Biegunka z krwią – możliwe przyczyny. Co mogą oznaczać krwawe biegunki?

Obecność krwi w stolcu to objaw, który powinien zawsze skłonić do czujności, zwłaszcza gdy towarzyszy mu biegunka. Krwawa biegunka, czyli wydalanie wodnistych stolców z domieszką świeżej krwi, śluzu lub skrzepów, może świadczyć o infekcji przewodu pokarmowego, ale również o poważniejszych stanach zapalnych, chorobach naczyń lub powikłaniach układu pokarmowego. Szybka diagnostyka i właściwe postępowanie są kluczowe, aby uniknąć groźnych konsekwencji zdrowotnych.

W artykule omawiamy możliwe przyczyny biegunki z krwią, różnice w jej przebiegu u dorosłych, dzieci i kobiet ciężarnych, a także objawy towarzyszące, które mogą wskazywać na konieczność pilnej konsultacji lekarskiej. Przedstawiamy również metody diagnostyki, postępowania oraz najczęściej zadawane pytania związane z tym niepokojącym objawem.

Spis treści:

  1. Biegunka z krwią – przyczyny dolegliwości
  2. U kogo może pojawić się biegunka z krwią?
  3. Objawy towarzyszące krwawej biegunce
  4. Diagnostyka źródła krwawej biegunki
  5. Co robić, jeżeli zauważy się krwawą biegunkę?
  6. FAQ. Biegunka z krwią – często zadawane pytania
  7. Biegunka z krwią: podsumowanie informacji

Biegunka z krwią – przyczyny dolegliwości

Krwista biegunka może mieć różnorodne podłoże – od łagodnych zakażeń po choroby zagrażające życiu. Najczęstsze przyczyny to:

  • zakażenia bakteryjne – Shigella, E. coli (szczególnie EHEC – enterokrwotoczna), Campylobacter, Salmonella czy Yersinia,
  • zakażenia pasożytnicze np. np. pełzakowica (Entamoeba histolytica) lub balantidioza (Balantidium coli),
  • choroby zapalne jelit (IBD) takie jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna,
  • niedokrwienie jelit, szczególnie u osób starszych i z chorobami układu krążenia,
  • nowotwory przewodu pokarmowego – zwłaszcza rak jelita grubego,
  • antybiotykoterapia wywołująca rzekomobłoniaste zapalenie jelit (Clostridioides difficile).
Warto wiedzieć:
Niektóre szczepy bakterii wywołujące krwawą biegunkę potrafią wytwarzać toksyny niszczące naczynia włosowate w jelitach, prowadząc do wewnętrznego krwawienia – mimo że organizm nie ma kontaktu z „prawdziwym” urazem?
Badanie posiew kału banerek

Biegunka z krwią. Co oznacza krwista biegunka?

Obecność krwi w kale, szczególnie w postaci świeżej (jasnoczerwonej) domieszki, sugeruje uszkodzenie końcowego odcinka przewodu pokarmowego – najczęściej jelita grubego. Z kolei ciemna, smolista krew może pochodzić z górnego odcinka układu pokarmowego.

Krwawa biegunka jest zawsze objawem alarmującym, ponieważ świadczy o uszkodzeniu błony śluzowej jelit i może prowadzić do odwodnienia, anemii, a w ciężkich przypadkach do wstrząsu hipowolemicznego.

Pamiętaj:
Zgłoś się do lekarza, jeśli:
>> biegunka z krwią trwa ponad 1 dzień,
>> towarzyszy jej gorączka, osłabienie lub ból brzucha,
>> pojawia się u dziecka, osoby starszej lub w ciąży,
>> zauważysz śluz, ropę lub skrzepy w stolcu, >> występują objawy odwodnienia (suchość w ustach, spadek ciśnienia, ciemny mocz).

U kogo może pojawić się biegunka z krwią?

Biegunka z krwią może wystąpić w każdej grupie wiekowej, choć czynniki ryzyka i konsekwencje kliniczne różnią się w zależności od wieku, stanu zdrowia i sytuacji fizjologicznej.

Krwawa biegunka u dorosłych

U dorosłych najczęściej występuje w przebiegu zakażeń jelitowych lub chorób zapalnych jelit. W starszym wieku częściej dochodzi do zaburzeń ukrwienia ściany jelita, zwłaszcza po intensywnym wysiłku lub odwodnieniu, co może prowadzić do zapalenia. Warto dodać iż u pacjentów po 50. roku życia krwawienie z przewodu pokarmowego wymaga również wykluczenia zmian nowotworowych.

>> Sprawdź: Odwodnienie i nawodnienie organizmu – fakty i mity

Krwawa biegunka u dzieci

U dzieci główną przyczyną są zakażenia bakteryjne – Shigella, Salmonella czy EHEC. Krwista biegunka u dziecka wymaga pilnej konsultacji pediatrycznej, szczególnie jeśli pojawiają się objawy odwodnienia, gorączka czy spadek apetytu.

>> Przeczytaj: Biegunka u dzieci i niemowląt. Możliwe przyczyny, postępowanie, badania

Krwawa biegunka u kobiet ciężarnych

Ciąża sprzyja zmianom w układzie immunologicznym i przewodzie pokarmowym, co może zwiększać podatność na infekcje jelitowe. Każda biegunka z krwią w ciąży wymaga konsultacji lekarskiej – nie tylko z uwagi na zdrowie matki, ale także bezpieczeństwo płodu.

Objawy towarzyszące krwawej biegunce

Do objawów towarzyszących mogą należeć:

  • gorączka i dreszcze,
  • silne bóle brzucha, skurcze,
  • nudności i wymioty,
  • parcie na stolec,
  • wzdęcia, burczenie w brzuchu,
  • osłabienie, zawroty głowy,
  • objawy odwodnienia: suchość w ustach, mała ilość moczu, zapadnięte oczy.

>> To może Cię zainteresować: Bulgotanie (przelewanie) w brzuchu i wodnista biegunka – przyczyny i zapobieganie

Diagnostyka źródła krwawej biegunki

Podstawą diagnostyki jest szczegółowy wywiad, badanie przedmiotowe oraz badania laboratoryjne i mikrobiologiczne (w tym posiew kału, badanie w kierunku pasożytów, toksyn Clostridioides difficile). U dorosłych z nawracającą biegunką konieczna może być kolonoskopia lub sigmoidoskopia.

