Sklep
Strona główna Blog Strona 2

Właściwości jogurtu naturalnego. Jak wybrać jogurt z dobrym składem?

Magdalena Konowrocka
-
0
Właściwości jogurtu naturalnego. Jak wybrać jogurt z dobrym składem?

Współautorką artykułu jest Matylda Konowrocka, studentka SGGW Wydziału Żywienia Człowieka, kierunek Żywienie człowieka i ocena żywności.

Jogurt naturalny to jeden z najbardziej wartościowych produktów fermentowanych, który od wieków cieszy się uznaniem ze względu na swoje prozdrowotne właściwości. W dzisiejszych czasach, gdy rynek oferuje ogromną różnorodność produktów mlecznych, wybór odpowiedniego jogurtu może stanowić wyzwanie. Czy wiesz, jak rozpoznać jogurt o najlepszym składzie i jakie konkretne korzyści zdrowotne może przynieść jego regularne spożywanie? Poznaj sekrety wyboru idealnego jogurtu naturalnego i odkryj, dlaczego powinien znaleźć się w Twojej codziennej diecie.

Z artykułu dowiesz się:
>> jakie są właściwości odżywcze i lecznicze jogurtu naturalnego,
>> które witaminy i składniki mineralne zawiera jogurt,
>> jak jogurt wpływa na zdrowie układu pokarmowego i odporność,
>> na co zwrócić uwagę przy wyborze jogurtu w sklepie,
>> jakie kryteria decydują o jakości jogurtu naturalnego,
>> przed czym należy się wystrzegać podczas zakupu.

Spis treści:

  1. Właściwości jogurtu naturalnego
  2. Zalety jogurtu naturalnego
  3. Jak wybrać jogurty naturalne z dobrym składem? Praktyczne wskazówki
  4. Właściwości jogurtu naturalnego: o czym należy pamiętać przez zakupem?
  5. Podsumowanie

Właściwości jogurtu naturalnego

Jogurt naturalny – właściwości odżywcze

Jogurt naturalny, szczególnie o zawartości tłuszczu 2%, to produkt niskokaloryczny – porcja 100 g dostarcza około 60 kcal. Zawiera wysokiej jakości, łatwo przyswajalne białko, niezbędne do regeneracji tkanek i utrzymania masy mięśniowej. Zawartość węglowodanów jest stosunkowo niska, co czyni go odpowiednim składnikiem diety osób dbających o kontrolę glikemii.

Jogurt jest również źródłem wielu witamin, m.in.:

Bogactwo składników mineralnych, takich jak wapń, fosfor i potas, czyni jogurt cennym produktem w profilaktyce osteoporozy i nadciśnienia. Zawarty w jogurcie wapń charakteryzuje się wysoką biodostępnością dzięki obecności laktozy i odpowiedniemu pH produktu.

>> Przeczytaj: Witamina E – tokoferol

Podsumowanie właściwości odżywczych:
>> niskokaloryczny – 60 kcal/100g,
>> bogate w pełnowartościowe białko,
>> źródło witamin B2, B12, A, D, E i K2,
>> wysokobiodostępny wapń, fosfor i potas,
>> niski indeks glikemiczny.

Jogurt naturalny – właściwości lecznicze

Jogurt naturalny jest produktem fermentowanym, co oznacza, że powstaje w wyniku działania bakterii mlekowych (głównie Lactobacillus delbrueckii subsp. bulgaricus i Streptococcus thermophilus). W trakcie fermentacji dochodzi do wytwarzania kwasu mlekowego, który zakwasza środowisko jelit, utrudniając rozwój niekorzystnych bakterii gnilnych.

Regularne spożywanie jogurtu naturalnego przynosi szereg korzyści zdrowotnych:

  • obniża poziom cholesterolu LDL – poprzez wpływ bakterii fermentacyjnych na metabolizm tłuszczów i syntezę krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA).
  • wspomaga perystaltykę jelit – dzięki pobudzeniu wydzielania soków trawiennych i zwiększeniu produkcji śliny.
  • wzmacnia mikroflorę jelitową, co sprzyja lepszej odporności i redukcji stanów zapalnych.
  • zmniejsza objawy nietolerancji laktozy – bakterie fermentujące rozkładają część laktozy, czyniąc jogurt lepiej tolerowanym przez osoby z jej nietolerancją.
  • wspiera odporność – poprzez działanie immunomodulujące niektórych szczepów probiotycznych.
  • chroni przed osteoporozą – poprawiając wchłanianie wapnia i fosforu oraz stymulując syntezę osteokalcyny (zależnej od witaminy K2).

Dodatkowo niektóre badania epidemiologiczne sugerują, że regularne spożycie jogurtu może być związane z redukcją ryzyka raka jelita grubego, choć zależność ta wymaga dalszych badań.

>> Sprawdź: Suplementacja witaminy D – co to dokładnie oznacza?

Podsumowanie właściwości leczniczych:
>> zawiera żywe kultury bakterii probiotycznych,
>> obniża cholesterol LDL,
>> wspomaga trawienie i perystaltykę jelit,
>> wzmacnia mikroflorę jelitową i odporność,
>> pomaga w nietolerancji laktozy,
>> wspiera profilaktykę osteoporozy,
>> może redukować ryzyko raka jelita grubego.

>> Chcesz sprawdzić stan flory jelitowej? Takie badanie możesz zrobić w ALAB laboratoria:

Badanie Organix Gastro pośredni test dysbiozy banerek

Zalety jogurtu naturalnego

Jogurt naturalny jest jednym z najbardziej wartościowych produktów fermentowanych, cenionym zarówno za walory odżywcze, jak i prozdrowotne. Jego regularne spożywanie może przynosić korzyści w zakresie profilaktyki wielu chorób oraz wspierania ogólnego stanu zdrowia.

1. Wysoka wartość odżywcza

Jogurt naturalny jest źródłem:

  • pełnowartościowego białka, które dostarcza wszystkich niezbędnych aminokwasów,
  • nisko przetworzonych węglowodanów – w formie naturalnej laktozy,
  • tłuszczów, które wspomagają wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K),
  • witaminy B2, B12, A, D, K2 oraz E – istotnych dla metabolizmu, funkcjonowania układu nerwowego, odporności i gospodarki wapniowo-fosforanowej,
  • wapnia, fosforu i potasu – składników mineralnych o wysokiej biodostępności, wspierających zdrowie kości, zębów i regulujących ciśnienie krwi.

2. Wspomaganie zdrowia układu pokarmowego

Jogurt zawiera żywe kultury bakterii fermentacji mlekowej, takie jak Lactobacillus delbrueckii subsp. bulgaricus i Streptococcus thermophilus, które wykazują pozytywny wpływ na mikroflorę jelitową. Dzięki temu:

  • wspiera prawidłową perystaltykę jelit,
  • zmniejsza ryzyko zaparć i biegunek,
  • ogranicza namnażanie bakterii gnilnych,
  • łagodzi objawy zespołu jelita drażliwego (IBS),
  • wspomaga trawienie laktozy u osób z jej nietolerancją.

3. Wspieranie odporności

Zawarte w jogurcie szczepy probiotyczne mogą modulować odpowiedź immunologiczną, wzmacniając naturalną barierę ochronną organizmu.

>> Warto przeczytać też: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?

4. Redukcja poziomu cholesterolu i ryzyka chorób sercowo-naczyniowych

Niektóre bakterie mlekowe zawarte w jogurcie mogą wiązać kwasy żółciowe w jelitach, zmniejszając ich reabsorpcję, co przekłada się na obniżenie poziomu cholesterolu we krwi.

5. Profilaktyka osteoporozy

Dzięki zawartości wapnia, fosforu, witaminy D i witaminy K2, jogurt naturalny przyczynia się do utrzymania prawidłowej mineralizacji kości i zapobiega ich demineralizacji. To szczególnie ważne u osób starszych i kobiet po menopauzie.

6. Wspomaganie profilaktyki nowotworowej

Jogurt może odgrywać rolę w ograniczaniu ryzyka nowotworów jelita grubego poprzez:

  • redukcję stanu zapalnego,
  • wiązanie potencjalnie rakotwórczych związków w jelitach,
  • korzystny wpływ na skład mikroflory jelitowej.
Podsumowanie zalet jogurtu naturalnego:
>> wysokowartościowe białko ze wszystkimi aminokwasami,
>> wspiera zdrowie układu pokarmowego i mikroflorę jelitową,
>> wzmacnia odporność organizmu,
>> obniża cholesterol i wspiera serce,
>> pomaga w profilaktyce osteoporozy,
>> może redukować ryzyko nowotworów jelita grubego.

Jak wybrać jogurty naturalne z dobrym składem? Praktyczne wskazówki

Wybór odpowiedniego jogurtu naturalnego w sklepie może być wyzwaniem ze względu na bogactwo dostępnych produktów. Oto praktyczne wskazówki, które pomogą Ci dokonać najlepszego wyboru:

1. Sprawdź listę składników

    • Jogurt naturalny powinien zawierać maksymalnie 2-3 składniki: mleko, kultury bakterii mlekowych, czasami substancje zagęszczające.
    • Unikaj produktów z dodatkiem cukru, syropów, sztucznych aromatów czy konserwantów.
    • Wybieraj jogurty z oznaczeniem „naturalny” lub „klasyczny”.

    2. Zwróć uwagę na kultury bakterii.

    Poszukaj jogurtów z żywymi kulturami bakterii fermentacji mlekowej.

    3. Sprawdź zawartość tłuszczu

    • Jogurt 2% tłuszczu to złoty środek – zapewnia dobre wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.
    • Jogurty odtłuszczone mogą zawierać więcej cukrów i zagęstników.
    • Jogurty pełnotłuste są bardziej sycące, ale również bardziej kaloryczne.

    4. Ocena jakości produktu

    • Sprawdź datę przydatności do spożycia – wybieraj możliwie najświeższe produkty.
    • Zwróć uwagę na konsystencję – jogurt naturalny powinien być jednolity, bez grudek.

    5. Wybierz sprawdzonych producentów

    • Preferuj lokalne mleczarnie i sprawdzonych producentów.
    • Czytaj etykiety i porównuj składy różnych marek.
    • Unikaj produktów z długimi listami składników.
    Podsumowanie wskazówek zakupowych:
    >> maksymalnie 2-3 składniki w jogurcie naturalnym,
    >> żywe kultury bakterii mlekowych,
    >> brak cukru, aromatów i konserwantów,
    >> optymalnie 2% zawartości tłuszczu,
    >> sprawdzaj datę przydatności do spożycia,
    >> wybieraj sprawdzonych producentów.

    Właściwości jogurtu naturalnego: o czym należy pamiętać przez zakupem?

    Jogurt naturalny jest jednym z najbardziej uniwersalnych produktów mlecznych, ale jego jakość może się znacznie różnić w zależności od producenta i składu. Przed zakupem warto pamiętać, że tylko naturalny jogurt bez dodatków zapewnia pełnię korzyści zdrowotnych. Zawarte w nim bakterie probiotyczne wspierają trawienie i odporność, a witamina K2, wapń i fosfor – profilaktykę osteoporozy.

    Warto jednak zwrócić uwagę, że nie każdy jogurt dostępny w sklepie jest „zdrowy z definicji”. Produkty z dodatkiem cukru, mleka w proszku czy zagęstników tracą wiele ze swoich prozdrowotnych właściwości.

    Dlatego podczas zakupów kieruj się nie reklamą, a świadomym czytaniem etykiety, by uniknąć produktów, które tylko udają jogurt naturalny.

    Podsumowanie

    Jogurt naturalny to niezwykle wartościowy produkt fermentowany, który powinien znaleźć miejsce w zdrowej diecie każdego człowieka. Jego regularne spożywanie przynosi liczne korzyści zdrowotne – od wspomagania trawienia i wzmacniania odporności, po profilaktykę osteoporozy i chorób sercowo-naczyniowych.

    Kluczem do otrzymania maksymalnych korzyści jest wybór produktu o najlepszym składzie – zawierającego wyłącznie mleko i żywe kultury bakterii, bez dodatków cukru i substancji chemicznych. Pamiętaj, że:

    • świeżość produktu i odpowiednie przechowywanie mają kluczowe znaczenie dla zachowania właściwości probiotycznych.
    • jogurt naturalny powinien zawierać tylko mleko i bakterie mleczne.
    • dodatki obniżają jego wartość prozdrowotną.
    • probiotyki zawarte w jogurcie wspierają trawienie i odporność.
    • warto zwracać uwagę na etykietę i unikać „jogurtów udawanych”.

    Sięgnij dziś po jogurt naturalny wysokiej jakości i zadbaj o swoje zdrowie w naturalny sposób!

    Bibliografia

    1. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) – Materiały o fermentowanych produktach mlecznych-Health and nutritional properties of probiotics in food including powder milk with live lactic acid bacteria

    2. Ziemlański, Ś. (red.) (2001). Normy żywienia człowieka. Fizjologiczne podstawy., Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa.

    3. Prajapati, J. B., & Nair, B. M. (2003). The history of fermented foods. In Encyclopedia of Food Sciences and Nutrition (2nd ed.)

    4. Marco, M. L., et al. (2017). Health benefits of fermented foods: microbiota and beyond. Current Opinion in Biotechnology, 44, 94–102.

    Jak czytać składy na etykietach produktów spożywczych?

    Magdalena Konowrocka
    -
    0
    Jak czytać składy na etykietach produktów spożywczych?

    Współautorką artykułu jest Matylda Konowrocka, studentka SGGW Wydziału Żywienia Człowieka, kierunek Żywienie człowieka i ocena żywności.

    Etykiety produktów spożywczych to nie tylko kolorowe opakowania – to źródło kluczowych informacji o tym, co naprawdę znajduje się w jedzeniu, które kupujemy. Ten artykuł pomoże Ci zrozumieć, jak odczytywać dane zamieszczone na etykiecie, jakie informacje są obowiązkowe oraz na co szczególnie warto zwrócić uwagę, aby podejmować świadome wybory żywieniowe. Sprawdź, czy naprawdę wiesz, co jesz i zacznij czytać etykiety z pełną świadomością.

    Z artykułu dowiesz się:
    >> co, zgodnie z prawem, musi znaleźć się na etykiecie produktu spożywczego,
    >> jak czytać skład produktów i rozumieć kolejność składników,
    >> jak interpretować wartości odżywcze i oświadczenia żywieniowe,
    >> jak rozpoznać alergeny i dodatki do żywności,
    >> czym różni się data minimalnej trwałości od terminu przydatności do spożycia,
    >> jak rozumieć określenia typu „bez cukru”, „źródło białka”, „niskotłuszczowy”.

    Spis treści:

    1. Co znajduje się na etykiecie produktu spożywczego?
    2. Jak czytać skład produktów na etykietach produktowych?
    3. Jak interpretować składniki odżywcze na etykietach produktowych?
    4. Czy na etykietach produktów znajdują się informacje o alergenach i dodatkach?
    5. Praktyczne wskazówki, jak czytać i interpretować etykiety produktowe
    6. Podsumowanie

    Co znajduje się na etykiecie produktu spożywczego?

    Etykieta produktu spożywczego zawiera szereg istotnych informacji, które mają na celu zapewnienie konsumentowi przejrzystości co do składu, pochodzenia oraz sposobu użytkowania danego produktu. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa żywnościowego, na etykiecie muszą znaleźć się między innymi:

    • nazwa żywności,
    • wykaz składników,
    • wszelkie składniki lub substancje pomocnicze w przetwórstwie powodujące alergie lub reakcje nietolerancji, użyte przy wytworzeniu lub przygotowywaniu żywności i nadal obecne w produkcie gotowym, nawet jeżeli ich forma uległa zmianie,
    • ilość określonych składników lub kategorii składników,
    • ilość netto żywności,
    • data minimalnej trwałości lub termin przydatności do spożycia,
    • wszelkie specjalne warunki przechowywania lub warunki użycia,
    • nazwa lub firma i adres podmiotu działającego na rynku spożywczym,
    • kraj lub miejsce pochodzenia,
    • instrukcja użycia, w przypadku gdy w razie braku takiej instrukcji odpowiednie użycie danego środka spożywczego byłoby utrudnione,
    • w odniesieniu do napojów o zawartości alkoholu większej niż 1,2% objętościowo, rzeczywista zawartość objętościowa alkoholu,
    • informacja o wartości odżywczej.

    Do obowiązkowych informacji na etykiecie produktu zalicza się także wartość energetyczna, w tym zawartość:

    >> Warto przeczytać: Kwasy omega-3 i omega-6 – czy masz ich wystarczającą ilość w diecie?

    Jak czytać skład produktów na etykietach produktowych?

    Etykiety zawierają nie tylko listę składników, ale układy informacji, które należy prawidłowo odczytywać, aby podjąć świadome decyzje. Oto najważniejsze wskazówki:

    • kolejność składników – składniki są wymienione w kolejności malejącej według masy. Ten, którego jest najwięcej, pojawia się jako pierwszy.
    • jeśli składnik stanowi mieszaninę (np. czekolada, mieszanka ziół), jego pełny skład musi być wyszczególniony w etykiecie produktu.
    • alergeny – obecność alergenów musi być wyraźnie wyróżniona (np. przez pogrubienie)
    • obecność dodatków oznaczonych E nie oznacza automatycznie szkodliwości – niektóre są naturalnymi substancjami.
    • tabela wartości odżywczych (tzw. deklaracja) zawiera m.in. wartość energetyczną, tłuszcze (w tym nasycone), węglowodany, cukry, białko i sól.

