Sklep
Strona główna Blog

Bostonka w ciąży: objawy, przyczyny, możliwe powikłania

Elwira Zawidzka
-
0
Bostonka w ciąży: objawy, przyczyny, możliwe powikłania

Bostonka jest chorobą wirusową dłoni, stóp i jamy ustnej. Mimo że infekcja dotyczy głównie dzieci,  zachorowanie może dotknąć również dorosłych z osłabionym układem immunologicznym. Zakażenie bostonką w okresie ciąży w większości wypadków przebiega łagodnie, ale sporadycznie może być przyczyną poronienia, zapalenia mięśnia sercowego płodu lub wystąpienia wad wrodzonych płodu.

Spis treści:

  1. Czym jest bostonka i jak do niej dochodzi?
  2. Jak przebiega bostonka w ciąży?
  3. Czy bostonka jest niebezpieczna dla kobiet w ciąży?
  4. Diagnostyka bostonki w ciąży – badania laboratoryjne
  5. Bostonka w ciąży – leczenie
  6. Bostonka w ciąży – profilaktyka
  7. Bostonka w ciąży – podsumowanie

Czym jest bostonka i jak do niej dochodzi?

Termin bostonka jest powszechnie przyjętą w Polsce potoczną nazwą choroby dłoni, stóp i jamy ustnej (ang. Hand, Foot and Mouth Disease – HFMD) przebiegającej z charakterystycznymi zmianami pęcherzykowymi i plamisto-grudkowymi na skórze i błonach śluzowych. Jest to choroba wirusowa, wywoływana przez różne enterowirusy, najczęściej Coxsackie A16 i enterowirusa 71 (EV71). Jedynym rezerwuarem wirusów wywołujących bostonkę jest człowiek.

Do zakażenia bostonką dochodzi:

  • drogą powietrzno-kropelkową w trakcie kaszlu i kichania,
  • poprzez bezpośredni kontakt z wydzielinami zakażonego (wydzielina z gardła/nosa, płyn z pękających pęcherzyków) lub wydalinami (np. kał z pieluszki),
  • drogą fekalno-oralną poprzez przenoszenie wirusów do ust z powierzchni/przedmiotów (np. zabawek, blatów, klamek) zanieczyszczonych wydzielinami i wydalinami zakażonego (choroba brudnych rąk),
  • drogą pokarmową poprzez spożycie wody lub pokarmów skażonych fekaliami (np. wspólne napoje, kąpiel w basenie).

Bostonka jest bardzo zaraźliwa, zakażenie rozprzestrzenia się bardzo szybko. Sprzyja temu przebywanie w dużych skupiskach ludzi (żłobki, przedszkola, szkoły, akademiki). Okres wylęgania choroby wynosi zazwyczaj 3-5 dni. Pęcherzyki pojawiają się w 2-3 dniu choroby i ustępują po ok. 1 tygodniu. Zakaźność jest najwyższa w czasie występowania wysypki, ale chory wydala wirusy wraz z kałem nawet do kilku tygodni.

Bostonkę charakteryzuje sezonowość. W strefie klimatu umiarkowanego do zakażeń dochodzi głównie w okresie wiosennym, letnim i wczesną jesienią, ze szczytem zachorowań przypadającym na późne lato.

Jak przebiega bostonka w ciąży?

Bostonka jest zazwyczaj chorobą dotykającą małe dzieci (głównie do 5 r.ż.), ale choroba bostońska może dotyczyć również dorosłych z obniżoną odpornością. Układ odpornościowy kobiety w ciąży jest fizjologicznie osłabiony, stąd jest ona bardziej podatna na infekcje. Częstą przyczyną zakażenia przyszłej mamy bostonką jest opieka nad chorymi dziećmi w wieku niemowlęcym lub przedszkolnym. Infekcja HFMD przebiega u ciężarnych zazwyczaj bezobjawowo lub łagodnie, ciężkie postaci choroby występują niezwykle rzadko.

Bostonka w ciąży – możliwe objawy kliniczne:

  • w fazie prodromalnej (wczesnej, nieswoistej):
    • gorączka,
    • kaszel,
    • katar,
    • zmęczenie, złe samopoczucie,
    • wymioty,
    • biegunka,
    • ból gardła,
    • ból mięśni,
    • utrata apetytu.
  • w fazie właściwej:
    • bolesne pęcherze na języku, dziąsłach i wewnętrznej stronie policzków,
    • wysypka (zazwyczaj nieswędzącą) na dłoniach, podeszwach stóp, pośladkach, brzuchu, plecach, narządach płciowych.

Choroba ustępuje samoistnie po upływie 7-10 dni. W okresie zdrowienia może dochodzić do złuszczania się naskórka z powierzchni dłoni i stóp.

>> Przeczytaj też: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?

Czy bostonka jest niebezpieczna dla kobiet w ciąży?

Bostonka nie stanowi dużego zagrożenia dla przyszłej mamy i dziecka. Choroba przebiega w zdecydowanej większości przypadków bezobjawowo lub łagodnie. Ciężkie postaci infekcji zdarzają się niezwykle rzadko i wiążą się z nasilonymi objawami klinicznymi i wysoką gorączką. U ciężarnej może wystąpić odwodnienie, utrata paznokci, wtórne bakteryjne nadkażenie pękających pęcherzyków, pojawiających się w trakcie infekcji na skórze i błonach śluzowych, zaostrzenie przewlekłych chorób dermatologicznych, rzadziej infekcje narządów wewnętrznych.

Sporadycznie mogą wystąpić powikłania w ciąży, jednak ich ryzyko u zakażonej bostonką kobiety nie jest jednoznacznie oszacowane, ze względu na zbyt małą liczbę wyników badań naukowych. Potencjalnie prawdopodobieństwo wystąpienia i rodzaj powikłań zależy od stopnia zaawansowania ciąży.

  • Bostonka w ciąży: 1 trymestr – pojawienie się wysokiej gorączki w przebiegu choroby może być przyczyną poronienia. Sporadycznie infekcja może prowadzić do zapalenia mięśnia sercowego płodu i wad wrodzonych.
  • Bostonka w ciąży: 2 trymestr – małe prawdopodobieństwo wpływu na płód.
  • Bostonka w ciąży: 3 trymestr – infekcja może wywołać poród przedwczesny.
  • Zakażenie okołoporodowe – może skutkować infekcją noworodka, która zazwyczaj przebiega bezobjawowo lub łagodnie.

Diagnostyka bostonki w ciąży – badania laboratoryjne

Podstawą rozpoznania bostonki są objawy kliniczne występujące w przebiegu choroby oraz szczegółowy wywiad z pacjentką, który jest pomocny w ustaleniu prawdopodobieństwa zakażenia. W przypadku charakterystycznie umiejscowionych zmian skórnych na dłoniach i stopach oraz w jamie ustnej diagnoza nie sprawia trudności, jednak u osób dorosłych obraz kliniczny często nie jest typowy.

W przypadkach wątpliwych w diagnostyce choroby bostońskiej znajdują zastosowanie badania laboratoryjne. Do diagnozowania HFMD stosuje się testy molekularne (metoda PCR) wykrywające materiał genetyczny wirusów w próbkach pobranych od pacjenta (płyn z pęcherzyków, wymaz z gardła, kał).

Badaniami pomocniczymi są badania serologiczne wykrywające swoiste przeciwciała w klasach IgA, IgM i IgG przeciwko wirusom Coxsackie oraz przeciwciała neutralizujące wirusy. Przeciwciała w klasach IgA i IgM pojawiają się jako pierwsze na początku infekcji i z czasem zanikają. Przeciwciała w klasie IgG utrzymują się do końca życia.

Wcześniejsze przechorowanie bostonki nie daje jednak odporności na wszystkie typy wirusów wywołujących chorobę, ale może mieć wpływ na lżejszy przebieg infekcji w przypadku zakażenia innym typem.

Badanie przeciwciał IgM przeciwko wirusom Coxsackie banerek

Bostonka w ciąży – leczenie

Bostonka jest chorobą samoograniczającą, która ustępuje zazwyczaj po tygodniu. Nie istnieje leczenie przyczynowe choroby, terapia ma charakter objawowy. Leczenie ma na celu obniżenie gorączki i zmniejszenie bólu. Podawane są leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne. Zmiany skórne traktowane są preparatami antyseptycznymi.

Istotne jest odpowiednie nawadnianie organizmu, odpoczynek i spokój. W przypadku wystąpienia zmian w jamie ustnej należy unikać gorących, pikantnych i słonych pokarmów. Wskazane jest picie chłodnych napojów.

>> Przeczytaj także: Odwodnienie i nawodnienie organizmu – fakty i mity

Badanie przeciwciał przeciwko wirusom Coxsackie (metoda neutralizacji) banerek

Bostonka w ciąży – profilaktyka

Nie istnieje szczepionka przeciwko zakażeniu bostonką. Profilaktyka ma charakter nieswoisty i obejmuje:

  • higienę rąk – częste i dokładne mycie dłoni, szczególnie po przewijaniu dziecka, po wyjściu z toalety, po dotykaniu przedmiotów użytkowanych przez chorego,
  • dezynfekcję przedmiotów i powierzchni (np. zabawek, klamek, uchwytów szafek),
  • unikanie kontaktu z osobami chorymi (izolacja chorych),
  • unikanie wspólnego użytkowania sztućców i naczyń,
  • używanie maseczek ochronnych w przypadku konieczności opieki nad chorym dzieckiem.
Badanie przeciwciał IgA przeciwko wirusom Coxsackie banerek

Bostonka w ciąży – podsumowanie

  • Choroba dłoni, stóp i jamy ustnej (HFMD) powszechnie nazywana w Polsce bostonką, jest chorobą wirusową, która zazwyczaj przebiega u ciężarnych bezobjawowo lub łagodnie.
  • Do zakażenia bostonką dochodzi najczęściej drogą kropelkową oraz przez kontakt bezpośredni z chorym lub przedmiotami skażonymi jego wydzielinami i wydalinami.
  • Najbardziej na zakażenie bostonką są narażone kobiety pracujące z małymi dziećmi lub opiekujące się nimi w domu.
  • Objawy bostonki u ciężarnej mogą mieć nietypowy obraz kliniczny.
  • Ryzyko powikłań u ciężarnej i płodu po zakażeniu bostonką jest niewielkie.
  • Wykazano, że potencjalnie najbardziej ryzykowne dla płodu jest zakażenie ciężarnej w 1. trymestrze ciąży, a zakażenie w 3. trymestrze może być przyczyną porodu przedwczesnego.
  • Leczenie bostonki opiera się na terapii objawowej znoszącej gorączkę i ból, wskazana jest łagodna lekkostrawna dieta, odpoczynek i spokój.
  • Zapobieganiu bostonce sprzyjają właściwe zachowania higieniczne – higiena osobista i higiena otoczenia.

Piśmiennictwo

  1. prof. dr hab. med. Leszek Szenborn Choroba dłoni, stóp i jamy ustnej  https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/chorobyzakazne/79171,choroba-dloni-stop-i-jamy-ustnej (dostęp 30.04.2025 r.)
  2. dr n. med. Patrycja Marciniak-Stępak, dr hab. n. med. Leszek Szenborn „Choroba dłoni, stóp i jamy ustnej – nowe spojrzenie na znaną osutkę wirusową” https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/artykuly-przegladowe/139641,choroba-dloni-stop-i-jamy-ustnej (dostęp 30.04.2025 r.)
  3. Mirosława Kuchciak-Brancewicz, Wojciech Bienias, Andrzej Kaszuba „Choroba bostońska” https://www.dermatologia-praktyczna.pl/a1865/Choroba-bostonska-.html/ (dostęp 01.05.2025 r.)
  4. „Characteristics of Hand, Foot, and Mouth Disease in Adults”  https://www.vinmec.com/eng/blog/characteristics-of-hand-foot-and-mouth-disease-in-adults-en (dostęp 02.05.2025 r.)

Dieta bezglutenowa u osób bez celiakii – czy ją stosować?

Magdalena Konowrocka
-
0
Dieta bezglutenowa u osób bez celiakii – czy ją stosować?

Choroby związane z glutenem, takie jak celiakia i ataksja glutenowa, są stosunkowo rzadkimi schorzeniami, dotykającymi ok. 1%  populacji w Polsce. Dieta bezglutenowa u tych pacjentów jest na dziś jedynym leczeniem choroby, dlatego osoby z takimi diagnozami muszą jej przestrzegać. Jednak w ostatnich latach dieta bezglutenowa stała się stylem życia wielu zdrowych osób. Jakie mogą być zagrożenia związane z jej stosowaniem bez wskazań medycznych i na co należy zwracać uwagę? Zapraszamy do przeczytania!

Spis treści:

  1. Czym jest dieta bezglutenowa?
  2. Dieta bezglutenowa – skutki uboczne
  3. Czy dieta bezglutenowa może być szkodliwa?
  4. Czy dieta bezglutenowa jest zdrowa?
  5. Dieta bezglutenowa – podsumowanie
  6. Dieta bezglutenowa – często zadawane pytania

Czym jest dieta bezglutenowa?

Dieta bez glutenu polega na całkowitej eliminacji z diety tego naturalnego – składnika żywności zawartego w zbożach. Przeznaczona dla osób z celiakią, nieceilakalną nadwrażliwością na gluten, zyskała znaczną popularność wśród osób zdrowych i im zawdzięcza swój rozgłos.

