Strona główna Blog Strona 12

Krew w spermie (hematospermia) – co oznacza krew w nasieniu? Możliwe przyczyny

Krew w spermie, zwana również hematospermią, jest objawem, który może wywołać niepokój u mężczyzn. Choć obecność krwi w ejakulacie może być dla wielu zaskoczeniem, warto wiedzieć, że nie zawsze oznacza poważne problemy zdrowotne. Hematospermia może występować w różnych formach – od niewielkich ilości krwi, które nie wpływają na zdrowie, po intensywniejsze krwawienie, które może wymagać interwencji medycznej. Zjawisko to spotykane jest zwłaszcza u mężczyzn w średnim wieku. W niniejszym artykule postaramy się wyjaśnić, co dokładnie oznacza krew w spermie, jakie mogą być jej przyczyny, oraz kiedy warto udać się do lekarza. Ponadto przedstawimy możliwe objawy towarzyszące hematospermii, badania diagnostyczne, które mogą pomóc w ustaleniu przyczyny, oraz dostępne metody leczenia.

Spis treści:

  1. Co oznacza krew w spermie?
  2. Krew w spermie – przyczyny
  3. Krew w nasieniu po stosunku – czy to powód do niepokoju?
  4. Hematospermia – objawy towarzyszące
  5. Krew w spermie – jakie badania wykonać?
  6. Jak leczyć hematospermię?

Co oznacza krew w spermie?

Hematospermia, czyli obecność krwi w ejakulacie, to objaw, który może być wykryty podczas badania mikroskopowego próbki nasienia lub zauważalny gołym okiem. Choć to zjawisko może wystąpić w każdym wieku, najczęściej dotyczy mężczyzn w wieku 30-40 lat. Przybiera różne formy – od niewielkich ilości krwi, które nie mają wpływu na ogólne zdrowie, po bardziej intensywne krwawienie, które może wymagać konsultacji medycznej. Hematospermia, choć rzadko występująca, z reguły budzi niepokój u pacjentów.

>> Przeczytaj także: Krew – budowa, funkcje w organizmie, grupy krwi i ich dziedziczenie

Krew w spermie – przyczyny

Przyczyny obecności krwi w spermie mogą być bardzo różne. Warto podkreślić, że w wielu przypadkach hematospermia jest wynikiem niespecyficznych, łagodnych stanów zapalnych, które nie mają poważnych konsekwencji zdrowotnych. Do najczęstszych przyczyn należą:

  • Infekcje i zapalenia dróg moczowo-płciowych: przewlekłe zapalenie prostaty, cewki moczowej, pęcherza moczowego, a także infekcje przenoszone drogą płciową (np. rzeżączka, chlamydia) mogą prowadzić do obecności krwi w nasieniu.
  • Uszkodzenia mechaniczne: intensywny stosunek seksualny, urazy w wyniku ćwiczeń fizycznych lub zabiegów medycznych (np. biopsja prostaty, zabiegi w obrębie dróg moczowych) mogą prowadzić do drobnych uszkodzeń naczyń krwionośnych w okolicy narządów płciowych, skutkując pojawieniem się krwi w spermie.
  • Problemy z gruczołem krokowym: choroby prostaty, takie jak łagodny przerost prostaty, infekcje, nowotwory, mogą być związane z hematospermią.
  • Kamica moczowa: kamienie w drogach moczowych mogą powodować podrażnienia i mikrourazy błony śluzowej, które prowadzą do wydzielania krwi do nasienia.
  • Zaburzenia układu krzepnięcia: osoby z zaburzeniami krzepnięcia krwi mogą doświadczać krwawienia, np. z powodu mniejszego oporu naczyń krwionośnych.
  • Nowotwory: niektóre przypadki mogą być pierwszym objawem nowotworów, takich jak rak prostaty, jądra lub pęcherza moczowego. Nowotwory te mogą prowadzić do uszkodzenia naczyń krwionośnych.

>> Przeczytaj także: Jak zapobiec groźnym powikłaniom infekcji intymnych – testy w kierunku Chlamydia trachomatis

Krew w nasieniu po stosunku – czy to powód do niepokoju?

W wielu przypadkach obecność krwi w nasieniu po stosunku nie jest powodem do dużego niepokoju. Może być wynikiem drobnych urazów, które nastąpiły podczas stosunku. Zdarza się to szczególnie w przypadku intensywnego kontaktu seksualnego, zwłaszcza u mężczyzn, którzy nie mieli stosunku przez długi czas. W takich przypadkach krew w spermie powinna zniknąć w ciągu kilku dni.

Jednakże, jeśli obecność krwi w nasieniu utrzymuje się przez dłuższy czas lub pojawia się w połączeniu z innymi objawami to należy skonsultować się z lekarzem, ponieważ może to wskazywać na infekcję lub inną poważniejszą chorobę.

Pakiet zdrowie intymne podstawowy (6 badań) banerek

Hematospermia – objawy towarzyszące

Hematospermia rzadko występuje jako odosobniony objaw i często towarzyszą jej inne symptomy, które mogą wskazywać na przyczynę problemu. W zależności od źródła krwawienia, mogą występować:

  • ból podczas ejakulacji (dysparunia),
  • ból w okolicy krocza lub miednicy,
  • ból przy oddawaniu moczu,
  • gorączka (w przypadku infekcji),
  • trudności w oddawaniu moczu,
  • zwiększona częstotliwość oddawania moczu,
  • obecność ropy lub śluzu w moczu.

Warto zwrócić uwagę na te objawy, ponieważ mogą one pomóc w diagnostyce i wykluczeniu poważniejszych problemów zdrowotnych.

Krew w spermie – jakie badania wykonać?

Jeśli krew w spermie utrzymuje się przez dłuższy czas lub współistnieją inne objawy, konieczne jest wykonanie szeregu badań diagnostycznych. Do najczęściej wykonywanych należą:

  • Badanie fizykalne: lekarz przeprowadza badanie narządów płciowych i odbytu, oceniając stan prostaty, jąder, cewki moczowej i innych okolicznych struktur.
  • Badania laboratoryjne: analiza moczu, badanie nasienia (spermogram) w celu oceny liczby czerwonych krwinek w ejakulacie oraz wykrycia ewentualnych patogenów.
  • USG gruczołu krokowego: badanie obrazowe, które pozwala ocenić prostatę oraz inne struktury w okolicy miednicy.
  • Rezonans magnetyczny (MRI): w przypadku podejrzenia nowotworu, lekarz może zalecić np: MRI narządów płciowych lub miednicy mniejszej.
  • Biopsja prostaty: w przypadku podejrzenia raka prostaty, biopsja umożliwia rozpoznanie histopatologiczne.
Badanie CRP - (białko C-reaktywne) banerek

Jak leczyć hematospermię?

Leczenie hematospermii zależy od przyczyny, która ją wywołuje.

  • Infekcje bakteryjne: najczęściej leczone antybiotykami.
  • Zapalenie prostaty lub inne stany zapalne: wymagają zastosowania leków przeciwzapalnych, łagodzące obrzęk i stan zapalny. Stosuje się także inhibitory 5-alfa-reduktazy oraz alfablokery (rozluźniają mięśnie prostaty, pomagając w poprawie przepływu moczu i łagodzeniu bólu).
  • Drobne urazy podczas stosunku: zazwyczaj nie wymagają to specjalistycznego leczenia, a krwawienie ustępuje samoistnie. Zaleca się wtedy stosowanie leków przeciwbólowych (np. ibuprofenu), które mogą pomóc w łagodzeniu dolegliwości.
  • Kamica nerkowa lub pęcherza moczowego: leczenie polega głównie na rozpuszczaniu kamieni przy pomocy odpowiednich leków, w cięższych przypadkach może być konieczny zabieg chirurgiczny.
  • Nowotwory układu moczowego: w przypadku, gdy hematospermia jest wynikiem nowotworu, leczenie może obejmować chemioterapię, radioterapię lub zabiegi chirurgiczne w zależności od rodzaju i zaawansowania nowotworu.
  • W przypadku hematospermii zaleca się również stosowanie odpowiednich suplementów diety, które wspierają funkcje prostaty, takich jak witamina C, cynk, czy selen. Dodatkowo zdrowa dieta i aktywność fizyczna mogą wspomóc leczenie i poprawić ogólny stan zdrowia.
Morfologia banerek

Choć krew w spermie może wydawać się niepokojąca, w wielu przypadkach jest wynikiem łagodnych, przejściowych stanów, które nie stanowią zagrożenia dla zdrowia. Hematospermia często ustępuje samoistnie, szczególnie po drobnych urazach czy infekcjach. Jeśli jednak objaw ten utrzymuje się lub pojawiają się dodatkowe symptomy, niezbędna jest konsultacja z lekarzem. Wczesna diagnoza pozwala na szybkie podjęcie odpowiednich działań, które mogą zapobiec poważniejszym problemom zdrowotnym, takim jak choroby prostaty bądź nowotwory. Regularne badania i troska o zdrowie układu moczowo-płciowego to istotne elementy profilaktyki i wczesnego wykrywania ewentualnych chorób.


Bibliografia

  1. Stefanovic KB., Gregg PC., Soung M. Evaluation and treatment of hematospermia. Am Fam Physician. 2009 Dec 15;80(12):1421-7.
  2. Polito M., Giannubilo W., d’Anzeo G., Muzzonigro G. Hematospermia: diagnosis and treatment. Arch Ital Urol Androl. 2006 Jun;78(2):82-5.
  3. Khodamoradi K., Kuchakulla M., Narasimman M. et al. Laboratory and clinical management of leukocytospermia and hematospermia: a review. Therapeutic Advances in Reproductive Health. 2020;14.
  4. Mathers MJ., Degener S., Sperling H., Roth S. Hematospermia-a Symptom With Many Possible Causes. Dtsch Arztebl Int. 2017 Mar 17;114(11):186-191.

Bulimia – co to za choroba? Objawy, przyczyny, leczenie i skutki

Bulimia, czyli żarłoczność psychiczna to jedno z zaburzeń odżywiania, charakteryzujące się występowaniem napadów objadania, a następnie zachowań kompensacyjnych. Na czym dokładnie polega to zaburzenie? Jakie są jego przyczyny i jakie objawy powinny zwrócić szczególną uwagę? W poniższym artykule znajdziesz informacje o tym, czym jest bulimia nervosa i w jaki sposób można ją leczyć.

Spis treści:

  1. Bulimia – co to za choroba?
  2. Jakie są przyczyny bulimii?
  3. Objawy bulimii
  4. Leczenie-bulimii

Bulimia – co to za choroba?

Bulimia nervosa, nazywana także żarłocznością psychiczną, to zaburzenie odżywiania cechujące się regularnymi epizodami niekontrolowanego spożywania dużych ilości pokarmów. Po takich epizodach następują zachowania kompensacyjne: prowokowanie wymiotów i nadużywanie środków przeczyszczających, głodówki, wyczerpujące ćwiczenia fizyczne, lewatywy, nadużywanie leków moczopędnych. Kogo najczęściej dotyka ta choroba? Bulimia występuje przede wszystkim u nastolatek i młodych kobiet, a większość zachorowań pojawia się przed 18. rokiem życia. Szacuje się, że nawet 1,5% kobiet może cierpieć z powodu bulimii, ale problem ten dotyka także mężczyzn.

Życie osób cierpiących na bulimię koncentruje się na jedzeniu. Po napadzie kompulsywnego objadania się pacjenci podejmują różne czynności, by przeciwdziałać skutkom nadmiernego spożywania pokarmu. Wyróżnia się dwa typy bulimii:

  • typ przeczyszczający – po epizodzie przejadania się następuje prowokowanie wymiotów czy stosowanie środków przeczyszczających;
  • typ nieprzeczyszczający – kompensacja w postaci ścisłej diety lub intensywnych ćwiczeń fizycznych.

Jakie są przyczyny bulimii?

Przyczyny bulimii można podzielić na czynniki psychologiczne, takie jak niskie poczucie własnej wartości i wysokie wymagania względem siebie oraz biologiczne – predyspozycje genetyczne oraz zaburzenia pracy ośrodka sytości. Dodatkowym czynnikiem są także wykształcone zachowania, np. nieregularne spożywanie posiłków oraz moda na szczupłą sylwetkę. Pojawienie się poczucia sukcesu w związku ze skutecznością zachowań kompensacyjnych prowadzi do pogłębienia się tego zaburzenia.