Co robić, jeżeli zauważy się krwawą biegunkę?

Nie należy podejmować samodzielnego leczenia bez konsultacji z lekarzem. Ważne jest utrzymanie odpowiedniego nawodnienia, unikanie leków przeciwbiegunkowych bez zaleceń oraz zebranie informacji na temat czasu trwania objawów, ich charakteru i potencjalnych czynników ryzyka (np. niedawna podróż, nowa dieta, leki).

W przypadku obfitego krwawienia, pogarszającego się stanu ogólnego lub objawów takich jak zawroty głowy, omdlenie czy znaczne osłabienie — należy niezwłocznie zgłosić się do szpitala. Może to świadczyć o masywnym krwotoku wymagającym pilnej interwencji medycznej.

FAQ. Biegunka z krwią – często zadawane pytania

Poniżej znajdziesz odpowiedzi na pytania, które najczęściej pojawiają się u osób zmagających się z biegunką z krwią.

Czy przy jelitówce może być kupa z krwią?

Tak, ale rzadko. Typowa wirusowa infekcja żołądkowo-jelitowa nie powoduje krwawienia z przewodu pokarmowego. Jeśli krew się pojawia, może to oznaczać nadkażenie bakteryjne lub inne schorzenie.

Jak leczyć biegunkę z krwią?

Leczenie zależy od przyczyny. W przypadku infekcji bakteryjnej (z wyjątkiem zakażeń enterokrwotocznym szczepem E. coli EHEC, gdzie antybiotyków się nie podaje z uwagi na ryzyko zespołu hemolityczno-mocznicowego) może być konieczne zastosowanie antybiotykoterapii. W przypadku chorób zapalnych jelit lub innych schorzeń przewlekłych konieczne może być stosowanie leków przeciwzapalnych lub immunosupresyjnych, ale zawsze pod kontrolą lekarza. Samodzielne stosowanie leków przeciwbiegunkowych bez konsultacji jest niewskazane, ponieważ może utrudniać rozpoznanie przyczyny i pogarszać stan pacjenta.
Niezależnie od etiologii, konieczne jest nawadnianie i odpowiednia dieta.

Ile trwa krwawa biegunka?

W zależności od przyczyny może trwać od kilku dni (infekcje) do nawet tygodni lub miesięcy (choroby przewlekłe jak IBD).

Co jeść przy krwawej biegunce?

Zaleca się lekkostrawną dietę, która nie obciąża przewodu pokarmowego. Należy unikać nabiału, alkoholu oraz błonnika nierozpuszczalnego, który może podrażniać jelita. W diecie warto sięgać po produkty takie jak ryż, gotowane warzywa (np. marchew, dynia), banany, kleiki ryżowe oraz pszenne pieczywo bez dodatków. Ważne jest spożywanie małych, częstych posiłków, które pomagają układowi trawiennemu stopniowo wracać do równowagi.

Biegunka z krwią: podsumowanie informacji

Krwista biegunka to objaw, którego nie wolno ignorować. Choć często ma łagodny przebieg i infekcyjne podłoże, może związywać się z poważnymi schorzeniami zapalnymi, niedokrwiennymi lub nowotworowymi.

Najważniejsze informacje:

  • Krwista biegunka wymaga diagnostyki, zwłaszcza gdy trwa dłużej niż 48 godzin.
  • Głównymi przyczynami są infekcje bakteryjne i choroby zapalne jelit.
  • Diagnostyka obejmuje badania mikrobiologiczne, laboratoryjne i obrazowe.
  • Leczenie zależy od przyczyny i zawsze powinno być prowadzone pod kontrolą lekarza.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha


Bibliografia

  1. da Cruz Gouveia MA., Lins MTC. da Silva GAP. Acute diarrhea with blood: diagnosis and drug treatment. J Pediatr (Rio J). 2020 Mar-Apr;96 Suppl 1(Suppl 1):20-28.
  2. Herbert L., DuPont MD. Bacterial Diarrhea. N Engl J Med 2009;361:1560-1569.
  3. Talan D., Moran GJ., Newdow M. et al. Etiology of bloody diarrhea among patients presenting to United States emergency departments: prevalence of Escherichia coli O157:H7 and other enteropathogens. Clin Infect Dis. 2001 Feb 15;32(4):573-80.
  4. Jin D., Liao X., Chen Y. A Rare Case of Bloody Diarrhea With a Rare Cause. Gastroenterology. 2024 Jul;167(2):213-217.
  5. Jani AL., Hamilos D. Bloody diarrhea, fever, and pancytopenia in a patient with active ulcerative colitis. Ann Allergy Asthma Immunol. 2003 Apr;90(4):383-8.
  6. Holtz LR., Neill MA., Tarr PI. Acute bloody diarrhea: a medical emergency for patients of all ages. Gastroenterology. 2009 May;136(6):1887-98.

Niedobór potasu (hipokaliemia) – jakie daje objawy? Przyczyny i diagnostyka

Potas jest bardzo ważnym pierwiastkiem, który reguluje gospodarkę wodno-elektrolitową i ciśnienie osmotyczne komórek, a także uczestniczy w przewodzeniu impulsów nerwowych, aktywuje enzymy ustrojowe i bierze udział w metabolizmie. Zbyt niski poziom prowadzi do zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu szczególnie układu nerwowego i układu krążenia. Dowiedz się, co to jest niedobór potasu, jakie są przyczyny, objawy i sposoby leczenia.

Kluczowe informacje:
>> Hipokaliemia to stan, w którym stężenie potasu we krwi spada poniżej dolnej granicy normy (<3,5 mmol/l).
>> Przyczyną hipokaliemii może być nadmierna utrata potasu (przez nerki, przewód pokarmowy, skórę), niedostateczna podaż w diecie lub przesunięcie potasu do wnętrza komórek.
>> Hipokaliemię rozpoznaje się na podstawie badania poziomu potasu we krwi.
>> Objawy niedoboru potasu to m.in. osłabienie mięśni, parestezje, bolesne skurcze, zaburzenia rytmu serca. Ciężka hipokaliemia stanowi zagrożenie życia.

Spis treści:

  1. Hipokaliemia – co to za przypadłość?
  2. Niedobór potasu w organizmie. Co powoduje hipokaliemię?
  3. Objawy hipokaliemii. Jak objawia się niedobór potasu w organizmie?
  4. Rozpoznanie hipokaliemii. Jak sprawdzić poziom potasu w organizmie?
  5. Jak podnieść poziom potasu we krwi? Leczenie hipokaliemii
  6. FAQ. Niedobór potasu (hipokaliemia) – często zadawane pytania

Hipokaliemia – co to za przypadłość?

