Sklep
Strona główna Blog Strona 56

Przedawkowanie witaminy D – objawy, przyczyny, badania laboratoryjne, leczenie

Agata Strukow
-
0
Przedawkowanie witaminy D – objawy, przyczyny, badania laboratoryjne, leczenie

Witamina D jest jednym z niewielu składników odżywczych, których suplementacja jest uzasadniona. Szerzej piszemy o tym w artykule: Witamina D – suplementacja. Jednak wraz z upowszechnieniem się zjawiska suplementacji zaczyna pojawiać się pytanie, czy można przedawkować witaminę D, jakie są objawy nadmiaru witaminy D i dlaczego tzw. końskie dawki witaminy D mogą być śmiertelnie niebezpieczne.

Spis treści:

  1. Nadmiar witaminy D – czy jest możliwy? Przyczyny nadmiaru witaminy D3
  2. Przedawkowanie witaminy D3 – objawy
  3. Przedawkowanie witaminy D – badania laboratoryjne
  4. Zatrucie witaminą D – leczenie
  5. Witamina D a opalanie – czy przyjmując witaminę D można korzystać ze słońca?
  6. Przedawkowanie witaminy D – dwa przykłady z życia wzięte
  7. Przedawkowanie witaminy D – podsumowanie

Nadmiar witaminy D – czy jest możliwy? Przyczyny nadmiaru witaminy D3

Nadmiar witamin i składników mineralnych w organizmie zdrowego człowieka występuje, gdy suplementujemy je w nadmiarze, zwłaszcza w przypadku braku niedoborów. Tak również dzieje się w przypadku witaminy D – dostarczanie organizmowi bardzo dużych jej dawek nie jest dla niego obojętne.

Przedawkowanie witaminy D zazwyczaj występuje:

  • w związku z nadmiernym i długotrwałym jej przyjmowaniem, zwłaszcza ekstremalnie wysokich dawek. W literaturze medycznej opisywane są przypadki pacjentów zażywających tzw. końskie dawki witaminy D3 (nawet 50 tys. IU dziennie);
  • w przypadku nadmiernej produkcji jej aktywnego metabolitu (1,25(OH)2D3) w chorobach ziarniniakowych (takich jak sarkoidoza, gruźlica, trąd) lub w chłoniakach. Występująca w tych chorobach nadwrażliwość na tę witaminę może wywoływać objawy nadmiaru witaminy D nawet po zjedzeniu produktów dietetycznych wzbogacanych w D3, niekontrolowanym opalaniu czy suplementach diety.
badanie witaminy D

Czy nadmiar witaminy D szkodzi?

Nadmiar witaminy D3 w organizmie – jak każdej substancji odżywczej – niesie za sobą działania niepożądane. Czasem spotykam się z poglądem, iż witamina D wytwarzana jest w skórze pod wpływem słońca, dlatego nie jest możliwe jej przedawkowanie. Druga część tej hipotezy jest błędna, ponieważ organizm człowieka wyposażony jest w mechanizmy, które ograniczają wytwarzanie witaminy D w skórze, jeśli grozi nam jej nadmiar. Natomiast możliwe jest jej przedawkowanie, jeśli przyjmujemy ją doustnie, ponieważ nie mamy w ciele mechanizmów, które ograniczają jej wchłanianie, nawet jeśli jest jej za dużo.

Górna granica bezpieczeństwa doustnej dawki witaminy D zależna jest od wielu czynników, do których należą:

  • poziom witaminy D w organizmie ustalony przy pomocy badania laboratoryjnego,
  • dawki i schemat dawkowania,
  • choroby towarzyszące,
  • wiek.

Przedawkowanie witaminy D3 – objawy

Witamina D spełnia wiele funkcji w naszym organizmie, ale jedną z podstawowych jest dbanie o gospodarkę wapniem. Dlatego objawy przedawkowania witaminy D (zatrucie witaminą D) to stan kliniczny charakteryzujący się hiperkalcemią – nadmiarem wapnia w organizmie. Hiperkalcemia może utrzymywać się przez dłuższy czas i prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.

badanie wapnia

Nadmiar witaminy D3 – objawy

Apatia, nawracające wymioty, bóle brzucha, wielomocz, polidypsja, odwodnienie to najczęstsze objawy zatrucia witaminą D. Może pojawić się niewydolność nerek.

Skutki nadmiaru witaminy D mogą obejmować:

  • objawy neurologiczne lub neuropsychiatryczne – trudności w koncentracji, dezorientację, apatię, senność, depresję, psychozy, w skrajnych przypadkach może dojść do otępienia i śpiączki;
  • objawy żołądkowo-jelitowe – nawracające wymioty, bóle brzucha, zaparcie, zapalenie trzustki;
  • objawy sercowo-naczyniowe – nadciśnienie, zmiany w EKG;
  • objawy nerkowe – wielomocz, kamica nerkowa, niewydolność nerek.

>> Przeczytaj także Czy nadmiar witamin szkodzi?

Przedawkowanie witaminy D – badania laboratoryjne

W badaniach laboratoryjnych obserwuje się podwyższony poziom witaminy D. Za potencjalnie toksyczny uważa się poziom powyżej 100 ng/ml, u pacjentów z zatruciem wykrywa się poziomy > 150 ng/ml i wyższe.

Nadmiar witaminy D skutkuje nadmiarem wapnia we krwi, u pacjentów rozwija się hiperkalcemia. Towarzyszy jej nadmiar fosforu – hiperfosfatemia. Można również obserować zwiększanie wydzielania wapnia z moczem – hiperkalciuria.

U pacjentów z nadwrażliwością na witaminę D3 jedynym badaniem wykazującym odchylenia od ustalonych wartości referencyjnych może być hiperkalcemia. U takich osób stężenie witaminy D3 we krwi jest prawidłowe.

wapń całkowity w surowicy baner

Zatrucie witaminą D – leczenie

Okres półtrwania metabolitu 25(OH)2D, markera odzwierciedlającego status witaminy D w organizmie, jest przedłużony i wynosi ok. 15 dni. Dlatego objawy hiperkalcemii i jej konsekwencje mogą utrzymywać się od kilku tygodni do kilku miesięcy po zaprzestaniu leczenia. Leczenie zatrucia może również utrudniać fakt, iż witaminę D3 cechuje wysoka rozpuszczalność w lipidach wątroby, mięśni i tkance tłuszczowej oraz duża zdolność organizmu do jej magazynowania.

Leczenie hiperwitaminozy D polega na:

  • zaprzestaniu suplementacji witaminą D oraz zmniejszenie spożycia wapnia z dietą;
  • unikaniu ekspozycji na słońce – pacjenci z chorobami ziarniniakowymi;
  • korygowaniu odwodnienia i przywracaniu funkcji nerek;
  • stosowaniu odpowiedniej do stanu pacjenta farmakoterapii: glikokortykosteroidów, kalcytoniny, bisfosfonianów.

Witamina D a opalanie – czy przyjmując witaminę D można korzystać ze słońca?

Biorąc pod uwagę fakt, iż organizm człowieka nie radzi sobie z nadmiarem witaminy D przyjmowanej doustnie, powstaje pytanie, czy suplementując ten składnik odżywczy można się opalać i w ten sposób dostarczać dodatkowej porcji D3.

Jeśli suplementacja witaminy D prowadzona jest zgodnie z wytycznymi i stężenie jej poziomu we krwi wynosi do 50 ng/ml oraz pacjent nie ma chorób dodatkowych (jak wspominane wyżej choroby ziarniniakowe), opalanie jest w pełni bezpieczne.

Badania, którymi obecnie dysponujemy, wskazują, iż nie ma możliwości przedawkowania witaminy D ze słońca, więc wydaje się, iż nawet w przypadkach, gdy mamy więcej witaminy D we krwi, opalanie nie jest obarczone ryzykiem jej nadmiaru. Zwłaszcza jeśli zabezpieczamy naszą skórę blokującymi dostęp promieni UVA kremami z filtrem. 

>> Przeczytaj więcej: Wpływ promieni słonecznych na skórę

Przedawkowanie witaminy D – dwa przykłady z życia wzięte

Przykłady przedawkowania i zatrucia witaminą D, spowodowane przyjmowaniem jej bardzo wysokich dawek zdarzają się coraz częściej.

Jedną z takich osób była pacjentka przyjmująca witaminę D w dawce 50 tys. jednostek dziennie, w postaci preparatu paszowego dla koni. Pacjentka zgłosiła się do lekarza z powodu osłabienia, kołatania serca, poliurii, dolegliwości bólowych brzucha, pleców i stawów. Badania laboratoryjny wykazały m.in. zwiększony poziom wapnia we krwi oraz znacznie przekroczony – 420 ng/ml – poziom witaminy D. Dalsze badania wykazały chorobę wrzodową, kamicę nerkową, zaburzenia rytmu serca, zaburzenia neurologiczne i dysfunkcję trzustki. U pacjentki zaczęła się również rozwijać niewydolność nerek. Odstawienie witaminy D i wdrożone leczenie pozwoliły na powrót chorej do zdrowia.

Drugi pacjent to osoba, która zgłosiła się do lekarza z powodu uporczywych wymiotów, nudności, bólów brzucha, suchości w ustach, zwiększonego pragnienia i utraty wagi. Objawy narastały w ciągu 3 miesięcy i rozpoczęły się miesiąc po tym, jak mężczyzna zaczął przyjmować 150 tys. jednostek witaminy D dziennie. Chory cierpiał również na ostrą niewydolność nerek. W badaniach laboratoryjnych stwierdzono m.in. podwyższone stężenie wapnia i witaminy D (powyżej 400 ng/ml). Leczenie pacjenta trwało ponad 2 miesiące, chory wrócił do zdrowia, chociaż należy pamiętać, iż hiperkalcemia wywołana nadmierną podażą witaminy D i wywołana przez nią niewydolność nerek jest stanem zagrożenia życia.

Przedawkowanie witaminy D – podsumowanie

Przedawkowanie witaminy D może wywoływać groźne dla zdrowia skutki. Organizm człowieka nie radzi sobie z nadmiarem witaminy D przyjmowanej doustnie, dlatego jej suplementacja powinna być prowadzona pod kontrolą jej stężenia we krwi. Optymalny poziom witaminy D wynosi 30-50 ng/ml, poziom powyżej 100 ng/ml jest potencjalnie toksyczny. Schemat bezpiecznej i skutecznej suplementacji witaminą D przedstawia tabela:

przedawkowanie witaminy D tabela

PIŚMIENNICTWO

  1. Rizzoli R. Vitamin D supplementation: upper limit for safety revisited? Aging Clin Exp Res. 2021 Jan;33(1):19-24. doi: 10.1007/s40520-020-01678-x. Epub 2020 Aug 28. PMID: 32857334; PMCID: PMC7897606.
  2. Marcinowska-Suchowierska E, Kupisz-Urbańska M, Łukaszkiewicz J, Płudowski P, Jones G. Vitamin D Toxicity-A Clinical Perspective. Front Endocrinol (Lausanne). 2018 Sep 20;9:550. doi: 10.3389/fendo.2018.00550. PMID: 30294301; PMCID: PMC6158375.
  3. Płudowski, P.; Kos-Kudła, B.; Walczak, M.; Fal, A.; Zozulińska-Ziółkiewicz, D.; Sieroszewski, P.; Peregud-Pogorzelski, J.; Lauterbach, R.; Targowski, T.; Lewiński, A.; et al. Guidelines for Preventing and Treating Vitamin D Deficiency: A 2023 Update in Poland. Nutrients 2023, 15, 695. https://doi.org/10.3390/nu15030695
  4. Alkundi A, Momoh R, Musa A, Nwafor N. Vitamin D intoxication and severe hypercalcaemia complicating nutritional supplements misuse. BMJ Case Rep. 2022 Jul 6;15(7):e250553. doi: 10.1136/bcr-2022-250553. PMID: 35793850; PMCID: PMC9263930.
  5. Profil FB Suwała Szymon – lekarz, wpis 2.07.2022.    https://www.facebook.com/suwala.lekarz/posts/pfbid029RnnjGi3QDFxSr4wpoc7KwPr1jesaEm1vVfFRUg1RxoV8R5DUH8u7nu1tbN38T88l?locale=pl_PL

Twardzina układowa – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Anna Kołtyś
-
0
Twardzina układowa – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Twardzina układowa, znana również jako sklerodermia, to rzadkie schorzenie autoimmunizacyjne, które wpływa na tkanki łączne, naczynia krwionośne oraz narządy wewnętrzne. W artykule przedstawimy najważniejsze informacje na temat tej choroby: przyczyny, objawy, diagnostykę oraz możliwości leczenia. Dowiedz się, co oznacza ta choroba, jakie są pierwsze symptomy twardziny układowej i jakie są jej przyczyny.

Spis treści:

  1. Co to jest twardzina układowa?
  2. Przyczyny twardziny układowej
  3. Rola genetyki – czy twardzina układowa jest dziedziczna
  4. Objawy twardziny układowej
  5. Diagnostyka twardziny układowej
  6. Leczenie twardziny układowej
  7. Twardzina układowa – rokowania i długość życia
  8. Twardzina układowa u dzieci
  9. Twardzina układowa – podsumowanie

Co to jest twardzina układowa?

