Nykturia, czyli częste oddawanie moczu w nocy jest dolegliwością, która obniża jakość życia. Czym może być spowodowana, jakie badania powinno się wykonać, czy można leczyć nykturię? Zapraszamy do artykułu.
| Z tego artykułu dowiesz się: >> czym jest nykturia, >> ile razy można wstawać w nocy do toalety, >> kiedy nykturia jest powodem do niepokoju, >> jakim chorobom może towarzyszyć, >> czym może być spowodowana nykturia u kobiet, mężczyzn o i osób starszych, >> w jaki sposób diagnozuje się nykturię i jakie są jej sposoby leczenia. |
Spis treści:
- Co to jest nykturia?
- Nykturia – przyczyny
- Częste oddawanie moczu w nocy przez kobietę
- Częste oddawanie moczu w nocy przez mężczyzn
- Nykturia – najważniejsze czynniki ryzyka
- Nykturia – objawy
- Kiedy oddawanie moczu w nocy powinno zaniepokoić?
- Nykturia – jakie badania należy wykonać?
- Nykturia – leczenie
- Nykturia – podsumowanie
- Sekcja FAQ: Nykturia – najczęściej zadawane pytania
Co to jest nykturia?
Nykturia to termin medyczny oznaczający potrzebę obudzenia się w nocy, aby oddać mocz.
Nykturia nie jest chorobą, lecz objawem towarzyszący innym stanom zdrowotnym lub wynika ona ze stylu życia i nawyków.
Definicja International Continence Society (ICS) (1), międzynarodowego stowarzyszenia zajmującego się badaniami i edukacją na temat nietrzymania moczu i stolca, mówi, iż już jednokrotne przebudzenie się w celu skorzystania z toalety w nocy jest kwalifikowane jako nykturia.
W praktyce klinicznej za istotny problem uważa się jednak najczęściej dopiero występowanie dwóch lub więcej mikcji nocnych. Taka częstotliwość wyraźnie wpływa na pogorszenie jakości snu i obniża komfort życia pacjentów.
Aby epizod wstawania w nocy do toalety był uznany za nykturię, musi być poprzedzony snem, a po oddaniu moczu pacjent znów idzie spać. Poranne wybudzenie się z powodu parcia na mocz, po którym pacjent zaczyna dzienną aktywność, nie jest nykturią.
| Pamiętaj: Prawidłowy sen w nocy powinien trwać nieprzerwanie, bez konieczności oddawania moczu. |
Nykturia – przyczyny
Nykturia może być spowodowana przez kilka czynników:
- styl życia
- leki
- choroby
>> Może Cię zainteresować: Częstomocz, wielomocz i oddawanie moczu w nocy – jakie są przyczyny?
Nykturia a styl życia
Częstą przyczyną nykturii jest picie wieczorem zbyt dużej ilości płynów. Dotyczy to wody, ale zwłaszcza alkoholu, kawy, herbaty, napojów gazowanych. Dlatego zaleca się, aby ograniczyć płyny 2-3 godziny przed udaniem się na nocny wypoczynek.
Inną przyczyną nocnej potrzeby oddania moczu jest pójście spać z nieopróżnionym pęcherzem.
Do nykturii i poliurii przyczynia się również niewłaściwa dieta, z wysoką zawartością soli.
Nykturia a leki
Inną przyczyną nocnego wybudzania się z powodu konieczności oddania moczu jest przyjmowanie leków moczopędnych, czyli diuretyków.
Diuretyki to ważna i skuteczna grupa leków stosowanych w leczeniu np. nadciśnienia tętniczego czy niewydolności serca. Jeśli powodem nykturii są leki, należy skonsultować z lekarzem porę ich przyjmowania (nie powinny być przyjmowane na noc), ewentualną korektę dawki.
Do powstawania nykturii mogą się również przyczyniać inne leki, w tym beta-blokery, leki antycholinergiczne, inhibitory cholinoesterazy oraz leki z efektem moczopędnym (np. lit).
Czego objawem czego jest nykturia?
Nykturia może być objawem wielu chorób związanych nie tylko z układem moczowo-płciowym.
- Choroby serca – nadciśnienie tętnicze i niewydolność serca to choroby, w których następuje retencja (zatrzymywanie) płynów. W dzień płyny gromadzą się w okolicach kostek, powodując ich obrzęki. Pozycja leżąca w nocy sprzyja ich przesuwaniu się z kończyn do innych części ciała i nasilaniu filtracji nerkowej.
- Cukrzyca i stan przedcukrzycowy – zaburzenia gospodarki węglowodanowej sprzyjają zwiększonemu oddawaniu moczu, również w nocy.