Hipokaliemia to stan, w którympotas w surowicy krwi utrzymuje się na poziomie niższym niż zakres prawidłowy. W zależności od stopnia niedoboru wyróżnia się:

  • hipokaliemię łagodną,
  • hipokaliemię umiarkowaną,
  • hipokaliemię ciężką.

Niedobór potasu występuje znacznie częściej niż jego nadmiar. Na hipokaliemię szczególnie narażone są szczególnie osoby przewlekle niedożywione, nadużywające alkoholu, z niewydolnością serca, nadciśnieniem tętniczym oraz uprawiające intensywną aktywność fizyczną.

Warto wiedzieć:
Istnieje również zjawisko hipokaliemii rzekomej. To sytuacja, w której wynik badania wskazuje na niedobór potasu, ale powodem jest nieprawidłowe przechowywanie próbki krwi lub pobranie jej w ciągu 30 minut od podania insuliny.

Jaki jest prawidłowy poziom potasu we krwi u osoby zdrowej?

Prawidłowy poziom potasu w surowicy krwi wynosi 3,5-5,5 mmol/l. Za łagodną hipokaliemię uważa się spadek w zakresie 3,1-3,5 mmol/l. Należy pamiętać, że wartości referencyjne mogą nieznacznie różnić się w zależności od laboratorium wykonującego oznaczenie. Z tego względu interpretacja wyniku powinna zawsze uwzględniać zakresy podane na karcie wyniku.

Warto wiedzieć:
Prawie 90% potasu w organizmie człowieka znajduje się w przestrzeni śródkomórkowej – głównie w komórkach mięśni szkieletowych. Zaledwie 2% jest obecne w płynie pozakomórkowym. Dlatego nawet niewielki spadek stężenia potasu w surowicy krwi może oznaczać dużą zmianę ogólnoustrojową.

Niedobór potasu w organizmie. Co powoduje hipokaliemię?

Niedobór potasu może być skutkiem jegonadmiernej utraty, zbyt małego spożycia, zwiększonego zapotrzebowania lub przesunięcia do wnętrza komórek.

Utrata potasu z moczem

Nadmierne wydalanie potasu przez nerki to jedna z najczęstszych przyczyn hipokaliemii. Może być związane m.in. z długotrwałym stosowaniem leków moczopędnych (zwłaszcza diuretyków pętlowych), hiperaldosteronizmem pierwotnym i wtórnym, zespołem Cushinga, uszkodzeniem nerek, hipomagnezemią, wrodzonym przerostem nadnerczy z niedoborem 11β- lub 17α-hydroksylazy.

Utrata potasu z przewodu pokarmowego

Do istotnej utraty potasu może dojść na skutek przewlekłych biegunek lub uporczywych wymiotów. W pierwszym przypadku mechanizm ten jest bezpośredni – potas tracony jest wraz z treścią jelitową. Natomiast wymioty powodują utratę jonów wodorowych i chloru, co wtórnie prowadzi do zasadowicy metabolicznej i nasilenia wydalania potasu przez nerki. Częstą przyczyną niedoboru jest stosowanie środków przeczyszczających. Inne powody to m.in. przetoki, nowotwory neuroendokrynne przewodu pokarmowego, przyjmowanie leków wiążących potas w przewodzie pokarmowym.

Utrata potasu przez skórę

Utrata potasu przez skórę jest stosunkowo rzadką przyczyną hipokaliemii. Czynnikami ryzyka są nadmierne pocenie się oraz oparzenia.

Badanie potasu banerek

Objawy hipokaliemii. Jak objawia się niedobór potasu w organizmie?

Obraz kliniczny hipokaliemii jest zróżnicowany i zależy od szybkości narastania niedoboru oraz jego nasilenia. Łagodny niedobór potasu może nie dawać żadnych objawów lub powodować jedynie niespecyficzne dolegliwości – np. osłabienie czy zmęczenie. Ciężka hipokaliemia jest stanem zagrożenia życia i wymaga pilnego leczenia.

Niedobór potasu: objawy neurologiczne

Do objawów neurologicznych hipokaliemii zalicza się osłabienie mięśniowe, parestezje (uczucie drętwienia czy mrowienia kończyn), kurcze mięśni, nadpobudliwość nerwową, apatię, senność, zaburzenia koncentracji. Na skutek niedoboru potasu osłabieniu mogą ulec także mięśnie gładkie. Skutkiem są m.in. zaparcia, niedrożność porażenna jelit, zatrzymanie moczu.

Niedobór potasu a duszności i ból w klatce piersiowej

Hipokaliemia może manifestować się zaburzeniami rytmu serca – takimi jak częstoskurcz komorowy. Stanowią one bezpośrednie zagrożenie życia i wymagają natychmiastowej pomocy lekarskiej.

Duszność w hipokaliemii może wynikać z osłabienia mięśni oddechowych lub być skutkiem zaburzeń rytmu serca. Podobnie jest z bólem w klatce piersiowej. Objaw może być zarówno pochodzenia sercowego, jak i mięśniowego (skurcz mięśni międzyżebrowych).

>> Przeczytaj: Arytmia serca – przyczyny, objawy, leczenie i rokowania

Rozpoznanie hipokaliemii. Jak sprawdzić poziom potasu w organizmie?

Podstawowym badaniem diagnostycznym w rozpoznawaniu hipokaliemii jest oznaczenie stężenia potasu w surowicy krwi. Wskazane jest jednoczesne wykonanie testów w celu oceny poziomu magnezu, wapnia i fosforu oraz gazometrii. Konieczne jest także wdrożenie diagnostyki pozwalającej na ustalenie przyczyny niedoboru potasu.

Jak podnieść poziom potasu we krwi? Leczenie hipokaliemii

Leczenie hipokaliemii ma na celu uzupełnienie potasu oraz usunięcie jej przyczyny. Postępowanie zależy od stopnia niedoboru i stanu pacjenta.

Przy łagodnej hipokaliemii najczęściej wystarczy modyfikacja diety. Zalecane jest włączenie do jadłospisu produktów zawierających potas. Są to m.in. pomidory, szpinak, banany, produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych, orzechy, kakao. Lekarz może zlecić również suplementację. Konieczne jest regularne monitorowanie poziomu potasu w surowicy krwi.

