatego jego rozpoznanie nie opiera się na obserwacji objawów, wymaga oznaczania poziomu glukozy w godzinach wczesnoporannych.
>> Zobacz: Cukrzyca u dzieci i młodzieży
Cukrzyca – badania i diagnostyka
Diagnostyka cukrzycy opiera się na oznaczeniu poziomu glukozy i hemoglobiny glikowanej. Ponieważ cukrzyca typu 2 przez wiele lat rozwija się jako cukrzyca utajona, nie dająca żadnych objawów, jedynym sposobem jej wykrycia są badania laboratoryjne. Dlatego konieczne jest wykonywanie badań przesiewowych u każdej osoby zdrowej raz w roku.
Szczególnie ważne jest to u osób z grup ryzyka, do których należą:
- niska aktywność fizyczna,
- nadwaga lub otyłość: BMI ≥ 25,
- przebyta cukrzyca ciążowa,
- urodzenie dziecka o masie ciała > 4 kg.
Ponadto jest to ważne dla osób z cukrzycą występującą w rodzinie lub pacjentów, u których w poprzednim badaniu stwierdzono stan przedcukrzycowy.
Coroczne badania glukozy na czczo obejmują także osoby z:
- nadciśnieniem tętniczym,
- dyslipidemią,
- zespołem policystycznych jajników,
- chorobą układu sercowo-naczyniowego.
W przypadku cukrzycy typu 1 wykonuje się również oznaczenia obecności przeciwciał:
- przeciwko dekarboksylazie kwasu glutaminowego (anty-GAD),
- przeciwko fosfatazie tyrozynowej 2 (anty-IA2),
- przeciwko transporterowi cynku 8 (anty-ZnT8).
Jak leczyć cukrzycę?
Leczenie cukrzycy zależy do typu choroby, stanu zaawansowania i istniejących powikłań. Opiera się na farmakoterapii, odpowiedniej diecie oraz monitorowaniu stanu zdrowia pacjenta. Elementy wspierające leczenie cukrzycy to odpowiednia edukacja, aktywność fizyczna, terapia behawioralna.
- Farmakoterapia
Cukrzyca typu 1 wymaga podawania insuliny. W cukrzycy typu 2 stosuje się kilka grup leków, w tym: metforminę i nowoczesne leki przeciwcukrzycowe – analogi GLP1. Dwie ostatnie grupy leków wymagają monitorowania niektórych parametrów laboratoryjnych, ponieważ są obarczone działaniami niepożądanymi.
>> To może Cię zainteresować: Leki na odchudzanie i cukrzycę: badania, bezpieczeństwo stosowania, monitoring
- Dieta
Dieta cukrzycowa jest bardzo ważnym elementem terapii. Jej podstawowe zasady to ograniczenie cukrów prostych, dostarczanie węglowodanów złożonych, ograniczenie tłustych mięs i wędlin; źródłem białka powinny być chude mięsa i niskotłuszczowe produkty mleczne, rośliny strączkowe i ryby. Należy również wybierać produkty z niskim indeksem glikemicznym.
>> Przeczytaj też o zasadach diety w insulinooporności: Insulinooporność a dieta
- Monitorowanie stanu zdrowia pacjenta z cukrzycą
Cukrzyca to groźna choroba, która – jeśli jest niewłaściwie kontrolowana – może dawać liczne powikłania. Dlatego osoby z tą chorobą powinny monitorować szereg parametrów laboratoryjnych.
| Cukrzyca badania | Jak często wykonywać |
| HbA1c | Raz w roku, częściej w przypadku problemów z utrzymaniem normoglikemii |
| Lipidogram | Raz w roku, częściej w przypadku obecności dyslipidemii |
| Albuminuria | Raz w roku |
| Badanie ogólne moczu | Raz w roku |
| Kreatynina w surowicy | Raz w roku, co 6 miesięcy u osób z podwyższonym poziomem kreatyniny |
| Sód, potas, wapń, fosfor | Co 6 miesięcy u osób z podwyższonym poziomem kreatyniny |
Cukrzyca – często zadawane pytania (FAQ)
Tak, zawroty głowy mogą być objawem cukrzycy, zarówno w przypadku zbyt wysokiego (hiperglikemia), jak i zbyt niskiego (hipoglikemia) poziomu cukru we krwi.
Tak, senność w ciągu dnia i cukrzyca to częste połączenie. Pacjenci odczuwają senność zwłaszcza po posiłkach.
Tak, utrata masy ciała może być objawem cukrzycy typu 1.
Pacjenci, u których występuje efekt brzasku mogą odczuwać zmęczenie – pomimo przespanej nocy – nadmierne pragnienie i głód.
W cukrzycy możliwy jest powrót poziomu glukozy do stanu prawidłowego lub do stanu przedcukrzycowego. Natomiast powikłania cukrzycy są nieodwracalne.
Jedzenie słodyczy nie jest przyczyną cukrzycy. Jednak zbyt duża podaż węglowodanów jest jednym z czynników wywołujących nadwagę i otyłość, które przyczyniają się do powstawania cukrzycy typu 2.
Dolegliwości bólowe w cukrzycy mogą być związane z uszkodzeniem nerwów obwodowych, bólem, drętwieniem, pieczeniem rąk i nóg. Poza mogą występować bóle głowy, bóle w klatce piersiowej związane z chorobą serca, dolegliwości spowodowane stopą cukrzycową.
Nie. Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunologiczną.
W cukrzycy typu 2 poziom cukru we krwi na czczo zazwyczaj przekracza 126 mg/dl (7,0 mmol/l), a poziom cukru po posiłku często jest równy lub przekracza 200 mg/dl.