Nieprzyjemne wydarzenia i związane z nimi emocje mogą powodować negatywne reakcje, które zwiększają ryzyko napadów objadania się. W trudnych momentach pacjenci mają problem z wytrwaniem w postanowieniu o ograniczeniu jedzenia, więc poddają się napadom objadania. Następnie posuwają się do zachowań kompensacyjnych, by uniknąć przybierania na wadze. Wszystkie tego typu zabiegi okazują się w końcu nieskuteczne, co z kolei prowadzi do wystąpienia kolejnych napadów objadania się.   

Objawy bulimii

Według klasyfikacji ICD-10 w przypadku żarłoczności psychicznej występują następujące objawy:

  • koncentracja uwagi wokół odżywiania się – jedzenie staje się najważniejszym obszarem życia; okresowe napady żarłoczności, których nie da się powstrzymać;
  • podejmowanie działań kompensacyjnych: prowokowanie wymiotów, stosowanie środków hamujących apetyt lub przeczyszczających i moczopędnych, stosowanie restrykcyjnych diet, głodówki;
  • stała, chorobliwa obawa przed otyłością, nadmierne zainteresowanie kształtem i masą ciała;
  • występowanie epizodów niekontrolowanego jedzenia w krótkim czasie (co najmniej 3 miesiące).

Dodatkowo często – choć nie zawsze – w wywiadzie ujawnia się anoreksja występująca od kilku miesięcy do kilku lat wcześniej. Co ważne, w przypadku anoreksji masa ciała jest poniżej prawidłowej dla danego wieku, w przypadku bulimii natomiast – pozostaje w normie.

Jak rozpoznać bulimię?

Objawy bulimii to przede wszystkim: uszkodzenie śluzówki gardła, przełyku i żołądka, stany zapalne dziąseł i próchnica szkliwa nazębnego, spowodowana częstym wywoływaniem wymiotów. Pojawiają się także zaburzenia wodno–elektrolitowe, niedobory witamin, bóle głowy, zaparcia, biegunki.

Pakiet elektrolity (4 badania) banerek

Osoby cierpiące na bulimię zwykle dość skutecznie ukrywają swoją chorobę. Ich wygląd fizyczny nie zmienia się wyraźnie, dlatego bliscy mogą nie zdawać sobie sprawy z problemu przez dłuższy czas. Charakterystycznym objawem bulimii jest objaw Russella – zgrubienia, rany i blizny na skórze powierzchni grzbietowej rąk, powstające przy częstym wywoływaniu odruchu wymiotnego i wielokrotnym kontakcie skóry z zębami. Warto zwrócić także uwagę na łamliwe, rozdwajające się i kruche paznokcie, które mogą pojawić się zarówno w przypadku diety ubogiej w składniki mineralne i witaminy, jak i przy zaburzeniach odżywiania.

Pakiet watrobowy banerek

Jeśli obawiasz się, że u bliskiej Ci osoby występuje bulimia, objawy należy skonsultować z lekarzem rodzinnym. Zleci on dodatkowe badania, by wykluczyć inne choroby o podobnym przebiegu. Diagnostyka obejmuje przede wszystkim podstawową morfologię krwi, która dostarcza informacji odnośnie komórek krwi i ogólnego stanu zdrowia. Oprócz tego zaleca się ocenę funkcji nerek – pakiet nerkowy umożliwia określenie wydolności tego organu. W przypadku podejrzenia bulimii należy wykonać także jonogram, by ocenić ewentualne zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej oraz elektrokardiogram.

Morfologia banerek

Z kolei lekarza psychiatra wyjaśni zagadnienia związane z zaburzeniami odżywiania.

Leczenie bulimii

Co zrobić, gdy pojawia się diagnoza: bulimia? Leczenie powinno odbywać się kompleksowo i obejmować zarówno psychoedukację, jak i psychoterapię, a w niektórych przypadkach – również farmakoterapię. Polecaną formą psychoterapii jest terapia poznawczo-behawioralna. Pacjenci poznają mechanizm objadania się i powstawania zachowań kompensacyjnych oraz uczą się technik zapobiegania napadom. Identyfikują również i zmieniają myśli i przekonania związane z wagą, figurą i jedzeniem. Terapia obejmuje unormowanie nawyków żywieniowych oraz naukę poznawczo – behawioralnych technik radzenia sobie w sytuacjach mogących wyzwalać napady objadania się i wymioty. W skrajnych przypadkach konieczna może być hospitalizacja lub pobyt na oddziale dziennym. W ostrej fazie choroby stosuje się leki przeciwdepresyjne.

Do czego prowadzi nieleczona bulimia? Skutki obejmują sferę psychiczną oraz fizyczną. Do najczęstszych zaliczamy uczucie napięcia i niepokoju, zmęczenie, osłabienie, uszkodzenie szkliwa zębów, zaburzenia miesiączkowania, suchą skórę i włosy oraz łamliwe paznokcie, problemy z układem pokarmowym, zaburzenia rytmu serca i osłabienie mięśni. Stała kontrola stanu zdrowia przez lekarza rodzinnego i współpraca z psychoterapeutą i psychodietetykiem to szansa na powrót do zdrowia.

Bulimia to złożone zaburzenie odżywiania, w którym napady objadania się przeplatają się z zachowaniami kompensacyjnymi. W przypadku bulimii polecaną formą leczenia jest terapia poznawczo–behawioralna. Regularne badania pomogą wykluczyć inne dolegliwości niezwiązane bezpośrednio z bulimią oraz określić poziom ewentualnych niedoborów.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha


Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/poz/psychiatria/inne_zaburzenia/89839,zaburzenia-zachowania-zwiazane-z-odzywianiem-cz-iizarlocznosc-psychiczna-bulimia-lac-ang-bulimia-nervosa
  2. https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/75618,zaburzenia-odzywiania
  3. https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/010/905/original/Strony_od_MpD_2011_07-6.pdf?1468486205
  4. https://pacjent.gov.pl/zapobiegaj/anoreksja-i-bulimia
  5. Dudzińska Marta. Psychoterapia poznawczo – behawioralna bulimii psychicznej: teoria, metoda, status empiryczny i przyszłe kierunki rozwoju. PSYCHOTERAPIA 4 (187) 2018 strony: 19–30
  6. Rzońca Ewa, Bień Agnieszka, Iwanowicz-Palus Grażyna. Zaburzenia odżywiania – problem wciąż aktualny. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(12):267-273.
  7. Mroczkowska D, Ziółkowska B (2011) Bulimia od A do Z. Kompendium wiedzy dla rodziców, nauczycieli i wychowawców. Diffin: Warszawa
  8. Szpytman A., Brukwicka I., Kopański Z., Kollar R., Kollarova M., Bajger B., Bojanowska E. O bulimii historycznie i współcześnie. Journal of Clinical Healthcare 1/2016.
  9. Jaworski M. Zaburzenia procesów poznawczych w bulimii. Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2011; 6, 3–4: 151–158
  10. Bulimia nervosa in adults: Clinical features and diagnosis Authors:Scott Engel, PhDKristine Steffen, PharmD, PhDJames Edward Mitchell, MD; UpToDate.com

Badania immunologiczne – czym są i na czym polegają? Kiedy są wskazane?    

Układ odpornościowy pełni kluczową rolę w ochronie organizmu przed patogenami, ale także w regulacji odpowiedzi immunologicznej wobec własnych tkanek i narządów. Zaburzenia w jego funkcjonowaniu mogą prowadzić do licznych schorzeń, w tym chorób autoimmunologicznych, niepłodności, nawracających poronień czy przewlekłych stanów zapalnych. Diagnostyka immunologiczna pozwala na ocenę różnych aspektów funkcjonowania układu odpornościowego i odgrywa istotną rolę w wielu dziedzinach medycyny. W artykule omówimy, czym są badania immunologiczne, jakie są ich rodzaje, kiedy warto je wykonać oraz jakie znaczenie mają w diagnostyce niepłodności, poronień i innych stanów klinicznych.

Spis treści:

  1. Czym są badania immunologiczne?
  2. Na czym polegają badania immunologiczne?
  3. Kiedy warto wykonać badania immunologiczne?
  4. Badania immunologiczne w diagnostyce niepłodności i poronień
  5. Badania immunologiczne u dzieci

Czym są badania immunologiczne?

Badania immunologiczne to szeroki zakres testów diagnostycznych oceniających różne komponenty układu odpornościowego, takie jak przeciwciała, komórki immunologiczne czy cytokiny. Pozwalają one na identyfikację nieprawidłowości w odpowiedzi immunologicznej, co ma kluczowe znaczenie w diagnostyce wielu schorzeń. Obejmują zarówno proste testy serologiczne, jak i zaawansowane analizy komórkowe oraz oznaczenia poziomu przeciwciał i cytokin.

>> Przeczytaj także: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?

Na czym polegają badania immunologiczne?

Proces diagnostyczny rozpoczyna się od pobrania materiału biologicznego, najczęściej krwi żylnej, ale w niektórych przypadkach także płynu mózgowo-rdzeniowego, płynu stawowego czy wymazów śluzówkowych. Następnie próbka jest poddawana analizie laboratoryjnej, przy czym zastosowana metoda badawcza zależy od celu diagnostycznego.

Pakiet Hashimoto rozszerzony (7 badań) banerek

Pobranie i przygotowanie próbki

Przed przystąpieniem do badania pacjent może otrzymać zalecenia dotyczące przygotowania, np. konieczność pozostania na czczo w celu uniknięcia zafałszowania wyników. Próbka krwi jest pobierana z żyły, a następnie poddawana odpowiedniej obróbce – surowicę oddziela się od elementów morfotycznych krwi w celu przeprowadzenia testów serologicznych, a w przypadku badań cytometrycznych komórki izoluje się i utrzymuje w odpowiednich warunkach do analizy.

Testy serologiczne

Pierwszym etapem diagnostyki immunologicznej często są testy serologiczne, które wykrywają obecność i poziom przeciwciał we krwi pacjenta. Przeciwciała są kluczowymi elementami odpowiedzi odpornościowej, dlatego ich analiza pozwala ocenić zarówno aktywność układu immunologicznego, jak i jego kontakt z patogenami lub autoantygenami. Testy serologiczne stosuje się m.in. w diagnostyce chorób zakaźnych (np. COVID-19, HIV, WZW), autoimmunologicznych (np. toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów) oraz w badaniach przesiewowych przed przeszczepami narządów.

Pakiet reumatyczny (7 badań) banerek

Cytometria przepływowa – analiza komórkowa

Kolejnym krokiem w bardziej zaawansowanej diagnostyce immunologicznej jest analiza populacji komórek odpornościowych za pomocą cytometrii przepływowej. Technika ta umożliwia identyfikację i ilościową ocenę różnych typów limfocytów, monocytów czy komórek NK (natural killers), a także określenie ekspresji specyficznych markerów powierzchniowych. Cytometria przepływowa jest wykorzystywana m.in. w diagnostyce pierwotnych i wtórnych niedoborów odporności, chorób nowotworowych układu krwiotwórczego oraz w monitorowaniu pacjentów po przeszczepach narządów.

Testy funkcjonalne układu odpornościowego

Niektóre badania immunologiczne wykraczają poza analizę samej obecności komórek i przeciwciał – konieczna jest również ocena ich aktywności. Testy czynnościowe limfocytów polegają na pobudzeniu komórek układu odpornościowego określonymi mitogenami lub antygenami i analizie ich zdolności do proliferacji oraz produkcji cytokin. Takie badania są kluczowe w diagnostyce pierwotnych niedoborów odporności oraz w ocenie skuteczności terapii immunomodulacyjnych.

Oznaczanie poziomu cytokin i mediatorów stanu zapalnego

W kolejnych etapach badań można przeprowadzić oznaczenie poziomu cytokin oraz innych mediatorów odpowiedzi zapalnej, takich jak interleukiny (np. IL-6, IL-10), interferony czy TNF-α. Analiza ta pozwala na ocenę aktywności układu immunologicznego w przebiegu chorób autoimmunologicznych, nowotworów oraz przewlekłych stanów zapalnych. Podwyższone stężenie cytokin może wskazywać na nadmierną aktywację układu odpornościowego, jak ma to miejsce w zespole uwalniania cytokin (CRS), który występuje np. jako powikłanie terapii CAR-T w leczeniu nowotworów.