Ciężka hipokaliemia wymaga hospitalizacji. Choremu podawany jest potas drogą dożylną oraz inne leki – w zależności od stanu.

FAQ. Niedobór potasu (hipokaliemia) – często zadawane pytania

Oto odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące hipokaliemii.

Co powoduje małą ilość potasu w organizmie?

Najczęstsze przyczyny niedoboru potasu to nadmierna utrata tego pierwiastka przez nerki (np. w wyniku stosowania leków moczopędnych), przez przewód pokarmowy (wymioty, biegunki, stosowanie leków przeczyszczających) lub przez skórę (intensywne pocenie się, oparzenia). Inne możliwe przyczyny to niedostateczna podaż potasu w diecie (np. u osób stosujących restrykcyjne diety).

Jakie leki powodują utratę potasu?

Do utraty potasu przyczyniają się głównie leki moczopędne, przeczyszczające, glikokortykosteroidy, β2-mimetyki, niektóre antybiotyki (np. aminoglikozydy).

Czy picie dużej ilości wody wypłukuje potas?

U zdrowych osób z prawidłową funkcją nerek umiarkowane zwiększenie podaży płynów zwykle nie powoduje istotnego spadku potasu. Problemem może być tzw. przewodnienie organizmu, do którego prowadzi wypicie dużej ilości wody w krótkim czasie.

Czy piwo wypłukuje potas z organizmu?

Napoje alkoholowe mogą wpływać na gospodarkę elektrolitową. Alkohol działa moczopędnie, co może prowadzić do zwiększonej utraty potasu z moczem.

Jaki jest najszybszy sposób na dostarczenie potasu do organizmu?

Najszybszym sposobem na uzupełnienie potasu jest jego dożylne podanie w warunkach szpitalnych. Taka forma leczenia jest stosowana w przypadku ciężkiej hipokaliemii.

Opieka merytoryczna: lek. Sara Aszkiełowicz


Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/175881,niedobor-potasu-hipokaliemia-przyczyny-objawy-i-leczenie (dostęp 03.07.2025)
  2. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.19.1.4.1. (dostęp 03.07.2025)
  3. E. Franek, F. Kokot, Hipokaliemia, Choroby Serca i Naczyń 2006, t. 3, nr 4, s. 203–206
  4. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/175883,nadmiar-potasu-hiperkaliemia-przyczyny-objawy-i-leczenie (dostęp 03.07.2025)
  5. J. Mączyńska, R. Dąbrowski, Potas i magnez – sztuka suplementacji, Medycyna po Dyplomie 2018
  6. K. Korzeniowska i in., Zaburzenia gospodarki potasowej (część I) Hipokaliemia polekowa – przypadki zarejestrowane przez Regionalny Ośrodek Monitorowania Działań Niepożądanych Leków w Poznaniu, Farmacja Współczesna 2011, nr 4, s. 66–72

Różeniec górski (korzeń arktyczny) – jakie ma właściwości i jak działa?

Różeniec górski (korzeń arktyczny) to wyjątkowa roślina adaptogenna, która od wieków wykorzystywana jest w medycynie ludowej. Jej popularność utrzymuje się do dziś – jako naturalne wsparcie w trudnych, stresujących sytuacjach dobrze wpisuje się w potrzeby współczesnego człowieka. Przeczytaj nasz artykuł, aby dowiedzieć się więcej o działaniu i stosowaniu różeńca górskiego.

Spis treści:

  1. Różeniec górski – co to za adaptogen?
  2. Na co stosować różeniec górski?
  3. Różeniec górski: działanie. Jakie właściwości ma arktyczny korzeń?
  4. Różeniec górski: przeciwwskazania stosowania
  5. Możliwe skutki uboczne stosowania różeńca górskiego
  6. W czym można znaleźć różeniec górski?
  7. FAQ. Różeniec górski – często zadawane pytania
  8. Różeniec górski: podsumowanie informacji

Różeniec górski – co to za adaptogen?

Różeniec górski (łac. Rhodiola rosea) to roślina zielna należąca do rodziny gruboszowatych. Występuje w stanie dzikim w Karpatach i Sudetach – rośnie najczęściej na skalistych, wilgotnych murawach i piargach. Jest też rośliną uprawną – uprawę różeńca w Polsce zainicjowano w 1980 r. w Instytucie Roślin i Przetworów Zielarskich w Poznaniu.

Różeniec górski od lat wykorzystywany jest w tradycyjnej medycynie azjatyckiej i rosyjskiej. Zyskuje coraz większe zainteresowanie również w innych rejonach świata m.in. ze względu na swoje właściwości adaptogenne, które pomagają organizmowi w radzeniu sobie ze stresem i innymi trudnymi warunkami.

Skąd pochodzi różeniec górski?

Różeniec górski jest rozpowszechniony w północnej i centralnej Azji. W stanie dzikim występuje na terenie gór Ałtaj, Syberii i Mongolii. Spotkać go można również w górskich regionach Europy (od Alp, przez Skandynawię i południowe Pireneje, po Islandię i Wyspy Brytyjskie), a także na Alasce, w Kanadzie i północnych górach Stanów Zjednoczonych.

To właśnie taki obszar występowania sprawił, że różeniec zyskał przydomek „górski”. Z kolei pierwszy człon nazwy wziął się od greckiego słowa „rodia” lub „rodion” odnoszącego się do charakterystycznego zapachu rośliny.

Pakiet stres (12 badań) banerek

Na co stosować różeniec górski?

W 1947 roku badacz i lekarz Nikołaj Lazarev stworzył termin „adaptogen”, który odnosi się do substancji pozwalających organizmowi lepiej reagować na biologiczne, fizyczne czy chemiczne czynniki stresujące. Rosyjscy badacze jako pierwsi odkryli, że różeniec górski jest źródłem takich substancji, dlatego może być wskazany dla osób, które żyją w stresie.

>> Sprawdź: Adaptogeny – czym są i jak działają na organizm?

Jednak działanie różeńca górskiego nie kończy się na tym, że wspomaga organizm w sytuacjach stresowych. Zawarte w nim związki sprawiają, że można stosować korzeń arktyczny również przy problemach z koncentracją i podzielnością uwagi, w stanach zmęczenia psychicznego czy jako naturalne wsparcie regeneracji po treningu. Ze względu na właściwości antyoksydacyjne różeniec górski znajduje zastosowanie również w profilaktyce niektórych chorób (m.in. schorzeń układu sercowo-naczyniowego).