    >> Sprawdź, jakie badania możesz zrobić w ALAB laboratoria:

    Pakiet alergiczny pokarmowy banerek

    Jak interpretować składniki odżywcze na etykietach produktowych?

    1. Spójrz na wartość energetyczną i wielkość porcji

      Etykieta podaje wartości na 100 g/ml oraz często na porcję, jednak konsumenci często mylą te jednostki.

      2. Zwróć uwagę na makroskładniki

      W tabeli oznaczone są wartości dotyczące:

      • tłuszczów (w tym kwasów nasyconych),
      • węglowodanów i cukrów,
      • białka,
      • soli.

      3. Synergia składników korzystnych i niekorzystnych

      Etykiety często zawierają więcej informacji, np. błonnik, kwasy tłuszczowe jednonienasycone, polifenole czy witaminy. Ich uwzględnienie bywa pomocne – szczególnie w ocenie jakości żywienia – lecz nie jest obowiązkowe i wymaga pewnej wiedzy konsumenckiej.

      >> Może Cię zainteresować także: Jak łączyć witaminy i minerały? Synergizm i antagonizm składników odżywczych

      4. Oświadczenia żywieniowe – czy dają pełną informację?

      Terminy typu „niska zawartość cukrów” lub „źródło błonnika” są regulowane prawnie, np. produkt może mieć „niska zawartość cukrów”, jeśli nie przekracza 5 g/100 g.

      Wiedza konsumentów o interpretacji etykiet wciąż jest ograniczona, zwłaszcza w odniesieniu do procentowej wartości dziennej, porcji i związku między składnikami.

      Czy na etykietach produktów znajdują się informacje o alergenach i dodatkach?

      Substancje lub produkty powodujące alergie lub reakcje nietolerancji podkreśla się za pomocą pisma wyraźnie odróżniającego się od reszty wykazu składników, np. za pomocą innej czcionki, stylu lub koloru tła.

      Substancje lub produkty powodujące alergie lub reakcje nietolerancji określa załącznik II do Rozporządzenia 1169/2011:

      1. Zboża zawierające gluten (tj. pszenica, żyto, jęczmień, owies, pszenica orkisz, kamut lub ich odmiany hybrydowe) oraz produkty pochodne.
      2. Skorupiaki.
      3. Jaja.
      4. Ryby.
      5. Orzeszki ziemne (orzeszki arachidowe).
      6. Soja i produkty pochodne.
      7. Mleko i produkty pochodne (łącznie z laktozą).
      8. Orzechy, tj. migdały, orzechy laskowe, orzechy włoskie, orzechy nerkowca, orzechy pekan, orzechy brazylijskie, pistacje/orzech pistacjowy, orzechy makadamia i produkty pochodne.
      9. Seler.
      10. Gorczyca.
      11. Nasiona sezamu.
      12. Dwutlenek siarki i siarczyny w stężeniach powyżej 10 mg/kg lub 10 mg/l w przeliczeniu na SO2.
      13. Łubin.
      14. Mięczaki.

      >> Więcej przydatnych wskazówek znajdziesz w artykule: Alergia na jajko i orzechy, czyli dieta eliminacyjna w praktyce

      Praktyczne wskazówki, jak czytać i interpretować etykiety produktowe

      1. Data minimalnej trwałości

      Wskazuje termin, do którego dany środek spożywczy zachowuje swoje szczególne właściwości pod warunkiem jego właściwego przechowywania. Nie oznacza to, że po tej dacie produkt stanie się niebezpieczny.

      2. Oznakowanie

      Zawsze poprzedzony formułą:

      • „najlepiej spożyć przed …” – gdy jest podana dokładna data (dzień, miesiąc, rok),
      • „najlepiej spożyć przed końcem …” – gdy dotyczy tylko miesiąca lub roku.

      Wymagane jest dołączenie na etykiecie produktu warunków przechowywania (np. temperatura, wilgotność) takim oznaczeniem – „przechowywać w temperaturze X”.

      3. Termin przydatności do spożycia

      Dotyczy produktów szybko psujących się (np. mięso, ryby, nabiał) – po tej dacie nie można ich spożywać ze względu na ryzyko zdrowotne.

      4. Niska zawartość tłuszczu – produkt zawiera nie więcej niż 3g tłuszczu/100g dla produktów  stałych lub 1,5g tłuszczu/100ml dla produktów płynnych.

      5. Nie zawiera tłuszczu – produkt zawiera nie więcej niż 0,5g tłuszczu/100g(100ml).

      6. O obniżonej zawartości tłuszczu – 30% mniej tłuszczu w stosunku do analogicznych  produktów na rynku.

      7. Niska zawartość cukrów – nie więcej niż 5g cukrów/100g lub 2,5g/100ml.

      8. Nie zawiera cukrów – 0,5g cukrów/100g(100ml).

      9. Bez dodatku cukrów – nie zawiera żadnych dodanych cukrów prostych, dwucukrów, ani żadnych innych środków spożywczych zastosowanych ze względu na ich właściwości słodzące. Jeżeli cukry występują naturalnie w środku spożywczym na etykiecie powinna się pojawić informacja „zawiera naturalnie występujące cukry”.

      10. Źródło błonnika pokarmowego – przynajmniej 3g błonnika/100g lub 1,5g/100kcal.

      11. Wysoka zawartość błonnika pokarmowego – produkt zawiera przynajmniej 6g  błonnika/100g lub przynajmniej 3g/100kcal.

      12. Źródło białka – przynajmniej 12% wartości energetycznej środka spożywczego pochodzi z  białka.

      13. Wysoka zawartość białka – przynajmniej 20% wartości energetycznej środka spożywczego  pochodzi z białka.

      Podsumowanie

      Etykieta produktu spożywczego to mapa, która prowadzi konsumenta przez skład, wartość odżywczą i bezpieczeństwo żywności. Znajomość jej elementów – od wykazu składników, przez oznaczenie alergenów, aż po interpretację informacji żywieniowych – pozwala podejmować bardziej świadome i zdrowe decyzje zakupowe. Zrozumienie etykiet to pierwszy krok do lepszego odżywiania i unikania składników niepożądanych. Zatem – weź produkt do ręki i sprawdź etykietę! Przeanalizuj ją samodzielnie i przekonaj się, co naprawdę zawiera Twój ulubiony jogurt, chleb czy baton – warto!

      Bibliografia:

      1. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej; ,,O czym powie etykieta?”; dr inż. Katarzyna Stoś, prof. nadzw. NIZP-PZH

      2. PZU zdrowie; ,, Szybki kurs czytania etykiet, jak zostać świadomym konsumentem?”

      Biała dieta – czym jest i kiedy należy ją stosować?

      Magdalena Konowrocka
      -
      0
      Biała dieta – czym jest i kiedy należy ją stosować?

      Biała dieta to specjalny sposób żywienia, który ma zastosowanie przede wszystkim w przygotowaniu do kolonoskopii oraz w stomatologii estetycznej. Polega na czasowym wyeliminowaniu produktów bogatych w błonnik i intensywnie barwiących, na rzecz jasnych i lekkostrawnych pokarmów.

      W artykule wyjaśniamy, czym dokładnie jest biała dieta, jakie produkty są dozwolone, kiedy należy ją stosować i jaki ma wpływ na zdrowie. Jeśli przygotowujesz się do badania kolonoskopii lub zabiegu wybielania zębów – koniecznie przeczytaj ten poradnik, by dowiedzieć się, jak najlepiej przygotować się od strony dietetycznej.

      Spis treści:

      1. Co to jest biała dieta?
      2. Ogólne zasady białej diety
      3. Kiedy przejść na białą dietę?
      4. Biała dieta: co warto jeść, a czego unikać?
      5. Jaki jest zalecany czas stosowania białej diety?
      6. Wpływ białej diety na zdrowie
      7. Biała dieta – podsumowanie
      8. FAQ. Biała dieta – często zadawane pytania

      Co to jest biała dieta?

      Biała dieta to dieta niskoresztkowa, bazująca na produktach o jasnym, białym lub bladożółtym kolorze. Stosowana przede wszystkim przed badaniem kolonoskopowym, aby uniemożliwić pozostawanie barwników, które mogą zaburzyć ocenę błony śluzowej jelita. Białą dietę zalecają również stomatolodzy po zabiegu wybielania zębów.

      >> Dowiedz się, co wchodzi w zakres pakietu zdrowe jelita w ALAB laboratoria:

      Pakiet zdrowe jelita banerek

      Ogólne zasady białej diety

      1. Wybieraj tylko jasne produkty.

      Podstawą białej diety są produkty jasne, neutralne w kolorze, lekkostrawne i niskobłonnikowe. Dozwolone są m.in.:

      • białe pieczywo – pszenne bułki, jasny chleb tostowy, sucharki.
      • biały makaron i ryż bez dodatków warzyw czy sosów barwiących.
      • ziemniaki – gotowane lub pieczone bez skórki i przypraw typu curry czy papryka.
      • nabiał – biały ser twarogowy, naturalny jogurt, mleko, śmietanka.
      • jajka – najlepiej gotowane na miękko lub twardo, bez dodatków.
      • białe mięsa – gotowany lub pieczony filet z kurczaka, indyka, chuda ryba (np. dorsz, morszczuk).
      • desery – biała czekolada, waniliowe budynie, jasne galaretki, lody śmietankowe lub waniliowe.

      2. Unikaj pokarmów barwiących

      Wszystkie produkty o intensywnym kolorze, zarówno naturalnym, jak i sztucznie barwione, są przeciwwskazane. Należy wykluczyć:

      • kolorowe warzywa i owoce (np. buraki, marchew, szpinak, jagody, wiśnie, maliny).
      • barwione napoje (np. cola, napoje izotoniczne, soki owocowe).
      • przyprawy barwiące potrawy (np. kurkuma, papryka słodka i ostra, curry).
      • sosy zawierające barwniki (np. keczup, musztarda, sos sojowy).

      3. Unikaj produktów wysokoresztkowych

      Dieta biała zakłada eliminację pokarmów bogatych w błonnik, ponieważ są one trudniej trawione i mogą wpływać niekorzystnie na przewód pokarmowy. Należy unikać:

      • pieczywa pełnoziarnistego, gruboziarnistych kasz, otrębów.
      • roślin strączkowych – grochu, fasoli, soczewicy, soi.
      • orzechów i pestek (także w formie masła orzechowego).
      • surowych warzyw oraz owoców o ciemnym miąższu lub skórce.
      • ziół i przypraw w dużych ilościach.

      5. Posiłki powinny być lekkostrawne – gotowane, duszone lub pieczone bez tłuszczu.

      6. Należy pić dużo wody niegazowanej, herbaty białej lub rumiankowej i unikać napojów barwiących.

      7. Dieta nie powinna być stosowana długoterminowo – zalecany okres to zazwyczaj od 1 do 5 dni, w zależności od wskazań.

      Kiedy przejść na białą dietę?

      Jednym z głównych wskazań do stosowania białej diety jest przygotowanie do badania kolonoskopii, czyli endoskopowego badania jelita grubego. Stosuje się ją na 2-3 dni przed kolonoskopią, aby przygotować jelito i umożliwić jego dokładne oczyszczenie.

      Według aktualnych zaleceń medycznych (m.in. ESGE – European Society of Gastrointestinal Endoscopy, 2020), dieta niskoresztkowa – w tym tzw. biała dieta – powinna być stosowana przez 2-3 dni przed kolonoskopią. Ma to na celu:

      • zmniejszenie ilości resztek pokarmowych w świetle jelita grubego.
      • ułatwienie działania środków przeczyszczających, których pacjent używa w ramach przygotowania do badania.
      • zwiększenie skuteczności oczyszczania jelit, co przekłada się bezpośrednio na dokładność diagnostyczną kolonoskopii – szczególnie w wykrywaniu zmian polipowatych lub przednowotworowych.

      >> Przeczytaj: Rak jelita grubego – objawy, badania przesiewowe, leczenie i profilaktyka

      Pozostałe wskazania do stosowania białej diety:

      • po zabiegach wybielania zębów, aby zapobiec przebarwieniom szkliwa wrażliwego na barwniki pokarmowe.
      • w dietoterapii przewodu pokarmowego – w stanach zapalnych, biegunkach lub innych schorzeniach, gdzie zalecana jest dieta lekkostrawna i niskoresztkowa.
      • u dzieci i osób starszych – gdy potrzebna jest tymczasowa dieta eliminująca obciążenie przewodu pokarmowego.

      >> Sprawdź też: Dieta przed kolonoskopią – jadłospis krok po kroku

      Biała dieta: co warto jeść, a czego unikać?

      ✅ Dozwolone:

      • mleko, jogurt (bez owoców/dodatków), biały ser, biała czekolada, lody waniliowe, śmietana, masło.
      • biały ryż, biały makaron, białe pieczywo.
      • ziemniaki (puree, gotowane), jajka, biały kurczak, ryba, tofu.
      • jasne buliony, herbata, kawa bez mleka, klarowne napoje (np. jasna lemoniada).

      ⛔ Niedozwolone:

      • warzywa i owoce o intensywnym kolorze (np. pomidory, szpinak, jagody).
      • produkty pełnoziarniste, strączki, orzechy, nasiona.
      • barwione napoje, soki, kawa, herbata czarna i zielona.
      • przyprawy barwiące: kurkuma, curry, papryka, sos sojowy.

      Jaki jest zalecany czas stosowania białej diety?

      Zwykle 3 dni przed kolonoskopią – krótki okres pozwalający na skuteczne oczyszczenie jelita przy minimalnej uciążliwości.

      Wpływ białej diety na zdrowie

      Biała dieta nie ma na celu długofalowych korzyści zdrowotnych, ale krótkoterminowo, ponieważ:

      • zmniejsza resztki w jelitach, ułatwia ocenę endoskopową.
      • jest uboga w błonnik – białą dietę stosuje się wyłącznie przed zabiegiem, nie dłużej niż zalecony czas.

      Długotrwałe stosowanie może prowadzić do niedoborów błonnika, witamin i minerałów, dlatego nie nadaje się jako ogólna dieta lecznicza.

      >> Dowiedz się: Jak łączyć witaminy i minerały? Synergizm i antagonizm składników odżywczych

      👉 Krótkoterminowe korzyści zdrowotne:

      • zmniejszenie resztek pokarmowych w jelitach – dieta biała, dzięki eliminacji błonnika i barwiących produktów, skutecznie ogranicza ilość resztek w jelicie grubym. Badania pokazują, że przy stosowaniu diety niskoresztkowej (w tym „białej”) uzyskuje się lepsze oczyszczenie jelita przed kolonoskopią niż w przypadku klasycznej diety płynnej.
      • lepsza tolerancja i większy komfort pacjenta – pacjenci stosujący białą dietę zgłaszają mniejsze uczucie głodu, mniejsze osłabienie i większą satysfakcję niż osoby na tradycyjnej diecie płynnej.

      👉 Potencjalne skutki uboczne i ograniczenia:

      • niedobory błonnika i składników odżywczych – biała dieta praktycznie eliminuje błonnik pokarmowy, który odgrywa istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu przewodu pokarmowego.
      • niskie spożycie witamin i minerałów – ze względu na eliminację warzyw, owoców i produktów pełnoziarnistych, biała dieta jest uboga w witaminę C, witaminy z grupy B, potas, magnez oraz przeciwutleniacze. Dlatego powinna być stosowana wyłącznie przez krótki okres czasu (zazwyczaj 1–3 dni) i nigdy jako dieta długoterminowa czy odchudzająca.

      >> Dobrze wiedzieć z czym nie łączyć witaminy C? Dietetyczne fakty i mity na temat witaminy C

      Biała dieta – podsumowanie

      Biała dieta to krótkoterminowy model żywienia oparty na jasnych, lekkostrawnych produktach. Stosuje się ją głównie przez 2-3 dni przed kolonoskopią, aby skutecznie oczyścić jelita i ułatwić ocenę ich stanu podczas badania. Znajduje również zastosowanie po zabiegach wybielania zębów, minimalizując ryzyko przebarwień. Choć dieta ta jest dobrze tolerowana i zwiększa komfort pacjenta, jej długotrwałe stosowanie jest niewskazane ze względu na ryzyko niedoborów błonnika, witamin i składników mineralnych.

      Jeśli planujesz badanie diagnostyczne lub zabieg stomatologiczny, skonsultuj z lekarzem czas trwania białej diety i zastosuj się do zaleceń. Odpowiednie przygotowanie żywieniowe może realnie wpłynąć na jakość i skuteczność procedury!

      FAQ. Biała dieta – często zadawane pytania

      Czy na białej diecie można jeść jajka?

      Tak – jajka są dozwolone. Stanowią dobre źródło białka i są jasne barwą, co nie zaburza preparacji jelita.

      Czy na białej diecie można jeść rosół?

      Tak – klarowne buliony drobiowe, bez warzyw, są akceptowane (tylko jasne, bez miąższu ani barwników).