Moda na dietę bezglutenową rozpoczęła się po badaniach przeprowadzonych w 2011 roku w Australii. Wówczas sugerowano, że gluten powoduje dolegliwości trawienne i chroniczne zmęczenie u osób bez stwierdzonej nietolerancji. Jednakże już dwa lata później ci sami naukowcy, powtarzając eksperyment, podważyli wcześniejsze wnioski. Mimo to obecnie osoby bez celiakii stanowią zdecydowaną większość populacji unikającej glutenu.

Dla kogo jest dieta bezglutenowa? Wskazania do jej stosowania na dziś obejmują:

  • celiakię – chorobę trzewną,
  • chorobę Duhringa – skórną postać celiakii,
  • nietolerancję glutenu – nieceilakalną nadwrażliwość na gluten,
  • alergię na gluten.

Badane są potencjalne korzyści ze stosowania diety bez glutenu przez osoby z innymi chorobami autoimmunologicznymi, np. chorobą Hashimoto, endometrioza.

Dieta bezglutenowa a tarczyca. Czy dieta bezglutenowa pomaga w Hashimoto?

Niektóre badania wskazują na pozytywny wpływ eliminacji glutenu u pacjentów z chorobą Hashimoto, m.in. zmniejszenie miana przeciwciał. Jednak sam poziom przeciwciał nie jest wystarczającym miernikiem poprawy i zdrowienia w chorobie Hashimoto. Dlatego obecnie nie mamy jeszcze wystarczających dowodów, aby zalecać to podejście dietetyczne wszystkim pacjentom z tą chorobą.

>> Sprawdź też: Dieta przy Hashimoto. Przykładowy jadłospis i przepisy, produkty zakazane

Dieta bez glutenu a endometrioza

Unikanie glutenu jest często spotykaną w Internecie poradą dietetyczną dla pacjentek z endometriozą. Jednak spożycie glutenu ma ograniczone znacznie w etiologii tej choroby, a często cytowane badanie interwencyjne dotyczące skuteczności tej diety w endometriozie jest pozbawione grupy kontrolnej. Z tego powodu nie ma podstaw, aby pacjentki z endometriozą stosowały taką dietę i odnosiły z niej korzyści.

Na dziś wiadomo na pewno, że dieta bezglutenowa nie powinna być stosowana przez osoby zdrowe, ponieważ – co należy podkreślić – jest to dieta eliminacyjna i może być dietą niedoborową.

Dieta bezglutenowa – skutki uboczne

Potencjalne skutki uboczne eliminacji glutenu z diety obejmują niedobory:

Badania wskazują, iż większość produktów bezglutenowych zawieraj niewystarczające ilości co najmniej jednego z ww. składników diety.

Stosowanie bezglutenowych zamienników może natomiast zwiększać w diecie udział:

>> Sprawdź też: Zdrowe tłuszcze. Które tłuszcze są zdrowe i w czym je znaleźć?

Pakiet diagnostyka chorób glutenozależnych_ celiakia, alergia i nieceliakalna nadwrażliwość na gluten (7 badań) banerek

Czy dieta bezglutenowa może być szkodliwa?

Dieta bez glutenu wyklucza spożywanie pełnoziarnistych produktów spożywczych, które odgrywają ważną rolę w profilaktyce wielu chorób, takich jak cukrzyca, choroby sercowo-naczyniowe, nieswoiste choroby zapalne jelit, raka jelita grubego. Zmieniony niekorzystnie skład diety może powodować różne problemy zdrowotne.

  • Cukrzyca typu 2

W jednym z długoterminowych badań obserwacyjnych (29 lat) wzięło udział ponad 160 tys. kobiet i blisko 42 tys. mężczyzn. Badacze zaobserwowali związek pomiędzy spożyciem glutenu a ryzykiem rozwoju cukrzycy. U osób wykluczających gluten ryzyko zachorowania na cukrzycę było o 13% wyższe w stosunku do tych, którzy spożywali go więcej. Naukowcy uważają, iż jest to związane z mniejszą podażą błonnika pokarmowego na diecie bezglutenowej.

>> Sprawdź też: Cukrzyca typu 2 (insulinoniezależna)- objawy, przyczyny, badania i leczenie

  • Zaburzenia gospodarki lipidowej

Osoby wykluczające z diety gluten i zastępujące go żywnością z zamiennikami tego białka spożywają więcej tłuszczów, w tym tłuszczów nasyconych i trans. Dlatego w tej grupie osób istnieje większe ryzyko zaburzeń gospodarki lipidowej, podwyższonego poziomu cholesterolu oraz związanych z tym problemów zdrowotnych, takich jak miażdżyca i choroba niedokrwienna serca.

>> Przeczytaj też: Cholesterol HDL – co to jest dobry cholesterol i co zrobić, gdy jego poziom jest za niski?

  • Dysbioza i zaburzenia mikrobioty

Dieta bezglutenowa wpływa niekorzystnie na skład mikrobioty jelitowej, zmniejszając ilość dobrych bakterii jelitowych z rodzaju Bifidobacterium i Lactobacillus. Odbija się ponadto na różnorodności mikrobioty, co wpływa na zaburzenia jej funkcjonowania.

  • Zaburzenia odżywiania

Osoby, które unikają spożywania glutenu w diecie w trosce o swoje zdrowie zagrożone, są rozwinięciem zaburzeń łaknienia polegających na koncentracji wyłącznie na jakości spożywanych posiłków. Uzależnienie od zdrowego jedzenia – ortoreksja – jest stosunkowo nowe i prowadzi do stosowania coraz bardziej restrykcyjnych diet.

  • Opóźnienie właściwej diagnozy, jeśli objawy są spowodowane innymi przyczynami

Osoby z zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi często odstawiają gluten, ponieważ uważają, iż jest on główną przyczyną objawów. Jeśli cierpią na NNG, tak może rzeczywiście być, ale większość dolegliwości przewodu pokarmowego ma inne przyczyny. Odstawianie glutenu może opóźniać i utrudniać właściwą diagnostykę, niektóre osoby w ogóle nie zgłaszają się do lekarza.

W jednym z badań u pacjentek z endometriozą okazało się, iż kluczowym czynnikiem wpływającym na objawy z nią związane jest unikanie FODMAP, a nie glutenu. Kobiety zgłaszające nadwrażliwość na gluten po testach prowokacyjnych z tym składnikiem i stosowaniu diety low FODMAP zareagowały na szybko fermentujące fruktany zawarte w zbożach, a nie sam gluten.

Należy również pamiętać, że odstawienie glutenu opóźnia ewentualną diagnostykę w kierunku celiakii, ponieważ może skutkować wynikami fałszywie ujemnymi.

Czy dieta bezglutenowa jest zdrowa?

Dieta bezglutenowa nie ma walorów prozdrowotnych, dla osób bez wskazań medycznych nie jest zdrowsza od zrównoważonej diety zawierającej gluten. Eliminacja produktów z glutenem może prowadzić do problemów z jej prawidłowym zbilansowaniem. Gotowe produkty bezglutenowe są często żywnością przetworzoną, zawierają więcej tłuszczu lub cukru.

Natomiast nie będzie szkodliwa dla zdrowia, jeśli gotowe, wysoko przetworzone produkty pszenne zamieni się na produkty np. z kaszy gryczanej, jaglanej i zadba o dobre źródła wszystkich witamin i minerałów.

>> Jak zbilansować dietę bezglutenową przeczytasz w artykule: Dieta bezglutenowa – co jeść a czego unikać? Przykładowy jadłospis i przepisy

Dieta bezglutenowa – podsumowanie

Dla osób z celiakią, nadwrażliwością na gluten lub alergią na pszenicę dieta bezglutenowa jest niezbędna. Stosowanie jej bez konsultacji lekarskiej niesie jednak ryzyko niedoborów pokarmowych. Zbilansowanie tej diety jest trudniejsze ze względu na ograniczony wybór bezglutenowych zbóż, wymaga starannego planowania posiłków, może utrudniać codzienne funkcjonowanie. Osoby zdrowe nie muszą rezygnować z glutenu, dla lepszego samopoczucia warto odstawiać np. białe pieczywo, biały makaron, ciasta, pieczywo cukiernicze i słodycze.

Dieta bezglutenowa – często zadawane pytania

Czy dieta bezglutenowa odchudza?

Wyeliminowanie glutenu z diety nie wiąże się ze zmniejszeniem masy ciała. Do utraty kilogramów niezbędny jest deficyt kaloryczny, sama eliminacja glutenu takiego deficytu nie zapewnia.

Czy dieta bezglutenowa tuczy?

Sama eliminacja glutenu nie jest przyczyną zwiększania masy ciała. Jednak pewne aspekty diety bezglutenowej mogą przyczyniać się do tycia, jeśli nie jest ona odpowiednio kontrolowana. Do wielu gotowych produktów bezglutenowych (pieczywo, ciasta, ciasteczka, makarony) producenci dodają więcej tłuszczu i cukru, aby poprawić ich smak i teksturę.

Z drugiej strony jeśli osoby eliminujące gluten nie zastępują go odpowiednią ilością warzyw, owoców i chudego białka, mogą nieświadomie zwiększać spożycie tłuszczu i cukru, co przyczynia się do nadwyżki kalorycznej.

Piśmiennictwo

  1. Zong G, Lebwohl B, Hu FB, Sampson L, Dougherty LW, Willett WC, Chan AT, Sun Q. Gluten intake and risk of type 2 diabetes in three large prospective cohort studies of US men and women. Diabetologia. 2018 Oct;61(10):2164-2173. doi: 10.1007/s00125-018-4697-9. Epub 2018 Aug 3. PMID: 30074058; PMCID: PMC6182774.
  2. Piticchio T, Frasca F, Malandrino P, Trimboli P, Carrubba N, Tumminia A, Vinciguerra F, Frittitta L. Effect of gluten-free diet on autoimmune thyroiditis progression in patients with no symptoms or histology of celiac disease: a meta-analysis. Front Endocrinol (Lausanne). 2023 Jul 24;14:1200372. doi: 10.3389/fendo.2023.1200372. PMID: 37554764; PMCID: PMC10405818.
  3. Rybicka I. i wsp., Niedobory składników odżywczych w diecie bezglutenowej,„Nutritional Deficiencies in Gluten-Free Diet” 2016; 97 (3): 183–186.
  4. Thompson T. Folate, iron, and dietary fiber contents of the gluten-free diet. J Am Diet Assoc. 2000 Nov;100(11):1389-96. doi: 10.1016/S0002-8223(00)00386-2.Niland B, Cash BD. Health Benefits and Adverse Effects of a Gluten-Free Diet in Non-Celiac Disease Patients. Gastroenterol Hepatol (N Y). 2018 Feb;14(2):82-91. PMID: 29606920; PMCID: PMC5866307.
  5. van Haaps AP, Brouns F, Schreurs AMF, Keszthelyi D, Maas JWM, Mijatovic V. A gluten-free diet for endometriosis patients lacks evidence to recommend it. AJOG Glob Rep. 2024 Jun 18;4(3):100369. doi: 10.1016/j.xagr.2024.100369. PMID: 39040659; PMCID: PMC11262165.

Świnka – objawy, przebieg choroby, leczenie u dzieci i dorosłych

Damian Matusiak
-
0
Świnka – objawy, przebieg choroby, leczenie u dzieci i dorosłych

Świnka (nagminne zapalenie przyusznic) to choroba zakaźna wywoływana przez wirusa świnki (paramyksowirus). Charakterystycznym objawem jest bolesny obrzęk ślinianek przyusznych, ale infekcja może prowadzić także do poważnych powikłań, szczególnie u dorosłych.

W artykule omówimy, jak rozpoznać świnkę, jakie są jej objawy u dzieci i dorosłych, jak wygląda leczenie oraz czy można uniknąć zarażenia. Dowiesz się również, dlaczego szczepienie jest najskuteczniejszą formą ochrony. Przeczytaj, aby zrozumieć, jak postępować w przypadku zachorowania.

Spis treści:

  1. Świnka – co to jest za choroba?
  2. Kto może zachorować na świnkę?
  3. Objawy świnki u dorosłych
  4. Objawy świnki u dzieci
  5. Świnka a ciąża
  6. Świnka – diagnostyka
  7. Jak leczyć świnkę?
  8. Czy świnka jest zaraźliwa?
  9. Jakie mogą wystąpić powikłania po śwince?
  10. Świnka – podsumowanie
  11. Świnka – często zadawane pytania

Świnka – co to jest za choroba?

Świnka to ostra choroba wirusowa, która atakuje głównie ślinianki przyuszne, powodując ich bolesne powiększenie. Wirus przenosi się drogą kropelkową (głównie przez kaszel, kichanie) lub przez kontakt ze śliną chorego (np. picie z tej samej butelki, jedzenie tymi samymi sztućcami).

Okres wylęgania wynosi 14-25 dni, a chory zaraża innych już 2 dni przed pojawieniem się objawów i do 9 dni po ich ustąpieniu.

Choroba występuje na całym świecie, ale dzięki szczepieniom liczba zachorowań znacząco spadła. W Polsce szczepienie przeciw śwince jest obowiązkowe (składnik szczepionki MMR – odra, świnka, różyczka).

>> Przeczytaj też: Zapalenie ślinianek – przyczyny, objawy, leczenie 

Kto może zachorować na świnkę?

Na świnkę mogą zachorować osoby w każdym wieku, ale najczęściej dotyka:

  • dzieci w wieku 5-9 lat – zwłaszcza nieszczepione,
  • młodzież i dorośli – u nich przebieg choroby jest zwykle cięższy, a ryzyko poważnych powikłań rośnie,
  • osoby z osłabioną odpornością – np. po chemioterapii lub z HIV.
Warto wiedzieć:
Pamiętaj, że nie szczepiąc swojego dziecka, nie tylko narażasz je na zachorowanie na świnkę, ale także czynisz je wektorem choroby.