Cukrzyca zaczyna się od następujących wartości:
>> glikemia przygodna ≥ 200 mg/dl (≥ 11,1 mmol/l) – jeśli są objawy hiperglikemii,
>> dwukrotnie glikemia na czczo ≥ 126 mg/dl (≥ 7,0 mmol/l),
>> glikemia w 120. minucie doustnego testu nietolerancji glukozy ≥ 200 mg/ dl (≥ 11,1 mmol/l),
>> wartość hemoglobiny glikowanej – HbA1c ≥ 6,5% (≥ 48 mmol/mol).
Normy cukru, czyli wartości referencyjne dla glukozy, są takie same dla każdego wieku. Zatem prawidłowa glukoza na czczo w wieku 65 lat również wynosi 70- 99 mg/dl (3,9-5,5 mmol/).
Tak. Taki wynik może oznaczać cukrzycę.
Niepokojący jest wynik > 99 mg/dl, który może świadczyć o stanie przedcukrzycowym.
Jest to sprawa indywidualna, zależna do wielu czynników, np. masy ciała, stylu życia i chorób współistniejących.
Czynniki genetyczne odgrywają pewną rolę w zachorowaniu na cukrzycę, zwłaszcza typu 1. W cukrzycy typu 2 odgrywają dużo mniejszą rolę. Ryzyko zachorowania na cukrzycę jest większe, jeśli choroba występuje w rodzinie.
Pomiar glukozy z palca jest narzędziem wiarygodnym w codziennej kontroli glikemii. Natomiast w celu rozpoznania cukrzycy konieczne są badania wykonane z krwi żylnej.
Cukrzyca uszkadza wiele narządów i tkanek, w tym: nerki, serce, wzrok, naczynia krwionośne i układ nerwowy – nerwy obwodowe. Podwyższony poziom glukozy uszkadza również białka, w tym kolagen, przyczyniają się do przyspieszenia starzenia organizmu, w tym skóry.
Mocz osoby chorej na cukrzycę może się zmieniać wraz z rozwojem choroby, jedynym pewnym sposobem stwierdzenia obecności cukru w moczu jest badanie laboratoryjne. Jeśli cukrzyca jest wyrównana kolor pozostaje niezmieniony. W fazie wzmożonego pragnienia i przyjmowania większej ilości płynów może być jasny i przezroczysty. Może również mętnieć, a w fazie nefropatii – choroby nerek – przy wydalaniu większych ilości białka mieć tendencję do pienienia.
Klasyczne objawy cukrzycy pojawiają się przy bardzo wysokich poziomach glukozy, najpewniejszym i najlepszym sposobem stwierdzenia wysokiego cukru jest oznaczanie go we krwi, czyli badania przesiewowe.
Podsumowanie
- Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się stale podwyższonym stężeniem glukozy we krwi. Cukrzycę rozpoznaje się, gdy glikemia na czczo wynosi ≥126 mg/dl (7,0 mmol/l) lub hemoglobina glikowana (HbA1c) wynosi >6,5%.
- Cukrzyca typu 1 to choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy niszczy komórki trzustki produkujące insulinę. Cukrzyca typu 2 to choroba cywilizacyjna, której główną przyczyną jest niezdrowy styl życia prowadzący do insulinooporności i dysfunkcji trzustki.
- Poważne powikłania cukrzycy to retinopatia, nefropatia, neuropatia, stopa cukrzycowa oraz choroby układu krążenia.
- Klasyczne objawy cukrzycy obejmują wzmożone pragnienie, wielomocz, spadek masy ciała i osłabienie.
- Cukrzyca typu 2 często rozwija się bezobjawowo przez wiele lat, a jej pierwszymi symptomami mogą być powikłania. Dlatego diagnostyka poprzez coroczne badania przesiewowe jest kluczowa dla wykrycia cukrzycy, zwłaszcza typu 2.
Piśmiennictwo
1. Zalecenia kliniczne dotycz ce postępowania u osób z cukrzycą 2024. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Current Topics in Diabetes 2023 | Curr Top Diabetes, 2023; 4 (3-4)
2. Peng F, Li X, Xiao F, Zhao R, Sun Z. Circadian clock, diurnal glucose metabolic rhythm, and dawn phenomenon. Trends Neurosci. 2022 Jun;45(6):471-482. doi: 10.1016/j.tins.2022.03.010. Epub 2022 Apr 21. PMID: 35466006; PMCID: PMC9117496.
3. https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/246,zaburzenia-seksualne-u-chorych-na-cukrzyce (dostęp: 21.07.2025).
4. https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/237,obraz-kliniczny-cukrzycy (dostęp: 21.07.2025).
5. https://www.mp.pl/interna/table/016_8677 (dostęp: 21.07.2025).
6. Rybicka M, Krysiak R, Okopień B. The dawn phenomenon and the Somogyi effect – two phenomena of morning hyperglycaemia. Endokrynol Pol. 2011;62(3):276-84.
7. Taylor R.; Type 2 Diabetes: Etiology and reversibility. Diabetes Care 1 April 2013; 36 (4): 1047–1055. https://doi.org/10.2337/dc12-1805
8. Lean, Michael EJ et al., Primary care-led weight management for remission of type 2 diabetes (DiRECT): an open-label, cluster-randomised trial, The Lancet, Volume 391, Issue 10120, 541 – 551
9. World Health Organization. (1999). Definition, diagnosis and classification of diabetes mellitus and its complications : report of a WHO consultation. Part 1, Diagnosis and classification of diabetes mellitus. World Health Organization. https://iris.who.int/handle/10665/66040
