Kolor i konsystencja stolca mogą wiele powiedzieć o pracy jelit, trzustki, a nawet o ogólnym stanie zdrowia. W tym artykule przyjrzymy się konkretnemu problemowi – żółtej biegunce. Wyjaśnimy, skąd się bierze, czy może być groźna i jak wygląda jej leczenie.
Spis treści:
- Żółta biegunka. Skąd charakterystyczny kolor stolca?
- Żółta biegunka u dorosłego: kiedy jest niebezpieczna?
- Żółta biegunka u dziecka: kiedy jest niebezpieczna?
- Wodnista, żółta biegunka – diagnostyka. Jakie badania wykonać?
- Jak leczyć żółtą biegunkę?
- Żółta biegunka: podsumowanie informacji
Żółta biegunka. Skąd charakterystyczny kolor stolca?
Na kolor i konsystencję stolca wpływają różne czynniki: czas pasażu jelitowego, dieta, przyjmowane leki, a także stan zdrowia. Żółta biegunka często świadczy o problemach z trawieniem żółci. W prawidłowych warunkach żółć jest rozkładana przez bakterie jelitowe, co nadaje stolcowi brązowe zabarwienie. Gdy ten proces zostaje zaburzony – np. przez zbyt szybki pasaż jelitowy lub brak odpowiedniej flory bakteryjnej – stolec może mieć jasny, żółtawy kolor.
>> Przeczytaj: Zielony stolec – co może oznaczać zielony kał u dorosłych i dzieci?
Żółta biegunka a dieta
Sposób odżywiania ma duży wpływ na wygląd stolca i występowanie żółtej biegunki. Do najczęstszych przyczyn dietetycznych należą:
- dieta wysokotłuszczowa i zimne napoje – mogą zaburzać mikrobiotę i uszkadzać barierę jelitową,
- nadmiar białka i przetworzone produkty – wpływają negatywnie na równowagę bakterii jelitowych, zwiększają ilość szkodliwych metabolitów i osłabiają śluzówkę jelit,
- niedobór błonnika i produktów fermentowanych – prowadzi do zaburzeń mikroflory, co pogarsza konsystencję stolca i utrudnia prawidłowe trawienie,
- alkohol – jeden z głównych czynników uszkadzających śluzówkę przewodu pokarmowego. Zarówno okazjonalne, jak i regularne picie zwiększa przepuszczalność jelit, zaburza ich motorykę, sprzyja stanom zapalnym i mikrouszkodzeniom błony śluzowej,
- alkohole cukrowe (sorbitol, mannitol, ksylitol) – słabo wchłaniane w jelicie cienkim, mogą powodować biegunkę osmotyczną, często o żółtym zabarwieniu. Występują m.in. w gumach do żucia i słodyczach „bez cukru”.
>> Jeśli interesuje Cię, czym jest mikrobiota jelitowa, zachęcamy do zapoznania się z artykułem: Mikrobiota jelitowa – narząd bakteryjny do zadań specjalnych
Jasne, żółte biegunki a zaburzenia trawienia i wchłaniania
Żółta biegunka często wynika z zaburzeń trawienia i wchłaniania składników pokarmowych – zwłaszcza tłuszczów i węglowodanów.
W przypadku tłuszczów problemy mogą być związane z niewydolnością trzustki, celiakią, chorobami wątroby lub zaburzeniami wydzielania żółci. Jedną z częstszych przyczyn takich zaburzeń jest cholestaza – stan, w którym żółć nie odpływa prawidłowo z wątroby do jelit. Ponieważ żółć jest niezbędna do trawienia tłuszczów, jej niedobór powoduje ich gorsze wchłanianie, a stolec staje się jaśniejszy – często żółty lub nawet biały – i przyjmuje wodnistą konsystencję.
Z kolei problemy z trawieniem węglowodanów mogą wynikać z niedoboru enzymów, infekcji, uszkodzenia błony śluzowej jelit lub rozwiniętej nietolerancji pokarmowej. Niewchłonięte cukry trafiają do jelita grubego, gdzie są fermentowane przez bakterie. Powstające w tym procesie kwasy i gazy oraz zwiększony napływ wody do światła jelita prowadzą do biegunki – często o żółtym zabarwieniu. Dotyczy to m.in. nietolerancji laktozy, fruktozy, FODMAP-ów, glutenu czy białek mleka.