Zaawansowane technologie w diagnostyce immunologicznej

Oprócz klasycznych metod badań immunologicznych, nowoczesne laboratoria coraz częściej wykorzystują zaawansowane techniki molekularne, takie jak sekwencjonowanie RNA pojedynczych komórek odpornościowych, analizy proteomiczne czy sztuczną inteligencję do przewidywania wzorców odpowiedzi immunologicznej. Takie technologie pozwalają na bardziej precyzyjne diagnozowanie oraz personalizację terapii w chorobach immunologicznych i onkologicznych.

Kiedy warto wykonać badania immunologiczne?

Badania immunologiczne są wskazane w wielu sytuacjach klinicznych, w tym:

  • diagnostyce chorób autoimmunologicznych,
  • podejrzenie pierwotnych lub wtórnych niedoborów odporności,
  • monitorowanie odpowiedzi immunologicznej po szczepieniach w celu oceny ich skuteczności,
  • ocena przewlekłych stanów zapalnych,
  • diagnostyka alergii – testy skórne i oznaczenie swoistych przeciwciał IgE dla alergenów wziewnych, pokarmowych czy kontaktowych,
  • rozpoznanie chorób nowotworowych układu krwiotwórczego – białaczki, chłoniaki, szpiczaki mnogie (badania cytometryczne i immunofenotypowe),
  • monitorowanie pacjentów po przeszczepach narządów lub szpiku – ocena odpowiedzi immunologicznej i ryzyka odrzutu przeszczepu,
  • diagnostyka nadmiernej aktywacji układu odpornościowego – zespoły nadmiernego uwalniania cytokin (np. w sepsie, CRS w immunoterapii nowotworów).
  • podejrzenie zespołu autozapalnego – choroby związane z nieprawidłową regulacją procesów zapalnych, jak gorączki okresowe czy choroba Stilla,
  • ocena immunologicznej niepłodności.

Badania immunologiczne w diagnostyce niepłodności i poronień

Coraz więcej dowodów wskazuje na to, że układ odpornościowy odgrywa istotną rolę w procesie implantacji zarodka i utrzymania ciąży. Nieprawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego może prowadzić do niepowodzeń rozrodu, w tym poronień nawykowych i nieudanych prób zapłodnienia in vitro (IVF). W diagnostyce immunologicznej niepłodności stosuje się m.in.:

Badania immunologiczne u dzieci

Dzieci z nawracającymi infekcjami, opóźnionym wzrostem lub podejrzeniem chorób autoimmunologicznych mogą wymagać szczegółowej diagnostyki immunologicznej. Badania te pozwalają ocenić funkcjonowanie układu odpornościowego i wykryć ewentualne niedobory odporności. W pediatrii szczególnie istotne są:

  • badanie poziomu immunoglobulin (IgG, IgA, IgM, IgE) – kluczowe w diagnostyce pierwotnych niedoborów odporności,
  • oznaczenie subpopulacji limfocytów (CD3+, CD4+, CD8+, CD19+) – pomocne w diagnostyce zespołów niedoborów odpornościowych,
  • testy funkcjonalne neutrofili i makrofagów – stosowane w diagnostyce przewlekłej choroby ziarniniakowej (CGD) i zespołu Chediaka-Higashiego,
  • badania dopełniacza – pomocne w diagnostyce zakażeń meningokokowych i paciorkowcowych.
Pakiet celiakia I etap diagnostyki (3 badania) banerek

Badania immunologiczne stanowią kluczowe narzędzie diagnostyczne w wielu dziedzinach medycyny, od immunologii klinicznej po diagnostykę niepłodności i onkologię. Odpowiednio dobrane testy pozwalają na precyzyjne określenie statusu immunologicznego pacjenta i wdrożenie skutecznej terapii. Postęp naukowy w dziedzinie immunologii otwiera nowe możliwości diagnostyczne i terapeutyczne, co pozwala na skuteczniejsze leczenie schorzeń związanych z dysfunkcją układu odpornościowego.


Bibliografia

  1. InformedHealth.org [Internet]. Cologne, Germany: Institute for Quality and Efficiency in Health Care (IQWiG); 2006-. In brief: What are immunological tests? [Updated 2021 Sep 16].Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK373089/.
  2. https://medlineplus.gov/lab-tests/immunoglobulins-blood-test/
  3. Konkina AV., Blikyan LA., Aleynikova DE., et al. Immunological testing for female infertility: a modern view on the problem.  Obstetrics, Gynecology and Reproduction. 2024;18(4):547-562. (In Russ.).
  4. Atmar RL. Immunological Detection and Characterization. In: Kaslow, R., Stanberry, L., Le Duc, J. (eds) Viral Infections of Humans. Springer, Boston, MA, 2014.
  5. de Vries E. Immunological investigations in children with recurrent respiratory infections. Paediatr Respir Rev. 2001 Mar;2(1):32-6.

Limfopenia: objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Limfopenia to stan, w którym liczba limfocytów we krwi jest niższa niż wartości referencyjne. Może być spowodowana różnymi czynnikami, od infekcji po choroby autoimmunologiczne. W artykule wyjaśniamy, czym jest limfopenia, jakie są jej przyczyny oraz jak przebiega diagnostyka i leczenie tego schorzenia. Regularne monitorowanie poziomu limfocytów pozwala na wczesne wykrycie potencjalnych problemów zdrowotnych i wdrożenie odpowiednich działań. Długotrwała limfopenia może prowadzić do zwiększonego ryzyka ciężkich zakażeń, dlatego warto znać jej objawy i sposoby leczenia.

Spis treści:

  1. Co to jest limfopenia?
  2. O czym świadczy limfopenia?
  3. Przyczyny limfopenii
  4. Objawy limfopenii
  5. Diagnostyka limfopenii
  6. Leczenie limfopenii
  7. Podsumowanie

Co to jest limfopenia?

Limfopenia, inaczej limfocytopenia, to stan, w którym liczba limfocytów w krwi obwodowej spada poniżej 1000 komórek/µl u dorosłych. Limfocyty, będące kluczowym elementem układu odpornościowego, pełnią istotną rolę w obronie organizmu przed infekcjami, nowotworami oraz innymi zagrożeniami. Obniżona liczba tych komórek może prowadzić do większej podatności na infekcje i osłabienia układu odpornościowego. Limfocyty odgrywają także rolę w reakcjach zapalnych oraz regulacji odpowiedzi immunologicznej organizmu, dlatego ich niedobór może wpływać na rozwój wielu schorzeń.

>> Zobacz również: Rola leukocytów w stanie zapalnym

Czym jest łagodna limfopenia?

Łagodna limfopenia to stan, w którym liczba limfocytów jest nieznacznie obniżona, ale nie prowadzi do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Może występować przejściowo, np. po infekcjach wirusowych, przewlekłym stresie, intensywnym wysiłku fizycznym lub stosowaniu niektórych leków, takich jak glikokortykosteroidy czy cytostatyki. W wielu przypadkach organizm samoczynnie przywraca prawidłowy poziom limfocytów bez konieczności interwencji medycznej, zwłaszcza gdy czynnik sprawczy zostaje wyeliminowany. Jednak w przypadku przewlekłego niedoboru limfocytów, konieczne może być wdrożenie działań wspomagających układ odpornościowy, takich jak modyfikacja diety, zwiększenie podaży witamin i mikroelementów (np. cynku, selenu), odpowiednia aktywność fizyczna czy farmakoterapia. Warto również monitorować stan zdrowia i regularnie wykonywać badania kontrolne, aby wykluczyć poważniejsze schorzenia prowadzące do obniżenia liczby limfocytów.

O czym świadczy limfopenia?

Limfopenia może świadczyć o różnych stanach chorobowych, takich jak:

  • infekcje wirusowe (np. HIV, SARS-CoV-2, wirusowe zapalenie wątroby),
  • choroby autoimmunologiczne (np. toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów, zespół Sjögrena),
  • nowotwory hematologiczne (np. chłoniak Hodgkina, białaczki, zespoły mielodysplastyczne),
  • stosowanie leków immunosupresyjnych (np. w terapii nowotworów lub chorób autoimmunologicznych),
  • niedobory odporności wrodzone lub nabyte (np. zespół DiGeorge’a, SCID),
  • przewlekłe choroby metaboliczne, takie jak niewydolność nerek i wątroby.

W niektórych przypadkach limfopenia może być również wynikiem intensywnego stresu, przewlekłego zmęczenia, niedożywienia lub niedoborów mikroelementów, takich jak cynk czy selen. Niedobór limfocytów obserwuje się także w przypadkach przewlekłej ekspozycji na toksyny środowiskowe oraz w wyniku długotrwałego stosowania kortykosteroidów.

>> Zobacz również: HIV – wczesna diagnoza i leczenie

Przyczyny limfopenii

Limfopenia może mieć różne przyczyny, zarówno przejściowe, jak i przewlekłe. Najczęstsze z nich to:

Objawy limfopenii

Limfopenia często nie daje jednoznacznych objawów, ale może prowadzić do:

  • częstych i przewlekłych infekcji bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych,
  • osłabienia odporności, skutkującego powikłaniami zdrowotnymi,
  • zmniejszonej zdolności do regeneracji organizmu, objawiającej się przedłużonym gojeniem ran,
  • powiększenia węzłów chłonnych, co może sugerować choroby hematologiczne,
  • gorączki o nieznanym pochodzeniu, często towarzyszącej stanom zapalnym,
  • utraty masy ciała i osłabienia mięśniowego, szczególnie w przewlekłej limfopenii.

Diagnostyka limfopenii

Diagnoza limfopenii opiera się na wynikach badań laboratoryjnych, w tym:

  • morfologii krwi z rozmazem, określającej liczbę limfocytów i ich subpopulacji,
  • testów immunologicznych, takich jak oznaczenie poziomu immunoglobulin,
  • badania przyczynowego, np. testów na obecność wirusa HIV, badań autoimmunologicznych,
  • obrazowania medycznego, np. USG węzłów chłonnych, tomografii komputerowej,
  • biopsji szpiku kostnego, jeśli podejrzewa się choroby hematologiczne.
Morfologia banerek

Leczenie limfopenii

Leczenie limfopenii zależy od jej przyczyny, ponieważ nie jest ona samodzielną jednostką chorobową, lecz objawem wskazującym na inne zaburzenia w organizmie. Może być skutkiem infekcji, chorób autoimmunologicznych, nowotworów lub działań ubocznych leków. Dlatego terapia koncentruje się na eliminacji pierwotnej przyczyny, co może obejmować:

  • leczenie choroby podstawowej, np. terapię nowotworów, leczenie infekcji wirusowych,
  • suplementację mikroelementów (cynk, selen) i witamin (B6, B12, kwas foliowy),
  • terapie immunomodulujące, np. podawanie immunoglobulin,
  • farmakoterapię, np. stosowanie leków stymulujących produkcję limfocytów,
  • zmiany w stylu życia, w tym zdrową dietę, aktywność fizyczną i redukcję stresu.

Podsumowanie

Limfopenia może mieć różne przyczyny i objawy, dlatego istotne jest regularne monitorowanie parametrów krwi oraz dbanie o ogólny stan zdrowia. Jeśli masz obniżoną liczbę limfocytów, warto skonsultować się z lekarzem, aby ustalić przyczynę i wdrożyć odpowiednie leczenie. Wczesna diagnostyka i interwencja mogą pomóc w uniknięciu powikłań oraz poprawić funkcjonowanie układu odpornościowego. Istotne jest także prowadzenie zdrowego stylu życia, który wspiera prawidłowe działanie układu immunologicznego i zmniejsza ryzyko wystąpienia niedoborów limfocytów.


Bibliografia

  1. Davids MS. Approach to the adult with lymphocytosis or lymphocytopenia. UpToDate.com.
  2. Coates TD. Approach to the child with lymphocytosis or lymphocytopenia. UpToDate.com.
  3. Solnica B. Interna – mały podręcznik, mp.pl.

