Sucha i swędząca skóra w ciąży – o czym świadczy i jak sobie z tym radzić?

W czasie ciąży liczne zmiany, które zachodzą w organizmie kobiety mają wpływ na wiele układów i narządów, w tym na największy narząd naszego organizmu, a więc skórę. Jednym z problemów dermatologicznych, które zgłaszają kobiety ciężarne jest suchość i swędzenie skóry. Objawy te mogą być związane z niegroźnymi czynnikami, ale mogą być również elementem obrazu klinicznego wielu schorzeń dermatologicznych. Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się, kiedy świąd i suchość skóry w ciąży powinny wzbudzać nasz niepokój.

Spis treści:

1. Najczęstsze przyczyny swędzącej, suchej skóry w ciąży
2. Jakie objawy mogą towarzyszyć suchej i swędzącej skórze w ciąży?
3. Czy suchość i świąd skóry w ciąży może być objawem choroby?
   • Cholestaza ciężarnych
   • Choroby dermatologiczne
4. Badania w diagnostyce źródła suchej, swędzącej skóry w ciąży
5. Co na suchą, swędzącą skórę w ciąży?
   • Znaczenie diety przy suchej i swędzącej skórze
6. Pielęgnacja skóry, która swędzi i jest sucha: na czym polega?
7. Swędząca i sucha skóra w ciąży: najczęstsze pytania (FAQ)
8. Sucha, swędząca skóra w ciąży: podsumowanie informacji

Najczęstsze przyczyny swędzącej, suchej skóry w ciąży

Suchość i swędzenie skóry w ciąży najczęściej jest związane z fizjologicznymi zmianami zachodzącymi w organizmie kobiety, ale również z czynnikami środowiska zewnętrznego oraz nieprawidłową jej pielęgnacją. Świąd skóry oznaczany jest w klasyfikacji ICD 10 kodem L29, z kolei suchość skóry kodem L85.3. Sytuacje i stany kliniczne, które sprzyjają wystąpieniu tych nieprzyjemnych objawów to przede wszystkim:

• zmiany hormonalne, prowadzące do obniżenia aktywności gruczołów łojowych i tym samym zmniejszenia produkcji sebum,
• powiększanie się obwodu brzucha i w konsekwencji rozciąganie skóry – zjawisko to może wiązać się z uczuciem dyskomfortu i swędzenia,
• narażenie na zmiany temperatur, ale również mróz i wiatr,
• niewystarczające nawodnienie organizmu,
• suchość skóry związana z sezonem grzewczym i narażeniem na suche powietrze i/lub klimatyzację,
• niedobory witamin i mikroelementów – w tym na przykład kwasów tłuszczowych, czy żelaza,
• brak lub nieregularna pielęgnacja skóry.

>> Przeczytaj także: Sucha skóra cz. 1. Postawienie prawidłowej diagnozy – problem interdyscyplinarny

Jakie objawy mogą towarzyszyć suchej i swędzącej skórze w ciąży?

Inne objawy, które mogą towarzyszyć suchej i swędzącej skórze w ciąży zależą przede wszystkim od przyczyn tych dolegliwości. Symptomy towarzyszące to między innymi:

• pojawienie się przebarwień i rozstępów skóry,
• wystąpienie zmian naczyniowych – w tym na przykład licznych naczyniaków rubinowych, czy teleangiektazji (pajączków naczyniowych),
• kruchość i łamliwość paznokci,
• wystąpienie onycholizy – a więc oddzielanie się płytki paznokciowej od łożyska,
• pojawienie się przeczosów – a więc linijnych uszkodzeń naskórka, powstałych na skutek drapania skóry.  

Czy suchość i świąd skóry w ciąży może być objawem choroby?

W niektórych przypadkach suchość i świąd skóry może być związany z wystąpieniem pewnych chorób. Dlatego nie powinno się bagatelizować tych objawów, szczególnie, gdy nie mijają mimo włączenia postępowania nawilżającego i przeciwświądowego. Poniżej zostaną przedstawione schorzenia, które mogą być związane z suchością i świądem skóry w ciąży.