Twardzina układowa to przewlekła choroba o podłożu autoimmunizacyjnym, charakteryzująca się postępującym włóknieniem skóry i narządów wewnętrznych. W przebiegu choroby dochodzi do stwardnienia i pogrubienia skóry oraz uszkodzenia naczyń krwionośnych i narządów wewnętrznych. Prowadzi to do zaburzenia ich funkcjonowania, a nawet niewydolności. Twardzina układowa to choroba autoimmunologiczna, co oznacza, że układ odpornościowy błędnie rozpoznaje własne komórki i tkanki organizmu jako obce, wskutek czego atakuje je i niszczy.

Istnieje kilka klinicznych postaci twardziny układowej:

  • postać ograniczona (dotyczy głównie skóry),
  • postać uogólniona (obejmująca także narządy wewnętrzne),
  • twardzina układowa bez zmian skórnych (włóknienie wyłącznie w narządach wewnętrznych),
  • zespoły nakładania (objawy twardziny układowej nakładają się z symptomami innej choroby tkanki łącznej),
  • zespół wysokiego ryzyka rozwoju twardziny układowej (wczesna postać, w której wyniki badań dodatkowych są nieprawidłowe, jednak nie ma objawów skórnych i zmian w narządach wewnętrznych).

Tempo rozwoju, przebieg i rokowania w twardzinie układowej są zróżnicowane i zależą od postaci oraz danego przypadku.

Przyczyny twardziny układowej

Dokładne przyczyny twardziny układowej nie są w pełni poznane. Uważa się, że jej rozwój jest wynikiem złożonej interakcji różnych czynników, takich jak predyspozycje genetyczne oraz czynniki hormonalne (np. estrogeny) i środowiskowe. Wśród czynników środowiskowych, które mogą mieć wpływ na rozwój twardziny układowej, wymienia się narażenie na niektóre substancje chemiczne, m.in. benzen, ksylen, chlorek winylu, silikon, toluen, a także przedłużoną ekspozycję na krzem. W przebiegu choroby dochodzi do nadmiernego wytwarzania tkanki łącznej, w tym przypadku kolagenu, co powoduje włóknienie i twardnienie skóry i narządów wewnętrznych.

Wskutek nadmiernego pobudzenia układu odpornościowego i mechanizmów autoimmunologicznych produkowane są autoprzeciwciała, które wykrywa się u większości chorych. Obecność autoprzeciwciał prowadzi do postępującego, stopniowego uszkodzenia określonych komórek i tkanek.

Rola genetyki – czy twardzina układowa jest dziedziczna

Chociaż nie ma jednoznacznych dowodów na dziedziczność twardziny układowej, pewne predyspozycje genetyczne mogą podwyższać ryzyko jej rozwoju. Występowanie chorób autoimmunizacyjnych w rodzinie może wskazywać na większą podatność na zachorowanie na twardzinę układową. Istnieją doniesienia naukowe, że choroba ta może występować rodzinnie, co może świadczyć o jej dziedzicznym charakterze. Konieczne są jednak dalsze badania, aby poznać genetyczne uwarunkowania twardziny układowej.

Objawy twardziny układowej

Objawy twardziny układowej są zróżnicowane i zależą od stopnia jej zaawansowania oraz postaci choroby. Wywołuje je postępujące włóknienie i uszkodzenie drobnych naczyń krwionośnych. Z czasem narządy wewnętrzne ulegają nieodwracalnemu włóknieniu, co prowadzi do ich stopniowej niewydolności. Symptomy mogą przybierać m.in. postać zmian skórnych oraz dolegliwości ze strony układu pokarmowego, oddechowego, krwionośnego i układu ruchu.

Twardzina układowa – pierwsze objawy

Wczesne objawy mogą obejmować zmiany skórne, takie jak obrzęk palców, uczucie napięcia skóry oraz jej zmniejszoną elastyczność. Często jako pierwszy pojawia się tzw. objaw Raynauda – napadowe blednięcie, zasinienie i zaczerwienienie palców rąk i stóp pod wpływem zimna lub stresu.

Zmiany skórne są bardzo charakterystyczne dla twardziny układowej, niezależnie od jej postaci, i występują w trzech kolejnych fazach:

  • Obrzęk skóry, szczególnie palców dłoni.
  • Stwardnienie, zgrubienie i utrata elastyczności skóry. Obserwuje się zanikanie gruczołów łojowych, potowych i mieszków włosowych oraz przebarwienia. Napięcie skóry może powodować ograniczenie ruchomości i przykurcze.
  • Owrzodzenia i trudno gojące się rany, które powstają w wyniku zajęcia przez chorobę naczyń krwionośnych. W bardziej zaawansowanym stadium może dojść do zaniku skóry i paznokci.

Twardzina układowa – objaw Raynauda

Objaw Raynauda jest jednym z najbardziej charakterystycznych symptomów twardziny układowej. Polega na napadowym skurczu naczyń krwionośnych, prowadzącym początkowo do blednięcia palców z uczuciem zimna i zaburzeniami czucia, a następnie zasinienia i uczucia zdrętwienia. Objaw Raynauda pojawia się najczęściej w wyniku reakcji na zimno, stres lub samoistnie, bez dokładnie zidentyfikowanej przyczyny.

Twardzina układowa – twarz

Charakterystycznym objawem u pacjentów z twardziną układową jest zmieniony wygląd twarzy. Zmiany skórne mogą prowadzić do utraty mimiki, ścieńczenia ust, spłycenia zmarszczek, utrudnionego zamykania powiek i trudności w otwieraniu jamy ustnej. Skóra na nosie osoby chorej na twardzinę układową jest napięta i może stopniowo zanikać. Twarz chorego na twardzinę układową w zaawansowanym stadium może przypominać maskę.

Pozostałe objawy twardziny układowej

Twardzina układowa, w zależności od postaci, może prowadzić do występowania dolegliwości ze strony układu ruchu (ból, sztywność i obrzęk stawów), pokarmowego (np. upośledzenie smaków, utrata zębów, refluks, krwawienia, biegunki, zaparcia), oddechowego (duszność, suchy kaszel, choroba śródmiąższowa płuc), a także zmian w sercu i nerkach.

Diagnostyka twardziny układowej

Diagnostyka twardziny układowej opiera się na badaniu fizykalnym, ocenie objawów oraz wynikach badań dodatkowych, w tym laboratoryjnych i obrazowych. Kluczowe znaczenie mają badania krwi w kierunku przeciwciał przeciwjądrowych (ANA), które są obecne u 90% pacjentów z twardziną układową.

przeciwciała przeciwjądrowe ANA

Do specyficznych autoprzeciwciał związanych z twardziną układową zalicza się przeciwciała:

  • antycentromerowe,
  • przeciwko topoizomerazie I (anty-Scl-70),
  • przeciwko polimerazie RNA III.

Oznaczenie obecności autoprzeciwciał specyficznych dla twardziny układowej jest bardzo ważnym elementem diagnostyki serologicznej, ponieważ umożliwia wczesne rozpoznanie choroby, ocenę jej aktywności, monitorowanie leczenia oraz różnicowanie z innymi chorobami tkanki łącznej.

Panel sklerodermia (twardzina układowa) – badania przeciwciał

Leczenie twardziny układowej

Aktualnie nie ma dostępnego leczenia przyczynowego, które skutecznie hamowałoby postęp choroby. Leczenie twardziny układowej jest kompleksowe i obejmuje różne podejścia, mające na celu łagodzenie objawów, poprawę jakości życia i zapobieganie powikłaniom. Terapia jest objawowa i koncentruje się na występujących u danego pacjenta dolegliwościach. W celu utrzymania i polepszenia sprawności fizycznej zaleca się fizjoterapię i kinezyterapię.

Twardzina układowa – rokowania i długość życia

Rokowania w twardzinie układowej zależą od wielu czynników, m.in. od stopnia zaawansowania choroby i jej postaci, w tym rozległości zmian w narządach wewnętrznych. Wczesne rozpoznanie i odpowiednio dopasowane leczenie mogą znacząco poprawić jakość życia. Regularne monitorowanie stanu zdrowia i przestrzeganie zaleceń lekarskich są kluczowe dla skutecznego kontrolowania choroby.

Twardzina układowa u dzieci

Twardzina układowa u dzieci jest rzadkością, ale może mieć poważne konsekwencje. Objawy u najmłodszych mogą różnić się od tych występujących u dorosłych i często wymagają specjalistycznego podejścia diagnostycznego i terapeutycznego. Wczesne wykrycie i leczenie są kluczowe dla minimalizacji skutków choroby u dzieci.

Twardzina układowa – podsumowanie

Twardzina układowa jest skomplikowaną i przewlekłą chorobą autoimmunizacyjną, która wpływa na wiele aspektów zdrowia pacjenta. Kluczowe jest wczesne rozpoznanie i kompleksowe podejście do leczenia, aby minimalizować objawy i zapobiegać powikłaniom. Monitorowanie stanu zdrowia i regularne konsultacje lekarskie mogą znacząco poprawić jakość życia pacjentów.

Jeśli zauważasz u siebie lub u swoich bliskich objawy sugerujące twardzinę układową, nie zwlekaj z konsultacją u specjalisty. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie mogą odmienić przebieg choroby. Dbaj o swoje zdrowie i bądź świadomy objawów – to klucz do skutecznej terapii.

Bibliografia

  1. S. Sierakowski, M. Sierakowska, G. Goncerz, Twardzina układowa, https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.16.5.
  2. P. Brożek, Twardzina układowa, https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/161333,twardzina-ukladowa.
  1. P. Sobolewski, M. Maślińska, M. Wieczorek i wsp., Systemic sclerosis – multidisciplinary disease: clinical features and treatment, Rheumatology 2019; 57(4): 221–233. doi:10.5114/reum.2019.87619.
  2. J. Varga, M. Trojanowska, M. Kuwana, Pathogenesis of systemic sclerosis: recent insights of molecular and cellular mechanisms and therapeutic opportunities, Journal of Scleroderma and Related Disorders 2017; 2(3): 137–152.
  3. E. Morgiel, Twardzina układowa, https://www.przegladreumatologiczny.pl/wczesne_rozpoznawanie_twardziny_ukadowej.
  4. https://laboratorium.info.pl/autoimmunologia/reumatologia/twardzina-ukladowa/.

Podwyższony poziom kortyzolu – objawy, przyczyny, diagnostyka, możliwości obniżenia

Agata Strukow
-
0
Podwyższony poziom kortyzolu – objawy, przyczyny, diagnostyka, możliwości obniżenia

Podwyższony poziom kortyzolu wydaje się być problemem naszych czasów. Pośpiech życiowy, stresująca praca, nadmiar bodźców docierających do nas z otoczenia powodują, iż żyjemy w warunkach przewlekłego stresu, co może skutkować podwyższonym poziomem hormonu stresu, czyli kortyzolu. Jakie mogą objawy hiperkortyzolemii, jak można ją zdiagnozować i czy możliwe jest obniżenie poziomu kortyzolu? Zapraszamy do przeczytania artykułu.

Spis treści:

  1. Co to jest kortyzol?
  2. Wysoki poziom kortyzolu – przyczyny
  3. Podwyższony kortyzol – objawy
  4. Kortyzol badania – wartości referencyjne i ich znaczenie
  5. Jak obniżyć zbyt wysoki kortyzol?
  6. Wysoki poziom kortyzolu – podsumowanie

Co to jest kortyzol?

Kortyzol jest podstawowym glikokortykosteroidem u człowieka, wytwarzanym w korze nadnerczy. Jednym z efektów działania kortyzolu jest podwyższanie poziomu glukozy we krwi. W sytuacjach stresowych gwarantuje to prawidłowe działanie układu nerwowego i komórek mózgowych, dla których glukoza jest pokarmem podstawowym. Ponadto kortyzol warunkuje stabilne ciśnienie tętnicze krwi w różnych warunkach fizjologicznych, zabezpieczając przed groźnymi w skutkach spadkami ciśnienia, które mogą prowadzić do wstrząsu i śmierci.

Ze względu na takie działania kortyzol uznawany jest za marker stresu.

>> Więcej o tym jak działa kortyzol w artykule: Kortyzol – hormon stresu

Wysoki poziom kortyzolu – przyczyny

Kortyzol jest hormonem, którego wydzielanie regulowane jest przez kilka mechanizmów.

Neuroendokrynna regulacja wydzielania kortyzolu to:

  • rytm dobowy – zależy od ACTH (hormonu wydzielanego przez przysadkę mózgową) – największe jest we wczesnych godzinach porannych, najniższe we późnych godzinach wieczornych, tuż po północy:
  • zwiększenie stężenia kortyzolu w odpowiedzi na posiłek – niewielki wzrost poziomu kortyzolu po posiłku jest sytuacją fizjologiczną;
  • zwiększenie stężenia kortyzolu po wysiłku fizycznym;
  • wzrost stężenia kortyzolu w odpowiedzi na stres – fizjologicznie jest proporcjonalny do siły stresu, zdarza się, iż sekrecja rośnie 10-krotnie.

Wpływ układu immunologicznego na wydzielanie kortyzolu

Wydzielanie kortyzolu może być pobudzone przez interelukinę 1 (IL-1) i interleukinę 6 (IL-6). Obydwie cytokiny są białkami o kluczowym znaczeniu dla procesów zapalnych (powstających w odpowiedzi na antygeny wirusowe, bakteryjne i grzybicze, ale także biorących udział w procesach autoumminologicznych).

Kto jest narażony do podniesienie poziomu kortyzolu?

Podwyższony poziom kortyzolu w badaniach laboratoryjnych może wyrażać się poprzez:

  • zwiększenie jego stężenia w godzinach porannych – co można stwierdzić w próbce krwi lub śliny pobieranej rano;
  • zaburzenia dobowego rytmu wydzielania kortyzolu – zwiększony poziom kortyzolu obserwuje się w próbkach pobieranych wieczorem (krew lub ślina).