Ryzyko zachorowania zmniejsza:

  • szczepienie MMR (skuteczność ok. 88% po 1 dawce, 95% po 2 dawkach; szczepionka żywa, atenuowana), 1. dawka 13.-15. miesiąc życia, 2. dawka w 6. roku życia,
  • przebycie choroby – daje trwałą odporność.

>> Sprawdź też: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?

Objawy świnki u dorosłych

U dorosłych świnka często ma cięższy przebieg niż u dzieci. Typowe objawy to:

  • gorączka (nawet do 40°C),
  • obrzęk ślinianek przyusznych (jedno- lub obustronny),
  • ból przy żuciu i przełykaniu,
  • ból głowy, mięśni, osłabienie.

U mężczyzn może wystąpić zapalenie jąder (u 20-30% chorych), a u kobiet zapalenie jajników (5%). Powikłania te mogą prowadzić do niepłodności.

>> Warto przeczytać także: Badania laboratoryjne w diagnostyce niepłodności

Badanie przeciwciał IgG przeciwko Myxovirus parotitis (świnka) banerek

Objawy świnki u dzieci

U dzieci świnka zwykle przebiega łagodniej. Najczęstsze objawy to:

  • obrzęk ślinianek (twarz „jak u chomika”),
  • ból przy otwieraniu ust,
  • gorączka (38-39°C),
  • brak apetytu (także z powodu bólu przy przełykaniu),
  • złe samopoczucie.

U dzieci rzadziej występują powikłania, ale możliwe jest zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

>> Przeczytaj też: Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u dzieci

Świnka a ciąża

Zachorowanie na świnkę w ciąży nie zwiększa ryzyka wad płodu (w przeciwieństwie do różyczki), ale może prowadzić do:

  • poronienia (głównie w I trymestrze),
  • przedwczesnego porodu.

Jeśli kobieta w ciąży miała kontakt z chorym na świnkę, powinna skonsultować się z lekarzem. Szczepienie MMR jest przeciwwskazane w ciąży.

>> Sprawdź również: Kalendarz badań w ciąży. Kiedy i jakie badania należy wykonać?

Świnka – diagnostyka

Rozpoznanie świnki opiera się na:

  1. badaniu podmiotowym i przedmiotowym – absolutna podstawa.
  2. badaniach laboratoryjnych:
    • testy serologiczne (wykrywanie przeciwciał IgM i IgG),
    • testy PCR (wykrywanie materiału genetycznego wirusa w ślinie lub moczu).

Świnkę można pomylić z:

  • zapaleniem węzłów chłonnych,
  • kamieniami ślinianek,
  • mononukleozą.

>> Zobacz: Powiększenie węzłów chłonnych u dzieci

Badanie przeciwciał IgM przeciwko Myxovirus parotitis (świnka) banerek

Jak leczyć świnkę?

Nie ma leku zwalczającego wirusa świnki – stosuje się leczenie objawowe:

  • leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe (paracetamol, ibuprofen),
  • odpoczynek i izolacja (do ustąpienia obrzęku),
  • nawadnianie (ciepłe napoje, unikanie kwaśnych soków),
  • okłady na obrzęk (ciepłe lub zimne, w zależności od preferencji chorego).

W przypadku powikłań (np. zapalenia opon mózgowych) konieczna może być hospitalizacja.

>> Sprawdź też: Odwodnienie i nawodnienie organizmu – fakty i mity

Czy świnka jest zaraźliwa?

Tak, świnka jest wysoce zaraźliwa. Do zakażenia dochodzi:

  • drogą kropelkową (kichanie, kaszel),
  • przez kontakt ze śliną (np. wspólne sztućce).
Pamiętaj:
Chory powinien unikać kontaktu z innymi przez co najmniej 5 dni od pojawienia się obrzęku ślinianek.

Jakie mogą wystąpić powikłania po śwince?

Powikłania występują częściej u dorosłych i obejmują:

  • zapalenie jąder/jajników (może prowadzić do niepłodności),
  • zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
  • ostre zapalenie trzustki,
  • głuchota (rzadko),
  • u dzieci powikłania są rzadsze, ale możliwe jest zapalenie opon mózgowych.

>> To może Cię zainteresować: Niedosłuch – rodzaje, objawy, przyczyny, leczenie

Świnka – podsumowanie

Świnka to zakaźna choroba wirusowa, która atakuje ślinianki. Najczęściej chorują dzieci, ale dorośli przechodzą ją ciężej. Objawy to obrzęk ślinianek, gorączka i ból przy przełykaniu. Leczenie jest objawowe – nie ma leku na wirusa świnki. Absolutnie najlepszą i najbezpieczniejszą formą ochrony jest szczepienie MMR.

Nie lekceważ świnki! Jeśli podejrzewasz chorobę u siebie lub dziecka, skonsultuj się z lekarzem.

Świnka – często zadawane pytania

Jakie są pierwsze objawy świnki?

Gorączka, ból przy żuciu, obrzęk ślinianek (zwykle po 2-3 dniach).

Czy choroba świnka jest groźna?

U dzieci zwykle łagodna, u dorosłych może powodować powikłania (np. zapalenie jąder).

Ile razy w życiu można zachorować na świnkę?

Raz – przebycie choroby daje trwałą odporność.

Czy przy śwince boli gardło?

Tak, ból pojawia się przy przełykaniu i żuciu.

Z czym można pomylić świnkę?

Z zapaleniem węzłów chłonnych, mononukleozą lub kamieniami ślinianek.

Czy świnka u dorosłych jest niebezpieczna?

Tak, może prowadzić do zapalenia jąder/jajników i niepłodności.

Czy kobiety chorują na świnkę?

Tak, ale rzadziej niż mężczyźni.

Źródła

  1. Program Szczepień Ochronnych na rok 2025 https://www.gov.pl/web/psse-rzeszow/program-szczepien-ochronnych-na-rok-2025 (dostęp 27.05.2025 r.)
  2. Su SB, Chang HL, Chen AK. Current Status of Mumps Virus Infection: Epidemiology, Pathogenesis, and Vaccine. Int J Environ Res Public Health. 2020 Mar 5;17(5):1686. doi: 10.3390/ijerph17051686. PMID: 32150969; PMCID: PMC7084951. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7084951/ (dostęp 27.05.2025 r.)
  3. Lam E, Rosen JB, Zucker JR. Mumps: an Update on Outbreaks, Vaccine Efficacy, and Genomic Diversity. Clin Microbiol Rev. 2020 Feb 26;33(2):e00151-19. doi: 10.1128/CMR.00151-19. PMID: 32102901; PMCID: PMC7048016. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7048016/ (dostęp 27.05.2025 r.)
  4. Rubin S, Eckhaus M, Rennick LJ, Bamford CG, Duprex WP. Molecular biology, pathogenesis and pathology of mumps virus. J Pathol. 2015 Jan;235(2):242-52. doi: 10.1002/path.4445. PMID: 25229387; PMCID: PMC4268314. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4268314/ (dostęp 27.05.2025 r.)
  5. Yoo JW, Tae BS, Chang HK, Song MS, Cheon J, Park JY, Bae JH. Epidemiology of mumps, mumps complications, and mumps orchitis in Korea using the National Health Insurance Service database. Investig Clin Urol. 2023 Jul;64(4):412-417. doi: 10.4111/icu.20230064. PMID: 37417567; PMCID: PMC10330407. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10330407/ (dostęp 27.05.2025 r.)

Refluks i zgaga u dzieci: objawy, przyczyny, leczenie i dieta

Damian Matusiak
-
0
Refluks i zgaga u dzieci: objawy, przyczyny, leczenie i dieta

Refluks żołądkowo-przełykowy to dość częsta dolegliwość u niemowląt i dzieci, która może powodować uciążliwe objawy, takie jak ulewanie, wymioty czy zgaga. Choć w większości przypadków ma charakter fizjologiczny i ustępuje samoistnie, czasem wymaga leczenia.

W artykule wyjaśniamy, na czym polega refluks u dzieci, jakie są jego przyczyny, jak rozpoznać objawy oraz jakie badania i metody leczenia są skuteczne. Dowiesz się również, jaką dietę stosować i jak zapobiegać dolegliwościom.

Spis treści:

  1. Na czym polega refluks u dzieci?
  2. Przyczyny refluksu u dzieci
  3. Objawy refluksu u dzieci
  4. Refluks u dzieci – niezbędna diagnostyka
  5. Jak leczyć refluks u dzieci?
  6. Refluks u dzieci: dieta i dobre nawyki żywieniowe
  7. Profilaktyka przy refluksie u dzieci
  8. Refluks u dzieci – podsumowanie
  9. Refluks u dzieci – najważniejsze pytania i odpowiedzi

Na czym polega refluks u dzieci?

Refluks żołądkowo-przełykowy (GER, gastroesophageal reflux) to cofanie się treści żołądkowej do przełyku. U niemowląt wynika z niedojrzałości dolnego zwieracza przełyku i zwykle jest zjawiskiem fizjologicznym. U starszych dzieci jest związany z innymi zaburzeniami.

Fizjologiczny refluks występuje aż u ok. 50% niemowląt, ustępuje do 12.-18. miesiąca życia. Jeśli dziecko sporo ulewa, ale przybiera na masie ciała i rozwija się prawidłowo, wówczas nie ma powodu do niepokoju. Pochopne działania (częste zmiany mleka etc.) mogą pogorszyć sytuację, która z definicji nie wymaga jakiejkolwiek terapii.

O chorobie refluksowej (GERD) mówi się wtedy, gdy refluks powoduje powikłania, takie jak zaburzenia wzrastania, regres rozwoju, apatię, niechęć do karmień.

>> Przeczytaj też: Refluks przełyku – farmakogenetyka i zoptymalizowane podejście do leczenia

Przyczyny refluksu u dzieci

Główne przyczyny refluksu u dzieci to:

  • niedojrzałość układu pokarmowego – szczególnie u niemowląt (słaby zwieracz przełyku),
  • nieprawidłowa dieta – przejadanie się, pokarmy drażniące (soki cytrusowe, czekolada, tłuste potrawy) – zazwyczaj u starszych dzieci,
  • otyłość – zwiększa ciśnienie w jamie brzusznej, sprzyjając refluksowi,
  • wady anatomiczne – np. przepuklina rozworu przełykowego,
  • alergie pokarmowe,
  • infekcje,
  • choroby neurologiczne, np. mózgowe porażenie dziecięce.

>> Przeczytaj też: Alergia na czekoladę  – czy kakao to jedyny winowajca?

Objawy refluksu u dzieci

Objawy różnią się w zależności od wieku:

  • u niemowląt:
    • częste ulewanie i wymioty,
    • płacz po karmieniu, wyginanie pleców (tzw. zespół Sandifera),
    • słaby przyrost masy ciała,
    • nawracające infekcje dróg oddechowych (z powodu aspiracji treści żołądkowej),
  • u starszych dzieci:
    • zgaga, pieczenie za mostkiem,
    • ból brzucha, nudności,
    • przewlekły kaszel, chrypka,
    • nieprzyjemny zapach z ust,
    • problemy z przełykaniem (dysfagia).
Warto wiedzieć:
Jeśli dziecko wymiotuje krwią, ma trudności z oddychaniem lub nie przybiera na masie konieczna jest pilna konsultacja z pediatrą lub gastroenterologiem dziecięcym.

>> Przeczytaj też: Sezonowe zakażenia układu oddechowego – ostre zakażenia górnych dróg oddechowych

Refluks u dzieci – niezbędna diagnostyka

Gdy objawy są nasilone, lekarz może zlecić:

  • pH-metrię przełyku – mierzy kwasowość w dolnym odcinku tego narządu,
  • endoskopia (gastroskopia) – ocenia stan błony śluzowej,
  • USG jamy brzusznej – pomaga wykluczyć inne potencjalne przyczyny objawów,
  • testy alergiczne – jeśli podejrzewa się alergię pokarmową IgE-zależną,
  • RTG przełyku z doustnym podaniem kontrastu – ocenia anatomię przewodu pokarmowego; obecnie rzadziej z uwagi na dostępność innych, lepszych metod obrazowania,
  • tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny.

>> Dobrze wiedzieć: Przygotowanie do gastroskopii – przygotowanie i zalecenia oraz dieta

Pakiet małego dziecka (6 badań) banerek

Jak leczyć refluks u dzieci?

Leczenie zależy od nasilenia objawów:

  • postępowanie niefarmakologiczne:
    • u niemowląt: częstsze, mniejsze posiłki, odbijanie po karmieniu, spanie z uniesionym wezgłowiem,
    • u starszych dzieci: unikanie pokarmów drażniących (cytrusy, czekolada, napoje gazowane),
  • leki (w cięższych przypadkach):
    • inhibitory pompy protonowej (IPP) – zmniejszają wydzielanie kwasu żołądkowego (np. omeprazol),
    • H2-blokery – np. ranitydyna (rzadziej stosowane u dzieci),
    • leki prokinetyczne – przyspieszające opróżnianie żołądka (np. domperidon).
Pamiętaj:
Leki stosuje się tylko pod kontrolą lekarza. Niektóre z leków stosowane w leczeniu GERD nie mogą być łączone z częścią innych substancji czynnych – interakcje powodują zwiększenie ryzyka zaburzeń rytmu serca.