      Czy na białej diecie można jeść ser żółty?

      Sery żółte są zazwyczaj dozwolone, o ile nie ma silnego barwienia.

      Co zamiast kawy przy białej diecie?

      Przy białej diecie zamiast kawy można pić wodę, delikatne herbaty ziołowe (np. rumianek), słabą białą herbatę lub jasne napary bez barwników. Unikaj ciemnych napojów, które mogą barwić szkliwo lub błonę śluzową.

      Czy jabłko jest dozwolone na białej diecie?

      Nie – jabłko ma barwniki i błonnik, dlatego nie mieści się w białej diecie zaleconej przed kolonoskopią.

      Bibliografia

      1. European Society of Gastrointestinal Endoscopy (ESGE). „Guidelines on bowel preparation for colonoscopy.” Endoscopy, 2020.

      2. NHS (National Health Service) UK – Patient Information Leaflet „Dietary advice for bowel preparation before colonoscopy.”

      3. Sung AD, Jackson K, Frazier DL. White Diet for Colonoscopy Preparation Increases Satisfaction without Compromising Bowel Cleanliness. Clinical Gastroenterology and Hepatology, 2016;

      4. National Library of Medicine White Vegetables: A Forgotten Source of Nutrients: Purdue Roundtable Executive Summary.

      5. National Library of Medicine Contributions of White Vegetables to Nutrient Intake: NHANES 2009–2010.

      Co jeść przy biegunce a czego unikać? Dieta biegunkowa

      Adrianna Dąbrowska-Hulka
      -
      0
      Co jeść przy biegunce a czego unikać? Dieta biegunkowa

      Z biegunką mogą się wiązać powikłania takie jak odwodnienie, zaburzenie funkcjonowania gospodarki wodno-elektrolitowej, czy osłabienie. Dlatego, gdy pojawi się biegunka, warto od razu działać i zastosować zasady żywienia, które pomogą złagodzić i skrócić objawy. Jak powinna wyglądać dieta w biegunce? Dowiesz się po przeczytaniu artykułu.

      Spis treści:

      1. Co jeść przy biegunce? Wskazane produkty
      2. Dieta BRAT
      3. Czego nie jeść przy biegunce?
      4. Zasady diety biegunkowej
      5. Dieta w biegunce a nawodnienie
      6. Dieta w biegunce – przykładowy jadłospis
      7. Podsumowanie informacji
      8. FAQ. Dieta w biegunce – często zadawane pytania

      Co jeść przy biegunce? Wskazane produkty

      Produkty spożywane podczas biegunki powinny być łatwostrawne i nie powinny podrażniać przewodu pokarmowego. Zalecany jest wybór młodych, delikatnych warzyw oraz poddawanie ich obróbce termicznej. Można korzystać z pieczywa jasnego, drobnoziarnistych kasz jako źródeł błonnika pokarmowego.

      W diecie biegunkowej dobrymi źródłami białka są na przykład jajka gotowane, chude mięso i ryby czy też nabiał, jeśli jest dobrze tolerowany. Pacjenci mogą spożywać masło i oleje roślinne, ale na zimno, dodane do posiłku już po ugotowaniu/upieczeniu.

      >> Przeczytaj: Dieta lekkostrawna – komu jest zalecana i na czym polega?

      Kategoria produktówProdukty dozwolone na diecie łatwostrawnej w biegunce
      Nabiał i jego alternatywy, jaja> Nabiał chudy i półtłusty – mleko, biały ser,
      > Jogurt, kefir
      > Napoje roślinne: ryżowy, owsiany, sojowy
      > Jajka gotowane (nie na miękko), jajecznica na parze
      Mięso i ryby> Mięso chude: kurczak, indyk, mięso z królika, wołowina, cielęcina, chude wędliny i szynki,
      > Chude ryby: mintaj, dorsz, tuńczyk, pstrąg, sandacz, leszcz,
      Warzywa> Gotowane, rozdrobnione: marchew, pietruszka, seler korzeniowy, ziemniaki, szpinak, dynia, kabaczek
      > Surowe (oprócz ostrej fazy biegunki): sałata, cykoria, pomidor sparzony bez skórki
      Owoce> Bez skórki i pestek, poddane obróbce termicznej: brzoskwinie, jabłka, melon, owoce jagodowe
      > Banan
      > Przeciery owocowe
      Produkty zbożowe> Pieczywo jasne, po ostrej fazie – bułki graham
      > Drobnoziarniste kasze: kuskus, manna, krakowska, jęczmienna
      > Ryż: biały, basmati, paraboliczny,
      > Drobne makarony,
      > Gotowane płatki owsiane błyskawiczne
      Źródła tłuszczów> Spożywane na zimno: masło, oleje roślinne: rzepakowy, sojowy, oliwa z oliwek
      Desery> Kisiele, galaretki i musy z owoców dozwolonych
      Inne> Kleiki, zupy z dozwolonych warzyw, dżemy bez pestek, lane kluski, leniwe pierogi.

      Dieta BRAT

      W przypadku wystąpienia ostrej biegunki, można zastosować dietę BRAT (ang. Bananas, Rice, Apple and Toast). Składa się ona z niedojrzałych bananów, białego ryżu ugotowanego na miękko, jabłek pieczonych bez skórki i pieczywa pszennego.

      Jest to dieta, która ma na celu łagodzenie objawów i powinna trwać tylko w ostrej fazie biegunki, czyli do momentu powrotu apetytu.

      >> Zobacz: Brak apetytu, brak łaknienia – czym jest, polecane żywienie

      Następnie pacjenci powinni pamiętać o stopniowym włączaniu do diety innych produktów, które również mogą wspomagać w walce z biegunką. Zaliczają się do nich:

      • napary z czarnych jagód,
      • marchew ugotowana i zmiksowana na konsystencję puree,
      • ziemniaki gotowane,
      • gotowane jajka.

      Wprowadzanie tych produktów powinno odbywać się stopniowo, aby nie obciążać układu pokarmowego i wspierać proces leczenia.

      Jeśli objawy nasilają się, biegunka jest bardzo intensywna lub masz do czynienia z biegunką przetrwałą lub przewlekłą (powyżej 14 dni), warto skonsultować się z lekarzem oraz wykonać odpowiednie badania (np. badania kału w kierunku pasożytów, posiew kału, odpowiednie badania obrazowe).

      Badanie posiew kału banerek

      Czego nie jeść przy biegunce?

      W czasie biegunki powinno się unikać szczególnie produktów ciężkostrawnych, podrażniających błony śluzowe przewodu pokarmowego oraz wzdymających. Nie należy zapominać, by wykluczać też składniki indywidualnie źle tolerowane.

      Na przykład osoby chorujące na celiakię muszą ściśle przestrzegać diety bezglutenowej. W przypadku nietolerancji laktozy konieczny jest wybór nabiału bezlaktozowego. Z kolei pacjenci chorujący na zespół jelita drażliwego (IBS) powinni unikać produktów z wysoką zawartością węglowodanów łatwo fermentujących (FODMAP), które indywidualnie są źle tolerowane.

      >> Sprawdź też: Wpływ diety low-FODMAP na IBS

      Podsumowanie, czego nie jeść podczas biegunki:
      > produktów pełnoziarnistych zbożowych,
      > ostrych przypraw,
      > produktów wędzonych i marynowanych,
      > surowych twardych owoców i warzyw,
      > nasion roślin strączkowych,
      > czosnku i cebuli, również w przyprawach,
      > orzechów,
      > grzybów,
      > produktów wysoko przetworzonych, słodyczy, fast food,
      > słodzików: sorbitolu, ksylitolu, mannitolu, malnitolu,
      > produktów indywidualnie źle tolerowanych.

      Zasady diety biegunkowej

      Posiłki na diecie w czasie biegunki nie powinny być twardej konsystencji, polecane jest rozdrabnianie, miksowanie, blendowanie, gotowanie do miękkości. Potrawy warto przyprawiać delikatnie, suszonymi lub świeżymi ziołami, unikając ostrych i mocno doprawionych posiłków. Szczególnie dbajmy o odpowiedni sposób obróbki termicznej – unikajmy smażenia, grillowania, smażenia w głębokim tłuszczu, duszenia z obsmażeniem.

      Sposoby obróbki termicznej polecane na diecie biegunkowej:

      • gotowanie w wodzie,
      • gotowanie na parze,
      • pieczenie w pergaminie lub rękawie bez dodatku tłuszczu,
      • duszenie bez obsmażania.

      >> To może Cię zainteresować: Dieta lekkostrawna – komu jest zalecana i na czym polega?

      Dieta w biegunce a nawodnienie

      W terapii biegunki, kluczowym aspektem jest utrzymanie prawidłowego nawodnienia organizmu. Warto często sięgać po przegotowaną wodę; unikajmy długich przerw w przyjmowaniu płynów, żeby nie dopuścić do odwodnienia.

      W przypadku bardzo nasilonych lub długotrwałych biegunek, zalecane jest stosowanie doustnych roztworów nawadniających, znanych również jako ORS (ang. Oral Rehydration Solutions). Zawierają w swoim składzie glukozę oraz sole mineralne, co czyni je skutecznym sposobem na uzupełnienie płynów i elektrolitów utraconych w wyniku biegunki.

      W czasie biegunki dodatkowo można włączyć napary ziołowe z:

      • rumianku,
      • melisy,
      • mięty,
      • lipy.

      >> Przeczytaj: Niestrawność (dyspepsja) – objawy, przyczyny i łagodzenie dolegliwości

      Dieta w biegunce – przykładowy jadłospis

      W przypadku biegunki, dieta powinna mieć charakter łatwostrawny, poniżej przedstawiono przykładowy jadłospis w czasie biegunki – 1700 kcal. W razie potrzeby wybieramy nabiał bez laktozy.

      Śniadanie – Kleik ryżowy z jabłkiem (330 kcal)

      • Składniki:
        • Ryż biały – 50 g (1/4 szklanki),
        • Jabłko – 90 g (ok. ½ sztuki),
        • Jogurt naturalny (w razie potrzeby – bez laktozy) – 180 g (1 opakowanie),
        • Cynamon – 1 g (1/4 łyżeczki).
      • Przygotowanie:
        • Ryż gotujemy 2-3 minuty dłużej niż wskazuje instrukcja na opakowaniu do konsystencji kleiku. W tym samym czasie obieramy jabłko ze skórki, dusimy je w rondelku na odrobinie wody do miękkości (około 5 minut).  Duszone jabłko mieszamy z cynamonem, dodajemy do kleiku ryżowego i polewamy jogurtem.

      II śniadanie – Koktajl borówkowy (285 kcal)

      • Składniki:
        • Jogurt owczy – 115 g (1 opakowanie),
        • Napój owsiany bez cukru – 50 ml (1/5 szklanki),
        • Banan lekko niedojrzały – 60 g (ok. 1/2 sztuki),
        • Borówki – 100 g (2 garstki),
        • Olej lniany (źródło kwasu ALA) – 5 ml (1 łyżeczka).
      • Przygotowanie:
        • Wszystkie składniki blendujemy.

      Obiad – Lekka potrawka z kurczaka z warzywami (540 kcal)

      • Składniki:
        • Kasza kuskus – 55 g (1/3 szklanki),
        • Mięso z piersi kurczaka – 170 g (ok. 1 sztuka),
        • Marchew – 90 g (ok. 2 sztuki),
        • Pietruszka – 80 g (ok. 1 sztuka),
        • Oliwa z oliwek – 10 g (1 łyżka),
        • Bazylia suszona – 1 g (1 łyżeczka),
        • Majeranek – 0,5 g (0,5 łyżeczki),
        • Sól – 1 g (1 szczypta).
      • Przygotowanie:
        • Pierś opłukujemy i osuszamy, następnie kroimy w paski lub dużą kostkę. Przyprawiamy ziołami i szczyptą soli i odstawiamy na kilka minut. W między czasie warzywa opłukujemy. Marchewkę i pietruszkę obieramy i kroimy w półkrążki. Kurczaka i warzywa gotujemy na parze. W tym czasie kaszę gotujemy zgodnie z instrukcją na opakowaniu. Po przygotowaniu, wszystkie składniki dania skrapiamy oliwą.

      Podwieczorek – Zupa krem z marchwi (180 kcal)

      • Składniki:
        • Bulion warzywny – 75 ml (1/3 szklanki)
        • Marchew – 135 g (ok. 3 sztuki),
        • Ziemniaki – 45 g (0,5 sztuki),
        • Sól – 1 g (1 szczypta),
        • Oliwa z oliwek – 10 g (1 łyżka),
        • Chleb pszenny – 30 g (1 kromka).
      • Przygotowanie:
        • Marchewkę obieramy i kroimy w talarki, ziemniaka obieramy i kroimy w kostkę. Warzywa dusimy pod przykryciem przez 15 minut, mieszając od czasu do czasu. Wlewamy gorący bulion, doprowadzamy do wrzenia, zmniejszamy ogień i gotujemy jeszcze przez około 15 minut. Całość miksujemy na gładki krem, doprawiamy szczyptą soli. Gotową zupę polewamy oliwą i podajemy z pieczywem pszennym.

      Kolacja – Kanapki z twarożkiem (280 kcal)

      • Składniki:
        • Ser twarogowy chudy – 60 g (2 plastry),
        • Jogurt naturalny – 40 g (2 łyżki),
        • Oliwa z oliwek – 5 ml (1 łyżeczka),
        • Bazylia, świeża – 2 g (1 garstka),
        • Pomidor – 90 g (1/2 sztuki),
        • Chleb pszenny – 60 g (2 kromki),
      • Przygotowanie:
        • Pomidora sparzamy i obieramy ze skórki, kroimy drobno (w ostrej fazie biegunki zmieniamy ten składnik na marchew gotowaną na parze lub duszoną). Twaróg rozgniatamy widelcem, mieszamy z jogurtem, oliwą, bazylią, dodajemy pokrojonego pomidora i mieszamy. Twarożek podajemy z pieczywem.

      Podsumowanie informacji

      Odpowiednio dobrana dieta może znacząco złagodzić objawy biegunki i wspomóc szybszy powrót do zdrowia. Kluczowe jest unikanie produktów drażniących przewód pokarmowy oraz wybór łatwostrawnych dań przygotowywanych w łagodny sposób. Równie ważne jest systematyczne nawadnianie organizmu i stopniowe wprowadzanie kolejnych produktów, gdy objawy zaczynają ustępować.

      FAQ. Dieta w biegunce – często zadawane pytania

      Jaka zupa jest najlepsza podczas biegunki?

      Najlepsze będą zupy na bazie dozwolonych warzyw– np. zupa marchewkowo-ryżowa, kleik ryżowy, zupa z dyni lub ziemniaków. Powinny być gotowane bez smażenia, bez ostrych przypraw, na wodzie lub lekkim bulionie warzywnym. Można dodać odrobinę tłuszczu (np. oliwy z oliwek) dopiero po ugotowaniu.

      Czy można jeść jajka w czasie biegunki?

      Tak, jajka gotowane oraz jajecznica przygotowana na parze są zalecane – to łatwostrawne źródło białka. Należy unikać jaj smażonych.

      Czy kefir jest dobry na biegunkę?

      Kefir można spożywać tylko jeśli jest dobrze tolerowany. W diecie biegunkowej dopuszcza się chudy lub półtłusty nabiał, więc kefir o niskiej zawartości tłuszczu może być dobrym wyborem.

      Czy czekolada jest dobra na biegunkę?

      Nie. Czekolada nie jest zalecana – to produkt wysoko przetworzony, zawierający tłuszcze, cukier. Może też zawierać słodziki (np. ksylitol), które nasilają biegunkę.

      Jaka herbata przy biegunce?

      Zalecane są herbaty ziołowe o działaniu łagodzącym i przeciwzapalnym, np.: rumianek, melisa, mięta, lipa. Można też pić lekko parzoną herbatę, unikajmy mocno parzonych naparów.

      Czy banan zatrzymuje biegunkę?

      Lekko niedojrzały banan jest składnikiem diety BRAT polecanej przy intensywnej biegunce, może łagodzić jej objawy.

      Jak wygląda biegunka?

      Biegunka charakteryzuje się wzrostem liczby wypróżnień i zmianą ich konsystencji.  Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opisuje ją jako stan, gdy wypróżnienia pojawiają się powyżej trzech razy na dobę. Innym kryterium rozpoznania jest zwiększenie masy stolca do ponad 200 gramów w ciągu 24 godzin. Jednocześnie pacjenci borykający się z biegunką obserwują zmianę konsystencji wypróżnień na płynną lub półpłynną.

      Od czego może być biegunka?

      Przyczyny biegunek są często trudne do jednoznacznej identyfikacji. Czynniki, które mogą je powodować to na przykład:
      >> Infekcje: bakteryjne (np. Escherichia coli, Salmonella spp., Shigella spp., Campylobacter jejuni), wirusowe (np. norowirus, rotawirus), pasożytnicze, grzybicze,
      >> Zatrucia pokarmowe: intoksykacje,
      >> Alergie i nietolerancje: alergia na produkty spożywcze, niedobór laktazy,
      >> Zaburzenia trawienia i wchłaniania: stan po resekcji żołądka, sprue tropikalna, choroba Whipple’a, przewlekłe stany zapalne jelit, gruczolaki i raki okrężnicy, zaburzenia hormonalne (np. nadczynność tarczycy), zespół jelita drażliwego (IBS),
      >> Czynniki psychologiczne: stres, nerwica, lęki,
      >> Leki: antybiotyki, metyldopa, furosemid, metoklopramid, cytostatyki, kolchicyna, teofilina, fenytoina.