Żółta biegunka: inne przyczyny płynnego lub półpłynnego stolca
Poza zaburzeniami trawienia i nietolerancjami, żółta biegunka może mieć również inne źródła:
- infekcje przewodu pokarmowego – ostre zakażenia wirusowe, bakteryjne lub pasożytnicze (np. rotawirusy, norowirusy, Salmonella, Giardia lamblia),
- leki i suplementy – antybiotyki, metformina, środki przeczyszczające czy leki onkologiczne oraz niektóre suplementy, zwłaszcza zawierające magnez (np. w formie cytrynianu czy mleczanu),
- zaburzenia czynnościowe jelit – zespół jelita drażliwego (IBS) z przewagą biegunki, zaburzona motoryka jelit i nadwrażliwość trzewna,
- stres i napięcie psychiczne – przewlekły stres może nasilać stan zapalny w jelitach, osłabiać barierę jelitową i wpływać na skład mikrobiotę.
>> Zobacz: Stres – przyjaciel czy wróg? Czy można to zbadać?
Żółta biegunka u dorosłego: kiedy jest niebezpieczna?
U dorosłych żółta biegunka zazwyczaj ma łagodny przebieg i ustępuje samoistnie. Jednak w następujących przypadkach może być niebezpieczna i wymagać konsultacji lekarskiej:
- odwodnienie – szczególnie, gdy stolce są wodniste, nasilone, towarzyszy im osłabienie, suchość błon śluzowych czy spadek oddawania moczu,
- krew lub śluz w stolcu – mogą być sygnałem infekcji, który wymaga dalszej diagnostyki,
- gorączka i silny ból brzucha – mogą świadczyć o ostrej infekcji przewodu pokarmowego, wymagającej szybkiej oceny,
- długotrwała biegunka – utrzymująca się ponad 14 dni,
- objawy sepsy – takie jak przyspieszony oddech, osłabienie, zawroty głowy, senność – to alarmujące symptomy wskazujące na poważne zakażenie.
Jeśli pojawią się powyższe symptomy – nie zwlekaj z konsultacją lekarską. Dzięki temu można uniknąć powikłań i szybko postawić właściwą diagnozę.
Żółta biegunka u dziecka: kiedy jest niebezpieczna?
Do sytuacji wymagających pilnej konsultacji lekarskiej w przypadku biegunek u dzieci należą:
- objawy odwodnienia: rzadkie oddawanie moczu, suchość ust, zapadnięte ciemiączko (u niemowląt), płacz bez łez, ospałość,
- obecność krwi lub śluzu w stolcu,
- wymioty, które uniemożliwiają nawodnienie doustne,
- gorączka (powyżej 38,5°C),
- znaczne osłabienie, apatia, trudności w jedzeniu lub piciu,
- utrata masy ciała,
- biegunka trwająca dłużej niż 7 dni.
W takich przypadkach konieczna jest szybka diagnostyka i odpowiednie leczenie.
>> To może Cię zainteresować: Biegunka u dzieci i niemowląt. Możliwe przyczyny, postępowanie, badania
Wodnista, żółta biegunka – diagnostyka. Jakie badania wykonać?
Diagnostyka żółtej biegunki powinna zaczynać się od dokładnego wywiadu i oceny objawów towarzyszących. W zależności od nasilenia i czasu trwania dolegliwości, należy wykonać następujące badania:
- podstawowe badania laboratoryjne:
- morfologia krwi z rozmazem – ocena stanu zapalnego i ogólnej kondycji organizmu,
- jonogram (Na, K, Cl), kreatynina i mocznik – do oceny nawodnienia i funkcji nerek,
- glukoza na czczo, próby wątrobowe (ALT, AST, GGTP, ALP) oraz bilirubina całkowita i frakcje – przy podejrzeniu cholestazy, chorób wątroby lub zaburzeń wydzielania żółci,
- badania kału w kierunku bakterii, pasożytów, wskazujące na proces zapalny czy zaburzeń trawienia tłuszczów.
- testy w kierunku nietolerancji pokarmowych, np. test wodorowo-metanowy przy podejrzeniu nietolerancji laktozy lub SIBO czy przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej w diagnostyce celiakii.
- badania obrazowe i specjalistyczne jak USG jamy brzusznej czy endoskopia jelita cienkiego lub grubego przy przewlekłych biegunkach.
W praktyce dobór badań zależy od długości trwania biegunki, ogólnego stanu pacjenta, wieku oraz występujących objawów towarzyszących. Nie zawsze konieczna jest pełna diagnostyka – przy łagodnych, krótkotrwałych biegunkach u zdrowych osób często wystarcza obserwacja i leczenie objawowe.
Jak leczyć żółtą biegunkę?