>> Zobacz: Wystandaryzowany ekstrakt z pomidorów w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych

Różeniec górski: działanie. Jakie właściwości ma arktyczny korzeń?

Za cenne właściwości korzenia arktycznego odpowiada 10 grup różnych związków chemicznych. Zaliczają się do nich m.in. garbniki, rozawiny, monoterpeny, triterpeny i związki fenolowe. Na co pomaga różeniec górski, które zawiera takie składniki?

Właściwości adaptogenne

Działanie różeńca górskiego jest znane od dawna. Jednak ostatnio roślina ta zyskuje na popularności ze względu na swoje właściwości adaptogenne, które dobrze wpisują się w potrzeby współczesnego człowieka.

Związki chemiczne obecne w korzeniu arktycznym (głównie rozawina i związki fenolowe) wspomagają funkcjonowanie układu nerwowego i zwiększają możliwości adaptacyjne organizmu. Dzięki temu lepiej radzi sobie z różnego typu czynnikami stresowymi.

>> Przeczytaj artykuły:

Regeneracja po wysiłku fizycznym

Z właściwości różeńca górskiego mogą korzystać również osoby aktywne fizycznie. Składniki obecne w tej roślinie wspomagają regenerację mięśni, zmniejszają nasilenie stanu zapalnego wywołanego wysiłkiem fizycznym, a także poprawiają wydolność fizyczną.

Działanie kardioprotekcyjne i neuroprotekcyjne

Badania przedkliniczne sugerują, że różeniec górski może zmniejszać wydzielanie kortykoliberyny (CRF), który odpowiada za uwalnianie hormonu kortykotropowego. Tym samym ogranicza jego wydzielanie i chroni tkankę mózgową oraz sercową w sytuacjach stresowych.

Działanie kardioprotekcyjne i neuroprotekcyjne korzenia arktycznego wynika również z jego właściwości antyoksydacyjnych. Zawarte w nim związki chronią mózg i serce przed uszkodzeniami spowodowanymi nadmiarem wolnych rodników w organizmie.

Ponadto, zwierzęce modele wskazują, że wyciąg z różeńca może zwiększać rezerwy energetyczne mięśnia sercowego i aktywować receptory μ-opioidowe, zmniejszając w ten sposób zakres niedokrwienia, stabilizując ciśnienie tętnicze i ograniczając ryzyko arytmii.

Różeniec górski: przeciwwskazania stosowania

Pomimo właściwości leczniczych różeńca górskiego istnieją pewne przeciwwskazania do jego stosowania. Należą do nich ciąża, okres karmienia piersią, wiek poniżej 12 lat, a także nadwrażliwość na korzeń arktyczny (lub inne rośliny z rodziny gruboszowatych). Szczególną ostrożność powinni zachować również chorzy na cukrzycę lub schorzenia autoimmunizacyjne po przeszczepach narządów i u pacjentów z zaburzeniami afektywnymi dwubiegunowymi (możliwe wywołanie manii).

Możliwe skutki uboczne stosowania różeńca górskiego

Skutki uboczne różeńca górskiego występują zazwyczaj przy długotrwałym (powyżej 6-10 tygodni) lub niewłaściwym stosowaniu tej rośliny. Należą do nich:

  • zawroty i bóle głowy,
  • dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (nudności, ból żołądka),
  • reakcje nadwrażliwości (o charakterze miejscowym lub uogólnionym),
  • zwiększona nerwowość.

Możliwe jest również wystąpienie spadków glikemii, dlatego diabetycy powinni zachować szczególną ostrożność przy stosowaniu różeńca górskiego.

>> To może Cię zainteresować: Ból brzucha – skąd się bierze? Możliwe przyczyny i diagnostyka

Różeniec górski – z czym nie łączyć?

Różeniec górski może wchodzić w interakcje z lekami, takimi jak:

  • leki immunosupresyjne stosowane m.in. po przeszczepie narządowym,
  • leki przeciwcukrzycowe,
  • leki na nadciśnienie tętnicze,
  • leki przeciwdepresyjne (zwłaszcza SSRI – ryzyko zespołu serotoninowego),
  • leki przeciwnadciśnieniowe,
  • wybrane leki metabolizowane przez CYP3A4 (np. inhibitory proteaz, cisapryd, niektóre leki onkologiczne),
  • leki wydłużające QT (np. leki antyarytmiczne: amiodaron, sotalol, antybiotyki makrolidowe: erytromycyna, klarytromycyna).

Osoby, które przyjmują jakiekolwiek leki, powinny dokładnie zapoznać się z informacjami dotyczącymi możliwych interakcji (znajdują się one w ulotce dołączonej dla pacjenta) i skonsultować chęć suplementacji korzenia arktycznego ze specjalistą.

>> Zobacz: Suplementacja – świadome budowanie odporności

W czym można znaleźć różeniec górski?

Korzeń arktyczny można kupić w różnych postaciach – zarówno kapsułek i tabletek, jak i herbat ziołowych, nalewek czy kropli. W sprzedaży dostępny jest również sproszkowany korzeń.

FAQ. Różeniec górski – często zadawane pytania

Poniżej znajdziesz odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące różeńca górskiego.

Czy różeniec górski obniża ciśnienie?

Może wspierać normalizację podwyższonego ciśnienia krwi, jednak dane kliniczne są ograniczone.

Po jakim czasie działa różeniec górski?

Zależy to od różnych czynników (m.in. od formy i dawki). Pierwsze efekty mogą pojawić się nawet po tygodniu stosowania różeńca górskiego.

Różeniec górski – rano czy wieczorem?

Najlepiej przyjmować go rano. Jednak, jeśli jest to niemożliwe, nie ma przeciwwskazań do stosowania różeńca górskiego w godzinach wieczornych.

Różeniec górski – przed czy po jedzeniu?

W przypadku braku dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego można przyjąć korzeń arktyczny jeszcze przed jedzeniem. W przeciwnym razie warto trochę odczekać, aby nie stosować go na pusty żołądek.

Czy można łączyć różeniec górski i ashwagandhę?