Cholestaza ciężarnych

Istotą cholestazy ciężarnych jest wystąpienie zastoju żółci w wewnątrzwątrobowych drogach żółciowych, który prowadzi do zwiększenia stężenia kwasów żółciowych we krwi. Zmiany te związane są ze wzrostem stężenia estrogenów i czynnikami genetycznymi (nie u każdej ciężarnej wystąpi cholestaza). Choroba ujawnia się typowo w drugiej połowie ciąży i objawia się nie tylko świądem skóry, ale również:

• zażółceniem skóry i błon śluzowych (żółtaczka),
• pojawieniem się ciemnego moczu i odbarwionego stolca,
• zmęczeniem i osłabieniem,
• niekiedy bólem brzucha, nudnościami i wymiotami.

Choroby dermatologiczne

Opisywane w tym artykule dolegliwości mogą wpisywać się również w obraz kliniczny dermatoz typowych dla okresu ciąży, do których zalicza się:

• polimorficzne osutki ciężarnych (PEP) – najczęściej występują w trzecim trymestrze ciąży i objawiają się pojawieniem się wykwitów rumieniowo-grudkowych i pokrzywkowych, które najczęściej lokalizują się na skórze w obrębie rozstępów, ale może występować również na udach, ramionach i dystalnych częściach kończyn. Polimorficzne osutki ciężarnych mają klasycznie łagodny przebieg i tendencję do samoograniczania,
• atopowe wykwity ciążowe (AEP) – to tej grupy schorzeń zalicza się świerzbiączkę ciężarnych, swędzące ciążowe zapalenie mieszków włosowych, a także zaostrzenie atopowego zapalenia skóry (AZS), które zostało zdiagnozowane przed ciążą. Atopowe wykwity ciążowe mogą mieć różnorodny obraz kliniczny, w zależności od podtypu choroby. Możemy mieć do czynienia z rumieniowymi grudkami, ale również z przymieszkowym krostami,
• pemfigoid ciężarnych (PG) – w przeciwieństwie do dwóch wyżej wymienionych schorzeń, pemfigoid ciężarnych wiąże się z ryzykiem wystąpienia powikłań, w tym wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu płodu, czy porodu przedwczesnego. W przebiegu tego schorzenia obserwuje się takie wykwity skórne jak bąble pokrzywkowe, grudki rumieniowe, czy dobrze napięte pęcherze, a zmiany skórne początkowo pojawiają się w okolicy pępka.

Badania w diagnostyce źródła suchej, swędzącej skóry w ciąży

Jakie badania laboratoryjne należy wykonać w przypadku uporczywego świądu i suchości w obrębie skóry w czasie ciąży? W przypadku podejrzenia cholestazy ciężarnych konieczne jest wykonanie takich badań jak:

• oznaczenie stężenia kwasów żółciowych we krwi – jest to najważniejsze badanie laboratoryjne, potwierdzające rozpoznanie cholestazy ciężarnych,
• próby wątrobowe (ALT, AST, GGTP, BIL, ALP),
• oznaczenie stężenia albumin,
• USG jamy brzusznej.

Z kolei w przypadku podejrzenia pemfigoidu ciężarnych wykonuję się oznaczenie przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom błony podstawnej, a także badanie immunopatologiczne – DIF (w tym celu konieczne jest pobranie wycinka skóry).  W obu wymienionych powyżej schorzeniach konieczne jest monitorowanie stanu płodu.

Inne badania laboratoryjne, które mogą okazać się pomocne w diagnostyce świądu i suchej skóry w ciąży to między innymi:

• panel tarczycowy, a więc stężenie TSH, fT3, fT4, przeciwciał anty-TPO i anty-TG – suchość skóry może być jednym z objawów niedoczynności tarczycy,
• oznaczenie stężenia glukozy i hemoglobiny glikowanej – suchość skóry i jej świąd może być związany z rozwijającą się cukrzycą ciążową,
• oznaczenie stężenia kreatyniny i mocznika – pozwala to na ocenę funkcji nerek,
• morfologia krwi + rozmaz – świąd skóry bywa objawem schorzeń hematologicznych,
• badania kału w kierunku pasożytów i G. lamblia – infestacja pasożytnicza często objawia się uporczywym świądem skóry,
• oznaczenie stężenia jonów, w tym wapnia – świąd może być bowiem związany z podwyższonym stężeniem wapnia, a więc hiperkalcemią, która towarzyszy między innymi nadczynności przytarczyc,
• oznaczenie stężenia ferrytyny – niedobór żelaza często wiąże się z suchością i świądem skóry.