Refluks u dzieci: dieta i dobre nawyki żywieniowe

  • Dieta dla niemowląt:
    • karmienie piersią – jeśli to możliwe (mleko matki jest najlepszym sposobem karmienia niemowląt rekomendowanym przez wszystkie towarzystwa naukowe zajmujące się żywieniem dzieci i młodzieży),
    • u dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym można podjąć próbę zastosowania mieszanek zagęszczonych (preparaty oznaczone jako AR),
    • unikanie podaży dużych objętości pokarmu w trakcie jednego posiłku.

>> Przeczytaj też: Mleko kobiece czy modyfikowane?

  • Dieta dla starszych dzieci:
    • unikanie: soków cytrusowych, czekolady, tłustych i pikantnych potraw; pamiętaj, że dla dzieci zdrowych powyższe produkty także nie są korzystne,
    • spożywanie mniejszych, częstszych posiłków,
    • picie wody zamiast soków i napojów gazowanych,
    • kolacja co najmniej 2-3 godziny przed snem.

>> Sprawdź również: Niedobory witamin i minerałów u dzieci – objawy, przyczyny, badania

Profilaktyka przy refluksie u dzieci

Rodzicu, pamiętaj, aby zmniejszyć ryzyko refluksu:

  • unikaj kładzenia dziecka bezpośrednio po jedzeniu,
  • utrzymuj prawidłową masę ciała dziecka (otyłość nasila refluks),
  • wprowadzaj stałe pokarmy zgodnie z zaleceniami (nie za wcześnie),
  • unikaj palenia przy dziecku (dym tytoniowy nasila objawy) – nie tylko z uwagi na refluks.
Pakiet małego dziecka rozszerzony (9 badań) banerek

Refluks u dzieci – podsumowanie

Refluks u niemowląt jest często fizjologiczny i ustępuje z wiekiem. U starszych dzieci może wymagać leczenia, zwłaszcza jeśli powoduje powikłania. Kluczowe są zmiany w diecie i stylu życia. W cięższych przypadkach stosuje się leki, ale tylko pod kontrolą lekarza.

Nie lekceważ uporczywego refluksu! Jeśli objawy nie ustępują, skonsultuj się z pediatrą lub gastroenterologiem.

Refluks u dzieci – najważniejsze pytania i odpowiedzi

Czy refluks u niemowląt zawsze wymaga leczenia?

Nie – większość przypadków ustępuje samoistnie. Leki stosuje się tylko przy powikłaniach.

Czy zgaga u dziecka oznacza chorobę refluksową?

Nie zawsze – może wynikać z diety lub przejedzenia. Jeśli występuje często, warto skonsultować się z lekarzem.

Jak odróżnić refluks od alergii pokarmowej?

Alergii często towarzyszą wysypka, biegunka lub krew w stolcu. Testy alergiczne oraz próby eliminacji i prowokacji mogą pomóc w diagnozie.

Źródła

  1. Rosen R, Vandenplas Y, Singendonk M, Cabana M, DiLorenzo C, Gottrand F, Gupta S, Langendam M, Staiano A, Thapar N, Tipnis N, Tabbers M. Pediatric Gastroesophageal Reflux Clinical Practice Guidelines: Joint Recommendations of the North American Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition and the European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2018 Mar;66(3):516-554. doi: 10.1097/MPG.0000000000001889. PMID: 29470322; PMCID: PMC5958910. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5958910/ (dostęp 26.05.2025 r.)
  2. Salvatore S, Agosti M, Baldassarre ME, D’Auria E, Pensabene L, Nosetti L, Vandenplas Y. Cow’s Milk Allergy or Gastroesophageal Reflux Disease-Can We Solve the Dilemma in Infants? Nutrients. 2021 Jan 21;13(2):297. doi: 10.3390/nu13020297. PMID: 33494153; PMCID: PMC7909757. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7909757/ (dostęp 26.05.2025 r.)
  3. Gonzalez Ayerbe JI, Hauser B, Salvatore S, Vandenplas Y. Diagnosis and Management of Gastroesophageal Reflux Disease in Infants and Children: from Guidelines to Clinical Practice. Pediatr Gastroenterol Hepatol Nutr. 2019 Mar;22(2):107-121. doi: 10.5223/pghn.2019.22.2.107. Epub 2019 Mar 8. PMID: 30899687; PMCID: PMC6416385. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6416385/ (dostęp 26.05.2025 r.)

CRP a rak. Jakie nowotwory korelują z podwyższonym CRP?

Agata Strukow
-
0
CRP a rak. Jakie nowotwory korelują z podwyższonym CRP?

Badanie CRP, czyli białko C-reaktywne, od dawna jest znane jako niespecyficzny marker stanu zapalnego w organizmie. W ostatnich latach coraz więcej uwagi poświęca się jego znaczeniu diagnostycznemu w chorobach nowotworowych. Artykuł przybliża aktualny stan wiedzy na temat znaczenia poziomu CRP u pacjentów z różnymi typami nowotworów, powiązania poziomu CRP z progresją choroby, odpowiedzią na leczenie oraz rokowaniem.

Spis treści:

  1. Nowotwory a stan zapalny
  2. CRP – marker stanu zapalnego
  3. Przy jakich nowotworach jest podwyższone CRP?
  4. CRP a nowotwór
  5. OB a nowotwór
  6. OB i CRP w normie a rak
  7. Przy jakich nowotworach jest podwyższone CRP: podsumowanie
  8. FAQ – często zadawane pytania

Nowotwory a stan zapalny

Lokalny stan zapalny może być wywołany przez różne czynniki, w tym infekcje, urazy tkanek, niedokrwienie prowadzące do martwicy, a także przez obecność nowotworów.

Ten miejscowy proces zapalny może rozprzestrzenić się na cały organizm. Ogół zmian fizjologicznych stanowiących reakcję ustroju na działanie czynników uszkadzających określa się mianem odpowiedzi ostrej fazy.

Nowotwory a infekcje

Ocenia się, iż ok. 15% nowotworów złośliwych ma związek z obecnością specyficznych drobnoustrojów i obecnością przewlekłego stanu zapalnego. Udokumentowano następujące zależności pomiędzy:

>> Warto przeczytać też: WZW – Wirusowe zapalenie wątroby – objawy, przyczyny, leczenie

Nowotwór – jak powstaje stan zapalny

Komórki nowotworowe wydzielają immunosupresyjne cytokiny, np. IL-10 i czynnik transformujący guza (TGF-β). W generowaniu odpowiedzi zapalnej towarzyszącej nowotworowi, a także w rozwoju guza, ważną rolę przypisuje się makrofagom TAM (Tumor Associated Macrophages), które mogą niekiedy stanowić nawet do 50% masy guza.

Powszechnie uznaje się, że w rozwoju ostrej fazy stanu zapalnego zasadniczą rolę odgrywają cytokiny prozapalne, uwalniane przez limfocyty i monocyty/makrofagi, w tym m.in.:

  • czynnik martwicy nowotworów (TNF-α),
  • interleukina 1 (IL-1),
  • interleukina 6 (IL-6),
  • interleukina 8 (IL-8),
  • interleukina 18 (IL-18).

Komórki nowotworowe mogą ponadto wytwarzać szereg innych cytokin zapalnych, które także mogą wpływać na wzrost nowotworu, procesy proliferacji (czyli namnażania się komórek), angiogenezy (tworzenia nowych naczyń krwionośnych w obrębie guzów nowotworowych, co jest kluczowym czynnikiem w rozwoju i postępie nowotworów). Mogą także prowadzić do uzyskania przez te komórki potencjału tworzenia odległych przerzutów.

W tym kontekście szczególne zainteresowanie budzi TNF-α, ponieważ wykazano, że miejscowa ekspresja tej cytokiny przez komórki systemu immunologicznego może mieć znaczenie terapeutyczne. Natomiast, gdy jest wytwarzana i uwalniana do krążenia przez dłuższy czas, może działać jak promotor rozwoju szeregu chorób, w tym również nowotworów.

CRP – marker stanu zapalnego

CRP jest powszechnie wykorzystywane w praktyce klinicznej do diagnozowania i monitorowania przebiegu ostrych stanów zapalnych.

W infekcjach bakteryjnych poziom CRP może gwałtownie wzrosnąć, nawet kilkaset razy w ciągu dwóch dni, podczas gdy w infekcjach wirusowych wzrost jest niewielki lub wartości pozostają w normie. Ta różnica jest wykorzystywana w diagnostyce różnicowej infekcji, szczególnie w przypadku zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Najwyższe stężenia CRP obserwuje się u pacjentów z sepsą lub ostrym zapaleniem trzustki.

Na dziś nie jest jasne, czy towarzyszący chorobie nowotworowej stan zapalny – którego przejawem jest podniesienie poziomu CRP – jest efektem działania komórek nowotworowych, które ten stan zapalny wywołują, czy raczej stanowi wykładnik reakcji obronnej organizmu na obecność nowotworu. Obydwa mechanizmy znajdują częściowe potwierdzenie w badaniach. Przykładowo podwyższone u wielu chorych stężenie interleukiny 6 (IL-6) oraz korelacja pomiędzy poziomem IL-6 i CRP jest przesłanką przemawiająca za słusznością pierwszej tezy.

>> Przeczytaj także: CRP – jak interpretować wyniki badania?

Badanie CRP - (białko C-reaktywne) banerek

Przy jakich nowotworach jest podwyższone CRP?

CRP w chorobach nowotworowych jest wykorzystywane przede wszystkim u pacjentów z chorobą już rozpoznaną i ma znaczenie jako:

  • czynnik rokowniczy do oceny prawdopodobieństwa przeżycia chorego,
  • informacja pomocna w kwalifikacji do leczenia operacyjnego,
  • monitorowaniu procesu leczenia w celu wczesnego wykrycia nawrotu choroby.

Podwyższone stężenie CRP można obserwować w:

  • raku jelita grubego lub odbytnicy – zmiany są proporcjonalne do wielkości guza i stadium choroby. Niski poziom CRP przed operacją jest dobrym czynnikiem rokowniczym, gdzie przeżywalność po zabiegu (2 lata) obserwuje się u 90% chorych. Podwyższone CRP koreluje z 2-letnim przeżyciem 47% chorych po wycięciu guza. CRP > 8,0 mg/l wiąże się z niższym odsetkiem limfocytów, co jest uznawane za wskaźnik osłabienia układu odpornościowego, a także przerzutami do węzłów chłonnych i do wątroby. CRP > 10 mg/l przed operacją wiąże się z prawdopodobieństwem krótszego przeżycia. Należy jednak podkreślić, iż poziom CRP w przypadku jelita grubego ma ograniczoną wartość jako niezależny i jedyny czynnik prognostyczny. Wynik CRP powinien być interpretowany w połączeniu z innymi badaniami, np. CEA.
  • raku przełyku – u ok. 56% chorych na raka przełyku stwierdza się wyższe niż 5,0 mg/l stężenie CRP, u pozostałych pacjentów jest ono prawidłowe lub nieznacznie podwyższone. Za niekorzystny czynnik prognostyczny w tym rodzaju nowotworu uznaje się CRP > 10 mg/l.
  • raku gardła i krtani – skorelowane podwyższenie stężenia CRP oraz antygenu raka płaskonabłonkowego (SCC) lub obydwu tych parametrów oddzielnie, jest niekorzystnym czynnikiem rokowniczym u chorych na nowotwory gardła i krtani, leczonym napromienianiem.
  • raku żołądka – kontrola poziomu CRP u chorych po leczeniu operacyjnym pozwala na wykrycie nawrotu choroby we wczesnej fazie.
  • raku wątroby – pomiary stężenia CRP również mogą być pomocne we wczesnym wykrywaniu nawrotu choroby.
  • raku piersi – gdzie podwyższone stężenia CRP obserwowano tylko w stadiach zaawansowanych, szczególnie jeśli są przerzuty.

>> Sprawdź też: Markery nowotworowe w diagnozie raka jelita grubego i trzustki

CRP a nowotwór

Oznaczenia CRP mogą dostarczać ważnych informacji, pomocnych w kwalifikacji pacjentów do leczenia operacyjnego lub radioterapii, a także do oceny rokowania.

Interpretacja wyników CRP u tych chorych wymaga jednak dużej ostrożności, gdyż na poziom białka ostrej fazy wpływać może szereg czynników niezwiązanych z samą chorobą nowotworową – wzrost CRP może być również efektem samej terapii onkologicznej:

  • zabieg operacyjny jest dla organizmu dużym urazem, generującym wzrost CRP,
  • radioterapia lub chemioterapia przyczynia się do powstawania stanu zapalnego błon śluzowych i ognisk martwiczych, które również mogą być przyczyną wzrostu stężenia białka C-reaktywnego.

Dlatego utrzymujące się po zakończeniu leczenia podwyższone stężenie CRP może być efektem powikłań po leczeniu, ale może być również wykładnikiem rozwoju choroby.

OB a nowotwór

Odczyn Biernackiego (OB), podobnie jak CRP, jest wskaźnikiem obecności stanu zapalnego w organizmie. Z tego powodu w praktyce klinicznej podwyższone OB również może wskazywać na istnienie choroby nowotworowej.

Dwucyfrowy wynik OB, powyżej 20 mm/godz, utrzymujący się przez dłuższy czas i nie wykazujący tendencji spadkowej, jest wskazaniem do pogłębiania diagnostyki. Poszukiwanie przyczyny podwyższonego OB powinno również uwzględniać diagnostykę w kierunku chorób nowotworowych.

Trzycyfrowe wartości OB (powyżej 100 mm/godz) z dużym prawdopodobieństwem wskazują na chorobę nowotworową. Wskaźnik OB utrzymujący się na poziomie trzycyfrowym jest charakterystyczny dla szpiczaka plazmocytowego.