Zaburzenia dobowego rytmu wydzielania kortyzolu są charakterystyczne dla zespołu Cushinga. Są również obserwowane u osób pracujących w nocy i śpiących w ciągu dnia. Ponadto na podniesiony poziom kortyzolu narażone są osoby pozostające pod wpływem przewlekłego stresu, z nadwagą i otyłością, na dietach niskowęglowodanowych. Może być również podwyższony w nadczynności tarczycy.

Podwyższone stężenie kortyzolu może występować u pacjentów zażywających leki hormonalne:

  • leki antykoncepcyjne,
  • estrogeny,
  • kortyzon,
  • spironolakton.

Kortyzol rośnie także u osób zażywających amfetaminę.

Podwyższony kortyzol – objawy

Podwyższony poziom kortyzolu daje różnorodne objawy. Mogą to być:

  • objawy ogólne – osłabienie, zła tolerancja wysiłku;
  • charakterystyczna sylwetka (otyłość centralna, księżycowata twarz, szczupłe ręce i nogi)
  • objawy skórne – cienka i skłonna do łatwego siniaczenia się, czerwonosine rozstępy, trądzik, przetłuszczająca się skóra
  • hirsutyzm – nadmierne owłosienie u kobiet;
  • objawy psychiczne – emocjonalna chwiejność, zaburzenia snu, depresja, euforia;
  • objawy ze strony układu krążenia – nadciśnienie tętnicze (link), niewydolność serca, skłonność do zakrzepów;
  • zmniejszona tolerancja glukozy, cukrzyca;
  • osteoporoza;
  • zaburzenia lipidowe;
  • infekcje, grzybice, zakażenia oportunistyczne.

Kortyzol badania – wartości referencyjne i ich znaczenie

Badanie poziomu kortyzolu można wykonać we krwi, w moczu, w ślinie. Może to być badanie jednorazowe, a można również zbadać profil dobowy wydzielanego kortyzolu.

badanie kortyzolu we krwi

Jeden pomiar kortyzolu dokonywany jest najczęściej z krwi i musi to być oznaczenie poranne.

kortyzol w ślinie profil poranny

Profil dobowy polega na pobraniu kilku próbek krwi lub śliny, przy czym ważne jest oznaczenie wieczorne, w którym poziom kortyzolu powinien być niższy. Możliwość sprawdzenia profilu dobowego jest o tyle ważna, iż zaburzenia rytmu dziennego i wieczornego często są pierwszą oznaką problemów, zanim pojawią się widoczne objawy kliniczne.

kortyzol w ślinie profil dzienny

Badanie poziomu kortyzolu w moczu polega na jego oznaczeniu ze zbiórki dobowej.

Wartości referencyjne kortyzolu są ustalane przez laboratorium, dlatego za każdym razem należy sprawdzać na swoim wyniku jakie są normy danej placówki. Ważne jest, aby – jeśli pacjent wykonuje szereg badań, np. w celu monitorowania leczenia – testy były wykonywane w tym samym laboratorium, aby wyniki były wiarygodne, a wyciągane wnioski prawidłowe.

Jak obniżyć zbyt wysoki kortyzol?

Leczenie zespołu Cushinga i obniżanie poziomu kortyzolu zależy do przyczyny choroby i może wymagać połączenia różnych metod leczenia.

Działania wspierające obniżanie poziomu kortyzolu to prowadzenie zdrowego stylu życia, zrównoważona dieta, dbałość o mikrobiotę jelitową, umiejętność rozładowywania stresu i higiena snu.

Doraźnie w obniżaniu poziomu kortyzolu można wspomagać się ziołami i adaptogenami.

Co jeść, aby obniżyć kortyzol?

Podwyższaniu poziomu kortyzolu sprzyja dieta niskowęglowodanowa, chociaż niektóre badania wskazują, iż jest to wpływ krótkotrwały i kortyzol powraca do wartości prawidłowych w dłuższej perspektywie. Podkreśla się jednak, iż diety ograniczające węglowodany mogą wywoływać stres. Jedno z badań dostarcza dowodów na korzyści zdrowotne wynikające ze stosowania pełnowartościowej diety opartej o amerykańskie wytyczne dietetyczne (Dietary Guidelines for Americans), zawierającej 56% węglowodanów, 18% białka i 26% tłuszczu w postaci produktów pełnoziarnistych, niskotłuszczowego nabiału, tłuszczów wielonienasyconych, warzyw i owoców.

Inne badanie dostarcza dowodów, iż obniżenie poziomu kortyzolu możliwe jest przy spożywaniu diety śródziemnomorskiej, a w szczególności tzw. zielonej diety śródziemnomorskiej, która całkowicie wyklucza czerwone i przetworzone mięso stawiając na pokarmy roślinne, produkty pełnoziarniste i świeże. Oba rodzaje diety śródziemnomorskiej zawierają dużo polifenoli, dieta zielona jest dodatkowo wzbogacona zieloną herbatą, koktajlem z rzęsą wodną mankai oraz orzechami. Obniżenie poziomu kortyzolu u osób na diecie śródziemnomorskiej przynosi korzyści w postaci lepszej jakości snu oraz niższych wskaźników odczuwania stresu i niepokoju.

Sól a kortyzol

Zwiększone spożycie soli (sodu) jest czynnikiem podnoszącym poziom krążącego kortyzolu w nocy, natomiast ograniczenie spożycia soli zmniejsza poziom tego hormonu.

Wpływ rytmu posiłków na poziom kortyzolu

Badania dotyczące stylu życia na wpływ kortyzolu obejmowały także interwencje dotyczące czasu spożywania pokarmów. Jeden z przeprowadzonych przeglądów badań dostarczył informacji, iż rytm spożywania posiłków ma wpływ na dobowe wahania poziomu kortyzolu. Pominięcie kolacji wiąże się ze spadkiem wieczornego poziomu tego hormonu i potencjalnie podwyższonym poziomem porannym. I odwrotnie, pomijanie śniadania skutkuje znacznym obniżeniem poziomu porannego kortyzolu.

Joga i medytacja a obniżanie poziomu kortyzolu

Badania wskazują, iż praktykowanie jogi pozwala kontrolować poziom kortyzolu. Testy przeprowadzone na pacjentach z cukrzycą wykazały, iż dodanie powolnego, głębokiego oddychania i medytacji może wspomóc kontrolę glukozy i kortyzolu, a tym samym ma pozytywne znaczenie dla ryzyka powikłań tej choroby.

Inne badanie prowadzone z udziałem studentów przygotowujących się do egzaminów pokazało, iż w grupie praktykującej jogę wzrost kortyzolu w surowicy był istotnie niższy niż w grupie kontrolnej. Studenci praktykujący jogę odczuwali również niższe natężenie stresu.

Rola mikrobioty jelitowej w utrzymywaniu prawidłowego poziomu kortyzolu

Mikrobiota jelitowa ma wpływ na nasze zdrowie psychiczne, prawidłowy skład flory jelit wspomaga dobre funkcjonowanie naszego układu nerwowego.

Okazuje się również, iż tzw. dobre bakterie jelitowe odgrywają ważną rolę w obniżaniu poziomu kortyzolu. Badania wskazują dobroczynny wpływ takich szczepów bakterii jak Lactobacillus plantarum PS128, Lactobacillus rhamnosus czy Lactobacillus fermentum NS9.

Pozytywny wpływ wykazują również galaktooligosacharydy (GOS), czyli błonnik pokarmowy będący pożywką dla bakterii jelitowych.

Zioła i adaptogeny

Zioła i adaptogeny są również badane pod kątem ich pozytywnego wpływu na poziom kortyzolu. Jedną z badanych roślin jest Withania somnifera, czyli ashwagandha. Wykazuje właściwości antystresowe, m.in. poprzez poprawę funkcjonowania układu hormonalnego. Wydaje się, że ashwagandha wpływa na oś podwzgórze-przysadka-nadnercza, dzięki czemu może wpływać na spadek poziomu kortyzolu.

Wysoki poziom kortyzolu – podsumowanie

Podwyższony poziom kortyzolu jest stanem, który wskutek stresującego trybu życia, jest nieodłącznym towarzyszem współczesnego człowieka. Może być również objawem choroby – zespołu Cushinga. W tym ostatnim przypadku obniżanie poziomu kortyzolu jest elementem procesu leczenia, a wybór sposobu postępowania zależy od przyczyny choroby.

Jeśli natomiast podwyższony poziom kortyzolu jest efektem przewlekłego stresu można obniżać kortyzol naturalnymi sposobami. Są to zrównoważona dieta, zwłaszcza śródziemnomorska o wysokiej zawartości polifenoli oraz sposób odżywiania wspomagający dobrostan mikrobioty jelitowej.

Dodatkowe sposoby to praktyka jogi, medytacji i głębokiego oddychania, która tłumi stres, obniża poziom kortyzolu oraz reakcje immunologiczne powstające w odpowiedzi na stres.

Czasowo można się wspomagać zażywając zioła, np. ashwagandhę.

Bibliografia

1. Wiciński M, Fajkiel-Madajczyk A, Kurant Z, Kurant D, Gryczka K, Falkowski M, Wiśniewska M, Słupski M, Ohla J, Zabrzyński J. Can Ashwagandha Benefit the Endocrine System?-A Review. Int J Mol Sci. 2023 Nov 20;24(22):16513. doi: 10.3390/ijms242216513. PMID: 38003702; PMCID: PMC10671406.

2. Thirthalli J, Naveen GH, Rao MG, Varambally S, Christopher R, Gangadhar BN. Cortisol and antidepressant effects of yoga. Indian J Psychiatry. 2013 Jul;55(Suppl 3):S405-8. doi: 10.4103/0019-5545.116315. PMID: 24049209; PMCID: PMC3768222.

3. Areskoug Sandberg E, Duberg A, Lorenzon Fagerberg U, Mörelius E, Särnblad S. Saliva Cortisol in Girls With Functional Abdominal Pain Disorders: A Randomized Controlled Dance and Yoga Intervention. Front Pediatr. 2022 May 12;10:836406. doi: 10.3389/fped.2022.836406. PMID: 35633978; PMCID: PMC9133484.

4. Obaya HE, Abdeen HA, Salem AA, Shehata MA, Aldhahi MI, Muka T, Marques-Sule E, Taha MM, Gaber M, Atef H. Effect of aerobic exercise, slow deep breathing and mindfulness meditation on cortisol and glucose levels in women with type 2 diabetes mellitus: a randomized controlled trial. Front Physiol. 2023 Jul 13;14:1186546. doi: 10.3389/fphys.2023.1186546. PMID: 37520826; PMCID: PMC10373883.

6. Casas I, Nakaki A, Pascal R, Castro-Barquero S, Youssef L, Genero M, Benitez L, Larroya M, Boutet ML, Casu G, Gomez-Gomez A, Pozo OJ, Morilla I, Martínez-Àran A, Vieta E, Gómez-Roig MD, Casas R, Estruch R, Gratacos E, Crispi F, Crovetto F. Effects of a Mediterranean Diet Intervention on Maternal Stress, Well-Being, and Sleep Quality throughout Gestation-The IMPACT-BCN Trial. Nutrients. 2023 May 18;15(10):2362. doi: 10.3390/nu15102362. PMID: 37242244; PMCID: PMC10223296.

8.Alufer L, Tsaban G, Rinott E, Kaplan A, Meir AY, Zelicha H, Ceglarek U, Isermann B, Blüher M, Stumvoll M, Stampfer MJ, Shai I. Long-term green-Mediterranean diet may favor fasting morning cortisol stress hormone; the DIRECT-PLUS clinical trial. Front Endocrinol (Lausanne). 2023 Nov 14;14:1243910. doi: 10.3389/fendo.2023.1243910. PMID: 38034010; PMCID: PMC10682947.

10. Soltani H, Keim NL, Laugero KD. Increasing Dietary Carbohydrate as Part of a Healthy Whole Food Diet Intervention Dampens Eight Week Changes in Salivary Cortisol and Cortisol Responsiveness. Nutrients. 2019 Oct 24;11(11):2563. doi: 10.3390/nu11112563. PMID: 31652899; PMCID: PMC6893582.

11. Foster JA, Rinaman L, Cryan JF. Stress & the gut-brain axis: Regulation by the microbiome. Neurobiol Stress. 2017 Mar 19;7:124-136. doi: 10.1016/j.ynstr.2017.03.001. PMID: 29276734; PMCID: PMC5736941.

12. Wielka Interna, Endokrynologia, pod redakcją Wojciecha Zgliczyńskiego. Medical Tribune Polska, Warszawa 2020. Wydanie II. 

Otyłość a ciąża. Jakie są zagrożenia i konsekwencje otyłości w ciąży?

Jagoda Matusiak
-
0
Otyłość a ciąża. Jakie są zagrożenia i konsekwencje otyłości w ciąży?

Tkanka tłuszczowa nie jest bezczynna – wydziela różne związki chemiczne mające negatywne skutki dla organizmu zarówno matki jak i płodu. Kobiety, których BMI wskazuje na otyłość (czyli ≥30 kg/m2), częściej borykają się z tymczasowym lub stałym zaburzeniem płodności, jak również należą do grupy dużego ryzyka ciąży powikłanej.  W tym artykule przeczytasz o wpływie otyłości na płodność, możliwych powikłaniach w trakcie ciąży oraz standardach opieki nad otyłą ciężarną.