Tak, różeniec górski często łączy się z innymi roślinami, które działają stymulująco na ośrodkowy układ nerwowy. Jednym z nich jest ashwagandha.

Czy różeniec górski usypia?

Różeniec górski nie ma działania usypiającego.

Czy można brać różeniec górski na noc?

Nie zaleca się, aby brać różeniec górski na noc, ponieważ może utrudniać zasypianie.

Czy różeniec górski może uzależniać?

Różeniec górski nie jest uznawany za roślinę uzależniającą.

Różeniec górski: podsumowanie informacji

Różeniec górski to roślina adaptogenna, która wspiera organizm w walce ze stresem, zmęczeniem i obniżonym nastrojem. W związku z tym warto rozważyć jej stosowanie, jeśli Twój organizm potrzebuje naturalnego wsparcia w trudnym warunkach. Jednak pamiętaj, że pomimo właściwości leczniczych różeńca górskiego wskazana jest ostrożność. Korzeń arktyczny nie jest dobry dla każdego i może wchodzić w interakcje z różnymi lekami. Warto skonsultować jego stosowanie ze specjalistą.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha


Bibliografia

  1. Ma, Gou-ping, et al. „Rhodiola rosea L. improves learning and memory function: preclinical evidence and possible mechanisms.” Frontiers in pharmacology 9 (2018): 367723.
  2. Li, Yonghong, et al. „Rhodiola rosea L.: an herb with anti-stress, anti-aging, and immunostimulating properties for cancer chemoprevention.” Current pharmacology reports 3 (2017): 384-395.
  3. Tajer, Agnieszka. „Rhodiola rosea L. jako przykład rośliny adaptogennej.” Annales Academiae Medicae Silesiensis. Vol. 65. No. 4. Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, 2011.
  4. https://www.doz.pl/ziola/z1669-rozeniec_gorski
  5. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/stres-przyjaciel-czy-wrog/?srsltid=AfmBOoomQ4BFUYv_J_BQJH-pLqvp-DIXVHDSMCurlOYjVnGCe698rB80
  6. Le TT, McGrath SR, Fasinu PS. Herb-drug Interactions in Neuropsychiatric Pharmacotherapy – A Review of Clinically Relevant Findings. Curr Neuropharmacol. 2022 Aug 3;20(9):1736-1751.

Właściwości jogurtu naturalnego. Jak wybrać jogurt z dobrym składem?

Współautorką artykułu jest Matylda Konowrocka, studentka SGGW Wydziału Żywienia Człowieka, kierunek Żywienie człowieka i ocena żywności.

Jogurt naturalny to jeden z najbardziej wartościowych produktów fermentowanych, który od wieków cieszy się uznaniem ze względu na swoje prozdrowotne właściwości. W dzisiejszych czasach, gdy rynek oferuje ogromną różnorodność produktów mlecznych, wybór odpowiedniego jogurtu może stanowić wyzwanie. Czy wiesz, jak rozpoznać jogurt o najlepszym składzie i jakie konkretne korzyści zdrowotne może przynieść jego regularne spożywanie? Poznaj sekrety wyboru idealnego jogurtu naturalnego i odkryj, dlaczego powinien znaleźć się w Twojej codziennej diecie.

Z artykułu dowiesz się:
>> jakie są właściwości odżywcze i lecznicze jogurtu naturalnego,
>> które witaminy i składniki mineralne zawiera jogurt,
>> jak jogurt wpływa na zdrowie układu pokarmowego i odporność,
>> na co zwrócić uwagę przy wyborze jogurtu w sklepie,
>> jakie kryteria decydują o jakości jogurtu naturalnego,
>> przed czym należy się wystrzegać podczas zakupu.

Spis treści:

  1. Właściwości jogurtu naturalnego
  2. Zalety jogurtu naturalnego
  3. Jak wybrać jogurty naturalne z dobrym składem? Praktyczne wskazówki
  4. Właściwości jogurtu naturalnego: o czym należy pamiętać przez zakupem?
  5. Podsumowanie

Właściwości jogurtu naturalnego

Jogurt naturalny – właściwości odżywcze

Jogurt naturalny, szczególnie o zawartości tłuszczu 2%, to produkt niskokaloryczny – porcja 100 g dostarcza około 60 kcal. Zawiera wysokiej jakości, łatwo przyswajalne białko, niezbędne do regeneracji tkanek i utrzymania masy mięśniowej. Zawartość węglowodanów jest stosunkowo niska, co czyni go odpowiednim składnikiem diety osób dbających o kontrolę glikemii.

Jogurt jest również źródłem wielu witamin, m.in.:

Bogactwo składników mineralnych, takich jak wapń, fosfor i potas, czyni jogurt cennym produktem w profilaktyce osteoporozy i nadciśnienia. Zawarty w jogurcie wapń charakteryzuje się wysoką biodostępnością dzięki obecności laktozy i odpowiedniemu pH produktu.

>> Przeczytaj: Witamina E – tokoferol

Podsumowanie właściwości odżywczych:
>> niskokaloryczny – 60 kcal/100g,
>> bogate w pełnowartościowe białko,
>> źródło witamin B2, B12, A, D, E i K2,
>> wysokobiodostępny wapń, fosfor i potas,
>> niski indeks glikemiczny.

Jogurt naturalny – właściwości lecznicze

Jogurt naturalny jest produktem fermentowanym, co oznacza, że powstaje w wyniku działania bakterii mlekowych (głównie Lactobacillus delbrueckii subsp. bulgaricus i Streptococcus thermophilus). W trakcie fermentacji dochodzi do wytwarzania kwasu mlekowego, który zakwasza środowisko jelit, utrudniając rozwój niekorzystnych bakterii gnilnych.

Regularne spożywanie jogurtu naturalnego przynosi szereg korzyści zdrowotnych:

  • obniża poziom cholesterolu LDL – poprzez wpływ bakterii fermentacyjnych na metabolizm tłuszczów i syntezę krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA).
  • wspomaga perystaltykę jelit – dzięki pobudzeniu wydzielania soków trawiennych i zwiększeniu produkcji śliny.
  • wzmacnia mikroflorę jelitową, co sprzyja lepszej odporności i redukcji stanów zapalnych.
  • zmniejsza objawy nietolerancji laktozy – bakterie fermentujące rozkładają część laktozy, czyniąc jogurt lepiej tolerowanym przez osoby z jej nietolerancją.
  • wspiera odporność – poprzez działanie immunomodulujące niektórych szczepów probiotycznych.
  • chroni przed osteoporozą – poprawiając wchłanianie wapnia i fosforu oraz stymulując syntezę osteokalcyny (zależnej od witaminy K2).