OB i CRP w normie a rak

Markery stanu zapalnego – OB i CRP – mogą być podwyższone w nowotworach, jednak ich prawidłowe wartości nie wykluczają możliwości występowania raka.

Nie wszystkie nowotwory wywołują silną reakcję zapalną. Wiele typów nowotworów, zwłaszcza w początkowych stadiach lub guzy o ograniczonym charakterze, powolnym wzroście czy niektóre specyficzne typy (np. guzy mózgu), mogą rozwijać się bez znaczącego wzrostu OB i CRP.

Prawidłowe wyniki OB i CRP są korzystne i wskazują na brak aktywnego, uogólnionego stanu zapalnego w organizmie. Jednak nie można na ich podstawie wykluczyć obecności choroby nowotworowej. W przypadku występowania niepokojących objawów nawet przy prawidłowych wynikach OB i CRP, zawsze konieczna jest konsultacja z lekarzem i przeprowadzenie dalszej diagnostyki, która może obejmować bardziej specyficzne badania obrazowe, laboratoryjne (np. markery nowotworowe o wyższej swoistości dla danego typu raka) czy biopsję. OB i CRP są przydatne w ocenie ogólnego stanu zapalnego, ale nie są narzędziami do diagnozowania konkretnych typów nowotworów.

Przy jakich nowotworach jest podwyższone CRP: podsumowanie

CRP, czyli białko C-reaktywne, jest markerem stanu zapalnego, jego oznaczenie służy przede wszystkim diagnostyce ostrych stanów zapalnych – infekcji bakteryjnych i różnicowaniu ich z infekcjami wirusowymi. Ponieważ w chorobie nowotworowej również jest obecny stan zapalny, CRP jest przydatnym narzędziem diagnostycznym u pacjentów z rakiem, jako czynnik prognostyczny, w podejmowaniu decyzji dotyczących leczenia oraz w monitorowaniu efektów terapii.

FAQ – często zadawane pytania

Czy wysokie CRP świadczy o nowotworze?

Nie. Podwyższone CRP świadczy o istnieniu stanu zapalnego w organizmie. W niektórych przypadkach może on być związany z chorobą nowotworową, jednak najczęściej jest efektem infekcji bakteryjnej lub choroby autoimmunologicznej.

Jakie CRP i kiedy świadczy o nowotworze?

Bardzo wysokie i utrzymujące się CRP (powyżej 100 mm/24 godz), zwłaszcza w połączeniu z innymi niepokojącymi objawami, może wskazywać na możliwość choroby nowotworowej i wymaga dalszej, pogłębionej diagnostyki w tym kierunku.

Jednak należy podkreślić, iż w zależności o typu raka, CRP może mieć różne wartości, dlatego nie ma jednego poziomu tego markera, który może świadczyć o nowotworze.

Czy CRP wykrywa raka?

Nie. CRP wykrywa istnienie stanu zapalnego w organizmie, nie stanowi podstawy do rozpoznania nowotworu.

Jakie może być CRP przy raku jelita grubego?

CRP przy raku jelita grubego, w zależności od stadium choroby, może mieć różne wartości. Pacjenci z wynikiem CRP > 10 mg/l mają niekorzystne rokowanie.

Jakie może być CRP przy białaczce?

W przypadku białaczki CRP często jest, ale nie musi być podwyższone.

Bibliografia

1. Stasik Z., Skotnicki P., Nowak-Sadzikowska J., Kulpa J.: Białko C-reaktywne u chorych na nowotwory złośliwe, Nowotwory, Journal of Oncology, 58, 2008.

2. Leporowska E.: Związek CRP z ryzykiem wystąpienia choroby nowotworowej i czasem przeżycia chorych na nowotwory, Journal of Laboratory Diagnostics, 45, 2009.

3. Strukow A., Rozpoznawanie nowotworów a badania laboratoryjne. Co może sugerować obecność nowotworu? Centrum Wiedzy ALAB laboratoria. Dostęp 09.05.2024

Dieta MIND, czyli dieta dla mózgu – zasady i przykładowy jadłospis

Jagoda Matusiak
-
0
Dieta MIND, czyli dieta dla mózgu – zasady i przykładowy jadłospis

Dieta MIND to połączenie najlepszych elementów diety śródziemnomorskiej i DASH, stworzone specjalnie po to, by wspierać pracę mózgu, poprawiać pamięć i zmniejszać ryzyko chorób neurodegeneracyjnych. Badania pokazują, że osoby z grupy podwyższonego ryzyka stosujące tę dietę mogą nawet o połowę obniżyć ryzyko rozwoju tych chorób. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, które produkty korzystnie wpływają na komórki nerwowe mózgu.

Spis treści:

  1. Czym jest dieta MIND?
  2. Podstawowe zasady diety MIND
  3. Dieta MIND – przykładowy jadłospis
  4. Kto powinien przejść na dietę MIND?
  5. Przeciwskazania do diety MIND
  6. Dieta MIND – wady i zalety
  7. Kiedy można zauważyć efekty diety MIND?
  8. Dieta MIND – podsumowanie

Czym jest dieta MIND?

Dieta MIND (ang. Mediterranean-DASH Intervention for Neurodegenerative Delay) to model żywieniowy opracowany na podstawie wyników badań naukowych, który łączy w sobie zalety diety śródziemnomorskiej i DASH (ang. Dietary Approaches to Stop Hypertension). Ich głównym celem są wspieranie:

Dieta MIND jest wysoko ocenianą dietą w corocznych rankingach opublikowanych na łamach amerykańskiego czasopisma U.S News & World Report, gdzie diety są oceniane pod kątem elastyczności ich stosowania, a także udowodnionych naukowo korzyści dla zdrowia wynikających z ich stosowania. W 2025 roku dieta MIND zajęła czwarte miejsce, zaraz po diecie śródziemnomorskiej, fleksitariańskiej oraz DASH.

Neurologia – genetyczny panel diagnostyczny met. NGS (badanie z konsultacją) banerek

Podstawowe zasady diety MIND

Dieta MIND opiera się na ogólnych zasadach zdrowego żywienia. W świetle badań naukowych, zarówno dieta śródziemnomorska, jak i dieta DASH mają pozytywny wpływ na układ nerwowy. Dieta MIND jest ich połączeniem. Szczególny nacisk kładzie jednak na spożywanie produktów z 10 grup o korzystnym wpływie na mózg:

Należy natomiast z umiarem spożywać produkty z 5 grup, które w dużej ilości mają niekorzystny wpływ na funkcjonowanie komórek nerwowych. Dodatkowo dieta MIND zakłada określoną częstotliwość ich spożywania.

> Produkty zalecane (10 grup):

  1. Zielone warzywa liściaste (np. szpinak, rukola, sałata) – co najmniej 6 porcji tygodniowo.
  2. Inne warzywa – codziennie.
  3. Orzechy (np. migdały, orzechy włoskie, laskowe), pestki i nasiona – 5 porcji tygodniowo.
  4. Owoce jagodowe (np. jagody, maliny, jeżyny) – co najmniej 2 porcje tygodniowo (są bogate w przeciwutleniacze).
  5. Produkty pełnoziarniste (np. brązowy ryż, pełnoziarnisty makaron i pieczywo) – 3 porcje dziennie.
  6. Tłuste ryby morskie (np. łosoś, makrela, śledź) – co najmniej 1 porcja tygodniowo.
  7. Drób (np. kurczak, indyk) – 2 porcje tygodniowo.
  8. Oleje roślinne (np. oliwa z oliwek) – główne źródło tłuszczu w diecie.
  9. Rośliny strączkowe (np. fasola, ciecierzyca, soczewica) – co najmniej 3 porcje tygodniowo.
  10. Wino – nie więcej niż 1 lampka dziennie (opcjonalnie).

> Produkty, które należy ograniczyć (5 grup):

  1. Czerwone mięso i jego przetwory (m.in. wieprzowina, wołowina) – mniej niż 4 porcje tygodniowo.
  2. Masło i margaryna – mniej niż 1 łyżka dziennie.
  3. Sery tłuste – mniej niż 1 porcja tygodniowo.
  4. Słodycze i wypieki – mniej niż 5 porcji tygodniowo.
  5. Fast foody i smażone potrawy – maksymalnie 1 porcja tygodniowo.

>> Sprawdź też: Piramida Żywienia – czym jest i jakie są zasady zdrowego żywienia?

Dieta MIND – przykładowy jadłospis

Poniżej przedstawiono przykładowy jadłospis jakościowy zgodny z dietą MIND.

  • Śniadanie: Owsianka na napoju roślinnym z jagodami i orzechami włoskimi
  • II śniadanie: Kanapka z pieczywa pełnoziarnistego z hummusem, ogórkiem i sałatą lodową
  • Obiad: Pieczony łosoś z brązowym ryżem i brokułem
  • Podwieczorek: Koktajl ze szpinaku, banana, migdałów i jogurtu naturalnego
  • Kolacja: Sałatka z pełnoziarnistym makaronem, kurczakiem, pomidorkami, rukolą i oliwą z oliwą.

>> Może Cię zainteresować: Talerz zdrowego żywienia

Kto powinien przejść na dietę MIND?

Dieta MIND jest szczególnie zalecana:

  • osobom starszym chcącym zmniejszyć ryzyko demencji,
  • osobom z rodzinną historią choroby Alzheimera,
  • osobom z zaburzeniami pamięci,
  • każdemu, kto chce poprawić koncentrację i funkcje poznawcze.

Wyniki badań wskazują, że częściowe stosowanie się do zasad diety MIND zmniejsza ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera o 35%, a jej sumienne przestrzeganie o ponad 50%.

Przeciwskazania do diety MIND

Dieta MIND jest ogólnie bezpieczna, ale niektóre osoby powinny skonsultować się z lekarzem przed jej wdrożeniem. Szczególnie osoby:

>> Warto także przeczytać:

Dieta MIND – wady i zalety

  • Zalety diety MIND:
    • zmniejszone ryzyko demencji i choroby Alzheimera,
    • poprawia funkcje poznawcze,
    • korzystnie wpływa na ciśnienie krwi i poziom cholesterolu,
    • zmniejsza ryzyko śmierci z jakiejkolwiek przyczyny.
  • Wady diety MIND:
    • wymaga ograniczania niektórych produktów (tj. czerwonego mięsa, słodyczy),
    • może być trudna do utrzymania dla osób przyzwyczajonych do tradycyjnej diety,
    • aby była skuteczna należy zadbać również o inne czynniki wpływające na funkcje poznawcze, tj. długość i jakość snu, aktywność fizyczna oraz umysłowa.

>> Przeczytaj też: Cholesterol HDL – co to jest dobry cholesterol i co zrobić, gdy jego poziom jest za niski?

Kiedy można zauważyć efekty diety MIND?

Badania sugerują, że już po kilku miesiącach można zaobserwować poprawę pamięci i koncentracji. Jednak największe korzyści pojawiają się przy jej długotrwałym stosowaniu (nawet po latach).

Dieta MIND – podsumowanie

  • Dieta MIND to połączenie diety śródziemnomorskiej i DASH, stworzona przez naukowców, aby wspierać funkcjonowanie mózgu i zmniejszać ryzyko chorób neurodegeneracyjnych.
  • Produkty szczególnie uwzględniane w diecie MIND to warzywa (zwłaszcza zielone liściaste), orzechy, owoce jagodowe, produkty pełnoziarniste, tłuste ryby morskie, drób, oliwa z oliwek, a także nasiona roślin strączkowych.
  • Aby poprawić funkcje poznawcze dietę należy połączyć z dbałością o jakość snu, jak również regularną aktywność ruchową i umysłową.

Bibliografia

  1. van Soest AP, et al. The Mediterranean-Dietary Approaches to Stop Hypertension Intervention for Neurodegenerative Delay (MIND) Diet for the Aging Brain: A Systematic Review. Adv Nutr. 2024 Mar;15(3):100184.
  2. Key MN, Szabo-Reed AN. Impact of Diet and Exercise Interventions on Cognition and Brain Health in Older Adults: A Narrative Review. Nutrients. 2023 May 27;15(11):2495.
  3. Kheirouri S, Alizadeh M. MIND diet and cognitive performance in older adults: a systematic review. Crit Rev Food Sci Nutr. 2022;62(29):8059-8077.
  4. Morris MC, et al. MIND diet associated with reduced incidence of Alzheimer’s disease. Alzheimers Dement. 2015 Sep;11(9):1007-14.
  5. U.S. News & World Report, Best Diets Overall 2025,  March 2025.

BMI u dzieci – jak je obliczyć i dlaczego jest takie ważne?

Jagoda Matusiak
-
0
BMI u dzieci – jak je obliczyć i dlaczego jest takie ważne?

Wskaźnik BMI (Body Mass Index) to prosty sposób, aby sprawdzić, czy masa ciała dziecka jest prawidłowa w stosunku do jego wzrostu i wieku. Dlaczego jest to takie ważne? Prawidłowe BMI u dziecka zmniejsza ryzyko problemów zdrowotnych, a także wpływa na jego samopoczucie i sprawność fizyczną. W artykule wyjaśniamy, jak obliczyć BMI u dzieci, zinterpretować wyniki oraz zadbać, aby było prawidłowe.

Spis treści:

  1. Czym jest BMI dzieci?
  2. BMI dziewczynki – normy
  3. BMI chłopcy – normy
  4. Jak obliczyć BMI dzieci?
  5. Interpretacja wyników BMI dzieci
  6. Jak zadbać o prawidłowe BMI dzieci?
  7. Zalety zdrowotne utrzymania optymalnego BMI dzieci
  8. BMI dzieci – podsumowanie

Czym jest BMI dzieci?