      Bibliografia

      1. Unicef and D. WHO, ‘Why children are still dying and what can be done. New York: The United Nations Children’s Fund (UNICEF)’, World Health Organization (WHO), 2009.
      2. C. O’Reilly, K. Alberti, D. Olson, and E. Mintz, ‘Diarrheal diseases’, Health in Humanitarian Emergencies: Principles and Practice for Public Health and Healthcare Practitioner, D. Townes, Ed, pp. 310–335, 2018.
      3. Dariusz Włodarek and Ewa Lange, Współczesna dietoterapia. Warszawa, 2023.
      4. K. Janion, K. Walkiewicz, A. Copija, and E. Nowakowska-Zajdel, ‘PRAKTYCZNE ZALECENIA ŻYWIENIOWE W TRAKCIE CHEMIOTERAPII U CHORYCH NA NOWOTWORY PRZEWODU POKARMOWEGO.’, Polish Nursing/Pielegniarstwo Polskie, vol. 69, no. 3, 2018.
      5. A. C. Ford et al., ‘American College of Gastroenterology monograph on the management of irritable bowel syndrome and chronic idiopathic constipation’, Am J Gastroenterol, vol. 109 Suppl 1, pp. S2-26; quiz S27, Aug. 2014, doi: 10.1038/ajg.2014.187.
      6. K. SPECJALIZACJI and M. F. K. ŁONGIEWSKA-MICHALSKA, ‘ŻYWIENIE IMMUNOMODULUJĄCE U CHORYCH ONKOLOGICZNYCH’.
      7. J. Wasielica-Berger, ‘Ostra biegunka’, Gastroenterologia Kliniczna. Postępy i Standardy, vol. 10, no. 1, pp. 14–22, 2018.
      8. A. Prystupa, D. Skomorowska, J. Schabowski, and J. Mosiewicz, ‘Diagnostyka i leczenie pacjenta z przewlekłą biegunką w gabinecie lekarza rodzinnego’, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, vol. 16, no. 1, p. 45, 2010.

      Gorzki smak w ustach – o czym może świadczyć?

      Sandra Słuszewska
      -
      0
      Gorzki smak w ustach – o czym może świadczyć?

      Gorzki smak w ustach to dolegliwość, która może pojawić się nagle i utrzymywać przez krótki czas, ale bywa też objawem nawracającym i trudnym do zignorowania. Choć z pozoru wydaje się błaha, w rzeczywistości może być sygnałem różnych zaburzeń. Co oznacza gorzki smak w ustach?

      Z tego artykułu dowiesz się, m.in.:
      >> jakie są najczęstsze przyczyny gorzkiego smaku w ustach – zarówno te wynikające z naturalnych procesów fizjologicznych, jak i poważniejszych zaburzeń zdrowotnych;
      >> dlaczego gorycz może pojawiać się po jedzeniu, po przebudzeniu lub w trakcie choroby;
      >> jakie schorzenia mogą być powiązane z gorzkim smakiem;
      >> jak złagodzić objaw, jakim jest gorzki smak;
      >> kiedy należy skonsultować się z lekarzem

      Spis treści:

      1. Gorzki smak w ustach – przyczyny
      2. Gorzki smak w ustach a przyjmowane leki i antybiotyki
      3. Gorycz w ustach – przyczyny stomatologiczne
      4. Gorycz w ustach a chora trzustka i wątroba
      5. Refluks a gorzki smak w ustach
      6. Zakażenie Helicobacter pylori – gorzki smak w ustach
      7. Gorzki smak w ustach a kamica żółciowa
      8. Inne możliwe przyczyny goryczy w ustach
      9. Gorycz w ustach – diagnostyka. Kiedy udać się do lekarza?
      10. Jak pozbyć się gorzkiego smaku w ustach?
      11. Domowe sposoby na gorzki smak w ustach
      12. FAQ. Gorzki smak w ustach – często zadawane pytania

      Gorzki smak w ustach – przyczyny

      Gorzki smak w ustach podczas choroby to częsty objaw, który może mieć różne przyczyny:

      • przyjmowane leki;
      • problemy stomatologiczne;
      • choroby trzustki i wątroby;
      • refluks żołądkowo-przełykowy;
      • zakażenie Helicobacter pylori.

      >> Zobacz: Metaliczny posmak w ustach – skąd się bierze i co oznacza?

      Gorzki smak w ustach a przyjmowane leki i antybiotyki

      W praktyce klinicznej gorzki smak w ustach po antybiotyku stanowi relatywnie częsty, choć zazwyczaj nieszkodliwy, skutek uboczny farmakoterapii. Zjawisko to nie ogranicza się wyłącznie do bezpośredniego kontaktu substancji leczniczej z receptorami smakowymi – wiele antybiotyków, jak również inne leki (np. moczopędne, inhibitory ACE czy preparaty stosowane w leczeniu POChP), po wchłonięciu z przewodu pokarmowego trafia do krwiobiegu, skąd przedostają się do śliny, wywołując uczucie goryczy.

      Dodatkowo niektóre związki czynne mogą wpływać na metabolizm cynku – pierwiastka kluczowego dla prawidłowego odczuwania smaku – co potęguje nieprzyjemne wrażenia smakowe. Choć gorzki posmak w ustach po antybiotykoterapii bywa dokuczliwy, jego obecność ma charakter przejściowy i ustępuje wraz z zakończeniem leczenia.

      Badanie_cynku we krwi banerek

      Gorycz w ustach – przyczyny stomatologiczne

      Gorycz w ustach może mieć swoje źródło nie tylko w układzie pokarmowym czy farmakoterapii, ale również – i to bardzo często – w problemach stomatologicznych. Niewłaściwa higiena jamy ustnej sprzyja namnażaniu się bakterii, które kolonizują powierzchnię języka, szkliwo zębów i błony śluzowe, prowadząc do rozwoju stanów zapalnych oraz infekcji. Gorzki smak może być objawem toczących się procesów chorobowych w obrębie jamy ustnej, takich jak:

      • zapalenie dziąseł i przyzębia – przewlekłe stany zapalne tkanek okołozębowych często dają sygnał w postaci metaliczno-gorzkiego posmaku;
      • próchnica – obecność nieleczonych ubytków to efekt działania bakterii rozkładających cukry, co prowadzi do demineralizacji szkliwa i może objawiać się nieprzyjemnym smakiem;
      • nagromadzenie kamienia nazębnego – złogi mineralne stanowią doskonałe środowisko do rozwoju drobnoustrojów, które zaburzają równowagę mikrobiologiczną jamy ustnej;
      • zakażenia grzybicze i zapalenie języka – to stany, którym często towarzyszy posmak goryczy, pieczenie i dyskomfort podczas jedzenia;
      • nieprawidłowa pielęgnacja protez i aparatów ortodontycznych – ich niewłaściwe czyszczenie sprzyja gromadzeniu się bakterii i grzybów, które oddziałują na receptory smakowe.

      >> To może Cię zainteresować: Wygląd języka a choroby. Jakie zmiany na języku powinny niepokoić?

      Gorycz w ustach a chora trzustka i wątroba

      Gorycz w ustach może być subtelnym, ale istotnym sygnałem, że w organizmie dzieje się coś niepokojącego – zwłaszcza w obrębie wątroby i trzustki. W przypadku wątroby, zaburzenia jej funkcji metabolicznych – szczególnie w przebiegu schorzeń takich jak wirusowe zapalenie wątroby typu B i C, stłuszczenie, marskość czy choroby autoimmunologiczne – prowadzą do zakłócenia gospodarki cynkowej.

      To właśnie niedobór cynku, za którego metabolizm odpowiada wątroba, może nasilać wrażliwość receptorów smakowych, skutkując trwałym lub okresowym odczuwaniem gorzkiego posmaku, nawet po neutralnych potrawach. Podobnie trzustka, będąca kluczowym narządem w procesach trawienia i regulacji poziomu glukozy, może przyczyniać się do zaburzeń smakowych, zwłaszcza w przebiegu przewlekłego zapalenia. Towarzyszyć temu mogą także inne objawy jak uczucie pełności, nudności, utrata apetytu czy biały nalot na języku.

      Pakiet watrobowy banerek

      Refluks a gorzki smak w ustach

      Gorzki smak w ustach to jeden z typowych objawów refluksu żołądkowo-przełykowego – przewlekłego zaburzenia, w którym kwaśna, a czasem także żółciowa treść pokarmowa cofa się z żołądka do przełyku, a niekiedy aż do jamy ustnej. U podstaw tego zjawiska leży niewydolność dolnego zwieracza przełyku, który w fizjologicznych warunkach pełni funkcję zaworu zapobiegającego cofaniu się treści żołądkowej.

      Gdy mechanizm ten zawodzi, nadtrawione resztki pokarmowe, kwasy żołądkowe, a nawet żółć, mogą drażnić błonę śluzową przełyku i jamy ustnej, pozostawiając uporczywy, gorzki posmak – szczególnie po posiłkach lub w pozycji leżącej. Refluksowi często towarzyszy także zgaga, uczucie pieczenia za mostkiem, odbijanie, nudności, a niekiedy także czkawka czy ból w nadbrzuszu.

      >> Przeczytaj: Ból brzucha – skąd się bierze? Możliwe przyczyny i diagnostyka

      Zakażenie Helicobacter pylori – gorzki smak w ustach

      Zakażenie bakterią Helicobacter pylori to jedna z częstszych, choć często niedostrzeganych przyczyn dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego – w tym także uporczywego, gorzkiego smaku w ustach. Drobnoustrój ten bytuje głównie w błonie śluzowej żołądka, gdzie wywołuje stan zapalny, prowadzący do nadprodukcji kwasu solnego i zaburzeń w trawieniu. Efektem tego może być refluks żołądkowy lub cofanie się treści pokarmowej do przełyku i jamy ustnej, co daje nieprzyjemny, gorzki posmak, który pacjenci często odczuwają rano lub po posiłkach.

      Helicobacter_pylori_w_kale metoda automatyczna banerek

      Gorzki smak w ustach a kamica żółciowa

      Gorzki smak w ustach może być nieoczywistym, ale istotnym objawem kamicy żółciowej – schorzenia, w którym dochodzi do tworzenia się złogów w pęcherzyku żółciowym lub przewodach żółciowych. Te kamienie, powstające z wytrąconych składników żółci takich jak cholesterol, bilirubina czy białka, mogą zaburzać prawidłowy przepływ żółci do przewodu pokarmowego.

      W efekcie treść żółciowa, zamiast wspomagać trawienie tłuszczów, zalega i może cofać się do żołądka lub przełyku, powodując uczucie goryczy w ustach, zwłaszcza po spożyciu tłustych potraw. Smak ten bywa często opisywany jako metaliczny, żółciowy lub piekący i nierzadko towarzyszy mu zgaga, nudności, brak apetytu, a w bardziej zaawansowanych przypadkach – silne napady kolki żółciowej, objawiające się ostrym bólem w prawym podżebrzu.

      >> Sprawdź: Kamica żółciowa u dzieci i młodzieży – kazuistyka czy realny problem?

      Inne możliwe przyczyny goryczy w ustach

      Gorzki smak w ustach po jedzeniu – dlaczego się pojawia?

      W wielu przypadkach gorzki posmak w ustach jest wynikiem spożycia określonych produktów o naturalnie gorzkim profilu smakowym – takich jak rukola, cykoria, orzechy włoskie, kawa czy czerwone wino. Tego typu posmak jest zazwyczaj chwilowy i przemija samoistnie. Problem pojawia się, gdy gorycz utrzymuje się mimo wyeliminowania tych składników z diety – wówczas warto rozważyć przyczyny zdrowotne, zwłaszcza ze strony układu pokarmowego.

      Smaki_infografika mapa smaków na języku

      Gorzki smak w ustach po przebudzeniu – z czym się wiąże?

      Poranny, gorzki smak w ustach to objaw, który może wydawać się błahy, ale często stanowi sygnał zakłóceń w funkcjonowaniu układu pokarmowego lub jamy ustnej. W czasie snu dochodzi do fizjologicznego spadku produkcji śliny, która na co dzień pełni rolę naturalnej bariery ochronnej i oczyszczającej. Jej niedobór sprzyja przesuszeniu śluzówek oraz namnażaniu się bakterii odpowiedzialnych za nieprzyjemny smak i zapach.

      >> Zobacz: Halitoza i nieświeży oddech z żołądka. Przyczyny, diagnostyka i leczenie

      Jednocześnie, w pozycji leżącej zwiększa się ryzyko cofania się treści żołądkowej do przełyku, co w przypadku refluksu żołądkowo-przełykowego lub refluksu żółciowego może skutkować kwaśno-gorzkim posmakiem odczuwalnym zaraz po przebudzeniu. Dodatkowym czynnikiem są ciężkostrawne kolacje spożywane tuż przed snem oraz niektóre leki.

      >> Sprawdź: Żółć w żołądku: co oznacza i czy jest groźna? Objawy, przyczyny i leczenie nadmiaru żółci w żołądku

      Gorycz w ustach – diagnostyka. Kiedy udać się do lekarza?

      Krótkotrwałe zmiany smaku po spożyciu określonych produktów czy przyjmowaniu leków nie wymagają interwencji medycznej, jednak gdy gorzki posmak utrzymuje się przez dłuższy czas – szczególnie jeśli towarzyszą mu inne objawy – warto potraktować to jako sygnał ostrzegawczy. Do objawów, które powinny skłonić do konsultacji z lekarzem, należą m.in.

      W takich przypadkach konieczna jest dokładna diagnostyka – od oceny stanu jamy ustnej, przez badania laboratoryjne, aż po konsultacje specjalistyczne.

      >> To może Cię zainteresować: Niedożywienie – objawy, przyczyny i leczenie niedożywienia

      Jak pozbyć się gorzkiego smaku w ustach?

      Gorzki smak w ustach może mieć wiele przyczyn – od niewinnych błędów higienicznych po poważniejsze zaburzenia układu pokarmowego czy ogólnoustrojowe choroby. Dlatego kluczem do skutecznego pozbycia się tego uciążliwego objawu jest rozpoznanie jego źródła. Pierwszym krokiem powinna być wizyta u lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, który oceni sytuację kliniczną i – w razie potrzeby – skieruje pacjenta do odpowiedniego specjalisty, np. gastrologa, laryngologa lub stomatologa.

      Jeśli przyczyną goryczy jest nieprawidłowa higiena jamy ustnej, warto wdrożyć codzienną rutynę obejmującą dokładne szczotkowanie zębów i języka, nitkowanie przestrzeni międzyzębowych oraz stosowanie płynów do płukania ust o działaniu antybakteryjnym. Niezwykle istotne są także regularne kontrole stomatologiczne, dzięki którym możliwe jest wczesne wykrycie i leczenie próchnicy, zapalenia dziąseł czy innych stanów zapalnych.

      >> Przeczytaj: Żółty nalot na języku – co może oznaczać? Przyczyny żółtego języka

      Domowe sposoby na gorzki smak w ustach

      Gorzki smak w ustach to dolegliwość, z którą można spróbować poradzić sobie domowymi sposobami – szczególnie jeśli objaw nie jest związany z poważnym schorzeniem, a wynika np. z błędów higienicznych, diety lub przejściowego zaburzenia trawienia. Warto wówczas wprowadzić kilka prostych nawyków, które mogą zredukować lub całkowicie wyeliminować uczucie goryczy:

      • zwiększ spożycie wody – nawodnienie wspomaga naturalne oczyszczanie jamy ustnej i pobudza produkcję śliny, która neutralizuje nieprzyjemny smak;
      • żuj świeże zioła – mięta, pietruszka czy koper działają odświeżająco i pomagają złagodzić posmak;
      • wypróbuj napary ziołowe – np. z rumianku, melisy, kopru włoskiego lub szałwii – wspierają trawienie, łagodzą stany zapalne i odświeżają oddech;
      • ogranicz produkty nasilające objaw, takie jak kawa, tłuste potrawy, alkohol i ostre przyprawy – zwłaszcza spożywane przed snem;
      • unikaj przejadania się i kładzenia się zaraz po posiłku, by zmniejszyć ryzyko refluksu, który często odpowiada za gorzki smak.

      Jeśli jednak gorycz utrzymuje się mimo zmian w stylu życia lub powraca regularnie, warto skonsultować się z lekarzem i przeprowadzić odpowiednią diagnostykę. W ALAB laboratoriach możesz wykonać szeroki zakres badań, które pomogą ustalić przyczynę dolegliwości i podjąć właściwe leczenie.

      FAQ. Gorzki smak w ustach – często zadawane pytania

      Czy gorzki smak w ustach może być objawem zakażenia Helicobacter pylori?