Dodatkowo niektóre badania epidemiologiczne sugerują, że regularne spożycie jogurtu może być związane z redukcją ryzyka raka jelita grubego, choć zależność ta wymaga dalszych badań.

>> Sprawdź: Suplementacja witaminy D – co to dokładnie oznacza?

Podsumowanie właściwości leczniczych:
>> zawiera żywe kultury bakterii probiotycznych,
>> obniża cholesterol LDL,
>> wspomaga trawienie i perystaltykę jelit,
>> wzmacnia mikroflorę jelitową i odporność,
>> pomaga w nietolerancji laktozy,
>> wspiera profilaktykę osteoporozy,
>> może redukować ryzyko raka jelita grubego.

>> Chcesz sprawdzić stan flory jelitowej? Takie badanie możesz zrobić w ALAB laboratoria:

Badanie Organix Gastro pośredni test dysbiozy banerek

Zalety jogurtu naturalnego

Jogurt naturalny jest jednym z najbardziej wartościowych produktów fermentowanych, cenionym zarówno za walory odżywcze, jak i prozdrowotne. Jego regularne spożywanie może przynosić korzyści w zakresie profilaktyki wielu chorób oraz wspierania ogólnego stanu zdrowia.

1. Wysoka wartość odżywcza

Jogurt naturalny jest źródłem:

  • pełnowartościowego białka, które dostarcza wszystkich niezbędnych aminokwasów,
  • nisko przetworzonych węglowodanów – w formie naturalnej laktozy,
  • tłuszczów, które wspomagają wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K),
  • witaminy B2, B12, A, D, K2 oraz E – istotnych dla metabolizmu, funkcjonowania układu nerwowego, odporności i gospodarki wapniowo-fosforanowej,
  • wapnia, fosforu i potasu – składników mineralnych o wysokiej biodostępności, wspierających zdrowie kości, zębów i regulujących ciśnienie krwi.

2. Wspomaganie zdrowia układu pokarmowego

Jogurt zawiera żywe kultury bakterii fermentacji mlekowej, takie jak Lactobacillus delbrueckii subsp. bulgaricus i Streptococcus thermophilus, które wykazują pozytywny wpływ na mikroflorę jelitową. Dzięki temu:

  • wspiera prawidłową perystaltykę jelit,
  • zmniejsza ryzyko zaparć i biegunek,
  • ogranicza namnażanie bakterii gnilnych,
  • łagodzi objawy zespołu jelita drażliwego (IBS),
  • wspomaga trawienie laktozy u osób z jej nietolerancją.

3. Wspieranie odporności

Zawarte w jogurcie szczepy probiotyczne mogą modulować odpowiedź immunologiczną, wzmacniając naturalną barierę ochronną organizmu.

>> Warto przeczytać też: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?

4. Redukcja poziomu cholesterolu i ryzyka chorób sercowo-naczyniowych

Niektóre bakterie mlekowe zawarte w jogurcie mogą wiązać kwasy żółciowe w jelitach, zmniejszając ich reabsorpcję, co przekłada się na obniżenie poziomu cholesterolu we krwi.

5. Profilaktyka osteoporozy

Dzięki zawartości wapnia, fosforu, witaminy D i witaminy K2, jogurt naturalny przyczynia się do utrzymania prawidłowej mineralizacji kości i zapobiega ich demineralizacji. To szczególnie ważne u osób starszych i kobiet po menopauzie.

6. Wspomaganie profilaktyki nowotworowej

Jogurt może odgrywać rolę w ograniczaniu ryzyka nowotworów jelita grubego poprzez:

  • redukcję stanu zapalnego,
  • wiązanie potencjalnie rakotwórczych związków w jelitach,
  • korzystny wpływ na skład mikroflory jelitowej.
Podsumowanie zalet jogurtu naturalnego:
>> wysokowartościowe białko ze wszystkimi aminokwasami,
>> wspiera zdrowie układu pokarmowego i mikroflorę jelitową,
>> wzmacnia odporność organizmu,
>> obniża cholesterol i wspiera serce,
>> pomaga w profilaktyce osteoporozy,
>> może redukować ryzyko nowotworów jelita grubego.

Jak wybrać jogurty naturalne z dobrym składem? Praktyczne wskazówki

Wybór odpowiedniego jogurtu naturalnego w sklepie może być wyzwaniem ze względu na bogactwo dostępnych produktów. Oto praktyczne wskazówki, które pomogą Ci dokonać najlepszego wyboru:

1. Sprawdź listę składników

    • Jogurt naturalny powinien zawierać maksymalnie 2-3 składniki: mleko, kultury bakterii mlekowych, czasami substancje zagęszczające.
    • Unikaj produktów z dodatkiem cukru, syropów, sztucznych aromatów czy konserwantów.
    • Wybieraj jogurty z oznaczeniem „naturalny” lub „klasyczny”.

    2. Zwróć uwagę na kultury bakterii.

    Poszukaj jogurtów z żywymi kulturami bakterii fermentacji mlekowej.

    3. Sprawdź zawartość tłuszczu

    • Jogurt 2% tłuszczu to złoty środek – zapewnia dobre wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.
    • Jogurty odtłuszczone mogą zawierać więcej cukrów i zagęstników.
    • Jogurty pełnotłuste są bardziej sycące, ale również bardziej kaloryczne.

    4. Ocena jakości produktu

    • Sprawdź datę przydatności do spożycia – wybieraj możliwie najświeższe produkty.
    • Zwróć uwagę na konsystencję – jogurt naturalny powinien być jednolity, bez grudek.

    5. Wybierz sprawdzonych producentów

    • Preferuj lokalne mleczarnie i sprawdzonych producentów.
    • Czytaj etykiety i porównuj składy różnych marek.
    • Unikaj produktów z długimi listami składników.
    Podsumowanie wskazówek zakupowych:
    >> maksymalnie 2-3 składniki w jogurcie naturalnym,
    >> żywe kultury bakterii mlekowych,
    >> brak cukru, aromatów i konserwantów,
    >> optymalnie 2% zawartości tłuszczu,
    >> sprawdzaj datę przydatności do spożycia,
    >> wybieraj sprawdzonych producentów.