Gruczolak przysadki: objawy, przyczyny, diagnostyka    


Gruczolak przysadki to łagodny nowotwór, który rozwija się w przysadce – gruczole odpowiedzialnym za produkcję hormonów regulujących wiele funkcji organizmu. Choć większość tych nowotworów rośnie powoli i nie daje objawów, niektóre mogą prowadzić do poważnych zaburzeń hormonalnych i neurologicznych. Wczesne rozpoznanie i leczenie są kluczowe dla zachowania zdrowia. Jeśli masz podejrzenia dotyczące swojego zdrowia, warto zapoznać się z poniższymi informacjami i skonsultować się z lekarzem.

Spis treści:

  1. Czym jest gruczolak przysadki?
  2. Jakie są przyczyny gruczolaka przysadki?
  3. Objawy gruczolaka przysadki
  4. Gruczolak przysadki a ciąża
  5. Diagnostyka gruczolaka przysadki
  6. Leczenie gruczolaka przysadki
  7. Podsumowanie

Czym jest gruczolak przysadki?

Gruczolak przysadki to łagodny nowotwór wywodzący się z komórek gruczołowych przysadki mózgowej. Stanowi około 10–15% wszystkich guzów wewnątrzczaszkowych. Większość tych zmian ma charakter łagodny i rośnie powoli, jednak ich obecność może prowadzić do poważnych zaburzeń zdrowotnych. W zależności od zdolności do wydzielania hormonów, wyróżnia się dwa główne typy gruczolaków:

  • Gruczolaki nieczynne hormonalnie – nie wydzielają nadmiaru hormonów, ale mogą wywoływać objawy neurologiczne poprzez ucisk na sąsiednie struktury mózgowe.
  • Gruczolaki czynne hormonalnie – produkują nadmierną ilość hormonów, co może prowadzić do różnych zaburzeń endokrynologicznych.

>> Przeczytaj także: Przysadka mózgowa i jej rola w organizmie. Jakie hormony wydziela?

Jakie są przyczyny gruczolaka przysadki?

Przyczyny powstawania gruczolaka przysadki nie są do końca zrozumiane, ale istnieje kilka czynników, które mogą przyczyniać się do jego rozwoju. Gruczolak przysadki może występować sporadycznie lub stanowić część zespołów zaburzeń genetycznych, takich jak MEN1 (multiple endocrine neoplasia 1), będącym zespołem mnogiej gruczolakowatości 1, związanym z mutacją genu supresorowego nowotworu MEN-1, kodującym białko meninę.

W wielu przypadkach gruczolak przysadki rozwija się spontanicznie, bez uchwytnej przyczyny.

Objawy gruczolaka przysadki

Objawy gruczolaka przysadki zależą od jego wielkości, lokalizacji i rodzaju hormonów, które są wydzielane w nadmiarze. W przypadku małych gruczolaków objawy mogą być łagodne i niecharakterystyczne, co utrudnia rozpoznanie choroby. Do najczęstszych objawów zalicza się:

  • zaburzenia hormonalne – takie jak:
    hiperprolaktynemia – nadmiar prolaktyny, co może prowadzić do problemów z płodnością, mlekotoku, zaburzeń miesiączkowania u kobiet;
    nadmierne wydzielanie hormonu wzrostu – może prowadzić do akromegalii u dorosłych lub gigantyzmu u dzieci;
    nadmierne wydzielanie ACTH, a w konsekwencji kortyzolu, może powodować chorobę Cushinga.
    – rzadziej występujące guzy przysadki, wydzielające gonadotropiny (LH, FSH), które mogą odpowiadać za przedwczesne dojrzewanie płciowe u dzieci, lub guzy wydzielające TSH, mogące prowadzić do wtórnej nadczynności tarczycy.
  • bóle głowy – wynikające z ucisku na struktury mózgu przez powiększający się guz;
  • zaburzenia widzenia – zwłaszcza podwójne widzenie lub utrata pola widzenia, spowodowane uciskiem na nerwy wzrokowe;
  • zaburzenia nastroju – w tym depresja i zmiany w zachowaniu.
badanie prolaktyny

>> Zobacz też: Prolaktyna – dlaczego jest podwyższona? Objawy i przyczyny hiperprolaktynemii

Gruczolak przysadki a ciąża

Gruczolak przysadki może mieć istotny wpływ na funkcje rozrodcze oraz przebieg ciąży. U kobiet może powodować zaburzenia cyklu miesiączkowego, a także trudności z poczęciem, zwłaszcza w przypadkach, gdy gruczolak wydziela nadmierną ilość prolaktyny. Prolaktyna jest hormonem, który odgrywa kluczową rolę w laktacji, a jej nadmiar może prowadzić do zahamowania owulacji, co utrudnia poczęcie. U kobiet w ciąży obecność gruczolaka przysadki może przyczynić się do nasilenia objawów, zwłaszcza w przypadku guzów wydzielających prolaktynę. W takim przypadku niezbędne jest ścisłe monitorowanie stanu zdrowia pacjentki oraz regularne konsultacje lekarskie, aby skutecznie zarządzać możliwymi powikłaniami i zapewnić optymalne warunki dla ciąży.

>> Dowiedz się więcej: Prolaktyna u kobiet – ile wynosi referencyjna wartość? Prolaktyna w ciąży i w menopauzie

Diagnostyka gruczolaka przysadki

  • Rezonans magnetyczny (MRI) okolicy podwzgórzowo-przysadkowej – to podstawowe badanie obrazowe, które pozwala na dokładną lokalizację guza i ocenę jego wielkości.
  • Badania laboratoryjne – analiza stężeń hormonów we krwi (takich jak prolaktyna, TSH wraz z oznaczeniem FT3 i FT4, ACTH z oznaczeniem kortyzolu czy IGF-1, będącym wykładnikiem działania hormonu wzrostu); w niektórych wypadkach konieczne jest wykonanie testów dynamicznych w warunkach szpitalnych.
  • Badania pola widzenia – pozwalają na ocenę, czy guz uciska nerwy wzrokowe i powoduje zaburzenia widzenia.
  • Tomografia komputerowa (CT) – stosowana w przypadkach, gdy rezonans magnetyczny nie jest dostępny lub niemożliwy do wykonania.

Wczesna diagnoza jest kluczowa dla skutecznego leczenia i minimalizacji powikłań.

Badanie kortyzol - profil dzienny w ślinie (5 pomiarów) banerek
Badanie ACTH

Leczenie gruczolaka przysadki

Wybór metody leczenia zależy od wielkości guza, jego aktywności hormonalnej oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Możliwe metody to:

  • farmakoterapia – stanowi pierwszorzędną opcję terapeutyczną w przypadkach gruczolaków wydzielających prolaktynę. Najczęściej stosowane są agoniści dopaminy, takie jak bromokryptyna i kabergolina. Leki te mogą nie tylko skutecznie obniżyć poziom prolaktyny, ale również zmniejszyć rozmiar guza;
  • chirurgia – w przypadkach, gdy gruczolak jest duży, powoduje ucisk na struktury mózgu, prowadzi do poważnych objawów neurologicznych, lub nie reaguje na leczenie farmakologiczne, konieczne może być jego usunięcie. Chirurgia najczęściej polega na operacji endoskopowej przezodwodowej, która umożliwia usunięcie guza przez nos;
  • radioterapia – stosowana w rzadkich przypadkach, gdy leczenie farmakologiczne i chirurgiczne nie przynoszą efektów.

Gruczolak przysadki– rokowania

Rokowania w przypadku gruczolaka przysadki są zazwyczaj dobre, zwłaszcza jeśli guz zostanie wcześnie wykryty i skutecznie leczony. Większość pacjentów dobrze reaguje na leczenie farmakologiczne lub chirurgiczne. Jednak nieleczony gruczolak przysadki może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.

Po leczeniu konieczna jest regularna kontrola endokrynologiczna, aby monitorować ewentualne nawroty choroby oraz funkcjonowanie przysadki. W niektórych przypadkach pacjenci mogą wymagać terapii zastępczej hormonami.

Podsumowanie

Gruczolak przysadki stanowi często nierozpoznawany problem zdrowotny. Wczesne wykrycie i odpowiednie leczenie pozwalają uniknąć poważnych komplikacji. Jeśli zauważasz u siebie objawy mogące wskazywać na ten nowotwór, skonsultuj się z lekarzem i wykonaj odpowiednie badania. Wczesna diagnoza to klucz do skutecznej terapii.


Bibliografia

  1. Lewiński, A., & Kędzia, W. (2017). Endokrynologia – postępy 2016/2017. Część 1: przysadka. Medycyna Praktyczna.
  2. Lleva, R. R., & Inzucchi, S. E. (2011). Rozpoznawanie i leczenie gruczolaków przysadki mózgowej. Current Opinion in Oncology, 23, 53-60.
  3. Barg, E., & Zgliczyński, W. Choroby podwzgórza i przysadki.  Podręcznik pediatrii Medycyna praktyczna: Endokrynologia. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna. Dostęp 02.03.2025 https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.1.1.33.

Zapalenie dwunastnicy – objawy, przyczyny, badania i leczenie stanu zapalnego 

Ciągły pośpiech, brak czasu na spożycie zdrowego posiłku, duże natężenie stresu to znak naszych czasów, ale i jedne z częstszych przyczyn wystąpienia poważnych problemów z przewodem pokarmowym.

Zapalenie dwunastnicy jest częstą chorobą przewodu pokarmowego na tle wielu  innych problemów zdrowotnych  populacji XXI wieku. Statystycznie w Polsce ze schorzeniem tym może borykać się nawet 5 do 10% społeczeństwa.

Spis treści:

  1. Dwunastnica: gdzie się znajduje i jakie pełni funkcje?
  2. Zapalenie dwunastnicy: objawy, dolegliwości
  3. Zapalenie dwunastnicy: od czego rozwija się stan zapalny błony śluzowej?
  4. Zapalenie błony śluzowej dwunastnicy: badania i diagnozowanie źródła przypadłości
  5. Zapalenie dwunastnicy: leczenie
  6. Podsumowanie

Dwunastnica: gdzie się znajduje i jakie pełni funkcje?

Dwunastnica jest narządem wchodzącym w skład przewodu pokarmowego, stanowiącym pierwszą część jelita cienkiego. Kształtem przypomina podkowę o długości około 30 cm. Topograficznie dwunastnica zlokalizowana jest w nadbrzuszu, znajduje się tuż za żołądkiem, jest najkrótszym fragmentem jelita cienkiego, otaczającym głowę trzustki. Składa się z następujących części:

  • opuszki;
  • części zstępującej;
  • części poziomej;
  • części wstępującej.

Na odcinku 10-12 cm od odźwiernika żołądka, zlokalizowana jest brodawka większa dwunastnicy, odpowiadająca za ujście przewodu żółciowego wspólnego i przewodu trzustkowego.

Dwunastnica pełni szereg różnych funkcji:

  • kontynuuje proces trawienia rozpoczęty w wyżej położonych fragmentach przewodu pokarmowego (trawienie w dwunastnicy jest możliwe dzięki obecności żółci z pęcherzyka żółciowego i wątroby, soku trzustkowego z trzustki i enzymów trawiennych pochodzących ze ściany jelita).
  • reguluje swoje środowisko dzięki hormonom: sekretynie (zwiększa pH poprzez zwiększenie wydzielania wody i wodorowęglanów) czy cholecystokininie (hamuje opróżnianie żołądka, wpływa na czynność skurczową pęcherzyka żółciowego), gastrynie (wpływającej na wydzielanie kwasu żołądkowego i motorykę przewodu pokarmowego)
  • przeprowadza pierwszy etap procesu wchłaniania uprzednio strawionych pokarmów.

>> Przeczytaj także: Budowa, funkcje i najczęstsze choroby układu pokarmowego człowieka

Zapalenie dwunastnicy: objawy, dolegliwości

W trakcie rozwoju stanu zapalnego dwunastnicy możemy zaobserwować charakterystyczne dolegliwości jak:

  • bóle okolicy nadbrzusza pojawiające się na czczo i w godzinach nocnych, zmniejszające się pod wpływem przyjętego pokarmu lub leków zobojętniających treść pokarmową;
  • nudności, wymioty, z domieszką żółci i krwi (tzw. fusowate wymioty);
  • domieszka krwi w stolcu, smoliste stolce;
  • biegunka;
  • zaburzenia wchłaniania przyjętych pokarmów;
  • wzdęcia brzucha, osłabienie apetytu.