      Zakażenie Helicobacter pylori może prowadzić do zapalenia błony śluzowej żołądka i nadprodukcji kwasu solnego, co sprzyja cofaniu się treści pokarmowej do przełyku i jamy ustnej. To z kolei może objawiać się jako uporczywy, gorzki posmak – szczególnie po jedzeniu lub rano.

      Czy problemy z wątrobą mogą powodować gorzki smak?

      Wątroba odgrywa istotną rolę w gospodarce cynkiem, pierwiastkiem wpływającym na odczuwanie smaku. W chorobach takich jak stłuszczenie, zapalenie czy marskość wątroby może dojść do zaburzeń metabolicznych, które skutkują przewlekłym uczuciem goryczy w ustach – nawet mimo braku innych objawów.

      Czy refluks powoduje gorzki smak w ustach?

      Refluks żołądkowo-przełykowy to jedna z najczęstszych przyczyn goryczy w ustach. Cofanie się kwaśnej lub żółciowej treści z żołądka do przełyku, a czasem aż do jamy ustnej, powoduje drażniący, gorzko-kwaśny posmak.

      Co pić na gorzki smak w ustach?

      Warto sięgać po napary ziołowe (rumianek, koper włoski, szałwia), które wspomagają trawienie i działają przeciwzapalnie. Pomocne może być także regularne picie wody – nawodnienie zwiększa produkcję śliny i przyspiesza wypłukiwanie substancji drażniących z jamy ustnej.

      Po jakich lekach gorycz w ustach?

      Gorzki posmak może towarzyszyć stosowaniu wielu leków, w tym antybiotyków, inhibitorów ACE (stosowanych w nadciśnieniu), preparatów moczopędnych czy leków stosowanych w leczeniu POChP.

      Opieka merytoryczna: lek. Sara Aszkiełowicz

      Bibliografia

      1. Korzeniowska K. i inni, Polekowe zaburzenia i utrata smaku, „Farmacja Współczesna” 2016, nr 9, s. 105–109.
      2. Prince A., The bitter taste of infection. J Clin Invest. 2012 Nov;122(11):3847-9.
      3. Altundag A., Laryngopharyngeal Reflux Has Negative Effects on Taste and Smell Functions. Otolaryngol Head Neck Surg. 2016 Jul;155(1):117-21.
      4. https://wylecz.to/uklad-pokarmowy/gorzki-posmak-w-ustach [dostęp: 14.07.2025]

      Korzyści i zagrożenia związane z metodą BLW 

      Jagoda Matusiak
      -
      0
      Korzyści i zagrożenia związane z metodą BLW 

      BLW (ang. baby led weaning) to coraz popularniejsza metoda rozszerzania diety niemowląt polegająca na samodzielnym spożywaniu przez nie pokarmów stałych. Choć wiele rodziców docenia jej zalety, takie jak rozwój umiejętności motorycznych i zdrowych nawyków żywieniowych, BLW budzi też kontrowersje – zwłaszcza w kontekście ryzyka zadławienia czy niedoborów pokarmowych. W tym artykule omówimy najważniejsze korzyści i potencjalne zagrożenia związane z tą metodą, aby pomóc rodzicom w podjęciu świadomej decyzji.

      Spis treści:

      1. Czym jest i na czym polega metoda BLW?
      2. Zalety metody BLW przy karmieniu dziecka
      3. Jakie są zagrożenia związane z metodą BLW?
      4. Od kiedy można wprowadzić metodę BLW?
      5. Zasady diety dziecka karmionego metodą BLW
      6. Metoda BLW – podsumowanie najważniejszych informacji

      Czym jest i na czym polega metoda BLW?

      BLW polega na proponowaniu niemowlęciu pokarmów stałych w formie łatwych do chwytania kawałków, zamiast posiłków o konsystencji papkowatej (przecierów, purée) podawanych łyżeczką. Dziecko samo decyduje, co i ile zje, eksperymentując z różnymi smakami i teksturami. Metoda ta jest rekomendowana od 6. miesiąca życia, gdy maluch potrafi już siedzieć z podparciem i wykazuje zainteresowanie jedzeniem.

      Zalety metody BLW przy karmieniu dziecka

      • Rozwój umiejętności motorycznych i koordynacji:
        • chwytanie i manipulowanie jedzeniem – dziecko uczy się precyzyjnych ruchów dłoni (m.in. chwyt pęsetowy),
        • gryzienie i żucie – wcześniejsze niż przy tradycyjnym karmieniu łyżeczką.
      • Budowanie zdrowych nawyków żywieniowych:
        • dziecko uczy się rozpoznawać sytość, co może wpływać na prawidłową masę ciała w wieku późniejszym,
        • brak presji („zjedz jeszcze łyżeczkę”) sprawia, że posiłki są przyjemnością, a nie walką.
      • Wygoda dla rodziców:
        • nie musisz przygotowywać osobnych papek – dziecko je to, co reszta rodziny (odpowiednio przygotowane),
        • w tym samym czasie reszta członków rodziny również spożywa posiłek – nikt nie karmi dziecka łyżeczką.

      >> Sprawdź, jakie badania dla dziecka możesz zrobić w ALAB laboratoria:

      Pakiet małego dziecka (6 badań) banerek

      Jakie są zagrożenia związane z metodą BLW?

      Najczęstszą obawą opiekunów jest ryzyko zadławienia. Choć odruch wymiotny u niemowląt jest silny i chroni przed zakrztuszeniem, ważne jest, by:

      • unikać twardych, okrągłych pokarmów, np. winogron, orzechów, surowej marchewki,
      • podawać jedzenie w podłużnych kawałkach (łatwiejszych do trzymania),
      • nigdy nie zostawiać dziecka samego podczas jedzenia.
      Czy wiesz, że…?
      Badania naukowe dotyczące metody BLW nie potwierdzają, że zwiększa ono ryzyko zadławienia w porównaniu z tradycyjnym karmieniem – pod warunkiem zachowania zasad bezpieczeństwa.  

      Zagrożeniem związanym z stosowaniem metody BLW mogą być niedobory pokarmowe. W pierwszych miesiącach rozszerzania diety metodą BLW dziecko może jeść niewiele, co budzi obawy o niedostateczną podaż żelaza (szczególnie ważnego po 6. miesiącu) oraz zbyt niską kaloryczność diety. Z tego powodu włączaj pokarmy bogate w żelazo (mięso, jaja, strączki) i kontynuuj karmienie piersią lub mlekiem modyfikowanym do około 1 r.ż. (podczas rozszerzania diety). Co więcej, jeśli dziecko słabo przybiera na masie ciała lub w historii rodziny występują niedobory żelaza sposób rozszerzania diety skonsultuj z lekarzem pediatrą.

      W celu doboru najbardziej optymalnej diety dla prawidłowego rozwoju dziecka stosuje się również metodę BLISS (ang. baby led in troduction to solids), będącą zmodyfikowaną metodą BLW. Rodzice stosujący metodę BLISS zwracają szczególną uwagę m.in. na produkty o dużej zawartości żelaza i wartości energetycznej oraz zasad zachowania bezpieczeństwa i zmniejszenia ryzyko zadławienia.

      >> Warto przeczytać też:

      Od kiedy można wprowadzić metodę BLW?

      Metodę BLW można wprowadzić od około 6. miesiąca życia dziecka, pod warunkiem, że dziecko wykazuje oznaki gotowości do rozszerzania diety, takie jak:

      • samodzielne siedzenie z podparciem (bez przewracania się),
      • zanik odruchu wypychania jedzenia językiem,
      • zainteresowanie jedzeniem (np. sięganie po pokarmy, obserwowanie jedzenia rodziców).

      Zasady diety dziecka karmionego metodą BLW

      Podstawowe zasady metody BLW:

      • rozpoczęcie, gdy dziecko potrafi stabilnie siedzieć (zwykle ok. 6 miesięcy),
      • pierwsze pokarmy powinny być miękkie, łatwe do chwytania (np. gotowane warzywa w słupkach, ugotowane mięso, dojrzałe owoce, miękkie kawałki chleba),
      • niedodawanie soli, cukru i miodu (zakazanego przed 1. rokiem życia ze względu na ryzyko wystąpienia botulizmu niemowlęcego),
      • pozwolenie dziecku eksperymentować – nawet jeśli jedzenie ląduje na podłodze.

      >> Więcej wskazówek o komponowaniu posiłków dla dziecka znajdziesz tu: Rozszerzanie diety niemowlaka krok po kroku

      Metoda BLW – podsumowanie najważniejszych informacji

      BMW to metoda rozszerzania diety, w której dziecko samodzielnie je stałe pokarmy, omijając etap papek i karmienia łyżeczką. Metoda BLW jest bezpieczna dla niemowląt i ma wiele zalet, ale nie zawsze może być odpowiednia. Sytuacje, w których warto rozważyć tradycyjne rozszerzanie diety (papki, karmienie łyżeczką) lub skonsultować się z lekarzem to niski przyrost masy ciała i zwiększone ryzyko niedoboru żelaza.

      Bibliografia

      1. Szajewska H. i in.: Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Standardy Medyczne/Pediatria T.18, 2021.
      2.  Szajewska H. i wsp., Poradnik żywienia niemowląt. Krok po kroku od narodzin do pierwszych urodzin. Medycyna Praktyczna; 2014.
      3. Białek-Dratwa A., Soczewka M., Grajek M., Szczepańska E., Kowalski O., Use of the Baby-Led Weaning (BLW) Method in Complementary Feeding of the Infant—A Cross-Sectional Study of Mothers Using and Not Using the BLW Method. Nutrients 2022, 14, 2372.
      4. Nurten A., Meltem K., Pinar Menderes T., The effect of baby-led weaning and traditional complementary feeding trainings on baby development, Journal of Pediatric Nursing, Volume 73, p196-203, 2023.

      Adaptogeny – czym są i jak działają na organizm?

      Magdalena Konowrocka
      -
      0
      Adaptogeny – czym są i jak działają na organizm?

      Adaptogeny to naturalne substancje roślinne, stosowane w starożytnych systemach medycznych, takich jak ajurweda w Indiach, medycyna chińska, medycyna tybetańska czy ziołolecznictwo ludów syberyjskich. W tych kulturach żeń-szeń, ashwagandha, różeniec czy eleutherococcus (żeń-szeń syberyjski) były używane w celu wspierania zdrowia, zwiększenia wydolności fizycznej i umysłowej oraz wzmocnienia odporności organizmu. Co dziś wiemy o adaptogenach? Czy są skuteczne? Czy są bezpieczne? Jak działają na organizm człowieka?

      Spis treści:

      1. Adaptogeny – najważniejsze informacje
      2. Adaptogeny – co to jest? Definicja
      3. Mechanizm działania adaptogenów
      4. Jakie są rodzaje adaptogenów?
      5. Działanie adaptogenów
      6. Jak stosować adaptogeny?
      7. Adaptogeny – FAQ – najczęściej zadawane pytania

      Adaptogeny – najważniejsze informacje

      • Adaptogeny to substancje (zazwyczaj zioła, grzyby, korzenie), które niespecyficznie zwiększają odporność organizmu na stres (fizyczny, chemiczny, biologiczny), pomagając mu powrócić do równowagi. Wspierają adaptację do zmieniających się warunków i utrzymanie wewnętrznej równowagi, a także poprawiają odporność oraz wydolność fizyczną i umysłową.
      • Ich kluczowy wpływ polega na modulacji osi podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA), co pomaga równoważyć wydzielanie hormonów stresu, takich jak kortyzol.
      • Do najczęściej stosowanych adaptogenów należą: żeń-szeń właściwy, ashwagandha, eleuterokok kolczasty (żeń-szeń syberyjski), różeniec górski, cytryniec chiński, Cordyceps sinensis, reishi, tulsi, traganek błoniasty i soplówka jeżowata.
      • Adaptogeny powinny być uzupełnieniem zdrowej diety, aktywności fizycznej i dbałości o sen, a nie ich substytutem.

      Adaptogeny – co to jest? Definicja

      Termin „adaptogen” odnosi się do substancji, która w sposób niespecyficzny zwiększa odporność organizmu na stres: fizyczny, chemiczny i biologiczny i pomaga mu powrócić do równowagi. Definicja adaptogenów jest ciągle aktualizowana, uwzględniając rosnącą liczbę dowodów naukowych związanych ze zrozumieniem mechanizmów ich działania.

      Z fizjologicznego punktu widzenia, adaptogen pomaga organizmowi adaptować się do wyzwań środowiska zewnętrznego, obejmując wiele mechanizmów interakcji zewnątrzkomórkowych i wewnątrzkomórkowych.

      Jako grupa farmakoterapeutyczna adaptogeny są preparatami ziołowymi, które zwiększają uwagę i odporność na zmęczenie, zmniejszają zaburzenia i dolegliwości wywołane stresem. Są to zwykle zioła, grzyby lub korzenie, które wspierają adaptację organizmu do zmieniających się warunków i utrzymania wewnętrznej równowagi.  

      Są one również stosowane jako środki wspomagające odporność, poprawiające wydolność fizyczną i umysłową, łagodzące objawy różnych schorzeń.

      Adaptogeny_infografika

      Mechanizm działania adaptogenów

      Mechanizm działania adapotgenów jest wielokierunkowy. Ich kluczowy wpływ to modulacja osi podwzgórze-przysadka–nadnercza, która odgrywa ważną rolę w reakcji organizmu na stres. Dzięki temu adaptogeny pomagają równoważyć wydzielanie hormonów stresu, w tym kortyzolu, zmniejszając jego negatywne działanie na funkcjonowanie człowieka w sytuacji stresu przewlekłego.

      Pozostałe kierunki działania adaptogenów to:

      • wzmacnianie aktywności komórek odpornościowych i modulowanie produkcji cytokin prozapalnych, dzięki czemu poprawia się zdolność do zwalczania infekcji;
      • działanie neuroprotekcyjne, dzięki czemu niektóre adaptogeny poprawiają funkcje poznawcze i zmniejszają zmęczenie;
      • poprawa wykorzystania energii na poziomie komórkowym, co również zmniejsza uczucie zmęczenia i zwiększa wytrzymałość;
      • neutralizacja wolnych rodników i zmniejszanie uszkodzenia komórek spowodowanych stresem oksydacyjnym;
      • modulowanie stanów zapalnych, co działa korzystnie w warunkach stresu oraz opóźnia starzenie.

      >> Przeczytaj też: Monitoring procesu starzenia się w badaniach laboratoryjnych

      Jakie są rodzaje adaptogenów?

      Do najczęściej stosowanych adaptogenów należą:

      • żeń-szeń właściwy (Panax ginseng) – korzeń żeń-szenia zawiera aktywne składniki, takie jak ginsenozydy i ginsenoidy które są szeroko badane pod kątem ich właściwości adaptogennych, immunostymulujących i neuroprotekcyjnych;
      • ashwaganda (Withania somnifera) – znana z właściwości uspokajających, przeciwstresowych i przeciwzapalnych. Może poprawiać jakość snu, wspomagać pamięć, koncentrację i zdolności poznawcze;
      • eleuterokok kolczasty (Eleutherococcus senticosus), często nazywany żeń-szeniem syberyjskim, stosowany w tradycyjnej medycynie chińskiej. Zawiera eleuterozydy, które, jak wykazano, poprawiają wytrzymałość fizyczną i umysłową;
      • różeniec górski (Rhodiola rosea), wykorzystywany w medycynie tradycyjnej, zwłaszcza w krajach skandynawskich i Rosji. Może zwiększać wytrzymałość, poprawiać funkcje poznawcze i koncentrację oraz zmniejszać uczucie zmęczenia. Wykazuje działanie przeciwstresowe, przeciwzmęczeniowe i przeciwdepresyjne;
      • cytryniec chiński (Schisandra chinensis), zawiera lignany (schizandryny), które poprawiają funkcje wątroby, chronią przed stresem i poprawiają wytrzymałość;
      • Cordyceps sinensis, grzyb tradycyjnie stosowany w medycynie chińskiej, zawiera kordycepinę i polisacharydy, które wspierają układ odpornościowy, zwiększają wytrzymałość i poprawiają funkcje nerek;
      • reishi (Ganoderma lucidum), grzyb leczniczy, zawierający triterpenoidy i polisacharydy, o właściwościach immunostymulujących, przeciwzapalnych i przeciwnowotworowych;
      • tulsi (Ocimum sanctum), wykorzystywana w ajurwedzie, nazywana świętą bazylią, zawiera związki fenolowe, które wykazują działanie przeciwstresowe, przeciwzapalne i przeciwutleniające;
      • traganek błoniasty (Astragalus membranaceus), wykorzystywany w tradycyjnjem medycynie chińskiej, zawiera polisacharydy i saponiny, które wzmacniają układ odpornościowy i chronią przed stresem;
      • soplówka jeżowata (Hericium erinaceus), grzyb leczniczy stosowany w medycynie chińskiej, wspomaga pracę ośrodkowego układu nerwowego, poprawia pamięć.

      Działanie adaptogenów

      Mechanizm działania adaptogenów jest wielokierunkowy, co przekłada się na ich wielokierunkowe działanie na organizm. Badania na zwierzętach, jak również szereg badań klinicznych, wykazują, że adaptogeny mają działanie przeciwzmęczeniowe, które:

      • zwiększają zdolność do pracy umysłowej w warunkach stresu i zmęczenia,
      • zwiększają tolerancję na wyczerpanie umysłowe i problemy z koncentracją uwagi.