BMI u dzieci to wskaźnik masy ciała, który pozwala ocenić, czy masa dziecka jest odpowiednia w stosunku do jego wzrostu i wieku. W przeciwieństwie do BMI dla dorosłych interpretacja wyniku u dzieci uwzględnia płeć i wiek, ponieważ zmiany w tkance tłuszczowej i rozwoju mięśni są różne na poszczególnych etapach wzrostu.

Warto jednak zaznaczyć, że BMI to tylko wskaźnik screeningowy – pełną ocenę stanu zdrowia dziecka przeprowadza lekarz. W okresie dojrzewania (12-16 lat) BMI u dzieci może być większe – to normalne. Co więcej, aktywni sportowo nastolatkowie mogą mieć wyższe BMI z powodu większej zawartości tkanki mięśniowej.

BMI dziewczynki – normy

Prawidłowe BMI (norma) dla dziewczynek to 5.-85. centyl – według siatek centylowych w oparciu o dane WHO oraz polskie siatki centylowe Instytutu Matki i Dziecka.

Przykładowe wartości BMI dla dziewczynek w różnym wieku (wartości dla 5.-85. percentyla):

  • 2 lata: 15,2-18,8,
  • 5 lat: 13,1-17,1,
  • 10 lat: 13,7-21,0,
  • 15 lat: 16,5-24,2.

>> Sprawdź: Fruktoza w diecie dziecka

BMI chłopcy – normy

Prawidłowe BMI (norma) dla chłopców to również 5.-85. centyl według siatek centylowych w oparciu o dane WHO oraz polskie siatki centylowe Instytutu Matki i Dziecka.

Przykładowe wartości BMI dla chłopców w różnym wieku (wartości dla 5.-85. percentyla):

  • 2 lata: 15,5-19,1,
  • 5 lat: 13,4-17,5,
  • 10 lat: 14,0-21,6,
  • 15 lat: 16,7-24,8.

>> Przeczytaj: Żywienie dziecka z niską masą ciała. Jak zwiększyć kaloryczność posiłków?

Jak obliczyć BMI dzieci?

Wzór na BMI dla dzieci jest taki sam jak dla dorosłych:

BMI = masa ciała (kg)​ / wzrost (m)²

Aby szybko obliczyć BMI swojego dziecka można skorzystać z kalkulatorów online (np. na stronach WHO lub Instytutu Matki i Dziecka).

Następnie wynik porównuje się z siatkami centylowymi – najczęściej stosowane są siatki WHO (dla dzieci 0-5 lat) lub siatki krajowe (np. opracowane przez Instytut Matki i Dziecka w Polsce).

Pakiet małego dziecka (6 badań) banerek

Interpretacja wyników BMI dzieci

Wynik BMI u dzieci porównuje się z siatkami centylowymi, które pokazują, jak masa ciała dziecka wypada na tle rówieśników. Percentyl (centyl) wskazuje, jaki procent dzieci w tej samej grupie wiekowej i płci ma niższe lub wyższe BMI.

Interpretacja wyników:

  • poniżej 5. percentyla – niedowaga, wymaga diagnostyki i interwencji lekarskiej (choroby metaboliczne, zaburzenia odżywiania),
  • 5.-85. percentyl – prawidłowa masa ciała, optymalne dla zdrowia,
  • 85.-95. percentyl – nadwaga, zwiększone ryzyko problemów metabolicznych,
  • powyżej 95. percentyla – otyłość, wymaga specjalistycznego leczenia (wysokie ryzyko cukrzycy, nadciśnienia i zaburzeń kostno-stawowych).

>> Warto przeczytać też:

Jak zadbać o prawidłowe BMI dzieci?

Kluczem do prawidłowego BMI u dziecka jest równowaga między zdrowym odżywianiem a ruchem oraz pozytywny przykład ze strony rodziców. Oto praktyczne wskazówki:

  • Zbilansowana dieta:
    • Regularne posiłki – 5 posiłków dziennie (3 główne + 2 zdrowe przekąski).
    • Warzywa i owoce – powinny stanowić podstawę posiłków (więcej warzyw niż owoców).
    • Umiarkowane spożycie słodyczy (najlepiej zastąp je zdrowymi przekąskami np. jogurt naturalny, owoce, orzechy) oraz słodzonych napoi (lepsza jest woda i herbaty owocowe bez cukru).
    • „Nierestrykcyjne” podejście – zwłaszcza w przypadku nadmiernej masy ciała.

>> Przeczytaj też: Żelazo w diecie dziecka

  • Codzienna aktywność fizyczna:
    • Rekomenduje się co najmniej 60 minut ruchu dziennie – zabawa na świeżym powietrzu, jazda na rowerze, wychowanie fizyczne lub dodatkowe zajęcia sportowe.
    • Aktywność rodzinna – wspólne spacery, wycieczki rowerowe, spontaniczna aktywność ruchowa, wspólne wykonywanie obowiązków domowych.
  • Zdrowy styl życia całej rodziny:
    • Dzieci naśladują rodziców – jeśli Ty jesz zdrowo i jesteś aktywny, dziecko też będzie to robić.
    • Czas spędzony przed ekranem – zgodnie ze stanowiskiem WHO maksymalnie 1-2 godziny dziennie (TV, komputer, telefon).

>> Sprawdź też: Talerz zdrowego żywienia

  • Monitorowanie wzrostu i masy ciała:
    • Regularnie zaznaczaj BMI dziecka na siatkach centylowych w książeczce zdrowia.
    • Jeśli zauważysz niepokojące zmiany (szybki przyrost lub spadek masy ciała), skonsultuj się z lekarzem pediatrą.
Pakiet małego dziecka rozszerzony (9 badań) banerek

Zalety zdrowotne utrzymania optymalnego BMI dzieci

Utrzymanie prawidłowego BMI u dzieci ma znaczący wpływ na ich rozwój psychoruchowy oraz stan zdrowia, również w przyszłości. Oto najważniejsze korzyści:

  • lepszy rozwój fizyczny i sprawność – mają większą wytrzymałość i siłę mięśni oraz prawidłowy rozwój i wzrost kości,
  • korzyści dla zdrowia psychicznego – dzieci z prawidłową masą ciała rzadziej doświadczają wyśmiewania czy stygmatyzacji,
  • mniejsze ryzyko zaburzeń odżywiania – unikanie skrajności (anoreksja, kompulsywne objadanie się),
  • lepsze wyniki w nauce – zdrowa dieta i ruch poprawiają koncentrację i funkcje poznawcze,
  • mniejsze ryzyko otyłości w dorosłości – dzieci z prawidłowym BMI rzadziej zmagają się z otyłością w przyszłości i jej powikłaniami (cukrzycą typu 2, nadciśnieniem, wysokim cholesterolem).

>> Sprawdź też: Bulimia – co to za choroba? Objawy, przyczyny, leczenie i skutki

BMI dzieci – podsumowanie

  • Monitorowanie BMI u dzieci pomaga wcześnie wykryć problemy, takie jak niedożywienie lub otyłość, które mogą wpływać na stan zdrowia teraz i w przyszłości.
  • Zadbanie o prawidłowe BMI dziecka to inwestycja w jego zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne. Dzięki dobrym nawykom można uniknąć wielu chorób cywilizacyjnych i zapewnić dziecku lepszą jakość życia.
  • BMI to tylko wskaźnik przesiewowy. W razie wątpliwości zawsze warto zasięgnąć porady specjalisty, który przeprowadzi pełną ocenę, uwzględniając rozwój mięśniowy, etap dojrzewania i inne czynniki.

Bibliografia

  1. Siatki centylowe dla oceny wzrastania i stanu odżywienia polskich dzieci i młodzieży od urodzenia do 18 roku życia, Standardy Medyczne/Pediatria, 2015, T. 12, 119-135.
  2. Piramida Zdrowego Żywienia i Stylu Życia Dzieci i Młodzieży – Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej (dostęp 20.05.2025 roku)
  3. Otyłość dziecięca, Stanowisko Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, Polskiego Towarzystwa Otyłości Dziecięcej, Polskiego Towarzystwa Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej, Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce oraz Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością, wydanie specjalne 1/2023.

Zgrzytanie zębami u dzieci (bruksizm) – przyczyny, badania i leczenie

Damian Matusiak
-
0
Zgrzytanie zębami u dzieci (bruksizm) – przyczyny, badania i leczenie

Zgrzytanie zębami, czyli bruksizm, to częsty problem u dzieci, który może niepokoić rodziców. Choć często ma charakter przejściowy, w niektórych przypadkach wymaga interwencji specjalisty.

W artykule omówimy, na czym polega bruksizm u dzieci, jakie są jego przyczyny, jak wygląda diagnostyka oraz jakie metody leczenia są skuteczne. Dowiesz się również, czy można zapobiec zgrzytaniu zębami i kiedy warto zgłosić się do lekarza. Przeczytaj, aby zrozumieć, jak pomóc swojemu dziecku.

Spis treści:

  1. Na czym polega zgrzytanie zębami u dzieci w nocy?
  2. Zgrzytanie zębami u dzieci w nocy – przyczyny
  3. Bruksizm u dziecka – leczenie
  4. Czy można zapobiegać bruksizmowi u dzieci?
  5. Zgrzytanie zębami u dzieci – podsumowanie
  6. Zgrzytanie zębami u dziecka – często zadawane pytania

Na czym polega zgrzytanie zębami u dzieci w nocy?

Bruksizm to niekontrolowane zaciskanie lub zgrzytanie zębami, występujące głównie w nocy (bruksizm senny). U dzieci objawia się charakterystycznym dźwiękiem tarcia zębów, który może prowadzić do ich ścierania, nadwrażliwości, a nawet bólu mięśni żuchwy.

Bruksizm u najmłodszych często ma charakter epizodyczny i ustępuje samoistnie, ale w niektórych przypadkach wymaga leczenia.

Warto wiedzieć:
Badania wskazują, że nawet do 30% dzieci doświadcza bruksizmu w pewnym momencie rozwoju, najczęściej między 5. a 11. rokiem życia. Warto obserwować, czy problem nie nasila się i czy nie towarzyszą mu inne objawy, np. bóle głowy lub zaburzenia snu.

Zgrzytanie zębami u dzieci w nocy – przyczyny

Przyczyny bruksizmu u dzieci są złożone i mogą obejmować wiele różnych czynników, z których najczęstsze to:

  • stres i emocje – lęk, nerwowość, zmiany w życiu (np. pójście do szkoły) mogą nasilać zgrzytanie,
  • wady zgryzu i nieprawidłowości w budowie szczęki – np. przodozgryz lub nieprawidłowe ustawienie zębów,
  • problemy laryngologiczne – przerost migdałków, alergie lub zaburzenia oddychania podczas snu (np. obturacyjny bezdech senny),
  • czynniki genetyczne – jeśli u rodziców występował w przeszłości bruksizm, ryzyko u dziecka wzrasta,
  • nieprawidłowa dieta – niedobory magnezu, wapnia lub nadmiar kofeiny (np. w czekoladzie).
Warto wiedzieć:
Dawniej uważano – co więcej, ten mit jest obecny także i dziś – że bruksizm u dzieci może być związany z pasożytami (np. owsikami), ale badania naukowe nie potwierdzają tej zależności.
Badanie wapń całkowity w surowicy banerek

Bruksizm u dziecka – leczenie

Leczenie bruksizmu u dzieci, jeśli jest wymagane, zależy od przyczyny. Oto najczęstsze metody:

  • szyna relaksacyjna – ochraniacz na zęby (stosowany głównie u starszych dzieci),
  • psychoterapia – techniki relaksacyjne, rozmowa z psychologiem, redukcja napięcia,
  • korekta wad zgryzu – wizyta u ortodonty w przypadku nieprawidłowości w uzębieniu,
  • leczenie chorób towarzyszących, np. usunięcie przerośniętych migdałków w przypadku bezdechu sennego,
  • suplementacja – jeśli występują niedobory magnezu lub witamin z grupy B.

W większości przypadków bruksizm u dzieci ustępuje samoistnie, ale jeśli problem utrzymuje się długo, warto skonsultować się ze stomatologiem lub pediatrą.

Badanie magnez w surowicy banerek

Czy można zapobiegać bruksizmowi u dzieci?

Profilaktyka bruksizmu u dzieci obejmuje:

  • redukcję stresu – zapewnienie dziecku spokojnego środowiska wzrostu i rozwoju,
  • regularne wizyty u dentysty – kontrola stanu uzębienia i zgryzu,
  • odpowiednią higienę snu – stałe pory zasypiania, wyciszenie przed snem,
  • zbilansowaną dietę – ograniczenie cukru i kofeiny, zapewnienie odpowiedniej podaży magnezu i wapnia.
Pamiętaj:
Badania sugerują, że aktywność fizyczna i ograniczenie czasu przed ekranem przed snem mogą zmniejszać ryzyko bruksizmu. Rodzicu, pamiętaj – aktywne dziecko to zdrowe dziecko.

Zgrzytanie zębami u dzieci – podsumowanie

Bruksizm u dzieci jest częstym zjawiskiem, zwykle łagodnym i przemijającym. Jeśli jednak zgrzytaniu towarzyszą bóle głowy, uszkodzenia zębów lub zaburzenia snu, warto skonsultować się ze specjalistą. Wczesna interwencja może zapobiec powikłaniom, takim jak ścieranie szkliwa czy problemy ze stawami skroniowo-żuchwowymi.