- Obturacyjny bezdech senny – nykturia występuje u ok.50% pacjentów. Objaw jest tak częsty, iż niektórzy sugerują, iż bezdech senny powinien być rozważany jako diagnoza u wszystkich pacjentów z nykturią, zwłaszcza u mężczyzn poniżej 50 r.ż. Jeśli nykturii towarzyszy chrapanie, to są to bardzo silne czynniki prognostyczne bezdechu sennego z czułością wynoszącą 97,4%.
- Choroby nerek – nykturia towarzyszy nefropatiom czy mikroalbuminurii.
- Zakażenia układu moczowego – parcie na mocz i częstsze oddawanie moczu towarzyszy zakażeniom układu moczowego (pęcherza moczowego lub cewki moczowej), parcie na mocz w tych schorzeniach występuje również w nocy.
- Moczówka prosta – niedobór wazopresyny (hormonu antydiuretycznego), powoduje upośledzenie zagęszczania moczu i wydalanie bardzo dużych ilości niezagęszczonego, bezbarwnego moczu.
- Pęcherz nadreaktywny – schorzenie, w którym występuje nagłe, niekontrolowane parcie na mocz, pojawiające się również w nocy.
>> Przeczytaj: Mocz – jak powstaje, kiedy zrobić badanie i jak się przygotować?
Częste oddawanie moczu w nocy przez kobietę
Młodsze kobiety cierpią częściej na nykturię niż ich męscy rówieśnicy. Jest to częsty objaw występujący w ciąży, który w większości przypadków samoistnie ustępuje ok. 3 miesiące po porodzie.
Nykturia jest również częstym objawem menopauzy. Spadek poziomu estrogenów w tym okresie życia kobiety osłabia mięśnia dna miednicy oraz pęcherza moczowego. Prowadzi to do nietrzymania moczu i podrażnienia pęcherza. Objawy pojawiają się zwłaszcza podczas kaszlu czy kichania, ale objawiają się również jako nykturia, czyli częste oddawanie moczu w nocy.
Częste oddawanie moczu w nocy przez mężczyzn
U mężczyzn częstą przyczyną nykturii jest przerost prostaty, który utrudnia odpływ moczu z pęcherza moczowego, powodując jego zaleganie oraz częstomocz i nykturię. Z tego powodu starsi mężczyźni są bardziej narażeni na nykturię niż ich rówieśniczki – około 50% mężczyzn w wieku 70-79 lat wstaje w nocy do toalety co najmniej dwa razy i częściej.
Nykturia – najważniejsze czynniki ryzyka
Częstość występowania nykturii rośnie z wiekiem, a przy szybko starzejącym się społeczeństwie problem będzie narastał. Czynnikiem sprzyjającym nykturii u starszych mężczyzn jest przerost prostaty, u starszych kobiet menopauza. Młode kobiet częściej cierpią na nykturię w ciąży.
Niezależnym czynnikiem ryzyka wystąpienia częstomoczu w nocy jest otyłość. Zwiększa częstość występowania nykturii 2-3 razy.
Nykturia – objawy
Ponieważ nykturia może być objawem wielu schorzeń rzadko jest pojedynczym symptomem. Zwykle towarzyszy jej częstomocz również w ciągu dnia czy objawy dolegliwości podstawowej. Mogą to być:
- bolesne parcie na mocz, ból w czasie oddawania moczu – wskazuje na infekcję układu moczowego,
- uczucie niepełnego opróżniania pęcherza, oddawania niewielkich ilości moczu, nagła potrzeba jego oddania – pęcherz nadreaktywny,
- przerywany strumień moczu u mężczyzn, dłuższe oczekiwanie na rozpoczęcie mikcji – przerost prostaty,
- silne pragnienie – cukrzyca, moczówka prosta,
- chrapanie – bezdech senny,
- obrzęki kostek – niewydolność serca.
>> Przeczytaj: Opuchnięte nogi i kostki. Możliwe przyczyny opuchlizny nóg
Kiedy oddawanie moczu w nocy powinno zaniepokoić?
Nykturia to objaw, który zawsze wymaga wyjaśnienia. U osób poniżej 50 r.ż. już jedna nocna wizyta w toalecie wymaga diagnostyki. U pacjentów powyżej 65 r.ż. jedna nocna mikcja jest akceptowalna. Konieczność wstawania dwa razy do toalety wymaga diagnostyki, natomiast trzy razy jest sygnałem do pilnego działania.
Poza częstotliwością mikcji powodem do niepokoju mogą być objawy towarzyszące nykturii. Pilnej interwencji wymagają epizody nykturii, którym towarzyszy:
- ból w lędźwiach,
- gorączka, dreszcze,
- duszność występująca w nocy,
- krwiomocz,
- szybko postępujące obrzęki,
- przyrost masy ciała spowodowany obrzękami.
Nykturia – jakie badania należy wykonać?