Zapalenie dwunastnicy: od czego rozwija się stan zapalny błony śluzowej?

Zapalenie dwunastnicy jest stanem chorobowym, który powstaje w chwili przerwania ciągłości błony śluzowej z jej uszkodzeniem i odczynem zapalnym, wywołanym przez różne czynniki , np.:

  • zakaźne jak Helicobacter pylori (75-90% przypadków), Candida, G. lamblia, wirus cytomegalii CMV, wirus opryszczki HSV;
  • autoimmunologiczne;
  • polekowe, np. glikokortykosteroidy, niesteroidowe leki przeciwzapalne;
  • jako reakcja na czynniki zewnętrzne m.in. stres;
  • nadużywanie alkoholu.

Czy zapalenie dwunastnicy jest groźne?

Nieleczone zapalenie dwunastnicy może doprowadzić zarówno do pogłębiających się zaburzeń wchłaniania i niedoborów substancji odżywczych w organizmie, jak i przyczynić do niedokrwistości, postępującego osłabienia z powodu przewlekłego krwawienia z wrzodów czy krwotoku. Zaawansowana choroba stanowi także niejednokrotnie konieczność usunięcia narządu. Groźnym powikłaniem stanu zapalnego dwunastnicy może być niedrożność mechaniczna przewodu pokarmowego,  perforacja wrzodu lub rozwój choroby nowotworowej na tle niegojących się zmian.

Zapalenie błony śluzowej dwunastnicy: badania i diagnozowanie źródła przypadłości

Podstawą rozpoznania zapalenia błony śluzowej dwunastnicy jest endoskopia.

Najczęstszą lokalizacją zapalenia błony śluzowej dwunastnicy jest przednia ściana opuszki, w trakcie badania wycinki do diagnostyki histopatologicznej pobiera się tylko przy podejrzeniu innych przyczyn niż zakażenie Helicobacter pylori.

Helicobacter_pylori_w_kale metoda automatyczna banerek

>>Więcej na temat tej bakterii i badań w jej kierunku: Helicobacter pylori – podstępna bakteria, której niestraszny kwas żołądkowy

W  związku z występującymi w przebiegu zapalenia dwunastnicy zaburzeniami wchłaniania, w trakcie przeprowadzonej diagnostyki przyczyn tej choroby istnieje także możliwość wykonania badań laboratoryjnych w kierunku ww. dolegliwości jak m.in.:

Zapalenie dwunastnicy: leczenie

Celowane leczenie stanu zapalnego dwunastnicy zależne jest od tego, czy poznany został czynnik wywołujący.

W przypadku przyczyn infekcyjnych, wskazane jest włączenie leków mających na celu ich wyeliminowanie. Jeśli do zapalenia dwunastnicy doszło w następstwie zakażenia bakterią Helicobacter pylori (jak wspominaliśmy, stanowiącą 75-90% przypadków zapalenia dwunastnicy), leczenie obejmuje zastosowanie leków zmniejszających pH w przewodzie pokarmowym (inhibitory pompy protonowej) w połączeniu z antybiotykoterapią mającą na celu jej eradykację. Czas leczenia samej infekcji trwa od 10 do 14 dni. Mimo wielu współczesnych schematów farmakoterapii, całkowite wyeliminowanie bakterii z przewodu pokarmowego nie jest łatwe. Proces gojenia się stanu zapalnego śluzówki dwunastnicy zależy od rozległości zmian, zwykle trwa od 2 do 6 tygodni.

Zapalenie dwunastnicy wywołane infekcją grzybiczą wymaga włączenia na kilka tygodni doustnej terapii przeciwgrzybiczej. W przypadku pozostałych czynników infekcyjnych stosuje się preparaty o skierowanym przeciwko nim mechanizmach działania.

Z innych preparatów stosowanych w leczeniu zapalenia dwunastnicy wymienić można : blokery receptorów histaminowych H2 jak ranitydyna, czy famotydyna a także leki zobojętniające sok żołądkowy (z glinem, magnezem, wapniem czy kwasem alginowym).

W leczeniu wskazane jest także wyeliminowanie nadmiaru stresu, ograniczenie spożycia alkoholu i wyrobów tytoniowych.

Interwencje chirurgiczne zarezerwowane są dla powikłanej choroby wrzodowej dwunastnicy.

Znaczenie diety przy zapaleniu dwunastnicy

Podstawą leczenia każdego zapalenia błony śluzowej dwunastnicy jest wdrożenie diety. Dzięki wyeliminowaniu z codziennego żywienia produktów, które mogą utrudniać proces gojenia zmian zapalnych, wywoływać nawroty choroby, czas leczenia ulega skróceniu.

Podczas przygotowywania posiłków należy:

  • wykluczyć smażenie i pieczenie potraw w głębokim tłuszczu;
  • piec w rękawie, dusić bez wcześniejszego panierowania i obsmażania;
  • gotować na parze lub wodzie;
  • zadbać o odpowiednią temperaturę posiłku (nie może być ani za zimna ani za gorąca);
  • ograniczyć spożycia błonnika pokarmowego na czas leczenia stanu zapalnego;
  • spożywać posiłki częściej ale w mniejszych ilościach.

Dieta w zapaleniu dwunastnicy powinna:

  • wspomóc regenerację i skrócenie czasu leczenia;
  • zapewnić niezbędne substancje odżywcze, by zapobiec ewentualnym niedoborom pokarmowym;
  • ograniczyć produkty mogące zwiększyć wydzielanie soku żołądkowego czy nasilać objawy;

Zalecenia żywieniowe z uwzględnieniem produktów pozytywnie i negatywnie wpływających na przewód pokarmowy nie powinny być jedynie krótkim epizodem w trakcie leczenia choroby zapalnej dwunastnicy. Stosowanie się do nich w perspektywie długofalowej może zapewnić wyeliminowanie choroby na długi czas.

Podsumowanie

Chyba każdy z nas choć raz w swoim życiu doświadczył dyskomfortu trawiennego, bólu brzucha i złego samopoczucia. Zapalenie śluzówki dwunastnicy jest coraz częstszym problemem, z którym zgłaszają się do gabinetów lekarskich coraz młodsi ludzie. Jak niemal każda choroba przewodu pokarmowego, zapalenie dwunastnicy zależy od diety i nawyków żywieniowych.  Im szybciej uda się skutecznie rozpoznać chorobę i wdrożyć odpowiednie leczenie, tym mniej ewentualnych jej powikłań.


Bibliografia

  1. Interna Szczeklika 2021, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków
  2. dostęp online 14.02.2025 https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/zoladek/341240,dwunastnica-budowa-gdzie-sie-znajduje-funkcje-choroby
  3. dostęp online 13.02.2025 https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/zoladek/63409,choroba-wrzodowa-zoladka-i-dwunastnicy

AMH (hormon anty-mullerowski) u mężczyzn

AMH jest hormonem, który budzi zainteresowanie ze względu na swoją rolę w organizmie kobiety, gdzie określa poziom rezerwy jajnikowej. Dzięki temu można oszacować, jaki czas pozostał kobiecie na zostanie matką.

Jednak AMH występuje również u mężczyzn. Artykuł opisuje jaką pełni funkcję w męskim organizmie, jakie znaczenie może mieć badanie poziomu AMH u mężczyzny.

Spis treści:

  1. Hormon anty-mullerowski u mężczyny – rola w organizmie
  2. Hormon anty-mullerowski – kiedy wykonać badanie?
  3. Nieprawidłowe AMH u mężczyzny – o czym może świadczyć?
  4. Poziom AMH w zaburzeniach związanych z męską płodnością
  5. Na czym polega badanie poziomu AMH u mężczyzn? Jak przygotować się do badania?
  6. Hormon anty-mullerowski – podsumowanie

Hormon anty-mullerowski u mężczyzny – rola w organizmie

AMH w organizmie mężczyzny produkowany jest w jądrach przez komórki kanalika nasiennego, nazywane komórkami Sertolego, dlatego jest uznawany za funkcjonalny marker płodowych komórek Sertolego. Czynniki wydzielane przez te struktury biorą udział w spermatogenezie.

Produkcja AMH zaczyna się w okresie płodowym i trwa do okresu dojrzewania. Jego rolą w życiu płodowym jest regresja, czyli zahamowanie funkcji przewodów Müllera – stąd zresztą wzięła się jego nazwa.

>> Przeczytaj też: Krótkie kompendium wiedzy o dojrzewaniu płciowym

Przewody Müllera to parzysta struktura, z której – przy braku hamującego działania AMH i testosteronu – rozwijają się żeńskie, wewnętrzne narządy płciowe:

  • jajowody,
  • macica,
  • górna część pochwy.

Natomiast w gonadach męskich, ok. 7 tygodnia ciąży, wysokie stężenie AMH powoduje regresję przewodów Müllera. Ulegają one uwstecznieniu, tworząc szczątkowe narządy męskiego układu płciowego (łagiewkę sterczową i przyczepek jądra).

W okresie przedpokwitaniowym u chłopców stężenie AMH pozostaje wysokie, obniża się w okresie dojrzewania. Jest to związane z nagłym wzrostem poziomu testosteronu, który ma hamujący wpływ na AMH. Poziom AMH u dorosłych mężczyzn obniża się wraz z wiekiem, jest niższy u starszych mężczyzn.

Hormon anty-mullerowski – kiedy wykonać badanie?

AMH jest hormonem, który umożliwia rozwój męskich narządów płciowych w życiu płodowym. Efektem jego zbyt niskiego stężenia, lub jego braku, jest równoczesny rozwój zarówno męskich, jak i żeńskich narządów płciowych. Dlatego oznaczanie stężenia AMH znajduje zastosowanie w przypadku niewłaściwej funkcji jąder u chłopców.

Badanie AMH banerek

Nieprawidłowe AMH u mężczyzny – o czym może świadczyć?

  • Zespół Klinefeltera

Bardzo niskie poziomy AMH (i testosteronu) mogą być wskaźnikiem zaburzeń pracy jąder u osób z zespołem Klinefeltera, cierpiących na upośledzoną spermatogenezę lub braku funkcjonalnej tkanki jąder u pacjentów z anorchią (osoby o kariotypie XY urodzone z bez jąder).

U pacjentów z zespołem Klinefeltera poziom krążącego AMH jest prawidłowy do okresu dojrzewania, niskie poziomu tego hormonu obserwuje się dopiero u osób dorosłych.

  • Zespół przetrwałego przewodu Mullera (PMDS)

Prawidłowy poziom testosteronu i niewykrywalne AMH są charakterystyczne dla pacjentów z zespołem przetrwałego przewodu Mullera (PMDS). Pacjent rodzi się jako mężczyzna o kariotypie 46 XY. Jednak wskutek dysfunkcji wydzielania AMH nie zanika przewód Mullera, co objawia się niezstąpionymi jądrami (wnętrostwem), a także rozwojem macicy, jajowodów i górnej części pochwy.

Osoby z PMDS wykazują obecność męskiego i żeńskiego układu rozrodczego jednocześnie. Badania wskazują, iż 88% przypadków PMDS spowodowana jest mutacjami w genie AMH, pozostałe 12% to zaburzenia idiopatyczne, których pochodzenia na dziś nie znamy.

  • Mieszane zaburzenia rozwoju płci (DSD)

Zbyt niskie stężenie AMH idące w parze ze zbyt niskim poziomem testosteronu występują u osób z mieszanymi zaburzeniami rozwoju płci (DSD).

  • Żylaki powrózka nasiennego

Powrózek nasienny jest strukturą grupującą:

  • nasieniowód,
  • tętnice,
  • splot żylny,
  • nerwy wchodzące i wychodzące z moszny.

Żylaki powrózka nasiennego to powiększenie i nieprawidłowe wygięcie splotu żylnego. Rozszerzone żyłyupośledzają ukrwienie jąder,ograniczają dopływ krwi utlenowanej i zaopatrzonej w składniki odżywcze, co skutkuje spadkiem jakości i ilości plemników. Zaburza również regulację temperatury w jądrach, co także sprzyja niepłodności.