Spis treści:

  1. Otyłość a płodność – jaki wpływ ma otyłość na zajście w ciążę?
  2. Otyłość w ciąży – zagrożenia i konsekwencje
  3. Otyłość a poród naturalny i cesarskie cięcie
  4. Otyłość a planowanie ciąży – zalecenia
  5. Odżywianie i aktywność fizyczna w ciąży przy otyłości
  6. Otyłość a ciąża – podsumowanie

Otyłość a płodność – jaki wpływ ma otyłość na zajście w ciążę?

Otyłości często współtowarzyszą zaburzenia hormonalne, choroby tarczycy, zaburzenia owulacji, zespół policystycznych jajników czy insulinooporność. Według jednego z przeprowadzonych badań naukowych na ponad dwóch tysiącach kobiet w ciąży, masa ciała i wskaźnik BMI ściśle korelowały z czasem zajścia w ciążę.

Kobiety, które miały masę ciała przed ciążą >80 kg lub BMI >25 kg/m2 miały dwukrotnie dłuższy czas zajścia w ciążę. Co więcej, prawdopodobieństwo niepłodności u tych kobiet było 3,5 razy większe niż u kobiet z prawidłową masą ciała. 

Otyłość w ciąży – zagrożenia i konsekwencje

Otyłość jest dużym czynnikiem ryzyka dla prawidłowego przebiegu ciąży. Jest to wyzwanie dla ginekologa prowadzącego ciążę oraz lekarzy i położnych podczas porodu. Dodatkowo nadmiar tkanki tłuszczowej utrudnia prawidłową diagnostykę, zwłaszcza badań ultrasonograficznych (trudności w ocenie ruchów płodu).  

Do najczęściej występujących komplikacji u kobiet z otyłością należą:

  • nadciśnienie indukowane ciążą,
  • stan przedrzucawkowy,
  • cukrzyca ciążowa,
  • powikłania zakrzepowo-zatorowe,
  • nieprawidłowości łożyska,
  • poród przedwczesny.

Po porodzie zwiększa się ryzyko krwotokuokołoporodowego, endometriozy oraz zakażeń, a to wiąże się również z dłuższą hospitalizacją.

Noworodki natomiast – jak wskazują badania – częściej otrzymują mniej punktów Apgar i wymagają specjalistycznej opieki neonatologicznej w porównaniu z dziećmi kobiet, które przed zajściem w ciążę miały prawidłową masę ciała.

W grupie matek otyłych częściej występują wady wrodzone (zwłaszcza wady cewy nerwowej), częściej stwierdza się też występowanie zespołu bezdechu sennego.

Otyłość a poród naturalny i cesarskie cięcie

Otyłość może uniemożliwić poród siłami natury i wymagać cesarskiego cięcia lub porodu wspomaganego. Istnieje również duże prawdopodobieństwo, że noworodek będzie większy niż przeciętny, a to z kolei zwiększa ryzyko wystąpienia komplikacji podczas porodu. Ponadto, kobietom z otyłością trudniej jest przeć i częściej jest potrzebne medyczne wywołanie porodu.

Z uwagi na istniejące ryzyko komplikacji podczas porodu, poród planuje się w ośrodku, który posiada odpowiednie wyposażenie (m.in. duże wózki, dostosowany stół operacyjny, respiratory), jak również doświadczenie. W przypadku ciężarnych z otyłością II i III stopnia poród planuje się w ośrodku o II lub III poziomu referencyjności.

Otyłość a planowanie ciąży – zalecenia

W celu zmniejszenia ryzyka powikłań podczas ciąży i porodu, kobiecie planującej prokreację zaleca się redukcję masy ciała jeszcze przed zajściem w ciążę. Rekomenduje się w pierwszej kolejności wykonanie diagnostyki laboratoryjnej, zmianę trybu życia, regularną kontrolę masy ciała, zwiększenie aktywności fizycznej oraz zmniejszenie wartości energetycznej spożywanych posiłków.

Kobieta, która stara się o zajście w ciążę, powinna dążyć do ustalenia przyczyn otyłości, a w przypadkach zdiagnozowanych nieprawidłowości podjąć próbę odpowiedniego leczenia jeszcze przed planowanym rozpoczęciem starań o potomstwo.

Zalecanymi przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne badaniami dla kobiet z otyłością planujących ciążę są:

  • glikemia na czczo i test obciążenia glukozą (ocena gospodarki węglowodanowej),
pakiet krzywa cukrowa
  • TSH (ocena funkcji tarczycy),
pakiet tarczycowy dla kobiet w ciąży baner
  • triglicerydy (TG) i cholesterol z frakcjami (cena profilu lipidowego),
pakiet lipidogram extra baner
  • wykonanie pomiaru ciśnienia tętniczego krwi i EKG (cena wydolności układu krążenia).

Zdrowa dieta dla otyłej kobiety planującej ciążę to przede wszystkim odpowiednie zbilansowanie makroskładników oraz dostarczanie witamin i minerałów. Rekomenduje się takie zbilansowanie jadłospisu, aby węglowodany stanowiły 40-55%, tłuszcze nie więcej niż 30%, a białka 20-30% energii.

Jeśli codzienne spożycie kalorii było dotychczas bardzo wysokie, nie zaleca się początkowo ograniczania kilokalorii o więcej niż 33%. Kobieta powinna zadbać o to, aby w diecie znalazły się węglowodany złożone o przedłużonym czasie wchłaniania, tłuszcze wielonienasycone, posiłki o nikim ładunku glikemicznym oraz produkty urozmaicone.

Dodatkowo, zaleca się odpowiedni sposób przygotowania potraw, tak aby wpłynąć na obniżenie indeksu i ładunku glikemicznego. W przypadku podwyższonych wartości lipidogramu, zwłaszcza trigricerydów (TG) i cholesterolu z frakcjami zaleca się dietę niskotłuszczową (20-25%). Dąży się, aby kobieta osiągnęła prawidłową masę ciała lub przynajmniej BMI poniżej 30 przed planowanym staraniem się o ciążę.

Dodatkowo zaleca się ujemny bilans energetyczny dzięki zwiększeniu aktywności ruchowej (co najmniej 10000 kroków w ciągu dnia), ćwiczeń aerobowych (minimum 3 razy w tygodniu przez 15 minut), jak również ćwiczeń siłowych (co najmniej 3 razy w tygodniu). 

Stosowanie tylko zbilansowanej diety bez ćwiczeń wzmacniających mięśnie nie jest korzystne, ponieważ dochodzi do obniżenia zawartości nie tylko tkanki tłuszczowej, ale również masy mięśniowej. Rekomenduje się zatem wykonywanie ćwiczeń siłowych co najmniej 3 razy w tygodniu – rozpoczynając od najmniejszego obciążenia. Początkowo warto ćwiczyć pod okiem specjalistów.

Odżywianie i aktywność fizyczna w ciąży przy otyłości

Kobieta z otyłością, która właśnie dowiedziała się, że zostanie mamą, powinna skupić się przede wszystkim na regularnych wizytach u lekarza prowadzącego ciążę, zlecanej diagnostyce laboratoryjnej, świadomych wyborach żywieniowych, regularnej aktywności ruchowej oraz higienie życia. 

Ciąża to nie czas na obsesyjne liczenie kilokalorii, restrykcyjne diety, czy korzystanie z gotowych diet z internetu. Kobieta z otyłością, jeśli jest w ciąży, w idealnych warunkach powinna być pod opieką dietetyka. Według stanowiska Polskiego Towarzystwa Ginekologów, przyrost masy ciała w ciąży dla kobiet z otyłością (BMI ≥30 kg/m2) nie powinien wynosić więcej niż 7 kg.

U kobiet z BMI >40kg/m2 korzystne jest nawet redukcja masy ciała w ciąży. W jednym z przeprowadzonych badań zanotowano pozytywny wpływ na ciążę, jeśli podczas ciąży dochodziło do ubytku masy ciała u ciężarnych kobiet z otyłością o  0,19 kg/tydzień lub w czasie całego okresu prenatalnego o około 7 kg. Do każdej otyłej kobiety w ciąży podchodzi się zatem w sposób bardzo indywidualny, a prawidłowość przyrostu/ ubytku masy ciała ocenia lekarz.

O ile nie ma przeciwskazań, otyłej ciężarnej zaleca się aktywność ruchową – umiarkowaną, ale regularną. Według zaleceń WHO warto wybierać różnorodne ćwiczenia aerobowe, wzmacniające mięśnie oraz delikatne rozciągania.

Kobietom w ciąży i w połogu taka aktywność fizyczna przynosi wiele korzyści zdrowotnych, m.in.: zmniejszone ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego, nadciśnienia ciążowego, nadmiernego przyrostu masy ciała i depresji poporodowej, jak również mniejsza liczba powikłań u dziecka (m.in. brak negatywnego wpływu na masę urodzeniową). Jeśli kobieta przed zajściem w ciążę nie była aktywna, powinna zasięgnąć porady specjalisty.

Otyłość a ciąża – podsumowanie

Ciąża u kobiet otyłych jest ciążą wysokiego ryzyka. Normalizacja masy ciała jeszcze przed zajściem w ciążę pozwala na obniżenie ryzyka wystąpienia wielu możliwych powikłań podczas ciąży, porodu oraz korzystnie wpłynie na zdrowie jeszcze niepoczętego dziecka.

Kobieta, która stara się o zajście w ciążę, powinna dążyć do ustalenia przyczyn otyłości i wykonać odpowiednie badania diagnostyczne. Rekomenduje się, aby kobieta osiągnęła prawidłową masę ciała lub przynajmniej BMI < 30 kg/m2 przed zajściem w ciążę poprzez zwiększenie aktywności fizycznej oraz zbilansowaną dietę o odpowiedniej kaloryczności.

Jeśli kobieta otyła zaszła w ciążę, powinna być pod ścisłą kontrola lekarską i w idealnych warunkach pod opieką dietetyka, a jeśli nie ma przeciwskazań – uprawiać umiarkowaną i regularną aktywność fizyczną dedykowaną kobietom w ciąży i uwzględniającą stan zdrowia.

Bibliografia

  1. 10.2012 -W TRAKCIE AKTUALIZACJI – Opieka położnicza nad ciężarną otyłą.pdf (ptgin.pl)
  2. Obesity and Pregnancy | ACOG
  3. Diet and lifestyle in the prevention of ovulatory disorder infertility – PubMed (nih.gov)
  4. Hassan MA, Killick SR. Negative lifestyle is associated with a significant reduction in fecundity. Fertil Steril. 2004 Feb;81(2):384-92. doi: 10.1016/j.fertnstert.2003.06.027. PMID: 14967378.
  5. Wpływ zmiany stylu życia, diety oraz suplementacji witamin na naturalną płodność – Inne wytyczne i artykuły przeglądowe – Wytyczne i zalecenia – Ginekologia – Medycyna Praktyczna dla lekarzy (mp.pl)

APS w kardiologii

Izabella Podsiadły
-
0
APS w kardiologii

Zespół antyfosfolipidowy (ang. antiphospholipid syndrome, APS) to choroba autoimmunizacyjna, w której układ immunologiczny pacjenta atakuje komórki własnego organizmu, rozpoznając je jako obce. Charakteryzuje się obecnością przeciwciał antyfosfolipidowych (ang. antiphospholipid antibodies, aPLs), co prowadzi do zakrzepicy żył, tętnic, małopłytkowości oraz powikłań ciążowych. APS jest także częstą przyczyną chorób sercowo-naczyniowych u młodych osób. Z tego artykułu dowiesz się więcej na temat manifestacji kardiologicznej u chorych na APS oraz metod diagnostycznych i sposobów leczenia tej choroby.

Spis treści:

  1. Manifestacja kardiologiczna w APS
  2. Diagnostyka APS
  3. Postępowanie terapeutyczne
  4. APS w kardiologii – podsumowanie

Manifestacja kardiologiczna w APS

Zespół antyfosfolipidowy może występować jako zaburzenie pierwotne (pierwotny APS) lub wtórne, współistniejące z inną chorobą autoimmunizacyjną (wtórny APS), najczęściej z toczniem rumieniowatym układowym (ang. systemic lupus erythematosus, SLE). Na APS choruje około 5% populacji ogólnej i nawet 30% pacjentów z SLE. Zespół antyfosfolipidowy wiąże się z występowaniem powikłań ciążowych i zwiększa ryzyko powstawania skrzepów krwi w żyłach i tętnicach, co grozi zarówno udarem mózgu, jak i zawałem serca. W przypadku chorych na APS manifestacja kardiologiczna może się objawiać poprzez mechanizmy immunologiczne i/lub zakrzepowe.Przeciwciała antyfosfolipidowe w mięśniu sercowym mogą powodować dysfunkcję komór serca i jego uszkodzenie.