      >> Jeśli odczuwasz przewlekłe zmęczenie, nie bagatelizuj tego problemu. Pakiety badań dla kobiet i mężczyzn dotkniętych ciągłym zmęczeniem znajdziesz w ALAB laboratoria:

      Pakiet ciągłe zmęczenie kobieta (12 badań) banerek
      Pakiet ciągłe zmęczenie mężczyzna (12 badań) banerek

      Adaptogeny wykazują także działanie przeciwdepresyjne i ochronne na komórki układu nerwowego, układu sercowo-naczyniowego, komórki wątroby i przewodu pokarmowego.

      Adaptogeny na stres

      Działanie adaptogenów na stres jest wielokierunkowe. Zwiększają one odporność na stres poprzez:

      • zmniejszenie wrażliwości na stresory – czynniki wywołujące stres,
      • lepszą adaptację do stresu – pod wpływem adaptogenów, organizm zamiast wyczerpania osiąga poziom równowagi.

      Adaptogeny w niskich dawkach działają jak wyzwalacze i łagodne stresory, dzięki czemu aktywowane są mechanizmy adaptacyjne, chroniące przed większym stresem. Jest to swego rodzaju „szczepionka” pozwalająca na lepsze radzenie sobie organizmu w sytuacjach poważniejszego wyczerpania i stresu przewlekłego.

      >> Zobacz: Ciągłe zmęczenie, chroniczne zmęczenie – jakie badania wykonać?

      Adaptogeny na kortyzol

      Adaptogeny mogą być pomocne w regulacji poziomu kortyzolu, hormonu stresu. Kilka z nich, takich jak ashwagandha, rhodiola i żeń-szeń, znajdują zastosowanie w obniżeniu poziomu kortyzolu i redukcji stresu. Sugeruje się, że hamujący wpływ adaptogenów, m.in. różeńca górskiego, na podwyższony poziom kortyzolu, skutkuje poprawą funkcji poznawczych.

      Adaptogeny na odchudzanie

      Poprzez modulowanie reakcji organizmu na stres i regulację poziomu hormonów (takich jak kortyzol), adaptogeny mogą wspierać redukcję masy ciała. Dodatkowo – dzięki redukcji stresu – poprawia się jakość snu i obniża apetyt, co również sprzyja utracie kilogramów.

      >> Sprawdź: Karnityna – rola w organizmie, zapotrzebowanie. Czy karnityna wspomaga odchudzanie?

      Adaptogeny na depresję

      Działanie przeciwdepresyjne, które wykazuje różeniec górski może być związane z działaniem na układ stresu, np. wydzielanie kortyzolu. Połączenie terapii S. chinensis z antydepresantami może być korzystne dla efektu działania leków. Adaptogeny wykazują również potencjał w zaburzeniach neurodegeneracyjnych, np. chorobie Alzheimera.

      >> To może Cię zainteresować: Depresja. Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

      Adaptogeny na zmęczenie

      Adaptogeny to substancje o korzystnym wpływie na objawy zmęczenia. Badania przeprowadzone ze zdrowymi ochotnikami wykazały, iż różeniec górski ma działanie przeciwzmęczeniowe i poprawia funkcje poznawcze w warunkach zmęczenia i stresu.

      Co ciekawe, różeniec wykazuje działanie zarówno przy obciążeniu umysłowym, jak i fizycznym. Zaleca się aby go przyjmować na kilka dni przed okresem intensywnej pracy umysłowej i kontynuować przez 2-3 tygodnie. W przypadku ciężkiej pracy umysłowej zalecano, aby terapia Rhodiola rosea trwała przez cały okres jej trwania.

      Badania prowadzone jeszcze w Związku Radzieckim pokazały również, iż rożeniec górski jest pomocny w łagodzeniu zmęczenia u pacjentów po grypie.

      >> Przeczytaj: Zespół przewlekłego zmęczenia – gdy odpoczynek nie pomaga

      Adaptogeny na pamięć

      Adaptogeny wpływają na pamięć poprzez redukcję stresu i polepszenie funkcji poznawczych. Niektóre adaptogeny, np. różeniec górski lub soplówka jeżowata, wspierają neurogenezę – powstawanie nowych komórek nerwowych.

      Adaptogeny na libido

      Adaptogeny, działając na organizm w sposób kompleksowy, mogą pośrednio wpływać na libido, redukując stres i poprawiając ogólne samopoczucie, co sprzyja poprawie popędu seksualnego. Niektóre adaptogeny, jak maca – żeń-szeń perwuwiański czy ashwagandha, mogą również bezpośrednio wpływać na równowagę hormonalną i krążenie, co również może mieć pozytywny wpływ na libido.

      Jak stosować adaptogeny? 

      Adaptogeny w medycynie tradycyjnej wykorzystywane były do odbudowy energii życiowej jako jeden z elementów zdrowia. Kładziono nacisk na to, aby dbać o siebie za pomocą diety, aktywności fizycznej (np. kung-fu w Chinach), ćwiczeń oddechowych (pranajamy w Indiach) i odpowiednich ziół.

      W ten sam sposób powinniśmy podchodzić do ich stosowania współcześnie. Powinny być uzupełnieniem zdrowej i pełnowartościowej diety, opartej na piramidzie zdrowego żywienia czy talerzu zdrowego żywienia, odpowiedniej aktywności fizycznej i dbałości o sen.

      O jakiej porze dnia brać adaptogeny?

      Adaptogeny należy stosować o stałych godzinach w ciągu doby. Wybór pory dnia zależy od celu zażywania preparatów. Jeśli mają służyć poprawie snu, odpowiednim czasem będzie wieczór. Jeśli mają poprawiać koncentrację i działać przeciwzmęczeniowo, lepszym wyborem będzie poranek.

      Czy adaptogeny można łączyć?

      To zagadnienie jest przedmiotem badań naukowych, skoncentrowanych na dokładniejszym zrozumieniu molekularnych mechanizmów działania tych substancji i efektu synergii, których nie można uzyskać żadnym ze składników oddzielnie.

      Jednym z problemów, które wyłaniają się w badaniach nad adaptogenami, jest konieczność ujednolicenia ekstraktów ziołowych, zapewnienia stałej zawartości związków aktywnych i powtarzalności wyników badań.

      Z czym nie łączyć adaptogenów?

      Wyniki badań nad interakcjami zioło-lek różnych adaptogenów są niejednoznaczne, a potencjalne interakcje z innymi substancjami, w tym z konwencjonalnymi lekami, są jeszcze obszarem do przebadania.

      Niektóre doniesienia naukowe wskazują, iż pewne interakcje obserwuje się tylko w badaniach in vitro – poza ludzkim organizmem – i przy wysokich stężeniach ekstraktów ziołowych, które znacznie wykraczają poza ich poziomy we krwi, gdy są przyjmowane w standardowych dawkach terapeutycznych.

      Pomimo dosyć wysokiego profilu bezpieczeństwa adaptogenów, nie należy ich łączyć z alkoholem, lekami uspokajającymi i nasennymi. Zawsze należy skonsultować z lekarzem przyjmowanie tych substancji z antydepresantami, lekami o działaniu hipoglikemizującym – obniżającym poziom glukozy we krwi – oraz z niektórymi lekami na nadciśnienie.

      Adaptogeny – FAQ – najczęściej zadawane pytania

      Jakie są najsilniejsze adaptogeny? Jakie są najskuteczniejsze adaptogeny?

      Najsilniejsze adaptogeny to te, które wykazują najmocniejsze działanie w zakresie redukcji stresu, poprawy wydolności fizycznej i psychicznej oraz wspierania odporności. Wśród nich żeń-szeń, ashwagandha i różeniec górski są powszechnie uznawane za jedne z najskuteczniejszych.

      Czy adaptogeny są bezpieczne?

      Adaptogeny są dobrze tolerowane przez większość pacjentów. Obserwowano jednak indywidualne reakcje, dlatego u niektórych mogą występować skutki uboczne, takie jak bóle głowy, problemy żołądkowe, bezsenność.

      Przeciwwskazania do stosowania adaptogenów

      Pacjenci z chorobami przewlekłymi, takimi jak cukrzyca, depresja, nadciśnienie tętnicze, choroby autoimmunologiczne powinni skonsultować się z lekarzem, zanim zaczną kurację adaptogenami.
      Nie należy ich stosować w czasie ciąży i karmienia piersią, ponieważ nie mamy dowodów na bezpieczeństwo ich zażywania w tym okresie.

      Czy adaptogeny mają skutki uboczne?

      Adaptogeny są stosunkowo bezpieczne, skutki uboczne są rzadko spotykane. Należy jednak brać pod uwagę, iż dawki ziół stosowane w suplementach są wielokrotnie wyższe niż te, które są naturalnie zawarte w roślinach. Ponadto są to złożone mieszaniny wielu związków, mogą mieć zmienne pozytywne i negatywne efekty, w zależności od czynników, które mają kluczowy wpływ na odtwarzalność aktywności farmakologicznej (np. warunki uprawy, region geograficzny). Obserwowano przypadki indywidualnej wrażliwości na preparaty, takie jak pobudzenie, drażliwość, bezsenność, bóle głowy, reakcje alergiczne, bóle brzucha.

      Czy adaptogeny uzależniają?

      Adaptogeny nie uzależniają.

      Czy adaptogeny naprawdę działają?

      Jeśli stosowane są jako substancje wspomagające zdrowy tryb życia, adaptogeny są skuteczne. Nie można ich traktować jako jedynego elementu profilaktyki zdrowotnej lub jako alternatywy dla leczenia chorób.

      Jakie adaptogeny na kortyzol?

      Ashwaganda, różeniec górski.

      Ile czasu można brać adaptogeny?

      Czas kuracji adaptogenem zależy od rodzaju przyjmowanej rośliny i wskazania – może trwać od kilku dni do kilku miesięcy i powinno być dobieranie indywidualnie.

      Bibliografia

      1. Panossian AG, Efferth T, Shikov AN, et al. Evolution of the adaptogenic concept from traditional use to medical systems: Pharmacology of stress- and aging-related diseases. Med Res Rev. 2021;41:630–703. https://doi.org/10.1002/med.21743 (dostęp: 28.07.2025).
      2. Panossian A, Wikman G. Effects of Adaptogens on the Central Nervous System and the Molecular Mechanisms Associated with Their Stress-Protective Activity. Pharmaceuticals (Basel). 2010 Jan 19;3(1):188-224. doi: 10.3390/ph3010188. PMID: 27713248; PMCID: PMC3991026. (dostęp: 28.07.2025).

      Lignany – czym są? Właściwości, działanie i źródła w diecie

      Magdalena Konowrocka
      -
      0
      Lignany – czym są? Właściwości, działanie i źródła w diecie

      Lignany stanowią jedną z klas polifenoli – naturalnych związków organicznych, które nie są syntetyzowane przez organizmy zwierzęce. Ich budowa przypomina steroidy, dlatego zaliczane są do fitoestrogenów, określanych również jako hormony roślinne. Czytaj dalej o lignanach w naszym artykule.

      Spis treści:

      1. Czym są lignany?
      2. Właściwości lignanów
      3. W jakich produktach występują lignany?
      4. FAQ. Lignany – często zadawane pytania
      5. Lignany – podsumowanie

      Czym są lignany?

      Chemicznie lignany to związki difenolowe, zawierające dwa pierścienie aromatyczne. Stanowią wtórne metabolity roślin, powstające w wyniku reakcji obronnej roślin na czynniki, które ją uszkadzają (promieniowanie UV, pasożyty).

      Lignany to osiem grup związków strukturalnych, do których należą: furofuran, furan, arylonaftalen, dibenzocyklooktadien, dibenzylbutyrolakton, dibenzylobutyrolaktol, dibenzylbutan, arylotetralina.

      Właściwości lignanów

      Lignany – podobnie jak wszystkie polifenole – mają silne właściwości antyoksydacyjne, a dodatkowo – jako fitoestrogeny, wpływają na gospodarkę hormonalną.

      >> Sprawdź: Polifenole – czym są i jakie mają właściwości?

      Działanie antyoksydacyjne

      Wśród naturalnych przeciwutleniaczy lignany wykazują szczególnie wysoką wydajność przeciwutleniającą. Wykazano, iż mają silniejsze właściwości antyoksydacyjne niż witamina E  czy witamina C. Lignany o potencjale antyoksydacyjnym to: lariciresinol, matairesinol, sekoizolariciresinol, pinoresinol i nortrachelogenin.

      Pakiet Twój wiek biologiczny banerek

      Lignany – działanie przeciwnowotworowe

      Lignany spożywane z dietą wykazują bioaktywność przeciwnowotworową w kilku typach raka:

      • rak piersi – spożywanie lignanów (np. siemienia lnianego i chleba lnianego) przez kobiety po menopauzie z rakiem piersi znacząco zmniejszyło ryzyko śmiertelności z powodu tego nowotworu, a także zmniejsza ryzyko zachorowania na ten nowotwór przez kobiety po menopauzie (chociaż nie wszystkie badania potwierdzają ten ostatni związek);
      • nowotwory przewodu pokarmowego – spożycie lignanów w diecie koreluje ze zmniejszonym ryzykiem gruczolakoraka przełyku i żołądka, a także raka jelita grubego (chociaż tutaj również nie wszystkie badania ten związek potwierdzają);
      • rak prostaty – niektóre badania wykazują niższe ryzyko raka prostaty u osób spożywających produkty bogate w fitoestrogeny.

      Przeciwzapalne właściwości lignanów

      Badania właściwości przeciwzapalnych lignanów przeprowadzone na modelach komórkowych i zwierzęcych wykazały ich działanie przeciwdrobnoustrojowe, przeciwzapalne i przeciwutleniające. Jeśli chodzi o działanie przeciwdrobnoustrojowe, niektóre lignany charakteryzuje aktywność przeciwiwrusowa (pinoresinol) i przeciwbakteryjna.

      Niektóre lignany mają zdolność zmniejszania cytokin prozapalnych. Badanie przeprowadzone w USA wykazały, że korzystny profil markerów zapalnych (CRP) związany jest ze spożyciem lignanów u dorosłych.

      Wpływ na gospodarkę hormonalną

      Lignany są fitoestrogenami – hormonami roślinnymi o strukturze podobnej do estrogenów, dlatego mogą przyłączać się do receptorów estrogenowych w komórkach, uzupełniając niedobór estrogenów.

      Pakiet hormony kobiece rozszerzony (7 badań) banerek

      Szczególną rolę odgrywają lignany lniane, zawarte w siemieniu:

      • Menopauza – lignany lniane znajdują zastosowanie w łagodzeniu objawów menopauzy.

      Pomimo faktu, iż są to substancje pochodzenia naturalnego, ich estrogenopodobna aktywność wywołuje efekty takie, jak hormony syntetyczne. Ich działanie jest słabsze niż leków, jednak mechanizm działania i efekt jest taki sam. Kobiety stosujące preparaty z lnu powinny mieć świadomość, iż naturalne preparaty zawierają substancję, która wykazuje hormonalną aktywność.

      Lignany lniane mogą wywoływać skutki uboczne. Najczęstsze działania niepożądane to objawy ze strony przewodu pokarmowego: wzdęcia, gazy, bóle brzucha, nudności.

      • PCOS – suplementacja siemieniem lnianym wykazuje potencjał zmniejszania zaburzeń hormonalnych u kobiet z zespołem policystycznych jajników.

      Spożywanie 30 g siemienia lnianego dziennie przez cztery miesiące spowodowało spadek poziomu insuliny oraz zmniejszenie całkowitego i wolnego testosteronu w surowicy u pacjentki z PCOS. Kobieta obserwowała również zmniejszenie objawów hirsutyzmu po zakończeniu obserwacji.

      Lignany a układ sercowo-naczyniowy

      Wiele badań sugeruje związek między spożyciem lignanów z diety (produkty pełnoziarniste) a zmniejszoną częstością występowania chorób przewlekłych, w tym chorób układu krążenia i cukrzycy.

      Rzeczywiście, istnieje odwrotny związek między wysokim spożyciem lignanów a rozwojem nadciśnienia i chorób sercowo-naczyniowych. Badania epidemiologiczne sugerują, że spożycie lignanów w diecie zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych u kobiet po menopauzie i starszych mężczyzn.

      Jeden z możliwych mechanizmów takiego działania to potencjalnie korzystny wpływ spożycia lignanów na hipercholesterolemię.

      W jakich produktach występują lignany?

      Głównymi źródłami lignanów w diecie są różnorodne warzywa i owoce, rośliny strączkowe, pełnoziarniste zboża oraz nasiona oleiste.

      • Nasiona i orzechy

      Spośród jadalnych składników roślinnych, najbardziej skoncentrowane źródła lignanów to sezam i siemię lniane. W szczególności siemię lniane, które zawiera około 294,21 mg/100 g lignanów, co jest obecnie najwyższą znaną zawartością w jakimkolwiek produkcie spożywczym.