Żylaki powrózka nasiennego stwierdza się u ok. 35% mężczyzn z niepłodnością pierwotną i aż u 80% z niepłodnością wtórną.

Żylaki powrózka nasiennego mogą prowadzić do upośledzenia funkcji komórek Sertolego. U chłopców z żylakami powrózka nasiennego w okresie przedpokwitaniowym, stężenie AMH jest podwyższone, co wskazuje na kompensacyjny wzrost komórek Sertolego w przypadku żylaków o wczesnym początku. Badania wskazują, że poziomy krążącego AMH u dorosłych mężczyzn z niepłodnością są niższe niż w grupach kontrolnych.

>> Przeczytaj też: Niepłodność u mężczyzn: najczęstsze przyczyny, objawy i rozpoznanie. Leczenie niepłodności

Badanie SHBG banerek

Poziom AMH w zaburzeniach związanych z męską płodnością

Poziom AMH różni się u pacjentów z zaburzeniami płodności w zależności od ich przyczyny.

  • Dojrzewanie opóźnione – poziom AMH w okresie dojrzewania jest taki sam jak w okresie przedpokwitaniowym.
  • Wrodzony hipogonadyzm hipogonadotropowy – poziom AMH jest obniżony w okresie dojrzewania.
  • Zespół Klinefeltera (47,XXY) – przed okresem dojrzewania poziom AHM jest prawidłowy, w czasie pokwitania notuje się opóźnienie spadku związanego z dojrzewaniem. U osób dorosłych z tym zespołem poziom AMH jest obniżony poniżej wartości referencyjnych.
  • Żylaki powrózka nasiennego – podwyższony poziom AMH obserwuje się u pacjentów z żylakami o wczesnym początku w okresie przed dojrzewaniem i czasie dojrzewania. U dorosłych z ciężkimi żylakami powrózka poziom AMH jest zmniejszony.
  • Zespół McCune’a-Albrighta – zwiększony poziom AMH notuje się u chłopców.
  • Azoospermia – brak plemników w nasieniu – związana z uszkodzeniem czynności jąder – poziom AMH jest obniżony.
  • Wiek – poziom AMH zmniejsza się z wiekiem, jest niż w wieku starszym.

>> Warto przeczytać też: Badania laboratoryjne w diagnostyce niepłodności

Pakiet hormony męskie diagnostyka płodności (5 badań) banerek

Na czym polega badanie poziomu AMH u mężczyzn? Jak przygotować się do badania?

Badanie poziomu AMH u mężczyzny polega na pobraniu krwi z żyły łokciowej. Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania. Hormon anty-mullerowski nie wykazuje wahań poziomów dobowych, dlatego nie jest wymagane pobieranie krwi o określonej porze.

Hormon anty-mullerowski – podsumowanie

AMH u mężczyzn jest hormonem, który umożliwia rozwój męskich narządów płciowych w życiu płodowym. Oznaczanie poziomu AMH u mężczyzn może być pomocne w różnicowaniu przyczyn zaburzeń funkcjonowania jąder oraz przyczyn niepłodności.


Bibliografia

  1. https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/1238,podstawowe-wiadomosci-na-temat-meskiego-ukladu-rozrodczego. (dostęp 10.03.2025)
  2. Xu HY, Zhang HX, Xiao Z, Qiao J, Li R. Regulation of anti-Müllerian hormone (AMH) in males and the associations of serum AMH with the disorders of male fertility. Asian J Androl. 2019 Mar-Apr;21(2):109-114. doi: 10.4103/aja.aja_83_18. PMID: 30381580; PMCID: PMC6413543. (dostęp 10.03.2025)
  3. Jarząbek-Bielecka G., Znaczenie zaburzeń rozwoju płci gonadoforycznej w medycynie seksualnej., Seksuologia Polska 2012, 10, 2, 70–75 Copyright © 2012 Via Medica, ISSN 1731–6677. (dostęp 10.03.2025)
  4. Agrawal AS, Kataria R. Persistent Müllerian Duct Syndrome (PMDS): a Rare Anomaly the General Surgeon Must Know About. Indian J Surg. 2015 Jun;77(3):217-21. doi: 10.1007/s12262-013-1029-7. Epub 2014 Jan 3. PMID: 26246705; PMCID: PMC4522266. (dostęp 10.03.2025)

PCOS – zespół policystycznych jajników – objawy

Zespół policystycznych jajników, PCOS (ang. polycystic ovary syndrome), to jedno z najczęściej występujących zaburzeń endokrynologicznych występujących u kobiet w wieku rozrodczym. Jest również najczęstszą przyczyną niepłodności spowodowaną brakiem owulacji.

PCOS wpływa na całe życie kobiety – od okresu dojrzewania do okresu pomenopauzalnego. Obraz kliniczny tego zespołu jest niejednorodny, obejmuje zaburzenia endokrynologiczne, ale występują również objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego, objawy psychiczne, zaburzenia metaboliczne. Artykuł szczegółowo omawia objawy, które mogą wystąpić u kobiet z PCOS.

Spis treści:

  1. PCOS objawy – zaburzenia miesiączkowania
  2. PCOS zaburzenia hormonalne – hiperandrogenizm
  3. PCOS objawy – niepłodność
  4. PCOS objawy – choroby układu krążenia
  5. PCOS objawy – insulinooporność, cukrzyca
  6. PCOS objawy – nadmierna masa ciała
  7. PCOS objawy psychiczne
  8. Objawy PCOS obturacyjny bezdech senny
  9. Podsumowanie

PCOS objawy – zaburzenia miesiączkowania

W zespole policystycznych jajników jednym z pierwszoplanowych objawów są zaburzenia miesiączkowania.

Miesiączki w PCOS mają postać hypomenorrhoea – czyli skąpej miesiączki, charakteryzującej się niewielką ilością krwi (ok. 30 ml) oraz krótkim czasem jej trwania (1-2 dni).

Kolejną cechą zaburzeń miesiączkowania w PCOS mogą być wydłużone cykle miesięczne, dłuższe niż 35 dni lub mniej niż 8 cykli w roku. Czasem obserwuje się brak menstruacji.

W zespole policystycznych jajników może również dochodzić do braku owulacji, co jest przyczyną niepłodności.

W PCOS rzadziej występują zaburzenia miesiączkowania w postaci częstych i krótkich cykli.

Rekomendacje mówią, iż w przypadku nieregularnych cykli miesiączkowych zawsze należy rozważać rozpoznanie PCOS.

>> Może Cię zainteresować: Nieregularny okres i zaburzenia miesiączkowania. Objawy, przyczyny, badania i leczenie

Pakiet PCOS - zespół policystycznych jajników (4 badania) banerek

PCOS zaburzenia hormonalne – hiperandrogenizm

Jajniki osoby z zespołem PCOS nie funkcjonują prawidłowo, wynikiem tego są zaburzenia hormonalne i wydzielanie zbyt dużych ilości męskich hormonów płciowych, m.in. testosteronu. Wynikiem tych zaburzeń jest owłosienie typu męskiego (hirsutyzm), charakteryzujące się nadmiernym owłosieniem:

  • twarzy,
  • klatki piersiowej,
  • ramion.

Hirsutyzm jest charakterystycznym objawem PCOS, dlatego rekomendacje wskazują, iż jego wystąpienie jest czynnikiem prognostycznym zespołu policystycznych jajników u dorosłych.

Dodatkowe objawy związane z zaburzeniami hormonalnymi to trądzik oraz łysienie typu żeńskiego, czyli łysienie androgenowe. Charakteryzuje się wypadaniem i przerzedzeniem włosów w okolicy czołowej i wierzchołka skóry głowy z zachowaną linią włosów.

łysienie androgenowe u kobiet infografika

>> Przeczytaj też:

PCOS objawy – niepłodność

Pacjentki z zespołem policystycznych jajników mogą mieć cykle nieowulacyjne, dlatego nierzadko występuje i nich niepłodność.

W przypadku PCOS należy zwrócić uwagę na fakt podwyższenia poziomu AMH –parametru będącego wskaźnikiem rezerwy jajnikowej. W niepłodności AMH bywa obniżone, w zespole policystycznych jajników – pomimo niepłodności – jest znacznie podwyższone. Jest to wynikiem obecności licznych pęcherzyków wytwarzających AMH i na tyle charakterystyczne, iż bywa pomocne w rozpoznaniu PCOS.

Wartości referencyjne dla AMH wynoszą 1-3 ng/ml. Poziom AMH:

  • > 3 ng/ml – przemawia za PCOS,
  • > 5 ng/ml – PCOS,
  • > 7 ng/ml – ciężki PCOS,
  • > 11 ng/ml – zwykle brak miesiączki (amenorrhea) z powodu PCOS.

Więcej o tym czym jest PCOS, jak się diagnozuje chorobę przeczytasz w artykule: Zespół policystycznych jajników (PCOS) – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

objawy PCOS infografika

PCOS objawy – choroby układu krążenia

Zespół policystycznych jajników jest chorobą, która zwiększa ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia. Dlatego każda kobieta w chwili rozpoznania PCOS powinna być przebadana pod kątem ryzyka takich chorób, niezależnie od BMI. Niezbędne jest wykonanie profilu lipidowego, a następnie – na podstawie wyniku – ustalić częstotliwość monitorowania lipidogramu.

Wszystkie kobiety z PCOS powinny także monitorować ciśnienie tętnicze.

>> Przeczytaj też: Nadciśnienie tętnicze – nowe rekomendacje – część 1

PCOS objawy – insulinooporność, cukrzyca

PCOS niezależnie od wieku i BMI predysponuje również do zwiększonego ryzyka zaburzeń gospodarki węglowodanowej. W praktyce możemy mieć do czynienia z:

  • nieprawidłową glikemią na czczo,
  • upośledzoną tolerancją glukozy,
  • insulinoopornością,
  • cukrzycą t.2.

Dlatego każda pacjentka z PCOS w chwili rozpoznania tej choroby powinna mieć oceniony stan glikemii.

>> Przeczytaj też: Zapytaj eksperta – Insulinooporność cz. 1. Czy insulinooporność to choroba?

PCOS objawy – nadmierna masa ciała

Pacjentki z PCOS mogą mieć również nadwagę lub otyłość. Pacjentki z PCOS skarżą się na tycie i nadmierną masę ciała, często trudno im jest wrócić do wagi optymalnej.

>> Warto przeczytać: Nadwaga a otyłość – czym się różnią? Klasyfikacja, leczenie i konsekwencje otyłości

PCOS objawy psychiczne

Zespół policystycznych jajników zwiększa ryzyko wystąpienia depresji i stanów lękowych. Dlatego charakteryzuje się obniżonym nastrojem, który utrzymuje się przez większość dnia i jest nieprawidłowy u danej osoby. Ponadto:

  • utratą zainteresowania aktywnościami, które do tej pory sprawiały pacjentce przyjemność,
  • zmniejszoną energią,
  • zwiększoną męczliwością.

Depresja to co najmniej dwa z trzech – wymienionych wyżej – objawów osiowych, które trwają co najmniej dwa tygodnie. Każda pacjentka z PCOS powinna zwracać na to uwagę i – w razie potrzeby – skonsultować się z lekarzem rodzinnym lub psychiatrą.

Druga grupa objawów psychicznych w PCOS to zaburzenia lękowe. W przypadku występowania takich objawów również należy zgłosić się po pomoc do lekarza.

Trzecia grupa objawów psychicznych, które mogą występować w PCOS, to zaburzenia obrazu ciała, zaburzenia odżywiania, dysfunkcje psychoseksualne.

Objawy PCOS obturacyjny bezdech senny

PCOS predysponuje również to częstszego występowania obturacyjnego bezdechu sennego, czyli schorzenia, w którym w czasie snu dochodzi do zatrzymania oddechu lub jego spłycenia. Powtarzające się w ciągu każdej nocy serie bezdechów prowadzą do zmęczenia, problemów z koncentracją, ale mogą również skutkować problemami kardiologicznymi. Obturacyjny bezdech senny zawsze wymaga leczenia.

>> Przeczytaj też: Ciągłe zmęczenie – problem XXI wieku. Czy to może być objaw choroby?