Objawy kardiologiczne najczęściej obejmują:

  • Nieprawidłowości zastawek serca – obecność zmian zastawkowych, np. pogrubienie ich ścian, niedomykalność lub ich dysfunkcja.
  • Chorobę niedokrwienną serca i miażdżycę – związaną prawdopodobnie z prozapalną i prozakrzepową aktywnością przeciwciał aPLs.
  • Chorobę wieńcową – charakteryzującą się niedostatecznym ukrwieniem, co wpływa na zbyt małe zaopatrzenie serca w tlen.
  • Dysfunkcję mięśnia sercowego – zaburzenia w prawidłowym funkcjonowaniu mięśnia sercowego, które mogą prowadzić do różnych problemów zdrowotnych, takich jak niewydolność serca. Może dojść zarówno do osłabienia kurczliwości serca (niewydolność skurczowa), jak i do problemów z rozkurczem serca (niewydolność rozkurczowa).
  • Zapalenie wsierdzia – stan zapalny najbardziej wewnętrznej warstwy wyściełającej serce.
  • Nadciśnienie płucne – stan, w którym ciśnienie krwi w tętnicach płucnych jest podwyższone, co prowadzi do zmniejszenia ich elastyczności, w wyniku czego serce musi pracować intensywniej, aby przepompować krew przez płuca. Zatorowość płucna związana z APS często stanowi przyczynę przewlekłego zakrzepowo-zatorowego nadciśnienia płucnego, co jest powszechną manifestacją kardiologiczną w APS.
  • Zakrzepy wewnątrzsercowe – rzadka, ale potencjalnie zagrażająca życiu manifestacja APS.
  • Zawał mięśnia sercowego – u pacjentów z APS występuje zwykle po 40. roku życia. Zator tętnic wieńcowych jest wymieniany jako jedna z głównych przyczyn zawału serca u młodych osób.

Zmiany w zastawkach serca są najczęstszą manifestacją kardiologiczną, obserwowaną u około jednej trzeciej pacjentów z APS. Uszkodzenie zastawek jest zazwyczaj bezobjawowe, ale może prowadzić do ciężkiej dysfunkcji, wymagającej interwencji chirurgicznej. Należy również pamiętać, że wiele powszechnych schorzeń, takich jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze czy choroba niedokrwienna serca, może osłabiać funkcję mięśnia sercowego. Śmiertelność w przypadku pacjentów z APS, którzy doświadczają objawów sercowo-naczyniowych, jest wyższa.

Diagnostyka APS

W 2023 r. EULAR (ang. European Alliance of Associations for Rheumatology) i ACR (ang. American College of Rheumatology) zmodyfikowały dotychczasowe kryteria rozpoznania APS, tworząc nowe, które pozwalają na postawienie szybszej i trafniejszej diagnozy. Aktualnie rozpoznanie APS wymaga stwierdzenia obecności jednego kryterium klinicznego (np. poronienie) i w ciągu 3 lat od jego zidentyfikowania co najmniej jednego wyniku pozytywnego w kierunku aPLs. Przeciwciała uwzględniane w aktualnych kryteriach klasyfikacyjnych APS to:

  • antykoagulant toczniowy (ang. lupus anticoagulant, LA),
  • przeciwciała antykardiolipinowe (ang. anticardiolipin antibodies, aCLs)w klasie IgG i/lub IgM),
  • przeciwciała przeciw β2-glikoproteinie 1 (ang. anti-β2-glycoprotein 1 antibodies, anty- β2GP1) w klasie IgG i/lub IgM).

Oprócz tego w przypadkach niejednoznacznych zaleca się badanie przeciwciał klasy IgA (aCL IgA, β2GPI IgA).

Gdy chodzi o pacjentów z APS, klinicyści powinni zachować dużą czujność, aby jak najskuteczniej ograniczyć ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych. Z tego względu u każdego chorego zaleca się przeprowadzić echo serca jako wstępną ocenę. Rekomendowane jest również, aby wszyscy pacjenci z APS i objawami kardiologicznymi zostali poddani badaniu w kierunku SLE.

Postępowanie terapeutyczne

W celu profilaktyki APS z objawami kardiologicznymi zaleca się monitorowanie tradycyjnych czynników ryzyka rozwoju schorzeń sercowo-naczyniowych zgodnie z aktualnymi wytycznymi dotyczącymi zapobiegania tym schorzeniom w populacji ogólnej. Oprócz terapii antykoagulacyjnej niektórzy lekarze mogą zalecać inne, oparte na stosowaniu małych dawek aspiryny, statyny i hydroksychlorochiny. Dane dotyczące wpływu leków przeciwpłytkowych i warfaryny na regresję zmian zastawkowych w sercu są niejednoznaczne, ale wysoce prawdopodobne jest, że zastosowanie tych medykamentów może zapobiegać powstawaniu zatorów. Brakuje natomiast danych na temat skuteczności kortykosteroidów u osób z chorobą zastawek serca związaną z obecnością aPLs, a stosowanie tych leków jest kontrowersyjne.

W wybranych przypadkach choroby zastawek serca związanej z aPLs, u osób z ciężką dysfunkcją serca, pomimo wprowadzenia antykoagulacji może być konieczna konsultacja chirurgiczna. Ocena ryzyka zakrzepowego i krwotocznego, a także dokładne monitorowanie są obowiązkowymi procedurami, aby uniknąć powikłań pooperacyjnych. Zwiększony wskaźnik śmiertelności u pacjentów z APS po operacji wymiany zastawek został dobrze udokumentowany, a większość powikłań jest spowodowana krwawieniami i zakrzepami.

APS w kardiologii – podsumowanie

Zespół antyfosfolipidowy jest chorobą autoimmunizacyjną, charakteryzującą się obecnością aPLs, które prowadzą do powstawania zakrzepów zarówno w układzie żylnym, jak i tętniczym, a także do poronień i małopłytkowości. APS ma znaczący wpływ na układ sercowo-naczyniowy, wiąże się z wieloma powikłaniami obejmującymi choroby zastawek serca, miażdżycę tętnic, niewydolność serca, nadciśnienie płucne oraz zakrzepy wewnątrzsercowe. Powikłania sercowe w APS, np. uszkodzenie zastawek, są poważne i mogą prowadzić do sytuacji zagrażających życiu, takich jak zawał mięśnia sercowego czy udar mózgu.

Ze względu na różnorodność i ciężkość objawów kardiologicznych związanych z APS niezbędne jest interdyscyplinarne podejście do opieki nad pacjentem, z udziałem kardiologów, chirurgów, hematologów i lekarzy innych specjalności. Kluczowe znaczenie ma wczesna diagnostyka i ścisłe monitorowanie stanu zdrowia chorego, aby minimalizować ryzyko powikłań. W leczeniu APS istotną rolę odgrywa precyzyjna terapia przeciwzakrzepowa, a w niektórych przypadkach również interwencje chirurgiczne, takie jak wymiana zastawek. W przyszłości konieczne są dalsze badania w celu lepszego zrozumienia mechanizmów patofizjologicznych APS oraz opracowania optymalnych strategii leczenia tych pacjentów.

Piśmiennictwo

  1. Kolitz T. et al., Cardiac Manifestations of Antiphospholipid Syndrome With Focus on Its Primary Form. Front. Immunol. 2019; 10: 941. doi: 10.3389/fimmu.2019.00941.
  2. Amaya-Amaya J. et al., Cardiovascular disease in the antiphospholipid syndrome.Lupus 2014, 23: 1288–1291.

Dieta śródziemnomorska – zasady, produkty, przykładowy jadłospis i przepisy

Magdalena Konowrocka
-
0
Dieta śródziemnomorska – zasady, produkty, przykładowy jadłospis i przepisy

Dieta śródziemnomorska to nazwa tradycyjnego modelu żywienia mieszkańców basenu Morza Śródziemnego. Czy jest odpowiednią, zdrową dietą dla naszej populacji? Czy jej stosowanie daje długookresowe efekty zdrowotne? Niniejszy artykuł przybliży nam, jakie zasady są wskazane przy stosowaniu diety śródziemnomorskiej oraz jaki ma ona wpływ na nasze zdrowie. Sprawdź, co jeść, aby odżywiać się w stylu śródziemnomorskim.

Spis treści:

  1. Dieta śródziemnomorska – co to takiego? Dla kogo dieta śródziemnomorska jest najlepsza?
  2. Jakie są zasady diety śródziemnomorskiej?
  3. Produkty wskazane w diecie śródziemnomorskiej
  4. Dieta Śródziemnomorska – przykładowy jadłospis
  5. Dieta śródziemnomorska – podsumowanie

Dieta śródziemnomorska – co to takiego? Dla kogo dieta śródziemnomorska jest najlepsza?

Dieta śródziemnomorska to jedna z najpopularniejszych diet na świecie. Jest doskonałym planem żywieniowym do codziennego stosowania.

Jest wskazana dla wszystkich w naszej populacji – osób starszych, dorosłych, dzieci, osób zdrowych oraz chorujących na większość chorób.

Charakteryzuje ją duży udział produktów i potraw o niskim stopniu przetworzenia. Zaleca się spożywanie świeżych warzyw i owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych, orzechów, nasion roślin strączkowych. Wskazana jest także umiarkowana podaż ryb i owoców morza, fermentowanych produktów mlecznych i nierafinowanej oliwy z oliwek oraz niskie spożycie tłuszczów pochodzenia zwierzęcego i mięsa.

Dieta śródziemnomorska ma wysoki potencjał przeciwzapalny, ponieważ jest:

  • bogata w błonnik pokarmowy,
  • nienasycone kwasy tłuszczowe,
  • związki przeciwutleniające i bioaktywne.
badanie kwasów omega-3

Istnieją liczne dowody naukowe potwierdzające korzystne efekty zdrowotne wynikające ze stosowania diety śródziemnomorskiej:

  • ma pozytywny wpływ na osiągnięcie oraz utrzymanie prawidłowej masy ciała,
  • powoduje wydłużenie średniej długości życia,
  • zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób przewlekłych takich jak: choroby układu krążenia, cukrzyca typu 2, zespół metaboliczny, niektóre nowotwory, choroby neurodegeneracyjne,
  • ma korzystny wpływ na skład mikrobioty jelitowej.

Ze względu na wyżej wymienione korzystne efekty zdrowotne dieta jest rekomendowana do stosowania również w krajach spoza basenu Morza Śródziemnego.

Dlatego też obecnie dieta śródziemnomorska jest najczęściej zalecanym sposobem żywienia w profilaktyce i leczeniu chorób dietozależnych.

Jakie są zasady diety śródziemnomorskiej?

Najważniejsze zasady żywieniowe przy stosowaniu diety śródziemnomorskiej:

Pakiet witaminy podstawowy (5 badań)
  • Najważniejszym posiłkiem dnia jest śniadanie, zjadamy je maksymalnie do godziny od wstania, posiłki jemy co 3-4 godziny, w regularnych odstępach czasu, a ostatni posiłek zjadamy na 3 godziny przed snem.
  • Wybieramy pełnoziarniste produkty zbożowe, bo są bogate w błonnik pokarmowy oraz witaminy z grupy B. Produkty te są źródłem węglowodanów – pieczywo pełnoziarniste, makarony, płatki zbożowe, kasze, ryże powinny być elementem każdego posiłku.
  • Produkty będące źródłem białka powinny być częścią każdego posiłku – chude mięso, ryby, owoce morza, jajka, mleko o niższej zawartości tłuszczu i jego przetwory oraz nasiona roślin strączkowych.
  • Spożywamy 2 porcje naturalnych produktów mlecznych, najlepiej fermentowanych, które są dobrym źródłem białka i wapnia (1 porcja to np. 1 kubek jogurtu).
  • Wybieramy produkty niskotłuszczowe, zawierające maksymalnie do 3% tłuszczu. Zwracamy uwagę, aby nie zawierały dodatków w postaci np. słodkich musów owocowych czy czekolady.
  • Najlepiej dwa razy w tygodniu mięso zastępujemy rybami lub owocami morza. Zalecane jest spożywanie nasion roślin strączkowych nawet kilka razy w tygodniu. Ograniczamy z diety spożycie mięsa czerwonego i jego przetworów.
  • Komponujemy posiłki w następujący sposób: połowę talerza podczas I i II śniadania, obiadu i kolacji powinny zajmować warzywa (do 3-4 posiłków (ca 400-500g)) i do jednego posiłku owoce (200g). Warzywa i owoce są źródłem błonnika pokarmowego, witamin oraz składników o działaniu antyoksydacyjnym. Warzywa i owoce najlepiej spożywać surowe, zblanszowane, gotowane al’dente lub pieczone.
Pakiet witaminy podstawowy (5 badań)
  • Zdrowe tłuszcze – w diecie śródziemnomorskiej zalecana jest przede wszystkim oliwa z oliwek, orzechy, nasiona, pestki dyni czy słonecznika. To produkty bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe o działaniu przeciwzapalnym. Z diety eliminujemy produkty będące źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych: tłuste mięsa, wędliny, pełnotłusty nabiał, masło.
  • Sól – używamy w rozsądnych ilościach, nie należy przekraczać rekomendowanej dziennej ilości 5 gramów. W tej ilości jest już zawarta sól dodawana do produktów spożywczych np. sery, wędliny czy słone przekąski.

>> Zobacz też: Sól w diecie i jej wpływ na zdrowie

  • Woda – w codziennej diecie wypijamy minimum 1,5l wody niegazowanej (kobiety) oraz 2l wody niegazowanej (mężczyźni).  Wodę pijemy małymi porcjami, przez cały dzień. Napoje słodzone czy gazowane zastępujemy eliminujemy z diety. Zalecane są lekkie napary herbat oraz ziół.
  • Regularna aktywność fizyczna przynosi wiele korzyści dla naszego organizmu. Jesteśmy lepiej dotlenieni. Utrzymujemy prawidłową masę ciała. Zwiększa się wrażliwość tkanek na insulinę. Staramy się uprawiać sport każdego dnia około 30-45 minut. Ważne, aby aktywność fizyczna była dostosowana do indywidualnych potrzeb każdego z nas. Nawet takie aktywności jak spacer, wchodzenie po schodach i ćwiczenia na maci, stosowane regularnie przynoszą korzyści dla naszego zdrowia.
  • Eliminujemy całkowicie alkohol z diety oraz rezygnujemy z palenia wyrobów tytoniowych.
  • Posiłki spożywamy w spokojnej, przyjaznej atmosferze.
  • Dbamy o prawidłowy, regularny i odpowiedniej długości sen, najlepiej 7-8 godzin na dobę. Staramy się kłaść i wstawać o stałych porach.