      W siemieniu lnianym lignany to głównie sekoizolariciresinol i diglukozyd sekoizolariciresinolu, choć w niewielkich ilościach występuje również matairesinol. Ponad 95% całkowitej masy nasion lnu to diglukozyd sekoizolariciresinolu, który jest przede wszystkim zlokalizowany we włóknistej łupinie nasiennej, a nie w jego wnętrzu.

      Nasiona sezamu wykazują drugie co do wysokości stężenie lignanów, z sezaminolem jako głównym składnikiem, na poziomie 538,08 mg/100 g. Orzechy nerkowca są również stosunkowo bogate w lignany (56,33 mg/100 g).

      • Zboża

      W ziarnach zbóż najwyższe stężenie lignanów znajduje się w bogatych w błonnik warstwach zewnętrznych (łupinie nasiennej i okrywie owocowej), a także w warstwie aleuronowej, natomiast najniższe stężenie występuje w wewnętrznym bielmie.

      Porządkując gatunki zbóż według zawartości lignanów, otrzymujemy następującą listę (od najniższej do najwyższej zawartości): sorgo < ryż brązowy < ryż czerwony < quinoa < proso < kukurydza < amarantus < jęczmień < gryka < dziki ryż < ryż japoński < orkisz < owies < pszenżyto < pszenica < żyto.

      • Warzywa

      W przypadku warzyw, rodzina kapustnych (warzywa krzyżowe) może zawierać od 185 do 2,321 mg/100 g lignanów, głównie pinoresinolu. Papryka, fasolka szparagowa, marchew i cukinia również wykazują stosunkowo wysoką zawartość lignanów, wahającą się od 0,113 do 0,273 mg/100 g. Inne produkty, takie jak szpinak, białe ziemniaki i grzyby – zawierają poniżej 0,1 mg/100 g lignanów.

      • Owoce

      Owoce wykazują niższą zawartość lignanów niż nasiona czy warzywa, wahającą się od 11,57 mg/100 g dla moreli do 0 mg/100 g dla banana. Zielone winogrona i kiwi mieszczą się pomiędzy tymi skrajnościami.

      • Napoje

      Najwyższą zawartość lignanów obserwuje się w napojach bezalkoholowych, takich jak herbata (0,0392–0,0771 mg/100 g), która zawiera również inne polifenole. Kawa to kolejne ważne źródło lignanów, choć ich stężenie różni się w zależności od rodzaju kawy, wahając się od 0,0187 do 0,0313 mg/100 g.

      Jeśli chodzi o napoje alkoholowe, czerwone wino zawiera średnio 0,080 mg/100 ml, podczas gdy białe wino zawiera tylko około 0,022 mg/100 ml.

      • Oliwa z oliwek extra virgin (EVOO)

      Lignany to druga pod względem ilości klasa polifenoli obecnych w EVOO; spośród nich, najliczniej występujące w różnych typach oliwy to pinoresinol (1,17–4,12 mg/100 g) i 1-acetoksypinoresinol (0,27–6,69 mg/100 g).

      Lignany w adaptogenach

      W tradycyjnej medycynie chińskiej wykorzystuje się owoc cytryńca chińskiego (Schisandra chinensis), jako środek uspokajający i wykrztuśny. Jest on również dodawany od produkcji żywności funkcjonalnej. Lignany wyizolowane z tej rośliny wykazują właściwości przeciwzapalne i przeciwutleniające, a także poprawiają funkcje poznawcze (np. pamięć). Ponadto, owoc S. chinensis może mieć pozytywny wpływ na wątrobę i na układ pokarmowy.

      Jednak tylko 2% całkowitej masy owoców S. chinensis składa się z lignanów, a większość z nich występuje w nasionach, które są zazwyczaj usuwane podczas produkcji produktów owocowych.

      Lignany w codziennej diecie

      Lignany wykazują działania prozdrowotne, dlatego wiele osób zastanawia się jak sobie zapewnić odpowiednią ich podaż w diecie. Najprostszym sposobem jest dodanie siemienia lnianego do codziennej diety. Można to również zrobić komponując codzienny jadłospis w oparciu o zasady zdrowego żywienia.

      Lignany wystąpują w wielu powszechnie spożywanych napojach i produktach spożywczych, dlatego ich spożycie jest częste, niemal codzienne. Na przykład, w populacji holenderskiej, główne źródła lignanów w diecie to owoce (7%), chleb (9%), nasiona i orzechy (14%), warzywa (24%) oraz napoje (37%).

      Podobnie, w kohorcie francuskich kobiet, główne źródła lignanów w diecie to warzywa i owoce (0,2% z roślin strączkowych, 0,6% z ziemniaków, 30% z warzyw i 35% z owoców), a następnie kawa (5%), zboża (7%) i herbata (11%).

      Lignany są też obecne w diecie śródziemnomorskiej. Bazuje ona głównie na produktach roślinnych. Wyróżnia ją ograniczone spożycie słodyczy oraz niewielka ilość przetworów mięsnych i czerwonego mięsa. Umiarkowanie spożywa się ryby, drób i fermentowane produkty mleczne, natomiast w dużych ilościach obecne są pełnoziarniste zboża, rośliny strączkowe, orzechy, owoce i warzywa. Podstawowym źródłem dodanego tłuszczu jest oliwa z oliwek extra virgin (EVOO), a czerwone wino spożywane jest z umiarem. Źródła lignanów w tej diecie to: czosnek, cebula, różnorodne warzywa (w tym zielonoliściaste), zboża i sezonowe owoce, takie jak cytrusy.

      Tradycyjna dieta regionów Europy Północnej i krajów nordyckich oparta jest na spożyciu tłustych ryb (jak makrela, śledź, łosoś), chudego mięsa, oleju rzepakowego, roślin strączkowych, orzechów (np. migdałów), warzyw, owoców (takich jak jagody), pełnoziarnistych zbóż (np. owsa) i niskotłuszczowych produktów mlecznych, przy jednoczesnym ograniczeniu soli i cukru. W krajach nordyckich główne roślinne źródła lignanów w jadłospisie to warzywa, owoce i pełnoziarniste zboża. Rośliną bogatą w lignany na półkuli północnej są gatunki Cirsium spp, do których należy ostrożeń warzywny.

      W diecie indyjskiej wysoka zawartość lignanów występuje w sezamie, który jest typowym składnikiem tej diety. Zarówno sezam, jak i olej sezamowy zawierają lignany: sesaminol, sezamolina i glukozydy sezaminy o właściwościach przeciwzapalnych, przeciwutleniających i przecwinadciśnieniowych. Sezamina wykazuje potencjał prozdrowotny w raku prostaty. Wysoką zawartością lignanów odznacza się również owoc morwy indyjskiej (Morinda citrifolia).

      Dieta azjatycka jest bogata w ryż, warzywa, nasiona sezamu i olej sezamowy. Dodatkowo źródłem lignanów są owoce morza, tofu i produkty sojowe.

      FAQ. Lignany – często zadawane pytania

      Jakie jest najbogatsze źródło lignanów?

      Najbogatszym źródłem lignanów jest siemię lniane.

      Czy płatki owsiane zawierają dużo lignanów?

      Płatki owsiane zawierają umiarkowane ilości lignanów.

      Czy pestki dyni zawierają lignany?

      Pestki dyni i słonecznika są bogatym źródłem lignanów – lariciresinolu i pinoresinolu.

      Czy siemię lnianie podnosi poziom estrogenów?

      Dzięki strukturze podobnej do struktury estrogenów, siemię lniane naśladuje działanie tych hormonów w organizmie, łagodząc objawy ich niedoboru.

      Lignany – podsumowanie

      Lignany to związki polifenolowe, wykazujące liczne właściwości prozdrowotne. Zawarte w powszechnie występujących produktach żywnościowych mogą być obecne w codziennej diecie. Osoby, które chciałyby uzupełnić swój jadłospis o lignany mogą włączyć w menu siemię lniane, które jest najbogatszym ich źródłem.

      Piśmiennictwo:

      1. Rodríguez-García C, Sánchez-Quesada C, Toledo E, Delgado-Rodríguez M, Gaforio JJ. Naturally Lignan-Rich Foods: A Dietary Tool for Health Promotion? Molecules. 2019 Mar 6;24(5):917. doi: 10.3390/molecules24050917. PMID: 30845651; PMCID: PMC6429205.
      2. http://e-biotechnologia.pl/artykuly/lignany/ (dostęp: 28.07.2025).
      3. Nowak DA, Snyder DC, Brown AJ, Demark-Wahnefried W. The Effect of Flaxseed Supplementation on Hormonal Levels Associated with Polycystic Ovarian Syndrome: A Case Study. Curr Top Nutraceutical Res. 2007;5(4):177-181. PMID: 19789727; PMCID: PMC2752973.

      Cukrzyca ciążowa a dieta. Co jeść, a czego unikać? 

      Jagoda Matusiak
      -
      0
      Cukrzyca ciążowa a dieta. Co jeść, a czego unikać? 

      Cukrzyca ciążowa (GDM – Gestational Diabetes Mellitus) to zaburzenie tolerancji węglowodanów, które po raz pierwszy rozpoznaje się w czasie ciąży na podstawie wyników OGTT. Zwykle ustępuje po porodzie, ale wymaga ścisłej kontroli, ponieważ może wpływać na zdrowie zarówno matki, jak i dziecka. Kluczowym elementem terapii jest odpowiednia dieta, która pomaga utrzymać prawidłowy poziom glukozy we krwi. W tym artykule omówimy, jakie produkty warto włączyć do jadłospisu, a których lepiej unikać, by zminimalizować ryzyko powikłań.

      Kluczowe informacje:
      Cukrzyca ciążowa (GDM) wymaga kontroli żywieniowej, aby utrzymać prawidłowy poziom glukozy we krwi i zapewnić zdrowy rozwój dziecka:
      >> jedz 5-6 mniejszych posiłków co 2-3 godziny,
      >> wybieraj węglowodany złożone o niskim IG i łącz je z białkiem oraz zdrowymi tłuszczami.  

      Spis treści:

      1. Cukrzyca ciążowa: dieta i ogólne zasady żywienia
      2. Cukrzyca ciążowa: co można jeść a czego warto unikać?
      3. Cukrzyca ciążowa – przepisy na śniadanie, obiad i kolację
      4. Cukrzyca ciążowa – dieta. Podsumowanie najważniejszych informacji
      5. FAQ. Dieta w cukrzycy ciążowej – często zadawane pytania

      Cukrzyca ciążowa: dieta i ogólne zasady żywienia

      W cukrzycy ciążowej organizm kobiety nie radzi sobie z produkcją wystarczającej ilości insuliny, co prowadzi do podwyższonego poziomu cukru we krwi. Dieta ma na celu stabilizację glikemii, zapewnienie odpowiedniej podaży składników odżywczych dla matki i dziecka oraz kontrolę przyrostu masy ciała.

      Ogólne zasady żywienia:

      • unikaj cukrów prostych – wyklucz słodycze, słodzone napoje, soki owocowe, białe pieczywo, drobne kasze.
      • wybieraj węglowodany złożone – pełnoziarniste pieczywo, grube kasze (gryczana, jaglana, jęczmienna pęczak), komosa ryżowa, brązowy ryż, płatki owsiane.
      • jedz regularnie – 5-6 mniejszych posiłkówco 2-3 godziny (zapobiega to gwałtownym wahaniom glikemii).
      • białko w każdym posiłku – chude mięso, ryby, jaja, nabiał, rośliny strączkowe.
      • zdrowe tłuszcze – awokado, orzechy, nasiona, oliwa z oliwek, tłuste ryby (łosoś, makrela).
      • błonnik pokarmowy – warzywa (najlepiej surowe lub gotowane al dente), owoce o niskim IG (jagody, maliny), zboża pełnoziarniste (makarony, pieczywo), otręby.
      • ogranicz owoce – max. 1-2 porcje dziennie, najlepiej z dodatkiem białka (np. jogurt naturalny + borówki).
      • kontroluj porcje – nawet zdrowe węglowodany jedz w umiarkowanych ilościach (np. 2-3 łyżki kaszy/posiłek).
      • nawadniaj się – woda, herbata ziołowa, woda z cytryną. Unikaj soków i napojów gazowanych.
      • suplementuj kwas foliowy i witaminę D zgodnie z zaleceniami lekarza.
      • mierz glikemię – sprawdzaj poziom cukru na czczo i 1-2 godz. po posiłku (normy: na czczo <95 mg/dl, po 1h <140 mg/dl).

      Co więcej, Polskie Towarzystwo Diabetologiczne w przypadku cukrzycy ciążowej zaleca następujący rozkład makroskładników:

      • 40-50% węglowodanów (około 180 g węglowodanów/dobę) – preferowanie węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym,
      • 30% białka (1,3 g/kg m.c./dobę),
      • 20-30% tłuszczów (w tym < 10% nasyconych),
      • liczba kalorii powinna być zależna od masy ciała, wzrostu, aktywności fizycznej i wieku.

      Przeczytaj też o diecie z niskim Indeksem glikemicznym (IG) i skomponuj zdrowe posiłki.

      >> Dowiedz się więcej o badaniach w ciąży i sprawdź zakres pakiety w ALAB laboratoria:

      Pakiet kobiety w ciąży (16 badań) banerek

      Cukrzyca ciążowa: co można jeść a czego warto unikać?

       PRODUKTY ZALECANE
      (CO MOŻNA JEŚĆ)      		PRODUKTY NIEZALECANE (CZEGO WARTO UNIKAĆ)
      WĘGLOWODANYpełnoziarniste pieczywo, brązowy ryż, quinoa, kasze (gryczana, jaglana), warzywa strączkowe (ciecierzyca, soczewica, fasola), warzywa niskoskrobiowe (brokuły, szpinak, papryka, cukinia).  białe pieczywo, drobne, kasze (manna, kuskus), słodycze, wyroby cukiernicze, słodzone, napoje, soki owocowe, produkty z dodatkiem syropu glukozowo-fruktozowego.
      BIAŁKOchude mięso (indyk, kurczak, królik, chuda wołowina), ryby (łosoś, dorsz, mintaj, makrela, szproty), jaja (najlepiej gotowane), nabiał (jogurt naturalny, kefir, twaróg, maślanka, serek wiejski), rośliny strączkowe (fasola, ciecierzyca, soczewica, groch, soja, bób), hummus, tofu naturalne.tłuste mięsa (wieprzowina, boczek), wędliny z dużą ilością soli i konserwantów, smażone potrawy, ryby surowe.  
      TŁUSZCZEoliwa z oliwek, olej rzepakowy, olej lniany, orzechy (włoskie, laskowe, migdały, pistacje niesolone), nasiona (słonecznika, siemię lniane, chia), pestki dyni, awokado.tłuszcze trans (margaryny, kupne fast foody, słone przekąski), smalec, boczek, bekon, skóra mięs.

      >> Dowiedz się, jaki jest zakres pakietu badań w ALAB laboratoria:

      Pakiet krzywa cukrowa (3 pomiary glukozy) banerek

      Cukrzyca ciążowa – przepisy na śniadanie, obiad i kolację

      Prawidłowa dieta w cukrzycy ciążowej powinna być bogata w błonnik, białko i zdrowe tłuszcze, a uboga w proste węglowodany. Oto przykładowe przepisy na śniadanie, obiad i kolację, które pomogą utrzymać stabilny poziom cukru we krwi.

      >> Sprawdź też: Cukrzyca typu 2 (insulinoniezależna) – objawy, przyczyny, badania i leczenie

      Cukrzyca ciążowa – dieta na śniadanie

      • Jajecznica z pomidorem i bułką grahamką,
      • Owsianka na mleku z orzechami i malinami,
      • Chleb razowy z serkiem wiejskim i rzodkiewką.

      Cukrzyca ciążowa – drugie śniadanie lub podwieczorek

      • Jogurt naturalny z orzechami i malinami,
      • Domowe ciastka owsiane z orzechami,
      • Warzywa tj. kalarepa, papryka, ogórek z hummusem.

      Cukrzyca ciążowa – dieta odpowiednia na obiad

      • Kurczak z kaszą gryczaną i surówką z marchewki i jabłka,
      • Pieczony łosoś z brązowym ryżem i brokułami,
      • Makaron pełnoziarnisty z tofu i warzywami.

      Cukrzyca ciążowa – kolacja

      • Omlet z warzywami i kromką chleba żytniego,
      • Sałatka z tuńczykiem i jajkiem,
      • Krem z dyni z pestkami.

      Cukrzyca ciążowa – dieta. Podsumowanie najważniejszych informacji

      Dieta w cukrzycy ciążowej nie musi być restrykcyjna – kluczem jest wybór produktów o niskim indeksie glikemicznym, bogatych w błonnik, białko i zdrowe tłuszcze. Regularne posiłki i unikanie cukrów prostych pomagają utrzymać prawidłowy poziom glukozy we krwi, co przekłada się na zdrowie matki i prawidłowy rozwój dziecka. Warto skonsultować się z dietetykiem, aby dopasować jadłospis do indywidualnych potrzeb. Pamiętaj: Cukrzyca ciążowa to stan, który można kontrolować – odpowiednia dieta to podstawa!

      FAQ. Dieta w cukrzycy ciążowej – często zadawane pytania

      Czy w cukrzycy ciążowej można pić wodę z cytryną?