Podsumowanie

PCOS to choroba o bardzo złożonym obrazie klinicznym. Najczęstszymi objawami tego zespołu są nieregularne cykle miesięczne, hirsutyzm, niepłodność. Mogą mu towarzyszyć objawy kardiologiczne, zaburzenia metaboliczne, depresja, bezdech senny.

Oczywiście nie każda pacjentka z PCOS musi prezentować cały wachlarz objawów, jednak należy być wyczulonym na fakt, iż w tej grupie pacjentek mogą one występować częściej.


PIŚMIENNICTWO

  1. Teede HJ, Tay CT, Laven JJE, Dokras A, Moran LJ, Piltonen TT, Costello MF, Boivin J, Redman LM, Boyle JA, Norman RJ, Mousa A, Joham AE; International PCOS Network. Recommendations from the 2023 international evidence-based guideline for the assessment and management of polycystic ovary syndrome. Eur J Endocrinol. 2023 Aug 2;189(2):G43-G64. doi: 10.1093/ejendo/lvad096. PMID: 37580861. (dostęp 10.03.2025)
  2. Dinsdale NL, Crespi BJ. Endometriosis and polycystic ovary syndrome are diametric disorders. Evol Appl. 2021 May 14;14(7):1693-1715. doi: 10.1111/eva.13244. PMID: 34295358; PMCID: PMC8288001. (dostęp 10.03.2025)
  3. Jankowska K., Diagnostyka niepłodności u kobiety – algorytm postępowania, szkolenie Naczelnej Izby Lekarskiej, wykład online 17.01.2025. (dostęp 10.03.2025)

Serce człowieka — budowa, położenie i funkcje w organizmie

Serce jest jednym z kluczowych narządów w ludzkim organizmie. Dzięki niemu możliwe jest tłoczenie krwi przez żyły i tętnice, a co za tym idzie — dostarczanie niezbędnych substancji do tkanek organizmu. Aby świadomie zadbać o zdrowie serca, warto poznać podstawy jego budowy oraz fizjologii. Z poniższego artykułu dowiesz się m.in. która komora serca jest większa i dlaczego, gdzie jest ono umiejscowione, jakie ma znaczenie dla organizmu, a także jak wesprzeć jego pracę. Zapraszamy do lektury!

Spis treści:

  1. Gdzie znajduje się serce człowieka?
  2. Serce człowieka – budowa
  3. Funkcje serca
  4. Wady budowy serca
  5. Diagnostyka chorób serca
  6. Zakończenie

Gdzie znajduje się serce człowieka?

Chcąc opowiedzieć o tym, gdzie jest serce, warto wspomnieć o anatomii bliskich mu narządów. Serce, płuca i część dróg oddechowych osłonięta jest swoistą kostną klatką utworzoną z żeber oraz mostka. Elastyczne połączenia kości tego obszaru umożliwiają ruchy klatki piersiowej, a zatem wspierają procesy oddychania i krążenia krwi. Serce spoczywa na górnej powierzchni przepony – jednego z mięśni oddechowych, który oddziela klatkę piersiową od jamy brzusznej.

>> To może Cię zainteresować: Mrowienie i drętwienie lewej ręki – co oznacza i jak leczyć te objawy?

Z której strony jest serce? Ludzkie serce jest narządem ukośnie ulokowanym w klatce piersiowej. Nie leży ono jednak zupełnie w osi ciała, a nieco z boku, bliżej strony lewej. Położenie serca nie jest przypadkowe — lewe płuco jest nieco mniejsze niż prawe.

Serce człowieka – budowa

Poznanie budowy serca jest niezbędne do zrozumienia jego funkcjonowania. Mimo niewielkiego rozmiaru (przeciętnie od 300 do 350 gramów), narząd ten ze względu na budowę histologiczną jest wyjątkowy — tworzy go tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana serca, o charakterystycznych rozgałęzieniach i jednym lub dwóch jądrach w każdej komórce.

Spoglądając na grafiki ukazujące, jak wygląda serce, można zauważyć, że ma ono kształt stożka o lekko zaokrąglonej podstawie – jest to tzw. koniuszek serca.

Warto wiedzieć:

Serce otoczone jest ochronnym workiem — osierdziem, które stanowi fizyczną barierę przed uszkodzeniami spowodowanymi tarciem i przeciwdziała nadmiarowemu rozciągnięciu tkanki mięśniowej serca po napływie krwi. Jej dwie warstwy – zewnętrzna i wewnętrzna – oddzielone są płynem surowiczym.

Jaka jest wewnętrzna budowa serca – ile ma komór i przedsionków? Anatomia narządu umożliwia przepływ krwi. Serce człowieka ma cztery wydzielone zbiorniki — dwa z nich to przedsionki, a pozostałe dwa to komory. Oprócz nich wyróżnić można również przegrodę i cztery zastawki. Rolą zastawek znajdujących się pomiędzy komorami oraz przedsionkami jest zapobieganie cofaniu się krwi podczas fazy spoczynku serca – umożliwia to tłoczenie krwi do naczyń krwionośnych i dalej na obwód.

>> Przeczytaj: Peptyd natriuretyczny typu B – czym jest? Kiedy go oznaczać?

Prawy i lewy przedsionek serca – budowa i funkcje

Przedsionki serca, znajdujące się w górnej części narządu, to zbiorniki odgrywające znaczną rolę w fizjologii układu krążenia. Przedsionki dzieli włóknista przegroda, natomiast od komór odgradza je pierścień włóknisty. Do lewego przedsionka wpływa krew pochodząca z naczyń płucnych, która następnie wpływa do lewej komory serca. Do przedsionka prawego dociera krew powracająca z ogólnego obiegu, a następnie przedsionek pompuje go do prawej komory.

Prawa i lewa komora serca – za co odpowiada?

Każda komora serca posiada inne cechy anatomiczne, gdyż odpowiada za różne funkcje. Prawa komora serca jest zbiornikiem, do którego wpływa krew wyrzucona przez prawy przedsionek. W dalszym etapie cyklu pracy serca krew ta transportowana jest przez pień płucny do tkanek płuc. Prawa komora ma cienkie ściany, a jej kształt przypomina sierp.

Która komora serca jest większa? Lewa komora serca wymiary ma nieco większe niż komora prawa, co związane jest z wyższym ciśnieniem krwi, która przepływa przez zbiornik. Do lewej komory krew jest tłoczona z lewego przedsionka, a następnie transportowana do aorty – głównej tętnicy. Aorta umożliwia zaopatrzenie w tlen i substancje odżywcze większości tkanek organizmu.

Zastawki serca

Zastawki serca pełnią kluczową rolę w regulowaniu jednokierunkowego przepływu krwi między przedsionkami, komorami oraz głównymi naczyniami krwionośnymi. W sercu człowieka znajdują się cztery główne zastawki:

  • dwie przedsionkowo-komorowe;
  • dwie półksiężycowate.

Zastawki przedsionkowo-komorowe to zastawka mitralna, zwana również dwudzielną, znajdująca się między lewym przedsionkiem a lewą komorą, oraz zastawka trójdzielna, umiejscowiona między prawym przedsionkiem a prawą komorą. Mitralna ma dwa płatki, a trójdzielna trzy – ich zadaniem jest zapobieganie cofaniu się krwi podczas skurczu komór. Zastawki półksiężycowate, aortalna i płucna, kontrolują przepływ krwi z komór serca do odpowiednio aorty i pnia płucnego, zapobiegając jej cofaniu podczas rozkurczu.   

To może Cię zainteresować:

>> Niedokrwienie mięśnia sercowego (zawał serca) – przyczyny, objawy, badania i leczenie

>> Choroba wieńcowa (choroba niedokrwienna serca) – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Węzeł zatokowo-przedsionkowy i jego rola w czynności skurczowej

Cykl pracy serca rozpoczynany jest przez węzeł zatokowo-przedsionkowy, strukturę zajmującą prawy przedsionek serca, dokładniej jego ścianę. Komórki węzła posiadają możliwość spontanicznego wyładowywania impulsów, dzięki którym pobudzają sąsiadujące tkanki do skurczu. Węzeł przedsionkowo-komorowy, ulokowany w centralnej części narządu, pozwala na zachowanie rytmiczności skurczów przedsionków oraz komór.

Sprawdź także:

>> Nadciśnienie tętnicze – nowe rekomendacje – część 1

>> Nadciśnienie tętnicze – nowe rekomendacje (cz.2). Ciśnienie tętnicze a styl życia

>> Nadciśnienie tętnicze – nowe rekomendacje (cz. 3). Diagnostyka nadciśnienia tętniczego

Funkcje serca

To, jak działa serce, wynika z jego wyjątkowej budowy. Wiemy już, czy serce to mięsień, jednak warto wspomnieć o tym, co pobudza go do czynności skurczowej. Unerwienie serca obejmuje nerwy współczulne (pobudzające) oraz gałęzie przywspółczulne (relaksujące). Włókna kontrolują rytmiczne napinanie i rozluźnianie tkanki mięśniowej. U osób dorosłych serce bije około 72 razy na minutę.

Pakiet sercowy (10 badań) banerek

Cykl pracy serca dzieli się na trzy fazy. W fazie pierwszej dochodzi do szybkiego i krótkotrwałego skurczu przedsionków. W następnym etapie dochodzi do dłuższego skurczu komór, a na samym końcu do rozluźnienia – okresu spoczynku.

Cykl pracy serca dzieli się na trzy fazy. W fazie pierwszej dochodzi do szybkiego i krótkotrwałego skurczu przedsionków. W następnym etapie dochodzi do dłuższego skurczu komór, a na samym końcu do rozluźnienia – okresu spoczynku.

Sieć naczyń krwionośnych w organizmie tworzy dwa obiegi krwi – duży oraz mały.

  • Krwiobieg duży rozpoczyna się od wyrzutu utlenowanej krwi z komory lewej, która następnie aortą wydostaje się na obwód. Na obwodzie aorta dzieli się na tętnice, tętniczki i naczynia włosowate, docierające do wszystkich komórek ciała i zaopatrujące je w tlen. Następnie naczynia włosowate żylne zabierają z komórek dwutlenek węgla i inne produkty przemiany materii i – łącząc się w żyły o coraz większej średnicy, odprowadzają krew z powrotem do serca, tym razem do prawego przedsionka i prawej komory.
  • Krwiobieg mały transportuje krew wysyconą dwutlenkiem węgla w kierunku płuc. Tkanka płynna przepływa z prawej komory, początkowo przez pień tętnicy płucnej a następnie prawą i lewą tętnicę płucną. Dociera do płuc, gdzie oddaje dwutlenek węgla i wysyca się tlenem, a następnie płynie do lewego przedsionka serca.

>> Zobacz: Arytmia serca – przyczyny, objawy, leczenie i rokowania

Wady budowy serca

Serce powstaje już w pierwszych dniach życia płodowego (18-19 dzień po zapłodnieniu) i szacuje się, że większość nieprawidłowości anatomicznych powstaje właśnie w trakcie rozwoju wewnątrzmacicznego. Wśród wad serca można wyróżnić organiczne oraz czynnościowe, a najczęściej spotykane to:

  • zwężenia i niedomykalności zastawek,
  • zrośnięcia,
  • przerost mięśnia sercowego,
  • przetrwały przewód tętniczy Botalla,
  • ubytek przegrody międzykomorowej lub przedsionkowej.

Czasem wada budowy serca związana jest z jego niewłaściwą lokalizacją. Przykładem jest dekstrokardia, czyli stan, kiedy pacjent posiada serce po prawej stronie klatki piersiowej. Może być ona stanem izolowanym, jak też jedną z licznych malformacji.

>> Przeczytaj też: Co to jest tachykardia (częstoskurcz)? Objawy, przyczyny i leczenie

Diagnostyka chorób serca

Diagnostyka chorób serca obejmuje szeroki wachlarz badań nieinwazyjnych i inwazyjnych, które pozwalają na ocenę struktury i funkcji serca, a także przepływu krwi.