Produkty wskazane w diecie śródziemnomorskiej

Charakterystyka wybranych produktów spożywczych zalecanych w diecie śródziemnomorskiej:

dieta srodziemnomorska tabela
Źródło: Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej

Dieta Śródziemnomorska – przykładowy jadłospis

Zobacz, co możesz jeść na co dzień na diecie śródziemnomorskiej.

I śniadanie

Płatki owsiane z jogurtem naturalnym 2%, do tego maliny i gruszka oraz nasiona chia.

II śniadanie

Pieczywo żytnie pełnoziarniste z wędzonym łososiem. Sałatka z roszponki, pomidorków cherry, żółtej papryki i dymki. Całość polewamy oliwą z oliwek z dodatkiem ulubionych ziół.

Obiad

Udziki z kurczaka obtoczone w kurkumie, papryce słodkiej, pieprzu z odrobiną soli, następnie upieczone w piekarniku w folii. Surówka z marchewki, selera w bulwie i jabłka, starte na drobnej tarce z dodatkiem jogurtu naturalnego 2%. Podajemy z ziemniakami z wody.

Podwieczorek

Carpaccio z buraka, posypane drobniutko posiekaną natką pietruszki.

Kolacja

Kaszotto warzywne: ugotowany al’dente, drobny pęczak łączymy z podduszonymi na odrobinie wody z oliwą z oliwek i warzywami: cukinią, boczniakami, pomidorem bez skórki. Wszystko razem mieszamy, doprawiamy do smaku ulubionymi ziołami. Wierzch posypujemy posiekanym drobno szczypiorkiem.

pakiet witamin rozszerzony

Dieta śródziemnomorska – podsumowanie

Dieta śródziemnomorska kolejny rok z rzędu wygrywa ranking wśród najzdrowszych diet. Potwierdzają to wyniki plebiscytów „U.S. News & World Report”. Dieta śródziemnomorska zwyciężyła również w innych kategoriach, w tym:

  • najlepsza dieta oparta na roślinach,
  • najlepsza dieta dla diabetyków,
  • najlepsza dieta dla osób z chorobami serca,
  • najlepsza dieta dla zdrowego stylu odżywiania,
  • najłatwiejsza dieta do stosowania.

Powyższe podsumowanie pokazuje, że dla dobrego zdrowia warto stosować dietę śródziemnomorską. Sprawdza się zarówno u osób chorych jak i u zdrowych oraz u wszystkich, którzy chcą uniknąć chorób cywilizacyjnych.

>> Przeczytaj też: Otyłość i jej zapobieganie – profilaktyka otyłości pierwotnej i wtórnej

Bibliografia

1, Cichocka A.: Praktyczny poradnik żywieniowy w odchudzaniu oraz profilaktyce i leczeniu cukrzycy typu 2 i chorób sercowo-naczyniowych. III wydanie, Wyd. Medyk, Warszawa; 2016. 1-408.

2. Cybulska B., Kłosiewicz-Latoszek L.  Europejskie wytyczne dotyczące prewencji chorób sercowo-naczyniowych w praktyce klinicznej z roku 2016 – co się zmieniło? Med. Prakt.; 2016. 11: 29-33.

3. Jarosz M.: Otyłość i nadwaga – dlaczego wciąż przegrywamy? IV Narodowy Kongres Żywieniowy. Żywność, żywienie w prewencji i leczeniu − postępy 2018. Materiały kongresowe. Warszawa; 25-26 stycznia 2019.

4. Jarosz M. [red.]: Zapobieganie nadwadze i otyłości oraz chorobom przewlekłym poprzez edukację społeczeństwa w zakresie żywienia i aktywności fizycznej. Projekt KIK/34 w Szwajcarsko-Polskim Programie Współpracy. Wyd. Ministerstwo Zdrowia, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa; 2016.

5. Szostak W.B., A. Cichocka: Dieta śródziemnomorska w chorobach sercowo-naczyniowych i cukrzycy. Wyd. Medyk, Warszawa; 2016. U.S. News & World Report 2018 Best Diets.

Dieta w anemii. Co jeść, by zmniejszyć niedobory żelaza?

Magdalena Konowrocka
-
0
Dieta w anemii. Co jeść, by zmniejszyć niedobory żelaza?

Niedokrwistość z niedoboru żelaza występuje wtedy, gdy wskutek zbyt małej ilości żelaza w organizmie doszło do upośledzenia syntezy hemu i powstawania czerwonych krwinek mniejszych niż prawidłowe i zawierających mniej hemoglobiny. Niniejszy artykuł wyjaśni, czym jest anemia z niedoboru żelaza, jaką dietę należy wprowadzić i jakich produktów unikać. Dowiedz się, jak postępować w codziennym życiu, aby uniknąć niedokrwistości z niedoboru żelaza.

Spis treści:

  1. Przyczyny powstawania niedokrwistości oraz dlaczego potrzebna jest specjalna dieta w niedoborach żelaza?
  2. Najważniejsze zalecenia żywieniowe diety w anemii z niedoboru żelaza.
  3. Co jeść przy niedoborach żelaza a czego unikać w diecie przy anemii?
  4. Dieta w anemii – przykładowy jadłospis
  5. Dieta w anemii – podsumowanie

Przyczyny powstawania niedokrwistości oraz dlaczego potrzebna jest specjalna dieta w niedoborach żelaza?

Organizm człowieka pozyskuje żelazo z dostarczanego pokarmu. Jest ono wchłaniane w jelitach wraz z innymi substancjami odżywczymi, a następnie przedostaje się do krwiobiegu i jest rozprowadzane po naszym organizmie. Kobiety fizjologicznie tracą żelazo podczas krwawień miesiączkowych.

pakiet anemii rozszerzony baner

Główne przyczyny niedokrwistości z niedoboru żelaza:

  • utrata krwi:
    • obfite miesiączki, mięśniaki
    • przez przewód pokarmowy, gdy występuje np. choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, rak żołądka, żylaki przełyku, pasożyty i inne
    • powtarzające się krwawienia z nosa
    • urazy i operacje
  • zwiększone zapotrzebowanie, gdy niedostateczna jest podaż żelaza z dietą:
    • okres ciąży (II i III trymestr) i laktacji
    • wcześniaki, noworodki niekarmione mlekiem matki
    • młodzież w okresie dojrzewania
    • w trakcie leczenia niedoboru witaminy B12
    • bardzo intensywna aktywność fizyczna
  • upośledzone wchłanianie z przewodu pokarmowego:
    • po usunięciu żołądka, po operacji bariatrycznej, po usunięciu fragmentu jelita
    • zapalenie żołądka wywołane przez H. pylori,
    • celiakia
  • nieodpowiednia dieta – ubogobiałkowa, bogata w fosforany, szczawiany lub dieta wegetariańska czy wegańska bez regularnej kontroli poziomu żelaza i innych witamin np. B12
  • niedokrwistość z niedoboru żelaza oporna na leczenie żelazem.

Do najczęstszych objawów niedokrwistości z niedoboru żelaza należą:

  • osłabienie
  • męczliwość
  • upośledzenie koncentracji i uwagi
  • bóle, zawroty głowy
  • tachykardia, duszności
  • bladość, suchość skóry i błony śluzowej wewnątrz jamy ustnej, spojówek.
  • osłabienie paznokci oraz włosów (łamliwość i wypadanie włosów).

Aby uniknąć wyżej wymienionych przyczyn niedokrwistości z niedoboru żelaza, niezbędne jest wprowadzenie odpowiedniej diety. Organizm na co dzień musi być odpowiednio wzbogacany w niezbędne pierwiastki, do których należy żelazo (Fe).

>> Dowiedz się więcej: Anemia – przyczyny, objawy i rodzaje niedokrwistości

Pamiętaj, że żelazo obecne w organizmie wpływa na układ odpornościowy oraz nerwowy, a dzięki hemoglobinie tlen jest przekazywany do wszystkich komórek naszego ciała.

Najważniejsze zalecenia żywieniowe diety w anemii z niedoboru żelaza.

Aby zapobiegać anemii z niedoboru żelaza, powinno się przestrzegać następujących zasad:

  • codzienna dieta powinna być urozmaicona i zróżnicowana;
  • należy zapobiegać występowaniu niedoborów witamin i składników mineralnych;
  • dieta powinna składać się z żelaza hemowego (pochodzenia zwierzęcego – mięso, ryby, jaja), gdyż jest lepiej przyswajalne niż niehemowe (pochodzenia roślinnego), Należy pamiętać, że zgodnie z rekomendacjami ilość spożywanych produktów odzwierzęcych powinna być umiarkowana.;
  • dieta powinna składać się z chudego mięsa (drób), jaj i ryb (spożywanych 2 razy w tygodniu);
  • pomimo mniejszej przyswajalności żelaza niehemowego, produkty roślinne wciąż stanowią istotne źródło żelaza i nie należy wykluczać ich z codziennej diety;
  • witamina C zwiększa przyswajalność żelaza, więc żywność bogatą w żelazo należy łączyć w tych samych posiłkach z produktami, które są jej bezpośrednim źródłem: papryka czerwona, pomidory, warzywa kapustne, natka pietruszki, czarna porzeczka czy maliny;
  • przyswajalność żelaza wspomaga także witamina B6, gdyż bierze ona udział w procesie krwiotworzenia.  Warto wprowadzać do diety: pełnoziarniste produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych, warzywa kapustne, ziemniaki, awokado, banany oraz orzechy;
  • warto wyeliminować z diety produkty wysoko przetworzone, które są źródłem substancji ograniczających wchłanianie żelaza;
  • nie łączymy produktów zawierających żelazo (np. warzyw strączkowych) z bogatymi w wapń przetworami mlecznymi;
  • dieta powinna być bogata w produkty fermentowane (kiszonki, pieczywo na zakwasie), dzięki którym następuje uwolnienie żelaza z połączeń z fitynianami i szczawianami;
  • warto wyeliminować alkohol z diety, bo upośledza on wchłanianie folianów;
  • należy pamiętać, że przy niedokrwistości często występują osłabienie i męczliwość, co skutecznie zmniejsza możliwość podejmowania aktywności fizycznej.

>> Przeczytaj też: Żelazo – zapotrzebowanie, źródła w diecie, niedobór i nadmiar

Należy podkreślić, że niedokrwistość jest zaburzeniem często występującym u sportowców wyczynowych (15-35% kobiet i 3-11% mężczyzn). Ma na nią wpływ wiele czynników. Można wśród nich wyróżnić:

  • reakcję hormonalną organizmu w odpowiedzi na wysiłek, która zmniejsza wchłanianie żelaza w jelitach,
  • zwiększoną utratę żelaza z potem,
  • krwawienie do przewodu pokarmowego o niskim nasileniu,
  • niedostateczną podaż z dietą.

Dlatego odpowiednio ułożona, prawidłowa dieta powinna być nieodzownym elementem stylu życia każdego sportowca.

pakiet anemii baner

Co jeść przy niedoborach żelaza a czego unikać w diecie przy anemii?

Produkty zalecane i niezalecane w anemii obrazuje nam poniższa tabela:

dieta w anemii tabela
Źródło: Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej

Dieta w anemii – przykładowy jadłospis

Co można jeść na co dzień, by wspierać organizm podczas anemii? Przykładowe posiłki to:

I śniadanie

Płatki owsiane naturalne (zalane wrzątkiem, po kilku minutach odlewamy wodę, woda łączy się ze szczawianami z płatków i nie odkładają się one w naszym organizmie) z dodatkiem kefiru naturalnego, nasion chia i truskawek.

II śniadanie

Chleb żytni na zakwasie z chudą wędliną z indyka. Dodatki to papryka czerwona pokrojona w paseczki i pomidorki koktajlowe.

Obiad

Miruna natarta ulubionymi ziołami i upieczona w piekarniku. Podana z komosą ryżową kolorową wymieszaną z posiekaną natką pietruszki. Surówka ze zblanszowanych różyczek brokuła, pomidorków koktajlowych i uprażonych pestek słonecznika, skropiona oliwą z oliwek.

Do picia sok z czarnej porzeczki.

Podwieczorek

Hummus z ciecierzycy, a do tego obrane i pokrojone w słupki warzywa: papryka czerwona, marchewka.

Kolacja

Jajka na twardo, a do nich pomidor malinowy i szczypior posiekany drobno, ułożone na rukoli, skropione mixem oleju rzepakowego i limonki oraz doprawione ulubionymi ziołami.

Podane z pieczywem żytnim pełnoziarnistym.

Dieta w anemii – podsumowanie

Niedokrwistość z niedoboru żelaza jest najczęstszym rodzajem niedokrwistości. Nie zaleca się suplementacji żelazem bez wcześniejszej konsultacji lekarskiej i ustalenia przyczyny niedokrwistości. Pamiętaj, że suplementację przepisaną przez lekarza wspomaga się odpowiednią dietą, uwzględniającą produkty bogate w żelazo.

Zalicza się do nich:

  • mięso i przetwory mięsne,
  • pełnoziarniste produkty zbożowe,
  • jaja,
  • nasiona roślin strączkowych,
  • niektóre warzywa i owoce.

Jednym z najważniejszych czynników decydujących o tym jak żelazo zostanie wykorzystane, jest obecność substancji zmniejszających lub zwiększających jego przyswajalność w danym produkcie żywieniowym czy pokarmie.