Zapamiętaj kilka kluczowych informacji:

  • bruksizm to zgrzytanie lub zaciskanie zębów, głównie w nocy,
  • bruksizm u dzieci najczęściej występuje między 5. a 11. rokiem życia,
  • główne przyczyny to stres, wady zgryzu i problemy z oddychaniem,
  • leczenie obejmuje szyny relaksacyjne, terapię stresu i korektę zgryzu,
  • w większości przypadków bruksizm ustępuje samoistnie,
  • jeśli zgrzytanie utrzymuje się długo, warto zgłosić się do lekarza.

Zgrzytanie zębami u dziecka – często zadawane pytania

Co zrobić, gdy dziecko zgrzyta zębami?

Obserwuj, czy problem nie nasila się. Jeśli trwa dłużej niż kilka miesięcy lub powoduje uszkodzenia zębów, skonsultuj się z dentystą.

Czy zgrzytanie zębami oznacza pasożyty?

Nie, badania nie potwierdzają związku bruksizmu z pasożytami.

Czy zgrzytanie zębami jest problemem sensorycznym?

Czasami może wynikać z nadwrażliwości sensorycznej, ale częściej związane jest ze stresem lub wadami zgryzu.

Źródła

  1. Bulanda S, Ilczuk-Rypuła D, Nitecka-Buchta A, Nowak Z, Baron S, Postek-Stefańska L. Sleep Bruxism in Children: Etiology, Diagnosis, and Treatment-A Literature Review. Int J Environ Res Public Health. 2021 Sep 10;18(18):9544. doi: 10.3390/ijerph18189544. PMID: 34574467; PMCID: PMC8471284. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8471284/ (dostęp 26.05.2025 r.)
  2. Storari M, Serri M, Aprile M, Denotti G, Viscuso D. Bruxism in children: What do we know? Narrative Review of the current evidence. Eur J Paediatr Dent. 2023 Sep 1;24(3):207-210. doi: 10.23804/ejpd.2023.24.03.02. PMID: 37668461. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37668461/ (dostęp 26.05.2025 r.)
  3. Restrepo-Serna C, Winocur E. Sleep bruxism in children, from evidence to the clinic. A systematic review. Front Oral Health. 2023 May 11;4:1166091. doi: 10.3389/froh.2023.1166091. PMID: 37252006; PMCID: PMC10213965. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10213965/ (dostęp 26.05.2025 r.)
  4. Emodi-Perlman A, Shreiber-Fridman Y, Kaminsky-Kurtz S, Eli I, Blumer S. Sleep Bruxism in Children-What Can Be Learned from Anamnestic Information. J Clin Med. 2023 Mar 29;12(7):2564. doi: 10.3390/jcm12072564. PMID: 37048648; PMCID: PMC10094879. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10094879/ (dostęp 26.05.2025 r.)

Tętno i puls u dzieci – prawidłowe, podwyższone, obniżone. Co warto wiedzieć?

Damian Matusiak
-
0
Tętno i puls u dzieci – prawidłowe, podwyższone, obniżone. Co warto wiedzieć?

Tętno u dzieci to ważny wskaźnik zdrowia, który zmienia się wraz z wiekiem. Wartości prawidłowe różnią się u niemowląt, przedszkolaków i nastolatków. W artykule wyjaśniamy, jakie są normy tętna u dzieci, jak prawidłowo je mierzyć oraz kiedy podwyższony lub obniżony puls powinien niepokoić.

Dowiesz się także, jak aktywność fizyczna wpływa na pracę serca i jak dbać o prawidłowe tętno u dziecka. Przeczytaj, aby lepiej zrozumieć sygnały wysyłane przez organizm Twojego malucha.

Spis treści:

  1. Czym jest puls u dzieci i jak go zmierzyć?
  2. Prawidłowe tętno u dzieci i młodzieży
  3. Jakie powinno być tętno spoczynkowe u dzieci?
  4. O czym świadczy wysoki puls u dzieci?
  5. Tętno u dzieci po wysiłku fizycznym
  6. Jak zadbać o prawidłowe tętno u dzieci?
  7. Tętno u dzieci – podsumowanie
  8. Tętno u dzieci – często zadawane pytania

Czym jest puls u dzieci i jak go zmierzyć?

Puls (tętno) to rytmiczne falowanie tętnic, które odzwierciedla pracę serca. U dzieci można go zmierzyć na trzy sposoby:

  • na nadgarstku – przykładając palce (nie kciuk!) do wewnętrznej strony nadgarstka, w okolicy kciuka,
  • na szyi – delikatnie uciskając tętnicę szyjną (niezalecane dla niewykwalifikowanych osób),
  • za pomocą pulsoksymetru – urządzenia zakładanego na palec, które pokazuje wysycenie krwi tlenem, a także częstość pracy serca.

Najlepiej mierzyć puls w spoczynku, gdy dziecko jest zrelaksowane. U niemowląt tętno można ocenić także przez przyłożenie ucha do klatki piersiowej.

Prawidłowe tętno u dzieci i młodzieży

Normy tętna różnią się w zależności od wieku:

Wiek dzieckaTętno spoczynkowe (uderzeń/min)
Noworodek (0-1 miesiąc)120-190
Niemowlę (1-12 miesięcy)100-160
1-2 lata80-130
3-4 lata80-120
5-6 lat75-115
7-9 lat70-110
10-15 lat60-100
Powyżej 15 lat50-90

Powyższe wartości mogą się nieco różnić w zależności od źródła, wszędzie jednak jest widoczna następująca zasada: wraz z wiekiem maleje średnia częstość pracy serca.

jak mierzyć tętno_u_dzieci_infografika

Jakie powinno być tętno spoczynkowe u dzieci?

Tętno spoczynkowe to puls mierzony po co najmniej 10 minutach odpoczynku. U zdrowych dzieci powinno mieścić się w przedziałach podanych powyżej. Niższe wartości obserwuje się u dzieci wysportowanych, wyższe u tych z nadwagą lub w okresach wzmożonego wzrostu.

Warto wiedzieć:
Tętno podczas snu może być o 10-20% niższe niż w ciągu dnia. Jeśli dziecko nie ma żadnych objawów i śpi jak zwykle, to nie ma powodu do niepokoju.

>> Przeczytaj też: Otyłość u dzieci i młodzieży – poważna choroba i duże wyzwanie

O czym świadczy wysoki puls u dzieci?

Przyczyny podwyższonego tętna u dzieci mogą wynikać z naturalnych reakcji, jak i chorób:

  1. Fizjologiczne:
    • płacz, stres, emocje,
    • wysoka temperatura otoczenia,
    • wysiłek fizyczny,
    • gorączka (wzrost o ok. 10 uderzeń na każdy °C powyżej normy),
  2. Patologiczne:
Pamiętaj:
Niepokój powinien wzbudzić puls przekraczający 200 u niemowląt lub 180 u starszych dzieci, szczególnie jeśli towarzyszą mu duszność, bladość czy omdlenia – w tym przypadku pilnie udaj się po pomoc lekarską!


>> Sprawdź też:

Tętno u dzieci po wysiłku fizycznym

Podczas aktywności fizycznej tętno może wzrosnąć nawet do:

  • 220 u niemowląt,
  • 210 u przedszkolaków,
  • 200 u dzieci szkolnych.

Powinno wrócić do normy w ciągu 2 minut po lekkim wysiłku, 10 minut po intensywnym treningu. Wolniejszy powrót do tętna spoczynkowego może wskazywać na słabą kondycję lub problemy kardiologiczne.

Jak zadbać o prawidłowe tętno u dzieci?

O układ krążenia należy dbać całe życie – jest to jedna z najlepszych inwestycji – dlatego należy pamiętać o:

  • regularnej aktywności fizycznej – minimum 60 minut dziennie,
  • odpowiednim nawodnieniu – szczególnie w upały i podczas uprawiania sportu,
  • zdrowej, zbilansowanej diecie bogatej w żelazo, potas i magnez,
  • ograniczeniu stresu za pomocą technik relaksacyjnych, odpowiedniej ilość snu,
  • profilaktycznych badaniach – kontroli tętna podczas wizyt u pediatry.

>> Warto sprawdzić też: Odwodnienie i nawodnienie organizmu – fakty i mity

Pakiet profilaktyka ogólny (10 badań) banerek

Tętno u dzieci – podsumowanie

Zapamiętaj kilka kluczowych informacji:

  • tętno u dzieci jest wyższe niż u dorosłych i stopniowo spada z wiekiem,
  • prawidłowe wartości zależą od wieku i aktywności dziecka,
  • chwilowe podwyższenie pulsu jest normalne podczas emocji czy wysiłku,
  • utrzymujące się zaburzenia tętna wymagają konsultacji lekarskiej,
  • aktywność fizyczna i dieta wpływają na pracę serca.

Nie bagatelizuj nieprawidłowości! Jeśli masz wątpliwości co do tętna swojego dziecka, zgłoś się do pediatry lub kardiologa dziecięcego.

Tętno u dzieci – często zadawane pytania

Jaki powinien być prawidłowy puls u dziecka?

Zależy od wieku – patrz normy podane w pkt. 2.

Czy puls 150 u dziecka jest niebezpieczny?

U niemowląt – norma. U starszych dzieci może wskazywać na wysiłek, stres lub chorobę – należy ocenić kontekst.

Jakie są normy tętna u dzieci?

Patrz tabela w sekcji 2. Najwyższe u noworodków (do 190), najniższe u nastolatków (od 60).

Jakie tętno podczas snu u dziecka?

Zwykle o 10-20% niższe niż w ciągu dnia, u niemowląt może spać nawet do 70 uderzeń/min.

Źródła

  1. Fleming S, Thompson M, Stevens R, Heneghan C, Plüddemann A, Maconochie I, Tarassenko L, Mant D. Normal ranges of heart rate and respiratory rate in children from birth to 18 years of age: a systematic review of observational studies. Lancet. 2011 Mar 19;377(9770):1011-8. doi: 10.1016/S0140-6736(10)62226-X. PMID: 21411136; PMCID: PMC3789232., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3789232/ (dostęp 26.05.2025)
  2. Latorre-Román PÁ, Martínez-Redondo M, Salas-Sánchez J, Consuegra-González PJ, Sarabia-Cachadiña E, Aragón-Vela J, Párraga-Montilla JA. Cardiac Evaluation of Exercise Testing in a Contemporary Population of Preschool Children: A New Approach Providing Reference Values. Children (Basel). 2022 May 3;9(5):654. doi: 10.3390/children9050654. PMID: 35626831; PMCID: PMC9139640., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9139640/ (dostęp 26.05.2025)
  3. Escudero CA, Tan RBM, Beach CM, Dalal AS, LaPage MJ, Hill AC. Approach to Wide Complex Tachycardia in Paediatric Patients. CJC Pediatr Congenit Heart Dis. 2022 Feb 25;1(2):60-73. doi: 10.1016/j.cjcpc.2022.02.003. PMID: 37969244; PMCID: PMC10642107., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10642107/ (dostęp 26.05.2025)
  4. Ataíde Silva R, Mingas O, Martins D, Morgado FB. Fascicular tachycardia in a child: striking features that improve emergency management. BMJ Case Rep. 2020 Oct 30;13(10):e239657. doi: 10.1136/bcr-2020-239657. PMID: 33127718; PMCID: PMC7604816., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7604816/ (dostęp 26.05.2025)

Czosnek i jego właściwości. Na co pomaga, a kiedy szkodzi?

Magdalena Konowrocka
-
0
Czosnek i jego właściwości. Na co pomaga, a kiedy szkodzi?

Współautorką artykułu jest Matylda Konowrocka, studentka SGGW Wydziału Żywienia Człowieka, kierunek Żywienie człowieka i ocena żywności.

Czosnek to nie tylko aromatyczny dodatek do potraw, ale również naturalny skarb o potężnych właściwościach leczniczych. W niniejszym artykule przyjrzymy się dokładnie wartościom odżywczym czosnku, jego wpływowi na zdrowie, zastosowaniom w profilaktyce i leczeniu chorób oraz potencjalnym przeciwwskazaniom. Dowiesz się, kto może czerpać z niego najwięcej korzyści, a kto powinien zachować ostrożność. Przeczytaj, by w pełni świadomie korzystać z prozdrowotnego potencjału tej niezwykłej rośliny! 

Spis treści:

  1. Wartości odżywcze czosnku
  2. Czy czosnek jest zdrowy?
  3. Na co pomaga czosnek?
  4. Przeciwwskazania do spożywania czosnku
  5. Czosnek i jego właściwości – często zadawane pytania
  6. Czosnek: podsumowanie

Wartości odżywcze czosnku 

Czosnek (Allium sativum) to roślina o wyjątkowych właściwościach zdrowotnych i wartościach odżywczych. Jest niskokaloryczny – 100 g czosnku dostarcza ok. 149 kcal. Zawiera białko (6,4 g), węglowodany (33 g, głównie skrobia i błonnik), a także śladowe ilości tłuszczu. 

Czosnek jest bogaty w witaminy i minerały, w tym witaminę C, witaminy z grupy B (B1, B6), mangan, selen, wapń, fosfor i żelazo. Najbardziej ceniony jest jednak za zawartość związków siarkowych, zwłaszcza allicyny – związku powstającego po rozgnieceniu lub posiekaniu czosnku.  

Czy czosnek jest zdrowy? 

Czosnek jest uznawany za bardzo zdrowy składnik diety. Od wieków wykorzystywany jest zarówno w kuchni, jak i w medycynie naturalnej, głównie ze względu na swoje właściwości lecznicze. 