Co na suchą, swędzącą skórę w ciąży?

Świąd i suchość skóry związana ze schorzeniami dermatologicznymi lub internistycznymi wymaga włączenia leczenia przyczynowego. Jednak w każdym przypadku można zastosować miejscowe, jak i ogólne preparaty przeciwświądowe, w tym produkty o działaniu nawilżającym i wspierającym barierę naskórkową (emolienty), a także niektóre, dopuszczone w ciąży leki antyhistaminowe (a więc przeciwalergiczne). Ulgę mogą również przynieść preparaty zewnętrzne z zawartością mentolu i polidokanolu. W przypadku cholestazy ciężarnych preparatem pierwszego rzutu jest kwas ursodeoksycholowy. Z kolei przy niedoczynności tarczycy konieczne jest podawanie syntetycznego hormonu tarczycy w postaci doustnej.

Znaczenie diety przy suchej i swędzącej skórze

Istotną rolę w profilaktyce suchości i świądu skóry pełni również dieta. Warto wybierać produkty bogate w kwasy tłuszczowe (ryby, nasiona chia, orzechy włoskie), a także witaminę E i A (migdały, orzechy laskowe, marchew, czy jarmuż). Trzeba również pamiętać o odpowiednim nawodnieniu organizmu. Stan skóry mogą natomiast pogarszać produkty wysokoprzetworzone, a także bogate w cukry proste i tłuszcze nasycone.

>> To może Cię zainteresować: Kwasy omega-3 i omega-6 w diecie kobiet w ciąży. Czy kobiety w ciąży mogą jeść ryby?

Pielęgnacja skóry, która swędzi i jest sucha: na czym polega?

Po pierwsze, należy skupić się na odpowiednim nawilżaniu skóry z wykorzystaniem balsamów dermokosmetycznych. Takie produkty powinny być stosowane przynajmniej dwa razy dziennie. Warto również chronić skórę przed promieniowaniem ultrafioletowym poprzez stosowanie kremów z filtrem. Narażenie na Słońce może bowiem wysuszać skórę, a także sprzyjać powstawaniu przebarwień i rozwojowi nowotworów skóry.

Należy również pamiętać o delikatnym myciu skóry z wykorzystaniem produktów wspierających barierę naskórkową (warto wybierać dermokosmetyki – na przykład syndety myjące, czy delikatne emulsje). Takie produkty mogą w swoim składzie zawierać lipidy uzupełniające barierę naskórkową, co zmniejsza świąd i przeznaskórkową utratę wody.

Swędząca i sucha skóra w ciąży: najczęstsze pytania (FAQ)

Świąd i suchość skóry to częsty problem pojawiający się u ciężarnych. Poniżej znajdziemy odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.

Sucha, swędząca skóra w ciąży: podsumowanie informacji

• Suchość i swędzenie skóry w czasie ciąży to częste dolegliwości, które mogą istotnie obniżyć jakość życia kobiety.
• Przyczyny suchości i świądu skóry są różnorodne. Zalicza się do nich nie tylko nieprawidłową pielęgnację i narażenie na suche powietrze, ale również schorzenia dermatologiczne, w tym atopowe zapalenie skóry i dermatozy charakterystyczne dla okresu ciąży.
• W diagnostyce świądu i suchości skóry konieczne jest oznaczenie kwasów żółciowych we krwi, w celu wykluczenia cholestazy ciężarnych. Niezbędna jest również ocena metabolizmu glukozy, gospodarki tarczycowej, jak również pracy nerek.
• Terapia świądu i suchości skóry w ciąży to przede wszystkim leczenie przyczynowe schorzenia powodującego te objawy. Leczenie objawowe obejmuje stosowanie dermokosmetyków, miejscowych leków przeciwzapalnych, a także preparatów antyhistaminowych.

Bibliografia

1. J. Radkiewicz i inni, Dermatozy charakterystyczne dla okresu ciąży. Forum Ginekologii i Położnictwa, 2016; 26: 48–54,
2. L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, PZWL, Warszawa 2022,
3. A. Reich i inni, Dermatozy ciężarnych, PZWL, Warszawa 2018,
4. R. Nowicki, Atopowe Zapalenie Skóry – poradnik lekarza praktyka, Wydawnictwo Medical Education, Warszawa 2017.