  • Jednym z najczęściej stosowanych badań jest USG Dopplera, wykorzystujące fale dźwiękowe do obrazowania przepływu krwi i wykrywania problemów takich jak zwężenia tętnic czy niedomykalność zastawek.
  • Z kolei echokardiogram, również oparty na ultradźwiękach, dostarcza szczegółowych obrazów serca, umożliwiając ocenę jego rozmiaru, kształtu, funkcji zastawek oraz wykrycie zakrzepów czy wad wrodzonych.
  • Rezonans magnetyczny serca (MRI) dostarcza szczegółowych obrazów mięśnia sercowego, zastawek i naczyń, pomagając diagnozować choroby takie jak dławica piersiowa, niewydolność serca czy wady wrodzone.

Uzupełnieniem diagnostyki są badania krwi (np. analiza z krwi obwodowej) EKG, tomografia komputerowa i scyntygrafia, które razem tworzą kompleksowy obraz stanu serca i układu krążenia.

pakiet serce pod kontrolą kompleksowy

Współczesne badania laboratoryjne umożliwiają bardzo specyficzną diagnostykę przydatną dla monitorowania stanu mięśnia sercowego. Przykładem jest badanie NT-proBNP, które jest laboratroyjnym markerem niewydolności serca.

Zakończenie

Serce to narząd, od którego zdrowia zależy funkcjonowanie również innych organów. Jego rola jest nieoceniona, dlatego warto dbać o jego zdrowie. Wykonując badania kontrolne, zapewnisz sobie zdrowie i poczucie bezpieczeństwa.

>> Zobacz również: Badania laboratoryjne, które należy wykonać przy diagnostyce nadciśnienia tętniczego

Jeśli planujesz wykonanie kontrolnych badań krwi, nie zapomnij o pakietach badań kompleksowo sprawdzających stan gospodarki lipidowej, takich jak: Pakiet serce pod kontrolą oraz Pakiet serce pod kontrolą (kompleksowy).

Opieka merytoryczna: lek. Sara Aszkiełowicz


Bibliografia

  1. Mahadevan V., Heart anatomy, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0263931917302648 (dostęp: dnia 15.12.2024).
  2. Morze J., Lipoproteiny – klucz do zrozumienia lipidogramu, https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/lipoproteiny-klucz-do-zrozumienia-lipidogramu/ (dostęp: 15.12.2024).
  3. Matusiak D., Choroba wieńcowa (choroba niedokrwienna serca) – przyczyny, obajwy, diagnostyka i leczenie, https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/choroba-wiencowa-choroba-niedokrwienna-serca-przyczyny-objawy-diagnostyka-i-leczenie/ (dostęp: 15.12.2024).
  4. Janowicz A., Co to jest bradykardia? Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie, https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/co-to-jest-bradykardia-objawy-przyczyny-diagnostyka-i-leczenie/ (dostęp: 15.12.2024).
  5. Banaszczyk K, Arytmia serca – przyczyny, objawy, diagnostyka i rokowania, https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/arytmia-serca-przyczyny-objawy-leczenie-i-rokowania/ (dostęp: 15.12.2024).
  6. Katz A. M., Physiology of the heart, https://books.google.com/books?hl=pl&lr=&id=24CcilHdzC4C&oi=fnd&pg=PR7&dq=heart+physiology&ots=3tbeMJFeR0&sig=mdavR0wnHlSgH4W1AzlUbjOPxik (dostęp: 15.12.2024).
  7. Respondek-Liberska M., Rozwój płodowy serca i dużych naczyń, https://podyplomie.pl/system/products/sample_pdfs/000/008/570/original/Wady_serca_srodki_tom_1_%281%29.pdf?srsltid=AfmBOoqLApRgZitiYRHQcgxhweSe-oLp1ettYbduxy9Kl3rMXyRUNdRF (dostęp: 15.12.2024).
  8. Maldijan P. D., Saric M., Approach to Dextrocardia in Adults: Review, https://ajronline.org/doi/full/10.2214/AJR.06.1179 (dostęp: 15.01.2025).
  9. Yoganathan, A. P., He Z., Jones S. C., Fluid Mechanics of Heart Valves, https://www.annualreviews.org/content/journals/10.1146/annurev.bioeng.6.040803.140111 (dostęp: 5.01.2025)
  10. Pfister R. i in., Use of NT-proBNT in routine testing and comparison to BNP, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1016/j.ejheart.2003.12.012 (dostęp: 30.01.2025)

Czy olej palmowy jest zdrowy?

Olej palmowy to najczęściej stosowany tłuszcz roślinny na świecie. Otrzymywany z palmy oleistej, nazywany jest również tłuszczem palmowym. Pomimo iż jest olejem roślinnym, dietetycy nie polecają włączania go do diety. Dlaczego olej palmowy uważany jest za szkodliwy? Jaki ma wpływ na nasze zdrowie? W jakich produktach jest obecny i jak go unikać?    

Spis treści:

  1. Olej palmowy – co to jest i z czego powstaje?
  2. Olej palmowy – właściwości
  3. Olej palmowy – wpływ na zdrowie. Czy olej palmowy jest rakotwórczy?
  4. W jakich produktach jest olej palmowy? Jak go unikać?
  5. Olej palmowy – podsumowanie

Olej palmowy – co to jest i z czego powstaje?

Olej palmowy może być tłuszczem powstającym z:

  • ziaren palmy oleistej – z dużej pestki owocu palmowego (ang. palm kernel oil),
  • miąższu palmy oleistej (ang. palm oil).

Tłuszcze roślinne są na ogół olejami o wysokiej zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych (NKT), rekomendowanych w diecie z powodu ich działania prozdrowotnego. Jednak olej palmowy (podobnie jak jego tropikalny kuzyn – olej kokosowy) jest wyjątkiem od reguły i zawiera więcej niż 50% nasyconych kwasów tłuszczowych. Podobną ilość – ok. 50% – nasyconych kwasów tłuszczowych zawiera smalec, olej rzepakowy ma tylko 7% NKT.

Olej_palmowy__talebla_1

Olej palmowy – podobnie jak inne oleje – może być wykorzystywany w postaci surowej, rafinowanej lub jako olej utwardzony.

  • Olej palmowy nierafinowany – jest to olej surowy, zachowujący swoje składniki odżywcze (witamina E,K). Niestety ta „najzdrowsza” postać oleju palmowego jest rzadko dostępna i nie jest wykorzystywana w przemyśle spożywczym.
  • Olej palmowy rafinowany – rafinacja jest procesem podgrzewania i oczyszczania tłuszczu, powoduje, iż nie zawiera on składników potencjalnie szkodliwych i zyskuje na stabilności, jednak z drugiej strony pozbawia go również części wartości odżywczych. Rafinowany olej palmowy jest bardzo często wykorzystywany w przemyśle spożywczym, ale spotkamy go również w kosmetykach.
  • Olej palmowy utwardzony – poddawany procesom prowadzącym do zmiany jego struktury chemicznej, dzięki czemu zyskuje na trwałości, a jego konsystencja jest stała. Niestety utwardzanie jest również procesem, w którego trakcie powstają najbardziej niekorzystne dla naszego zdrowia tłuszcze trans. Rekomendacje zalecają, aby zawartość tłuszczów trans nie przekraczała 1% wartości energetycznej diety.

Olej rafinowany jest postacią tłuszczu palmowego wykorzystywaną w kuchni, jednak zastosowanie na skalę przemysłową znajdują frakcje:

  • Stearyna palmowa (ang. palm stearyn) – forma odznaczająca się wysoką zawartością NKT, dlatego w temperaturze pokojowej zachowuje konsystencję stałą.
  • Oleina palmowa (ang. palm olein) – odznacza się wyższą zawartością NNKT, szczególnie jednonienasyconego kwasu oleinowego. W temperaturze pokojowej występuje w stanie ciekłym.

>> Warto przeczytać: Kwasy omega-3 – EPA i DHA – znaczenie w depresji. Rola i źródła kwasów omega 3

Olej palmowy – właściwości

Olej palmowy jest szeroko używany w przemyśle spożywczym ze względu na swoją stabilność. Dzięki zawartości NKT produkty zawierające tę substancję są odporne na jełczenie, co gwarantuje ich dłuższą przydatność do spożycia. Gładka i kremowa konsystencja oleju palmowego powoduje, iż dodany do margaryny czy kremu zapewnia łatwość ich smarowania.

Użyteczność oleju palmowego to również możliwość jego stosowania w wysokich temperaturach, punkt dymienia tego oleju to 220 °C.

Dla przemysłu spożywczego ważny jest również neutralny smak i zapach oleju palmowego, dzięki czemu nie zmienia smaku i zapachu produktów, do których jest dodawany.

Olej palmowy – wpływ na zdrowie. Czy olej palmowy jest rakotwórczy?

Olej palmowy nie należy do tzw. zdrowych tłuszczów, o czym decyduje wysoka zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych.

Duże spożycie NKT wiąże się ze zwiększonym poziomem cholesterolu i proagregacyjnym działaniem płytek krwi, a co za tym idzie zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych oraz otyłości. Dlatego należy ograniczać spożycie tłuszczów zawierających NKT – są to przede wszystkim tłuszcze zwierzęce, a z olejów roślinnych – palmowy i kokosowy.

Dodatkowym aspektem, który należy brać pod uwagę w przypadku oleju palmowego, jest fakt, iż może on być źródłem estrów: estrów 3-monochloropropandiolu oraz estrów glicydylowych, powstających w procesie rafinacji i prawdopodobnie rakotwórczych.

Badanie lipidogram extra (6 badań) banerek

W jakich produktach jest olej palmowy? Jak go unikać?

Przede wszystkim jest w tzw. żywności przetworzonej i daniach gotowych. Zawierają go:

  • zupy w proszku, kostki rosołowe, sosy instant,
  • przekąski typu chipsy, paluszki, krakersy,
  • batony energetyczne i słodycze, np. czekolada, cukierki, batoniki, kremy czekoladowe,
  • wyroby cukiernicze, np. ciastka, herbatniki, wafelki, rogaliki,
  • lody,
  • tłuszcze do smarowania.

Aby unikać oleju palmowego, należy czytać etykiety produktów spożywczych. Czasem olej palmowy może być „ukryty” pod innymi określeniami, np.:

  • tłuszcz palmowy,
  • oleina palmowa,
  • stearyna palmowa,
  • palm kernel oil (olej z ziaren palmy),
  • tłuszcz roślinny – bez wskazania konkretnego oleju, co może oznaczać, iż jest tam równiej olej palmowy.

W kosmetykach olej palmowy znajdziemy pod nazwą sodium palmate.

Olej palmowy – podsumowanie

Olej palmowy to tłuszcz roślinny o niekorzystnym profilu kwasów tłuszczowych, dlatego jego zawartość w codziennej diecie powinna być ograniczana.

Dodatkowo pozyskiwanie oleju palmowego ma niekorzystny wpływ na środowisko. Uprawa palm oleistych prowadzi do wycinania lasów tropikalnych, a co za tym idzie wzrostu emisji gazów cieplarnianych i niszczenia środowiska naturalnego wielu organizmów żywych.

Kontrowersje budzą również warunki pracy panujące na polach uprawnych palm olejowych, gdzie łamane są prawa człowieka i zatrudniane dzieci.

Dlatego warto ograniczać spożywanie oleju palmowego, nie tylko ze względów zdrowotnych.


PIŚMIENNICTWO

  1. Gesteiro E, Guijarro L, Sánchez-Muniz FJ, Vidal-Carou MDC, Troncoso A, Venanci L, Jimeno V, Quilez J, Anadón A, González-Gross M. Palm Oil on the Edge. Nutrients. 2019 Aug 26;11(9):2008. doi: 10.3390/nu11092008. PMID: 31454938; PMCID: PMC6770503. (dostęp 27.02.2025)
  2. Sarnecki J., Olej palmowy w mlekach modyfikowanych – stanowisko Komitetu ds. Żywienia ESPGHAN, STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA 2019, T. 16 719-722. (dostęp 27.02.2025)
  3. Sadowska J., Włodarczyk K., Wybrane aspekty technologiczne i zdrowotne stosowania oleju palmowego w produkcji żywności., ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2022, 29, 1 (130), 5 – 22, DOI: 10.15193/zntj/2022/130/404. (dostęp 27.02.2025)
  4. https://fdc.nal.usda.gov/food-details/171422/nutrients (dostęp 27.02.2025)
  5. https://fdc.nal.usda.gov/food-details/171015/nutrients (dostęp 27.02.2025)