Leczenie żółtej biegunki zależy od przyczyny, jednak schemat postępowania zwykle obejmuje kilka kluczowych elementów:
- nawodnienie i uzupełnianie elektrolitów – podstawowy krok w każdym przypadku. W lekkich postaciach stosuje się doustne płyny nawadniające, a przy odwodnieniu lub nasilonych objawach konieczne może być nawadnianie dożylne.
- leczenie objawowe – w wybranych sytuacjach możliwe jest zastosowanie leków przeciwbiegunkowych, jednak z dużą ostrożnością. Nie powinny być stosowane przy podejrzeniu infekcji bakteryjnej, obecności krwi w stolcu czy gorączce.
- probiotyki – przydatne zwłaszcza w biegunce infekcyjnej i poantybiotykowej. Najlepiej przebadane szczepy to Saccharomycesboulardii oraz Lactobacillusrhamnosus GG, które wykazują działanie skracające czas trwania biegunki i zmniejszające ryzyko jej przedłużenia.
- leczenie przyczynowe – obejmuje eliminację nietolerowanych składników pokarmowych (np. laktozy, fruktozy, FODMAP), leczenie potwierdzonych zakażeń bakteryjnych lub pasożytniczych, suplementację enzymów trzustkowych w niewydolności trzustki oraz leczenie chorób wątroby i dróg żółciowych.
Ze względu na to, że sposób leczenia powinien być dostosowany do wieku pacjenta, nasilenia objawów, chorób współistniejących oraz wyników badań diagnostycznych, podejmowanie decyzji terapeutycznych wymaga konsultacji z lekarzem. Samodzielne leczenie, bez rozpoznania przyczyny, może opóźnić właściwą diagnozę i prowadzić do powikłań.
>> Zobacz: Elastaza trzustkowa w kale – kiedy wykonuje się badania i co oznaczają wyniki?
Żółta biegunka: podsumowanie informacji
- Żółta biegunka to objaw, który może wskazywać na zaburzenia trawienia tłuszczów lub węglowodanów, infekcje, nietolerancje pokarmowe, a także problemy z wątrobą, trzustką lub odpływem żółci.
- Do częstych przyczyn żółtej biegunki należą: błędy dietetyczne (np. dieta wysokotłuszczowa, niedobór błonnika), infekcje, nietolerancje pokarmowe, przewlekły stres, leki (np. antybiotyki, metformina) oraz zaburzenia czynnościowe jelit (np. IBS).
- U dorosłych i dzieci żółta biegunka zazwyczaj ma łagodny przebieg, ale może być niebezpieczna w przypadku objawów takich jak odwodnienie, gorączka, krew lub śluz w stolcu, silny ból brzucha, osłabienie czy długotrwałe utrzymywanie się objawów.
- Diagnostyka powinna obejmować badania laboratoryjne (morfologia, CRP, elektrolity, próby wątrobowe, amylaza/lipaza, bilirubina), badania kału (posiew, pasożyty, kalprotektyna, tłuszcz), a w razie potrzeby testy nietolerancji lub badania obrazowe.
- Leczenie opiera się na nawodnieniu, łagodzeniu objawów, a w uzasadnionych przypadkach – na leczeniu przyczynowym (np. eliminacja składników pokarmowych, antybiotykoterapia, leczenie chorób wątroby, trzustki lub jelit).
- Postępowanie powinno być dostosowane indywidualnie – w zależności od wieku, stanu pacjenta i wyników badań – dlatego decyzje terapeutyczne należy podejmować w porozumieniu z lekarzem.
Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski
Bibliografia
- Prudlak K, https://journals.indexcopernicus.com/api/file/viewByFileId/1329349 (ost. dostęp: 12.07.2025).
- Savarino E, Functionalboweldisorders with diarrhoea: Clinicalguidelines of the United EuropeanGastroenterology and EuropeanSociety for Neurogastroenterology and Motility, UnitesEuropeanGastroenterologyJorunal, 2022, 10, s. 556-584
- Schiller LR, ChronicDiarrhea: Diagnosis and Management, ClinicalGastroenterology and Hepatology, 2017, 15, s. 182-193
- FordCK,NutritionConsiderations in Patients with FunctionalDiarrhea, CurrGastroenterol Rep, 2023, s. 198–203
- Dionne JC, Diarrhea in the criticallyill: definitions, epidemiology, riskfactors and outcomes, CurrentOpinion in Critical Care, 2023, 29, s. 138-144
6. Giannattasio A, Management of children with prolongeddiarrhea, F1000Res., 2016, 23, s. 1-11
7. Przewlekła biegunka u dorosłych i dzieci. Możliwe przyczyny i diagnostyka (ost. dostęp: 12.07.2025).