Właściwości lecznicze czosnku 

Jednym z najważniejszych związków aktywnych zawartych w czosnku jest allicyna, która powstaje po rozgnieceniu lub posiekaniu świeżego czosnku. Allicyna ma silne działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybicze, dzięki czemu wspomaga organizm w walce z różnymi infekcjami. Właściwości te sprawiają, że czosnek może być naturalnym wsparciem w okresie przeziębień i grypy. 

Właściwości przeciwzapalne czosnku 

Czosnek działa również przeciwzapalnie, co może pomóc w łagodzeniu stanów zapalnych w organizmie, a tym samym wspierać leczenie chorób przewlekłych, takich jak choroby serca czy stany zapalne stawów. Ponadto wspomaga obniżanie ciśnienia krwi i poziomu cholesterolu, co czyni go korzystnym dla układu sercowo-naczyniowego. 

Dodatkowo, czosnek zawiera antyoksydanty, które chronią komórki przed stresem oksydacyjnym i opóźniają procesy starzenia. Regularne spożywanie czosnku może także wzmacniać odporność i wspierać ogólną kondycję organizmu. 

>> Sprawdź: Czym jest RZS? Jak często występuje, kogo dotyka?

Na co pomaga czosnek? 

Czosnek to nie tylko popularny dodatek kulinarny, ale także roślina o szerokim spektrum właściwości prozdrowotnych. Dzięki zawartości allicyny oraz innych związków siarkowych i przeciwutleniających, wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze i przeciwzapalne.

Wspomaga odporność, korzystnie wpływa na serce i naczynia krwionośne, a także może pomagać w regulacji poziomu cukru i cholesterolu we krwi. Czosnek znajduje zastosowanie zarówno w profilaktyce, jak i wspomaganiu leczenia wielu dolegliwości – od przeziębienia, przez nadciśnienie, aż po wspieranie funkcji wątroby czy zdrowie kobiet w ciąży 

Czosnek na odporność 

Czosnek od wieków stosowany jest jako naturalny środek wzmacniający układ odpornościowy. Zawiera związki siarkowe (m.in. allicynę) oraz antyoksydanty, które pomagają organizmowi w walce z infekcjami i wolnymi rodnikami. Regularne spożywanie czosnku może skrócić czas trwania przeziębienia i zmniejszyć ryzyko zachorowania na infekcje wirusowe i bakteryjne. 

>> Sprawdź: Co jeść by wzmocnić odporność? Zasady zdrowego żywienia

Czosnek na cholesterol 

Badania wykazują, że czosnek może pomagać w obniżaniu poziomu całkowitego cholesterolu i frakcji LDL, nie wpływając negatywnie na poziom HDL. Działanie to wynika głównie z obecności allicyny i innych bioaktywnych związków siarkowych, które wspierają zdrowie naczyń krwionośnych.

Badanie lipidogram extra (6 badań) banerek

Czosnek a cukrzyca 

Czosnek może wspierać kontrolę poziomu glukozy we krwi, szczególnie u osób z cukrzycą typu 2. Związki zawarte w czosnku mogą poprawiać wrażliwość na insulinę oraz zmniejszać stan zapalny, który często towarzyszy tej chorobie. Może być pomocnym elementem diety, natomiast nie zastępuje leków przeciwcukrzycowych. 

Czosnek a homocysteina 

Podwyższony poziom homocysteiny we krwi jest czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Czosnek może przyczyniać się do jej obniżenia, dzięki zawartości związków siarkowych i wspomaganiu przemian metabolicznych, w których homocysteina jest rozkładana do mniej szkodliwych związków. 

Badanie homocysteiny (met. HPLC) banerek

Czosnek na podwyższone ciśnienie krwi 

Czosnek ma udowodnione działanie hipotensyjne – obniżające ciśnienie tętnicze krwi. Allicyna poprawia elastyczność naczyń krwionośnych i wspomaga ich rozszerzanie, co sprzyja obniżeniu ciśnienia. Regularne spożycie czosnku może być pomocne w leczeniu łagodnego i umiarkowanego nadciśnienia.

Czosnek a arytmia 

Niektóre badania sugerują, że czosnek może korzystnie wpływać na rytm serca, głównie poprzez działanie antyoksydacyjne i poprawę funkcji śródbłonka naczyń. Może wspierać stabilizację pracy serca, choć w przypadku poważnych zaburzeń rytmu nie zastąpi leczenia farmakologicznego.

>> Przeczytaj: Arytmia serca – przyczyny, objawy, leczenie i rokowania

Czosnek na przeziębienie i infekcje

Czosnek jest „naturalnym antybiotykiem”. Jego właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybicze pomagają w walce z infekcjami górnych dróg oddechowych. Może łagodzić objawy przeziębienia, skracać jego czas trwania oraz zmniejszać ryzyko ponownych infekcji. 

Czosnek na wątrobę 

Czosnek wspiera funkcjonowanie wątroby dzięki działaniu detoksykacyjnemu. Zawiera związki, które mogą wspomagać usuwanie toksyn z organizmu oraz chronić komórki wątroby przed uszkodzeniami oksydacyjnymi.

>> Sprawdź: Markery uszkodzenia wątroby i dróg żółciowych – enzymy wątrobowe

Czosnek w ciąży 

Czosnek może być spożywany w ciąży w umiarkowanych ilościach jako element zdrowej diety, ze względu na działanie przeciwwirusowe i wspierające krążenie. Może również pomóc w obniżeniu ciśnienia krwi. Jednak ze względu na możliwe działanie rozrzedzające krew, jego suplementację warto skonsultować z lekarzem.

Przeciwwskazania do spożywania czosnku 

Czosnek jest bardzo ceniony za swoje liczne właściwości i prozdrowotne działania na organizm człowieka. Jednakże w niektórych sytuacjach jego spożycie jest przeciwwskazane bądź może być ograniczone z różnych powodów.  

  • Interakcje z lekami przeciwzakrzepowymi: Czosnek wykazuje działanie przeciwzakrzepowe, co może nasilać efekty leków takich jak warfaryna, acenokumarol czy kwas acetylosalicylowy (aspiryna). Może to prowadzić do zwiększonego ryzyka krwawień. Pacjenci stosujący terapię przeciwkrzepliwą powinni skonsultować się z lekarzem przed spożywaniem czosnku lub jego suplementów. 
  • Wpływ na metabolizm leków: Związki zawarte w czosnku mogą wpływać na aktywność enzymów odpowiedzialnych za metabolizm leków. Może to prowadzić do zmiany skuteczności niektórych leków, w tym sakwinawiru stosowanego w leczeniu HIV. 
  • Problemy żołądkowo-jelitowe: Spożywanie dużych ilości czosnku może powodować dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak zgaga, wzdęcia, bóle brzucha czy refluks żołądkowo-przełykowy. Osoby z chorobami żołądka, jelit czy wątroby powinny ograniczyć spożycie czosnku. 
  • Niskie ciśnienie krwi (hipotensja): Czosnek może obniżać ciśnienie krwi, co jest korzystne dla osób z nadciśnieniem, ale może być niebezpieczne dla osób z hipotensją. Osoby z niskim ciśnieniem powinny spożywać czosnek z umiarem i monitorować swoje samopoczucie i stan zdrowia. 
  • Kobiety w ciąży i karmiące piersią: Kobiety w ciąży mogą spożywać czosnek w umiarkowanych ilościach, ale powinny unikać nadmiernego spożycia, zwłaszcza w pierwszym trymestrze. U kobiet karmiących piersią czosnek może wpływać na smak mleka, co może nie odpowiadać dziecku. 
  • Reakcje alergiczne: U niektórych osób czosnek może wywoływać reakcje alergiczne, takie jak wysypka, swędzenie, obrzęk ust czy trudności w oddychaniu. Osoby z alergią na czosnek lub inne rośliny z rodziny amarylkowatych powinny unikać jego spożycia. 
  • Działania drażniące: Spożywanie dużych ilości surowego czosnku może prowadzić do podrażnień błony śluzowej jamy ustnej, gardła i przełyku, a także do poparzeń skóry przy bezpośrednim kontakcie. Osoby z wrażliwą skórą lub błonami śluzowymi powinny zachować ostrożność.

>> To może Cię zainteresować: Uczulenie na czosnek i cebulę: objawy, diagnostyka i leczenie alergii

Czosnek i jego właściwości – najczęściej zadawane pytania

Jakie choroby leczy czosnek?

Czosnek wspomaga leczenie i profilaktykę: przeziębienia, grypy, nadciśnienia, podwyższonego cholesterolu, cukrzycy typu 2, chorób serca, infekcji bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych, a także może wspierać funkcje wątroby i odporność. 

Jakie skutki uboczne ma czosnek?

Może powodować: zgagę, wzdęcia, bóle brzucha, podrażnienia śluzówek, nieprzyjemny zapach ciała i oddechu, a w nadmiarze – zaburzenia żołądkowo-jelitowe lub reakcje alergiczne.

Z jakimi lekami nie należy łączyć czosnku?

Nie zaleca się łączenia czosnku z: 

  • lekami przeciwzakrzepowymi (np. warfaryna, aspiryna), 
  • lekami na cukrzycę (ryzyko hipoglikemii), 
  • niektórymi lekami przeciwwirusowymi (np. sakwinawir), 
  • lekami metabolizowanymi przez enzymy wątrobowe CYP3A4 i CYP2E1.

>> Przeczytaj: Cukrzyca u dzieci i młodzieży

Przy jakich chorobach nie wolno jeść czosnku?

Ostrożność zalecana jest przy: 

  • chorobie wrzodowej żołądka i refluksie, 
  • niskim ciśnieniu krwi (hipotensji), 
  • alergii na czosnek, 
  • skłonności do krwawień, 
  • zapaleniu żołądka lub nadwrażliwości jelit.

>> Sprawdź: Nadpłytkowość (trombocytoza) u dzieci

Kto powinien unikać czosnku?

Osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe, osoby z chorobami układu pokarmowego, osoby z hipotensją, kobiety w ciąży i karmiące – w nadmiarze, osoby uczulone na czosnek. 

Co daje jedzenie czosnku codziennie?

Codzienne spożywanie czosnku może: 

  • wzmocnić odporność, 
  • obniżyć ciśnienie i cholesterol, 
  • poprawić funkcję naczyń krwionośnych, 
  • wspierać walkę z infekcjami i stanami zapalnymi, 
  • działać antyoksydacyjnie i ochronnie na serce.

>> Zobacz: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?

Ile czosnku można bezpiecznie zjeść w ciągu dnia?

Bezpieczna dawka to 1-2 ząbki czosnku dziennie (około 3-6 g). Większe ilości mogą powodować działania niepożądane. 

Czy czosnek można jeść na noc?

Tak, ale u niektórych może wywołać zgagę lub dyskomfort żołądkowy. Najlepiej jeść go wcześniej w ciągu dnia, szczególnie surowy. 

Czy można łączyć czosnek z lekami na nadciśnienie?

Tak, ale ostrożnie. Czosnek może nasilać działanie leków obniżających ciśnienie, dlatego warto skonsultować jego spożycie z lekarzem.

Czy czosnek może uszkodzić nerki?

Nadmiar czosnku może obciążać organizm, zwłaszcza przy chorobach nerek – warto zachować umiar natomiast nie ma dowodów na bezpośrednie toksyczne działanie czosnku na nerki. 

Czy przy zapaleniu wątroby można jeść czosnek?

W małych ilościach – tak, ponieważ czosnek ma działanie ochronne na wątrobę. W przypadku ostrego zapalenia wątroby należy jednak skonsultować dietę z lekarzem. 

Czosnek: podsumowanie 

Czosnek to roślina o niezwykłych właściwościach – zawiera cenne związki siarkowe (jak allicyna), witaminy i minerały, które wspierają odporność, obniżają ciśnienie krwi i cholesterol, a także wykazują działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwzapalne.

Może być pomocny w profilaktyce chorób serca, cukrzycy, a nawet infekcji. Codzienne, umiarkowane spożycie czosnku może korzystnie wpłynąć na ogólną kondycję organizmu. Jednak, mimo licznych zalet, jego spożycie nie zawsze jest wskazane – szczególnie w połączeniu z niektórymi lekami lub przy schorzeniach przewodu pokarmowego.

Dlatego warto poznać zarówno zalety, jak i ograniczenia czosnku. Jeśli chcesz maksymalnie wykorzystać jego właściwości, nie zapomnij skonsultować jego stosowania z lekarzem – zwłaszcza jeśli przyjmujesz leki lub chorujesz przewlekle.

Dbaj o zdrowie z głową – zacznij od codziennej diety! 

Bibliografia

  1. Healthline.com – Written by Joe Leech, MS ,,11 Proven Health Benefits of Garlic” – https://www.healthline.com/nutrition/11-proven-health-benefits-of-garlic 
  2. WebMD- ,,Garlic- Uses, Side Effects, and More” – https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-300/garlic?utm_source=chatgpt.com 
  3. Verywellhealth- ,, Health Benefits of Garlic” , By Kathi Valeii  
  4. WP abcZdrowie- ,, Czosnek może szkodzić. Kto nie powinien go spożywać?” Katarzyna Gałązkiewicz https://zywienie.abczdrowie.pl/czosnek-moze-szkodzic-kto-nie-powinien-go-spozywac?utm_source=chatgpt.com  
  5. Farmacja praktyczna- ,,Interakcje żywność-lek: czosnek” https://farmacjapraktyczna.pl/opieka-farmaceutyczna/interakcje-zywnosc-lek-czosnek?utm_source=chatgpt.com  
  6. Zachwieja Z. (red.). Interakcje leków z pożywieniem. MedPharm Polska, Wrocław 2016 
Page 1 of 133
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133
123...133Strona 1 z 133

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.