Obecność w posiłku produktów bogatych w witaminę C (warzywa i owoce) ułatwia wchłanianie żelaza. Inne czynniki wspomagające wchłanianie żelaza to kwasy organiczne obecne w produktach kiszonych.

Bibliografia

  1. D.Włodarek, E.Lange, L.Kozłowska, D.Głąbska „Dietoterapia”,PZWL, Wydanie 1- 3 dodruk, Warszawa 2015
  2. mp.pl, lek. Magdalena Wiercińska, „Niedokrwistość z niedoboru żelaza – objawy, przyczyny i leczenie”
  3. Benson C. S, Shah A., Stanworth S. J., Frise C. J., Spiby H., Lax S. J., Murray J., Klein A. A.. The effect of iron deficiency and anaemia on women’s health. Anaesthesia. 2021;76 Suppl 4: 84-95.

doi: 10.1111/anae.15405.

Zawroty głowy i ich możliwe przyczyny. Jakie badania należy przeprowadzić?

Angelika Janowicz
-
0
Zawroty głowy i ich możliwe przyczyny. Jakie badania należy przeprowadzić?

Zawroty głowy to dolegliwość, która może znacząco wpływać na jakość życia. Objawiają się jako uczucie wirowania otoczenia lub własnego ciała. Chociaż mogą być wynikiem przejściowych i niegroźnych stanów, takich jak zmęczenie czy stres, niekiedy stoją za nimi poważniejsze problemy zdrowotne. Dowiedz się, jakie są przyczyny zawrotów głowy, kiedy udać się do lekarza i jakie badania wykonać.

Spis treści:

  1. Częste zawroty głowy – przyczyny
  2. Mocne zawroty głowy – do jakiego lekarza się zgłosić?
  3. Jak leczyć zawroty głowy?

Częste zawroty głowy – przyczyny

Zawroty głowy często powstają w wyniku uszkodzenia układu przedsionkowego, który obejmuje błędnik wraz z unerwieniem obwodowym, a także ośrodki w korze mózgu, jądrach podkorowych, móżdżku i pniu mózgu. Ze względu na przyczynę dzieli się je na:

  • zawroty głowy obwodowe (przyczyna leży poza ośrodkowym układem nerwowym),
  • zawroty głowy ośrodkowe (przyczyna leży po stronie ośrodkowego układu nerwowego).

W pierwszym przypadku przyczyny zawrotów głowy to m.in.:

  • uraz ucha wewnętrznego,
  • choroba lokomocyjna,
  • ciało obce w uchu,
  • zapalenie trąbki słuchowej,
  • zapalenie błędnika,
  • niedokrwienie błędnika,
  • wodniak błędnika,
  • bakteryjne lub wirusowe zapalenie ucha środkowego i wewnętrznego,
  • nowotwór ucha wewnętrznego.

Zdarza się, że objawy określane jako zawroty głowy pojawiają się w reakcji na stres, silne przeżycia emocjonalne, przewlekłe zmęczenie lub hałas. Mogą być także skutkiem ubocznym przyjmowanych leków. Natomiast ośrodkowe przyczyny obejmują m.in.:

  • napad padaczkowy,
  • przemijające ataki niedokrwienne mózgu,
  • zawał pnia mózgu lub móżdżku,
  • urazy ośrodkowego układu nerwowego,
  • stwardnienie rozsiane (gdy ognisko demielinizacji znajduje się w strefie wejścia korzenia nerwu VIII),
  • niektóre choroby neurologiczne.
Warto wiedzieć
Na zawroty głowy cierpi około 10% populacji. Ryzyko ich wystąpienia rośnie wraz z wiekiem.

Zawroty głowy mogą mieć różny stopień nasilenia – od łagodnych po silne, znacznie utrudniające normalne funkcjonowanie oraz nagły lub stopniowy początek. Zdarza się, że towarzyszą im dodatkowe objawy – m.in. nudności, wymioty, zaburzenia widzenia, szumy w uszach.

Silne zawroty głowy – na jakie choroby mogą wskazywać?

Silne zawroty głowy mogą być jednym z objawów choroby. Schorzenia, w których stwierdza się obecność tej dolegliwości to m.in.:

  • choroby naczyniowe mózgu,
  • migrena,
  • stwardnienie rozsiane,
  • epilepsja,
  • łagodne położeniowe zawroty głowy,
  • choroba Meniere’a,
  • nowotwory układu nerwowego,
  • zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Objawy określane przez pacjentów jako zawroty głowy mogą wystąpić przy nadciśnieniu tętniczym, niskim ciśnieniu krwi, niedokrwistości, zaburzeniach pracy tarczycy oraz chorobach serca (np. arytmii). Występują także przy spadku stężenia glukozy we krwi.

Pamiętaj
W przypadku osób starszych najczęstszą przyczyną zawrotów głowy jest prezbiastazja (multisensoryczne zawroty głowy). Schorzenie jest związane z procesem starzenia i degeneracją układów odpowiedzialnych za utrzymanie równowagi i koordynacji ruchowej.

>> Sprawdź też: Cukrzyca epidemią XXI wieku

Zawroty głowy – jakie badania wykonać?

Niepokój powinny budzić przede wszystkim silne lub częste zawroty głowy, którym towarzyszą dodatkowe objawy. W takich przypadkach konieczne jest zgłoszenie się do lekarza i wykonanie badań pozwalających ustalić przyczynę problemu.

Diagnostyka zawrotów głowy obejmuje:

  • dokładny wywiad medyczny (ustalenie m.in. charakteru zawrotów, czynników wyzwalających, objawów towarzyszących),
  • badanie przedmiotowe (m.in. pomiar ciśnienia krwi, ocena położenia gałek ocznych), a także badanie neurologiczne,
  • badania laboratoryjne krwi (m.in. morfologia krwi obwodowej, stężenie hormonów tarczycy, stężenie żelaza, ferrytyny i transferyny).

Przy zawrotach głowy wykonuje się także badania dodatkowe. Ich rodzaj dopasowywany jest do prawdopodobnej przyczyny problemu. Mogą to być m.in. tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny, badanie słuchu.

morfologia krwi

Mocne zawroty głowy – do jakiego lekarza się zgłosić?

Mocne zawroty głowy należy zawsze skonsultować z lekarzem. W pierwszej kolejności można zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu (POZ), który po zebraniu wywiadu i przeprowadzeniu podstawowych badań wyda skierowanie do odpowiedniego specjalisty.

Diagnostyką i leczeniem zawrotów głowy zajmują się głównie:

  • neurolog – w przypadku, gdy przyczyna zawrotów pochodzi z układu nerwowego,
  • laryngolog – jeżeli zaburzenia związane są z chorobami uszu lub problemami z błędnikiem.

Przydatna może być także konsultacja z kardiologiem, który ustali, czy odczuwane objawy są związane z problemami kardiologicznymi.

pakiet anemii rozszerzony baner

Jak leczyć zawroty głowy?

Leczenie zawrotów głowy ma na celu:

  • złagodzenie objawów,
  • wyeliminowanie przyczyny (jeżeli jest to możliwe),
  • rehabilitację skutków uszkodzenia układu przedsionkowego.

Objawowe leczenie zawrotów głowy polega na przyjmowaniu preparatów przeciw zawrotom. W tej grupie znajdują się środki farmakologiczne, takie jak m.in. leki przeciwhistaminowe, benzodiazepiny, neuroleptyki. Terapia przyczynowa zależy od przyczyny problemu i jest dopasowywana indywidualnie do każdego przypadku.

Rehabilitacja przedsionkowa powinna być wprowadzona możliwie jak najwcześniej. Obejmuje m.in. wykonywanie ćwiczeń polegających na powtarzaniu określonych ruchów gałek ocznych głowy i całego ciała.

Zawroty głowy mogą mieć różne przyczyny. Ważne jest, aby nigdy nie ignorować objawów i zgłosić się na konsultację lekarską w celu przeprowadzenia dokładnej diagnostyki i wdrożenia odpowiedniego leczenia. Szczególnie, gdy obecne są silne lub częste zawroty głowy. Badania wykonywane w ramach diagnostyki to m.in. testy laboratoryjne krwi, tomografia komputerowa, badanie słuchu. Wczesna interwencja medyczna pozwala znacząco poprawić jakość życia i zapobiec powikłaniom.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

A. Prusiński, Zawroty głowy, Polski Przegląd Neurologiczny 2011, t. 7, nr 1, s. 11–19

M. Bodzioch, Zawroty głowy, https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.I.1.40. (dostęp 09.08.2024)

P. Nowacki, Zawroty głowy w praktyce lekarza POZ, Lekarz POZ 1/2019, s. 41–48

J. Olszewski, Nagłe zawroty głowy – przyczyny i postępowanie, https://podyplomie.pl/stanynaglepodyplomie/34448,nagle-zawroty-glowy-przyczyny-i-postepowanie?page=3 (dostęp 09.08.2024)

H. Sienkiewicz-Jarosz, K. Rejdak, Zawroty głowy; przyczyny, epidemiologia, rodzaje i leczenie, Polski Przegląd Neurologiczny, 2018, t. 14, nr 2, s. 67–74

Chromogranina A (CgA) – co to jest? Badanie markeru, wskazania, wyniki

Weronika Dobrewa
-
0
Chromogranina A (CgA) – co to jest? Badanie markeru, wskazania, wyniki

Chromogranina A (CgA) jest białkiem o istotnym znaczeniu diagnostycznym, szczególnie w kontekście nowotworów neuroendokrynnych. Jego rola w medycynie nie ogranicza się jednak tylko do tego obszaru. Jako marker biochemiczny, CgA jest także cennym narzędziem diagnostycznym w identyfikacji i monitorowaniu różnych stanów patologicznych, w tym chorób układu sercowo-naczyniowego oraz zaburzeń metabolicznych. W artykule omawiamy, czym jest chromogranina A, jak wygląda badanie tego markera, kiedy jest zalecane oraz jak interpretować jego wyniki.

Spis treści:

  1. Chromogranina – co to jest?
  2. Kiedy przeprowadzić badanie chromograniny A?
  3. Chromogranina A – jak interpretować wynik badania?

Chromogranina – co to jest?

Chromogranina A (CgA) to glikoproteina, która odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu komórek neuroendokrynnych, występujących w różnych narządach, takich jak trzustka, nadnercza czy przewód pokarmowy. Jest magazynowana w ziarnistościach wydzielniczych tych komórek i uwalniana do krwi w odpowiedzi na różne bodźce. CgA działa jako prekursor do produkcji szeregu peptydów o istotnym znaczeniu fizjologicznym, które biorą udział w regulacji ciśnienia tętniczego krwi, modulacji układu immunologicznego oraz kontroli procesów metabolicznych.

W diagnostyce medycznej chromogranina A pełni rolę niespecyficznego markera biochemicznego, wykorzystywanego przede wszystkim w identyfikacji i monitorowaniu przebiegu nowotworów neuroendokrynnych. Zwiększone stężenie CgA we krwi może wskazywać na obecność tych nowotworów, ale może również być związane z innymi stanami patologicznymi, takimi jak niewydolność serca czy przewlekłe choroby zapalne.

W praktyce klinicznej badanie poziomu CgA pozwala nie tylko na wstępną diagnostykę, ale również na śledzenie przebiegu choroby oraz skuteczności terapii.

Ciekawostka
Istnieją dowody na to, że CgA może oddziaływać na mechanizmy regulujące apetyt i metabolizm poprzez modulowanie poziomu neuroprzekaźników, hormonów metabolicznych oraz procesów zapalnych, co wpływa na kontrolowanie wagi ciała i rozwój otyłości.

Kiedy przeprowadzić badanie chromograniny A?

Badanie stężenia chromograniny A wykonuje się głównie:

  • w diagnostyce nowotworów neuroendokrynnych (guzy trzustki, rakowiak czy guza chromochłonnego),
  • w monitorowaniu odpowiedzi na terapię, wykrywaniu nawrotów choroby oraz prognozy przeżycia nowotworów neuroendokrynnych,
  • jako marker w chorobach niezwiązanych z nowotworami, takich jak niewydolność serca czy przewlekła choroba zapalna jelit.

To może Cię zainteresować: Choroba Leśniowskiego-Crohna – ciężka choroba o wielu twarzach

Chromogranina A – jak się przygotować do badania?

Badanie chromograniny A polega na pobraniu próbki krwi na czczo, ponieważ jej stężenie zwiększa się po przyjęciu pokarmu.

Warto wiedzieć
Niektóre leki mogą podnosić poziom CgA we krwi. Dotyczy to zwłaszcza inhibitorów pompy protonowej oraz inhibitorów receptora H2. Dlatego zaleca się przerwanie ich stosowania na 7–14 dni przed badaniem po uprzedniej konsultacji z lekarzem. Wskazane jest również unikanie intensywnego wysiłku fizycznego oraz stresu przed badaniem, gdyż mogą one wpłynąć na wynik.

Chcesz poznać stan swojego zdrowia, aby móc lepiej zadbać o siebie? Wykonaj badanie:

Badanie chromograniny A (CgA)

Chromogranina A – jak interpretować wynik badania?

Interpretacja wyników badania poziomu CgA jest złożona i zależy od wielu czynników, takich jak stan kliniczny pacjenta, przyjmowane leki oraz obecność innych schorzeń.

Normy poziomu CgA mogą się różnić w zależności od laboratorium i używanej metody badania, choć często przyjmuje się, że poziom poniżej 93 ng/ml jest prawidłowy. Warto jednak pamiętać, że różnice między laboratoriami mogą wpływać na zakres norm, dlatego zaleca się, aby wszystkie badania kontrolne były przeprowadzane w tym samym laboratorium.

