Lipaza

Badanie lipazy – czemu służy, co się oznacza i jaką rolę odgrywa w organizmie?

Lipaza to enzym lipolityczny należący do hydrolaz acyloglicerolowych, produkowany głównie przez trzustkę, a dokładniej przez komórki pęcherzykowe jej części zewnątrzwydzielniczej. Jest to jeden z najważniejszych enzymów trawiennych.

Główną funkcją lipazy trzustkowej jest rozkład (hydroliza) wiązań estrowych w obrębie triglicerydów. W ten sposób złożone cząsteczki tłuszczów są przekształcane w mniejsze, łatwiej przyswajalne związki, takie jak diglicerydy, monoglicerydy oraz wolne kwasy tłuszczowe i glicerol. Proces ten zachodzi w dwunastnicy. Lipaza jest wydzielana z trzustki w formie nieaktywnej i wymaga aktywacji przez sole kwasów żółciowych, które emulgują tłuszcze, ułatwiając enzymowi dostęp do nich.

Oznaczenie aktywności lipazy w surowicy jest cennym narzędziem diagnostycznym w medycynie internistycznej, zwłaszcza w kontekście chorób trzustki.

Badanie lipazy – kto i kiedy powinien wykonać badanie?

Wskazania do wykonania badania poziomu lipazy trzustkowej obejmują przede wszystkim:

• Podejrzenie ostrego zapalenia trzustki – lipaza jest markerem o wysokiej czułości i swoistości w tej chorobie. Wzrasta 4-8 godzin po wystąpieniu pierwszych objawów (np. silny ból brzucha, wymioty, brak apetytu, gorączka) i utrzymuje podwyższony poziom dłużej niż amylaza (do 7-14 dni).
• Podejrzenie przewlekłego zapalenia trzustki – choć w tym przypadku badanie ma mniejszą wartość diagnostyczną, ponowny wzrost aktywności lipazy może wskazywać na zaostrzenie procesu zapalnego.
• Rozpoznanie i monitorowanie skuteczności leczenia innych chorób trzustki.
• Niedrożność dróg żółciowych.
• Diagnostyka różnicowa innych schorzeń przewodu pokarmowego, takich jak niedrożność jelit, perforacja wrzodu dwunastnicy czy zapalenie otrzewnej, gdzie również może dojść do wzrostu aktywności lipazy.

Badanie lipazy – normy

Wartości referencyjne aktywności lipazy w surowicy mogą się różnić w zależności od laboratorium wykonującego badanie oraz stosowanej metody analitycznej. Z tego powodu wynik badania powinien być zawsze interpretowany w kontekście norm podanych przez dane laboratorium.

W przypadku wyników odbiegających od normy, zwłaszcza podwyższonych, konieczna jest konsultacja z lekarzem, który, uwzględniając wywiad kliniczny i inne badania, zadecyduje o dalszych krokach diagnostycznych lub terapeutycznych.

Niska aktywność lipazy występuje fizjologicznie u noworodków. U dorosłych obniżony poziom lipazy ma mniejsze znaczenie diagnostyczne i zazwyczaj nie wskazuje na poważne schorzenia internistyczne.

Badanie lipazy – możliwe przyczyny odchyleń od normy

Podwyższony poziom lipazy

Zwiększona aktywność lipazy w surowicy najczęściej wskazuje na problemy z trzustką, ale może być związana także z innymi schorzeniami:

• Ostre zapalenie trzustki – najczęstsza i najbardziej charakterystyczna przyczyna.
• Przewlekłe zapalenie trzustki (zaostrzenia).
• Nowotwory trzustki (np. rak trzustki).
• Niedrożność przewodu trzustkowego.
• Mukowiscydoza.
• Niedrożność jelit.
• Perforacja przewodu pokarmowego (np. wrzodu dwunastnicy).
• Zapalenie otrzewnej.
• Niektóre choroby wątroby i dróg żółciowych.

Niski poziom lipazy

Niska aktywność lipazy jest rzadziej obserwowana i ma mniejsze znaczenie kliniczne u dorosłych. Najczęściej występuje:

• Fizjologicznie u noworodków.
• W przypadku uszkodzenia znacznej części trzustki, która traci zdolność do produkcji enzymów.

Badanie lipazy – przygotowanie do badania

Oznaczenie aktywności lipazy wykonuje się z próbki krwi żylnej, pobieranej zazwyczaj z żyły w zgięciu łokciowym. Badanie to nie wymaga specjalnych, rygorystycznych przygotowań, jednak zaleca się:

• Pobranie krwi na czczo – ostatni posiłek powinien być spożyty najpóźniej do godziny 18:00 dnia poprzedzającego badanie.
• Nawodnienie organizmu – w dniu badania można pić niewielkie ilości wody.
• Unikanie nadmiernej aktywności fizycznej przed pobraniem krwi.

Badanie lipazy – co może wpłynąć na wynik?

Na wynik badania lipazy mogą wpłynąć zarówno czynniki patologiczne, jak i te związane z przygotowaniem do badania:

• Spożycie posiłku przed badaniem – może wpłynąć na poziom enzymu, dlatego zaleca się pobranie krwi na czczo.
• Intensywna aktywność fizyczna bezpośrednio przed badaniem.
• Leki – niektóre farmaceutyki mogą wpływać na aktywność lipazy, dlatego zawsze należy poinformować lekarza o przyjmowanych preparatach.
• Stany chorobowe – jak opisano powyżej, szereg schorzeń (głównie trzustki i przewodu pokarmowego) ma bezpośredni wpływ na aktywność lipazy w surowicy.

Ostateczna interpretacja wyników badania lipazy powinna być zawsze dokonana przez lekarza, w kontekście stanu klinicznego pacjenta, objawów oraz innych badań diagnostycznych.