      Tak, w cukrzycy ciążowej można pić wodę z cytryną, a nawet jest to zalecane. Sama cytryna nie zawiera węglowodanów i nie podnosi poziomu cukru we krwi. Picie wody (z cytryną lub bez) nawadnia organizm i może łagodzić typowe ciążowe dolegliwości.

      Jakie jogurty przy cukrzycy ciążowej?

      W cukrzycy ciążowej najlepiej wybierać naturalne jogurty np. greckie lub skyr bez dodatku cukru, bogate w białko i o niskiej zawartości węglowodanów, najlepiej spożywać je z dodatkiem owoców o niskim IG, tj. jagody czy maliny.

      Czy w cukrzycy ciążowej można jeść lody?

      W cukrzycy ciążowej można jeść domowe lody na bazie mleka lub jogurtu naturalnego z dodatkiem owoców. Lody kupne można zjeść sporadycznie po posiłku zawierającym białko i błonnik (np. z orzechami), by spowolnić wchłanianie cukru. Po zjedzeniu skontroluj glikemie – jeśli poziom cukru skacze, zrezygnuj.

      Jaki chleb dla cukrzyka w ciąży?

      Chleb żytni na zakwasie 100% razowy (ma niski IG, dużo błonnika i wolno uwalnia energię), chleb gryczany lub owsiany (bez dodatku mąki pszennej, bogaty w składniki mineralne), chleb pełnoziarnisty z ziarnami np. słonecznika, dyni, siemienia lnianego (zwiększa sytość i stabilizuje cukier).

      Czy przy cukrzycy ciążowej można jeść frytki?

      Tak, ale rzadko, w małych porcjach i z umiarem – tradycyjne frytki mają wysoki indeks glikemiczny i mogą gwałtownie podnieść poziom cukru we krwi. Najlepszym wyborem będą domowe frytki z ziemniaków, batatów, marchwi i pietruszki skropione olejem rzepakowym lub oliwą z oliwek i przyprawione ziołami. Powinny one stanowić dodatek do dania.

      Czy można jeść pizzę przy cukrzycy ciążowej?

      Tak, ale z rozsądnymi modyfikacjami: cienkie ciasto na mące pełnoziarnistej lub orkiszowej (mniej węglowodanów, więcej błonnika), dodatek białka (kurczak, tuńczyk, mozzarella) i warzyw (szpinak, papryka). Najlepsza będzie domowa wersja – kontrolujesz skład. Mały kawałek (1–2 kawałki) jako część posiłku, nie główne danie.

      Bibliografia

      1. Wender-Ożegowska E. et al., Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników postępowania u kobiet z cukrzycą, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017;2(5):215-229.
      2. Szostak-Węgierek D. (red.), Żywienie kobiet w czasie ciąży i karmienia piersią: Żywienie kobiet ciężarnych i karmiących piersią, POLSPEN, Warszawa, 2021.
      3. Jarosz M. (red.), Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, NIZP-PZH, 2020.Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, Cukrzyca ciążowa – zalecenia żywieniowe, 2024.
      4. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą, 2025.

      Objawy raka jajnika i nowotworów macicy

      Agata Strukow
      -
      0
      Objawy raka jajnika i nowotworów macicy

      Objawy nowotworów kobiecych – raka macicy, raka jajnika – bywają niespecyficzne i łatwe do zbagatelizowania, co niestety opóźnia prawidłową diagnozę. Tymczasem wczesne rozpoznanie odgrywa kluczową rolę w skuteczności leczenia i rokowaniach. Zrozumienie subtelnych sygnałów wysyłanych przez organizm jest niezwykle ważne, aby można było w porę zareagować na niepokojące zmiany. W tym artykule omówimy najczęstsze objawy, na które należy zwracać uwagę.

      Spis treści:

      1. Objawy raka jajnika
      2. Co wskazuje na raka jajnika?
      3. Objawy nowotworów macicy
      4. Różnice między objawami nowotworów ginekologicznych – co świadczy o raku jajnika, a co o raku macicy?
      5. Objawy nowotworów ginekologicznych: FAQ – często zadawane pytania

      Objawy raka jajnika

      Rak jajnika jest tym nowotworem kobiecym, który zazwyczaj wykrywany jest późno, ponieważ jego objawy są niespecyficzne. Około 60% kobiet z rakiem jajnika w momencie diagnozy ma już chorobę z przerzutami, ponieważ wczesne stadium choroby jest zazwyczaj bezobjawowe. Późne stadia raka jajnika często dają objawy, ale są one zazwyczaj niespecyficzne i nie są rozpoznawane jako symptomy nowotworu.

      Na raka jajnika może zachorować kobieta w każdym wieku, również bardzo młoda. Przed 20 r.ż choroba występuje z częstotliwością 0,7 na 100 tys., do 49 r.ż – zachoruje już 6,6 kobiet na 100 tys., przed 65 r.ż – 27/100 tys., po 65 r.ż – ok. 50/100 tys., a po 75 – 56/100 tys.

      U osób młodych najczęstszym objawem raka jajnika jest ból brzucha, może również występować:

      W późniejszym wieku rak jajnika może dawać objawy:

      • ze strony przewodu pokarmowego: ból brzucha, wczesne uczucie sytości, uczucie pełności w jamie brzusznej, powiększenie obwodu brzucha, nudności, wymioty, zaparcia, biegunka;
      • ze strony układu moczowo-płciowego: bóle w podbrzuszu, ból w miednicy, nieprawidłowe krwawienie z narządów rodnych, bóle w okolicy narządów płciowych, objawy ze strony układu moczowego;
      • inne objawy: ból pleców, zmęczenie.
      Warto wiedzieć:
      Kobiety, które odczuwały problemy ze strony przewodu pokarmowego, miały diagnozę raka jajnika w późniejszym stadium w porównaniu z pacjentkami z objawami ginekologicznymi.

      Rak jajnika w późniejszym stadium może powodować powiększenie pachwinowych węzłów chłonnych lub wyczuwalny guz w okolicy przydatków, w miednicy lub w jamie brzusznej. Zaawansowane stadium choroby może objawiać się niedrożnością jelit lub moczowodów oraz dusznością, co świadczy o rozsiewie procesu nowotworowego.

      Rak jajników może również objawiać się zespołami paranowotworowymi, do których należą:

      • rogowacenie łojotokowe – objaw Lesera-Trélata – nagły wysiew licznych brodawek starczych, często występujących ze świądem;
      • zespół Trousseau – niewyjaśnione, samoistne, nawracające lub wędrujące zdarzenia zakrzepowo-zatorowe.

      >> Zobacz: CRP a rak. Jakie nowotwory korelują z podwyższonym CRP?

      Wczesne objawy raka jajnika

      Wiele kobiet nie odczuwa żadnych objawów raka jajnika i bywa on wykrywany przypadkowo. Z tego powodu kobiety, które w rodzinie mają krewnych z

      powinny być szczególnie wyczulone na sygnały swojego ciała i wykonywać badania.

      >> Jednym z badań pozwalających oszacować ryzyko raka jajnika jest Test ROMA. Badanie jest dostępne w ALAB laboratoria:

      Badanie test ROMA banerek

      Jeśli objawy są obecne, to we wczesnym stadium najczęściej występują niespecyficzne objawy raka jajnika, rzadko kojarzone z tą chorobą i są to:

      • bóle brzucha
      • dolegliwości żołądkowo-jelitowe.

      Są to objawy szczególnie obecne u kobiet po menopauzie, ale jeśli nie mają one podłoża gastrycznego, powinny niepokoić w każdy wieku.

      >> To może Cię zainteresować: Wodobrzusze przy raku jajnika, trzustki i innych narządów – przyczyny, objawy, leczenie

      Co wskazuje na raka jajnika?

      Badania wskazują, iż występowanie jednego z sześciu objawów

      1. ból brzucha,
      2. ból w miednicy,
      3. powiększenie obwodu brzucha,
      4. wzdęcia,
      5. trudności w jedzeniu,
      6. wczesne uczucie sytości

      przez 12 dni w miesiącu lub dłużej, w ciągu ostatniego roku, cechuje czułość 56,7% dla raka jajnika we wczesnym stadium i 79,5% czułości dla raka jajnika w stadium zaawansowanym. Oznacza to, iż we wczesnym stadium raka wymienione objawy identyfikują ok. 57% pacjentek. W pozostałych przypadkach objawy nie występują lub mają inny charakter.

      Natomiast specyficzność testu w przypadku powyższych objawów wynosi aż 90% u kobiet w wieku 50+ i 87% u kobiet poniżej 50 roku życia, co oznacza iż powyższe kryteria dobrze identyfikują pacjentki do dalszej diagnostyki w kierunku raka jajnika.

      Pamiętaj:
      Ból brzucha, wzdęcia, zaparcia, ból pleców, objawy ze strony układu moczowego mogą być objawami raka jajnika.

      >> Badania laboratoryjne mogą być pomocne w określeniu predyspozycji genetycznych do nowotworów kobiecych. Pakiet takich badań znajdziesz w ALAB laboratoria:

      Pakiet ryzyko raka piersi i jajników (2 badania) banerek

      Objawy nowotworów macicy

      Nowotwór macicy może umiejscawiać się w trzonie macicy lub dotyczyć szyjki macicy. Objawy obydwu nowotworów na pewnym etapie rozwoju choroby mogą być podobne.

      Objawy raka szyjki macicy

      Objawy raka szyjki macicy to najczęściej nieprawidłowa wydzielina z pochwy i/lub nietypowe krwawienia.

      Mogą to być:

      • plamienia lub krwawienia pomiędzy miesiączkami,
      • pojawienie się krwawień u kobiet po menopauzie,
      • plamienia lub krwawienia po współżyciu lub po badaniu ginekologicznym,
      • dłuższe i bardziej obfite miesiączki,
      • obfite upławy,
      • bóle podbrzusza (mogą się nasilać w czasie współżycia).

      Objawem raka szyjki macicy może być również dodatni wynik testu HPV.

      Jak szybko rozwija się rak szyjki macicy?

      Przyczyną raka szyjki macicy jest zakażenie wirusem HPV. Większość zakażeń tym wirusem organizm kobiety zwalcza samoistnie, jednak część z nich zapoczątkowuje proces nowotworzenia. Tempo wzrostu raka szyjki macicy jest powolne, nowotwór może rozwijać się latami. Jest to również okres, w którym nie występują żadne objawy, choroba rozwija się w sposób utajony. Jest to czas, w którym choroba jest w pełni do wyleczenia, dlatego tak ważna w tym przypadku jest profilaktyka, czyli regularna cytologia.

      Pamiętaj:
      Rak szyjki macicy może rozwijać się przez wiele lat nie dając żadnych objawów. Jedynym sposobem wczesnego jego wykrycia jest regularna cytologia.

      Chorobę poprzedza infekcja wirusem HPV, dlatego od niedawna w profilaktyce tego nowotworu, jako pierwszy etap diagnostyczny rekomenduje się wykrywanie wirusa brodawczaka ludzkiego.

      >> Taki pakiet badań jest dostępny w ALAB laboratoria:

      Pakiet cytologia plynna (LBC) oraz wykrywanie DNA 14 wysokoonkogennych typow wirusa HPV banerek

      Jakie są pierwsze objawy raka szyjki macicy?

      Jeszcze raz należy podkreślić, iż rak szyjki macicy na początkowym etapie choroby nie powoduje żadnych dolegliwości; jedynym objawem choroby mogą być dodatnie testy – pozytywny wynik HPV oraz nieprawidłowa cytologia.

      Pierwszymi objawami nowotworu, które mogą być oznaką wieloletniego rozwoju choroby mogą być:

      • plamienia,
      • uporczywe upławy.
      • dolegliwości bólowe w podbrzuszu nasilające się w czasie stosunku. 

      Jakie upławy występują przy raku szyjki macicy?

      W przypadku raka szyjki macicy upławy i wydzielina są wodniste lub podbarwione krwią. Mogą mieć nieprzyjemny zapach. Krew w upławach jest przyczyną występowania plamień.

      Jakie są plamienia przy raku szyjki macicy?

      Przy raku szyjki macicy możliwe są:

      • plamienia po współżyciu,
      • plamienia pomiędzy miesiączkami,
      • plamienia u kobiet po menopauzie.

      >> Zobacz: Żółta wydzielina z pochwy (żółte upławy): możliwe przyczyny i leczenie

      Objawy raka trzonu macicy

      Rak trzonu macicy najczęściej manifestuje się nieregularnymi i obfitymi upławami (często z domieszką ropy lub krwi), plamieniami oraz krwawieniami. U kobiet przed menopauzą objawy te pojawiają się nieregularnie. Natomiast u kobiet po menopauzie szczególnie niepokojące są krwawienia występujące w terminie 6 miesięcy do nawet kilku lat po ustaniu miesiączki. Takie krwawienia mogą wskazywać zarówno na raka trzonu macicy, jak i na patologiczny rozrost błony śluzowej macicy (endometrium).

      W zaawansowanym stadium raka trzonu macicy mogą pojawić się bóle w podbrzuszu i okolicy krzyżowej – powiększający się guz może dawać objawy związane z uciskiem na sąsiednie narządy.

      >> Przeczytaj: Zapalenie jajników – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

      Jakie są wczesne objawy raka trzonu macicy?

      Wczesne objawy raka endometrium są raczej niespecyficzne, jednak występują stosunkowo często. Aż 90% kobiet obserwuje nieprawidłową wydzielinę z pochwy, a 80% niepokojące krwawienia. Pacjentki mogą również odczuwać ucisk lub pełność w miednicy.

      Różnice między objawami nowotworów ginekologicznych – co świadczy o raku jajnika, a co o raku macicy?

      Objawy nowotworów ginekologicznych – zarówno w przypadku raka jajnika jak i raka szyjki macicy – mogą być nieobecne w początkowych etapach choroby. Jeśli występują, w przypadku raka jajnika dominują dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (bóle brzucha, wzdęcia, powiększenie obwodu brzucha, wczesne uczucie sytości po posiłku), natomiast w przypadku nowotworów macicy na plan pierwszy wysuwają się plamienia, upławy, nieprawidłowe krwawienia, wydzielina z pochwy. Może występować ból w podbrzuszu.

      Objawy nowotworów ginekologicznych: FAQ – często zadawane pytania

      Jakie są pierwsze objawy raka jajników?

      Rak jajników często nie daje na początku żadnych objawów. Jeśli występują są to bóle brzucha, wzdęcia, zaparcia, bóle pleców lub objawy ze strony układu moczowego.

      Gdzie boli przy nowotworze jajnika?

      Nowotwór jajnika powoduje bóle brzucha lub ból pleców.

      Jak sprawdzić czy ma się raka jajnika?

      Stawianie diagnozy wymaga badań, takich jak USG (dopochwowe, jamy brzusznej), testów laboratoryjnych. Ostateczna diagnoza stawiana jest na podstawie badania histopatologicznego materiału tkankowego. Materiał ten pobiera się zazwyczaj podczas zabiegu chirurgicznego (np. laparoskopii lub otwartej operacji), podczas którego usuwa się guz lub jego fragmenty.

      Jakie badanie z krwi wykrywa raka jajnika?

      Badania z krwi pomocne w wykrywaniu raka jajnika to markery nowotworowe CA-125 i HE4. Największą wartość diagnostyczną obydwa markery mają w połączeniu w test ROMA.

      Czy na USG widać raka jajnika?

      Tak, na badaniu USG widać raka jajnika jest to często pierwsze badanie obrazowe wykorzystywane w diagnostyce i wstępnej ocenie podejrzanych zmian w jajnikach. USG nie różnicuje zmian złośliwych i niezłośliwych.

      Czy cytologia wykrywa raka jajnika?

      Nie, cytologia jest badaniem, które wykrywa tylko raka szyjki macicy.

      Czy w raku jajnika jest podwyższone CRP?

      CRP może być podwyższone w raku jajnika, ale nie jest to specyficzny dla tego nowotworu marker.

      Co boli przy raku szyjki macicy?

      Dolegliwości bólowe nie są specyficzne dla raka szyjki macicy. Pacjentka może odczuwać ból w podbrzuszu, nasilający się w czasie współżycia.

      Badanie na raka szyjki macicy?

      Badaniem w kierunku raka szyjki macicy jest cytologia płynna.

      Badanie z krwi na raka szyjki macicy?

      Nie ma badań z krwi potwierdzających raka szyjki macicy.

      Piśmiennictwo:

      1. Roett MA, Evans P. Ovarian cancer: an overview. Am Fam Physician. 2009 Sep 15;80(6):609-16. PMID: 19817326.
      2. Doubeni CA, Doubeni AR., Myers AE, Diagnosis and Management of Ovarian Cancer,  Am Fam Physician. 2016;93(11):937-944
      3. https://wrzesien.ptgo.pl/te-objawy-ktore-moga-swiadczyc-ze-chorujesz-na-raka-jajnika/ (dostęp 04.07.2025)
      4. https://ginekologiawpolsce.pl/nowotworor-szyjki-macicy-mozna-go-uniknac/ (dostęp 04.07.2025)
      Page 2 of 146
      1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146
      123...146Strona 2 z 146

      Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

      Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

      O nas

      Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

      Nasz adres

      ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.