W zależności od objawów towarzyszących konieczne może być wykonanie następujących badań:
- badanie ogólne moczu, posiew moczu, mikroabuminuria w moczu
- kreatynina, eGFR,
- morfologia,
- CRP,
- glukoza na czczo, hemoglobina glikowana,
- sód, potas,
- TSH,
- badania hormonalne w kierunku perimenopauzy lub menopauzy.
U kobiet lekarz może również zlecić wymaz z kanału szyjki macicy w kierunku chlamydia, badanie biocenozy pochwy.
Przydatne będą również badania obrazowe, np. USG nerek i pęcherza moczowego. Przy podejrzeniu bezdechu sennego rekomendowana jest polisomnografia.
Nykturia – leczenie
Nykturia nie jest chorobą, dlatego leczenie zawsze jest zależny od przyczyny występowania tego objawu. Natomiast niezależnie od przyczyny, polecane jest wprowadzenie zmian w stylu życia, które mogą przynosić poprawę.
Domowe sposoby na często oddawanie moczu w nocy
Ważną zmianą u pacjentów z nykturią powinno być ograniczenie płynów na 2-3 godziny przed snem. Zdarza się, że przynosi to radykalną poprawę i całkowicie uwalnia od problemu. Należy również ograniczyć spożycie kofeiny i alkoholu w godzinach popołudniowych.
Zalecenie, które przynosi realne korzyści, jest także oddawanie moczu przed snem, nawet jeśli nie odczuwa się silnej potrzeby. Na nocny wypoczynek należy się kłaść z uczuciem pustego pęcherza.
U pacjentów z obrzękami kostek lub nóg, ważną rolę w walce z nykturią przynosi trzymanie ich wyżej. Po konsultacji z lekarzem warto również nosić uciskowe pończochy.
Sposobem skutecznym w zapobieganiu nykturii są również popołudniowe drzemki. Pozwalają one na redystrybucję płynów, ewentualną konieczność skorzystania z toalety tuż po drzemce a tym samym zmniejszenie potrzeby mikcji w nocy.
Ostatnią rekomendacją do zastosowania w domu jest ograniczenie spożycia soli kuchennej.
Leczenie przyczynowe – sposoby niefarmakologiczne
Do niefarmakologicznych sposobów leczenia nykturii należy:
- modyfikacja godzin przyjmowania diuretyków – po konsultacji z lekarzem optymalne byłoby zażywanie leków moczopędnych co najmniej 6 godzin przed snem.
- ćwiczenia mięśni dna miednicy, fizjoterapia uroginekologiczna.
- redukcja masy ciała – leczenie otyłości.
Częstomocz w nocy – leczenie farmakologiczne lub operacyjne
Farmakoterapia i przyjmowanie leków antymuskarynowych czy desmopresyny łagodzi objawy nykturii, jednak nie leczy przyczyny jej występowania. Dlatego stosowanie tych leków powinno być połączone z leczeniem choroby podstawowej, np. niewydolności serca, przerostu prostaty i zmianą stylu życia.
W przypadku znacznego przerostu prostaty, gdy farmakoterapie nie przynosi rezultatów, konieczne może być leczenie operacyjne.
Nykturia – podsumowanie
Nykturia oznaczająca konieczność oddawania moczu w nocy, co kwalifikuje się jako problem medyczny, gdy zdarza się dwa lub więcej razy, znacząco pogarszając jakość snu. Nie jest to choroba, lecz objaw wynikający ze stylu życia (np. picie płynów przed snem, dieta wysokosolna), stosowanych leków (np. diuretyki) lub schorzeń, takich jak niewydolność serca, cukrzyca, bezdech senny czy przerost prostaty u mężczyzn. Nykturia zawsze wymaga diagnostyki, a leczenie polega na wprowadzeniu zmian w stylu życia (ograniczenie płynów wieczorem, zmniejszenie soli) oraz leczeniu przyczyny podstawowej.
Sekcja FAQ: Nykturia – najczęściej zadawane pytania
Osoba do 50 r.ż. w ogóle nie powinna się budzić w nocy w celu oddania moczu. Po 65 r.ż. dopuszcza się jednorazową wizytę w toalecie.
Nykturia nie zagraża życiu, ale schorzenia z których wynika mogą być poważne. Dlatego nie należy ignorować konieczności wstawania w nocy w celu oddania moczu.
Piśmiennictwo
- Leslie SW, Sajjad H, Singh S. Nocturia. [Updated 2024 Feb 17]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK518987/ [dostęp: 10.10.2025].
- National Society for Incontinence. What is Nocturia? (https://nafc.org/nocturia/) [dostęp: 10.10.2025].
- https://podyplomie.pl/medycyna/35651,nykturia-diagnostyka-roznicowa-i-leczenie. [dostęp: 10.10.2025].
(1) https://www.ics.org/ [dostęp: 10.10.2025].