Należy również uwzględnić, że stężenie CgA może być zależne od wielkości guza. W przypadku bardzo małych guzów poziom chromograniny A może pozostawać w granicach normy. Co więcej, samo podwyższenie poziomu CgA nie jest wystarczającym kryterium do rozpoznania nowotworu, a tym bardziej jego rodzaju, a prawidłowe wartości nie wykluczają jego obecności. Do dokładnej diagnozy konieczne jest przeprowadzenie dodatkowych badań!

>> Przeczytaj również: Badanie histopatologiczne – co to jest, co wykrywa i kiedy się je przeprowadza?

Podwyższony poziom CgA

Podwyższony poziom chromograniny A jest często związany z:

  • obecnością nowotworów (rak trzustki, rakowiak, guz chromochłonny, rak prostaty, drobnokomórkowy rak płuc czy neuroblastoma).
  • innymi chorobami (niewydolność serca, nerek oraz wątroby, cukrzyca, nieswoiste zapalenie jelit, reumatoidalne zapalenie stawów, niedokrwistość czy zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka).

Należy jednak pamiętać, że podwyższony poziom CgA może być także spowodowany przyjmowaniem leków, takich jak inhibitory pompy protonowej, co może prowadzić do fałszywie dodatnich wyników.

Obniżony poziom CgA

Obniżony poziom chromograniny A jest rzadziej spotykany i zwykle nie ma znaczenia diagnostycznego.

Chromogranina A jest cennym markerem w diagnostyce i monitorowaniu nowotworów neuroendokrynnych oraz innych zaburzeń endokrynologicznych. Pomimo swojej wartości diagnostycznej, interpretacja poziomu CgA wymaga uwzględnienia wielu czynników, w tym stanu klinicznego pacjenta oraz wpływu leków. Z tego powodu, wyniki badania chromograniny A powinny być zawsze analizowane w kontekście klinicznym, z uwzględnieniem pełnej historii medycznej pacjenta.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/171836,chromogranina-a
  2. Modlin IM., Gustafsson BI., Moss SF. et al. Chromogranin A–biological function and clinical utility in neuro endocrine tumor disease. Ann Surg Oncol. 2010 Sep;17(9):2427-43.
  3. Helle KB., Corti A., Metz-Boutigue MH. et al. The endocrine role for chromogranin A: A prohormone for peptides with regulatory properties. Cell. Mol. Life Sci. 64, 2863–2886 (2007).
  4. Xing Y., Shi H., Guo Q. et al. Chromogranin A as a diagnostic marker of pheochromocytoma and paraganglioma: A systematic review and meta-analysis. Int J Urol. 2024 Jun;31(6):637-645.
  5. Bourebaba Y., Mularczyk M., Marycz K., Bourebaba L. Catestatin peptide of chromogranin A as a potential new target for several risk factors management in the course of metabolic syndrome. Biomed Pharmacother. 2021 Feb;134:111113.

Zapalenie nerek – objawy, przyczyny, rodzaje, diagnostyka i leczenie

Katarzyna Banaszczyk
-
0
Zapalenie nerek – objawy, przyczyny, rodzaje, diagnostyka i leczenie

Stan zapalny może dotyczyć każdego narządu i tkanki w organizmie człowieka, również nerek. Nerki to niezwykle istotne narządy, bez których nie jest możliwe prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Jakie rodzaje zapalenia nerek można wyróżnić? Czy kłębuszkowe zapalenie nerek jest wyleczalne? Jakie badania laboratoryjne wykorzystuje się w diagnostyce zapalenia nerek? Dowiedz się więcej na temat tej grupy schorzeń.

Spis treści:

  1. Rola nerek w organizmie człowieka
  2. Rodzaje zapalenia nerek. Przyczyny dolegliwości
  3. Jak rozpoznać zapalenie nerek: objawy przypadłości
  4. Diagnostyka zapalenia nerek: jakie badania warto wykonać?
  5. Leczenie zapalenia nerek
  6. Czy zapalenie nerek jest groźne?

Rola nerek w organizmie człowieka

Nerki to parzysty narząd, należący do układu moczowo-płciowego, który pełni w organizmie człowieka wiele ważnych funkcji. Jedną z nich jest produkowanie moczu, jednak należy mieć świadomość, że nerki pełnią również inne, kluczowe role, w tym regulacyjną oraz hormonalną. Odpowiadają bowiem przede wszystkim za:

  • utrzymywanie prawidłowej objętości płynów ustrojowych,
  • produkcję erytropoetyny, która stymuluje krwiotworzenie,
  • regulację ciśnienia tętniczego,
  • produkcję witaminy D,
  • regulację gospodarki kwasowo-zasadowej organizmu.
badanie ogólne moczu baner

Rodzaje zapalenia nerek. Przyczyny dolegliwości

Stan zapalny może dotykać różnych elementów nerki. Różnorodne mogą być również przyczyny odpowiedzialne za pojawienie się stanu zapalnego w ich obrębie.

Najważniejsze, podstawowe rodzaje zapalenia nerek to:

  • kłębuszkowe zapalenie nerek, które również dzieli się na pewne typy, do których należy na przykład:
    • ostre kłębuszkowe zapalenie nerek,
    • gwałtownie postępujące kłębuszkowe zapalenie nerek,
    • mezangialne kłębuszkowe zapalenie nerek,
    • błoniastorozplemowe uszkodzenie kłębuszków nerkowych,
    • submikroskopowe kłębuszkowe zapalenie nerek,
  • odmiedniczkowe zapalenie nerek,
  • śródmiąższowe zapalenie nerek (zarówno ostre, jak i przewlekłe).

Szczegółowe informacje o podstawowych rodzajach zapalenia nerek znajdują się w kolejnych akapitach tego artykułu.

Kłębuszkowe zapalenie nerek

W tym przypadku stan zapalny dotyczy kłębuszków nerkowych, a więc tych struktur, które odpowiadają za proces filtracji i powstawanie moczu pierwotnego. Klasyczne, ostre kłębuszkowe zapalenie nerek wynika najczęściej z obecności kompleksów immunologicznych, które odkładając się w kłębuszkach i prowadzą do ich uszkodzenia. Kłębuszkowe zapalenie nerek może być powikłaniem poinfekcyjnym, na przykład w przebiegu zakażenia paciorkowcem β-hemolizującym grupy A (drobnoustrój ten wywołuje między innymi anginę).

>> To może Cię zainteresować: Krótko o metodach szacowania filtracji kłębuszkowej u osób dorosłych

Odmiedniczkowe zapalenie nerek

Odmiedniczkowe zapalenie nerek jest zazwyczaj konsekwencją zakażenia, które wstępuje z dolnego odcinka układu moczowego, a więc z pęcherza moczowego czy cewki moczowej. W tym przypadku stan zapalny dotyczy układu kielichowo-miedniczkowego oraz miąższu rdzenia nerki.

Za odmiedniczkowe zapalenie nerek odpowiadają najczęściej bakterie takie jak Escherichia coli, Staphylococcus saprophyticus, Enterococcus spp., Proteus mirabilis, czy też Klebsiella spp.

Śródmiąższowe zapalenie nerek

W tej sytuacji stan zapalny dotyka kompartmentu cewkowo–śródmiąższowego, który otacza nefrony. Cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek może wynikać z działania takich czynników jak na przykład:

  • leki – w tym niesteroidowe leki przeciwzapalne, niektóre antybiotyki, allopurynol, inhibitory pompy protonowej, interferon czy też cytostatyki,
  • infekcje ogólnoustrojowe,
  • sarkoidoza,
  • reakcje autoimmunologiczne.

Zdarza się również tak, że nie jest możliwe zidentyfikowanie przyczyny cewkowo–śródmiąższowego zapalenia nerek – taki przypadek nazywany jest idiopatycznym cewkowo–śródmiąższowym zapaleniem nerek.

pakiet zakażenie układu moczowego

Jak rozpoznać zapalenie nerek: objawy przypadłości

W zależności od rodzaju zapalenia najczęstszymi objawami związanymi z zapaleniem nerek to:

  • ból w okolicy lędźwiowej,
  • dreszcze i gorączka,
  • objawy dyzuryczne – pieczenie podczas oddawania moczu, częstomocz,
  • wymioty, nudności,
  • tkliwość w podbrzuszu,
  • skąpomocz, bezmocz,
  • osutka plamisto-grudkowa,
  • bóle kostno-stawowe,
  • osłabienie, pogorszone samopoczucie.

W przypadku ostrego kłębuszkowego zapalenia nerek zaobserwować można charakterystyczną triadę objawów, które obejmuje obrzęki, nadciśnienie tętnicze oraz zmiany w moczu takie jak krwinkomocz. Kłębuszkowe zapalenie nerek może przebiegać również w sposób bezobjawowy.

>> Sprawdź też: Krwinkomocz i krwiomocz – co trzeba o nich wiedzieć?

Diagnostyka zapalenia nerek: jakie badania warto wykonać?

Diagnostyka zapalenia nerek obejmuje zarówno badania fizykalne, jak i badania laboratoryjne oraz obrazowe. Bardzo ważne jest również wykonanie badania ogólnego moczu wraz z oceną jego osadu. Szczegółowe informacje o tym, jakie badania warto wykonać, znajdują się w poniższych akapitach tego artykułu.

Badania fizykalne

Podstawowym badaniem, które przeprowadza każdy lekarz, jest badanie fizykalne. W kontekście zapalenia nerek bardzo ważne jest badanie palpacyjne jamy brzusznej. W przebiegu odmiedniczkowego zapalenia nerek można spotkać się z objawem Goldflama, który polega na wywołaniu bolesności poprzez uderzenie pięścią w okolice kąta żebrowo-kręgosłupowego.

Badanie i posiew moczu

Ważnym badaniem, które jest niezbędne w przebiegu zapalenia nerek, jest badanie ogólne moczu wraz z oceną jego osadu. W badaniu tym widoczne są w zależności od przypadku takie odchylenia jak:

  • białkomocz,
  • krwinkomocz,
  • leukocyturia,
  • erytrocyty i wałeczki erytrocytowe widoczne w osadzie moczu.

W sytuacji podejrzenia odmiedniczkowego zapalenia nerek przed włączeniem antybiotykoterapii konieczne jest wykonanie posiewu moczu, a więc badania, które pozwala na identyfikację drobnoustrojów w obrębie moczu. Posiew moczu pozwala również na ocenę antybiotykowrażliwości zidentyfikowanych drobnoustrojów, co pozwala na włączenie celowanego leczenia.

posiew moczu

Badanie krwi

Badania laboratoryjne wykonywane z krwi, które znajdują zastosowanie w diagnostyce zapalenia nerek to między innymi:

pakiet nerkowy

Badania obrazowe

Badania obrazowe wykonuje się w celu oceny budowy nerek. W przebiegu zapalenia nerek, w zależności od jego etiologii zastosowanie znajduje między innymi:

  • USG jamy brzusznej,
  • tomografia komputerowa jamy brzusznej i miednicy mniejszej.

W przypadku kłębuszkowego i śródmiąższowego zapalenia nerek konieczne może być wykonanie biopsji nerki.

>> To może Cię zainteresować: Badanie histopatologiczne – co to jest, co wykrywa i kiedy się je przeprowadza?

Leczenie zapalenia nerek

Leczenie zapalenia nerek zależy od jego rodzaju i obrazu klinicznego, jaki prezentuje pacjent. W przypadku cewkowo-śródmiąższowego zapalenia leczenia polega na usunięciu przyczyny schorzenia (o ile jest ona znana i jest to możliwe), a także na stosowaniu leków immunosupresyjnych. W przebiegu odmiedniczkowego zapalenia nerek leczenia stosuje się antybiotykoterapię, w oparciu o wynik posiewu moczu.

Z kolei w przypadku stwierdzenia kłębuszkowego zapalenia nerek (KZN) terapia polega na:

  • ograniczeniu podaży sodu,
  • ograniczeniu podaży płynów,
  • leczeniu moczopędnym,
  • leczeniu hipotensyjnym – obniżaniu ciśnienia tętniczego.

Warto podkreślić, że w przeciwieństwie do cewkowo-śródmiąższowego zapalenia nerek, w przebiegu KZN o etiologii infekcyjnej nie stosuje się typowo leczenia immunosupresyjnego.

>> Przeczytaj także: Odwodnienie i nawodnienie organizmu – fakty i mity

Czy zapalenie nerek jest groźne?

Zdarza się, że zapalenie nerek niesie ze sobą ryzyko wystąpienia pewnych powikłań, w tym rozwoju ostrej niewydolności nerek. U części chorych może utrzymywać się różnego stopnia pogorszenie czynności nerek. Należy jednak podkreślić, że przebieg choroby zależy od konkretnej jednostki chorobowej oraz ogólnej kondycji organizmu.

Zapalenia nerek to złożona grupa schorzeń o różnej etiologii. Diagnostyka zapaleń nerek wymaga wykonania zarówno badań laboratoryjnych, jak i obrazowych oraz przeprowadzenia wnikliwego wywiadu i badania przedmiotowego. Sposób leczenia zapalenia nerek zależy od konkretnego rodzaju tego zapalenia oraz stanu klinicznego pacjenta.

Bibliografia

  1. A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018,
  2. M. Myśliwiec, Nefrologia, Wielka interna, Medical Tribune Polska, Warszawa 2017.
Page 56 of 124
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124
1...555657...124Strona 56 z 124

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.