    Właściwości jogurtu naturalnego: o czym należy pamiętać przez zakupem?

    Jogurt naturalny jest jednym z najbardziej uniwersalnych produktów mlecznych, ale jego jakość może się znacznie różnić w zależności od producenta i składu. Przed zakupem warto pamiętać, że tylko naturalny jogurt bez dodatków zapewnia pełnię korzyści zdrowotnych. Zawarte w nim bakterie probiotyczne wspierają trawienie i odporność, a witamina K2, wapń i fosfor – profilaktykę osteoporozy.

    Warto jednak zwrócić uwagę, że nie każdy jogurt dostępny w sklepie jest „zdrowy z definicji”. Produkty z dodatkiem cukru, mleka w proszku czy zagęstników tracą wiele ze swoich prozdrowotnych właściwości.

    Dlatego podczas zakupów kieruj się nie reklamą, a świadomym czytaniem etykiety, by uniknąć produktów, które tylko udają jogurt naturalny.

    Podsumowanie

    Jogurt naturalny to niezwykle wartościowy produkt fermentowany, który powinien znaleźć miejsce w zdrowej diecie każdego człowieka. Jego regularne spożywanie przynosi liczne korzyści zdrowotne – od wspomagania trawienia i wzmacniania odporności, po profilaktykę osteoporozy i chorób sercowo-naczyniowych.

    Kluczem do otrzymania maksymalnych korzyści jest wybór produktu o najlepszym składzie – zawierającego wyłącznie mleko i żywe kultury bakterii, bez dodatków cukru i substancji chemicznych. Pamiętaj, że:

    • świeżość produktu i odpowiednie przechowywanie mają kluczowe znaczenie dla zachowania właściwości probiotycznych.
    • jogurt naturalny powinien zawierać tylko mleko i bakterie mleczne.
    • dodatki obniżają jego wartość prozdrowotną.
    • probiotyki zawarte w jogurcie wspierają trawienie i odporność.
    • warto zwracać uwagę na etykietę i unikać „jogurtów udawanych”.

    Sięgnij dziś po jogurt naturalny wysokiej jakości i zadbaj o swoje zdrowie w naturalny sposób!


    Bibliografia

    1. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) – Materiały o fermentowanych produktach mlecznych-Health and nutritional properties of probiotics in food including powder milk with live lactic acid bacteria

    2. Ziemlański, Ś. (red.) (2001). Normy żywienia człowieka. Fizjologiczne podstawy., Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa.

    3. Prajapati, J. B., & Nair, B. M. (2003). The history of fermented foods. In Encyclopedia of Food Sciences and Nutrition (2nd ed.)

    4. Marco, M. L., et al. (2017). Health benefits of fermented foods: microbiota and beyond. Current Opinion in Biotechnology, 44, 94–102.

    Jak czytać składy na etykietach produktów spożywczych?

    Współautorką artykułu jest Matylda Konowrocka, studentka SGGW Wydziału Żywienia Człowieka, kierunek Żywienie człowieka i ocena żywności.

    Etykiety produktów spożywczych to nie tylko kolorowe opakowania – to źródło kluczowych informacji o tym, co naprawdę znajduje się w jedzeniu, które kupujemy. Ten artykuł pomoże Ci zrozumieć, jak odczytywać dane zamieszczone na etykiecie, jakie informacje są obowiązkowe oraz na co szczególnie warto zwrócić uwagę, aby podejmować świadome wybory żywieniowe. Sprawdź, czy naprawdę wiesz, co jesz i zacznij czytać etykiety z pełną świadomością.

    Z artykułu dowiesz się:
    >> co, zgodnie z prawem, musi znaleźć się na etykiecie produktu spożywczego,
    >> jak czytać skład produktów i rozumieć kolejność składników,
    >> jak interpretować wartości odżywcze i oświadczenia żywieniowe,
    >> jak rozpoznać alergeny i dodatki do żywności,
    >> czym różni się data minimalnej trwałości od terminu przydatności do spożycia,
    >> jak rozumieć określenia typu „bez cukru”, „źródło białka”, „niskotłuszczowy”.

    Spis treści:

    1. Co znajduje się na etykiecie produktu spożywczego?
    2. Jak czytać skład produktów na etykietach produktowych?
    3. Jak interpretować składniki odżywcze na etykietach produktowych?
    4. Czy na etykietach produktów znajdują się informacje o alergenach i dodatkach?
    5. Praktyczne wskazówki, jak czytać i interpretować etykiety produktowe
    6. Podsumowanie

    Co znajduje się na etykiecie produktu spożywczego?

    Etykieta produktu spożywczego zawiera szereg istotnych informacji, które mają na celu zapewnienie konsumentowi przejrzystości co do składu, pochodzenia oraz sposobu użytkowania danego produktu. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa żywnościowego, na etykiecie muszą znaleźć się między innymi:

    • nazwa żywności,
    • wykaz składników,
    • wszelkie składniki lub substancje pomocnicze w przetwórstwie powodujące alergie lub reakcje nietolerancji, użyte przy wytworzeniu lub przygotowywaniu żywności i nadal obecne w produkcie gotowym, nawet jeżeli ich forma uległa zmianie,
    • ilość określonych składników lub kategorii składników,
    • ilość netto żywności,
    • data minimalnej trwałości lub termin przydatności do spożycia,
    • wszelkie specjalne warunki przechowywania lub warunki użycia,
    • nazwa lub firma i adres podmiotu działającego na rynku spożywczym,
    • kraj lub miejsce pochodzenia,
    • instrukcja użycia, w przypadku gdy w razie braku takiej instrukcji odpowiednie użycie danego środka spożywczego byłoby utrudnione,
    • w odniesieniu do napojów o zawartości alkoholu większej niż 1,2% objętościowo, rzeczywista zawartość objętościowa alkoholu,
    • informacja o wartości odżywczej.

    Do obowiązkowych informacji na etykiecie produktu zalicza się także wartość energetyczna, w tym zawartość:

    >> Warto przeczytać: Kwasy omega-3 i omega-6 – czy masz ich wystarczającą ilość w diecie?

    Jak czytać skład produktów na etykietach produktowych?

    Etykiety zawierają nie tylko listę składników, ale układy informacji, które należy prawidłowo odczytywać, aby podjąć świadome decyzje. Oto najważniejsze wskazówki:

    • kolejność składników – składniki są wymienione w kolejności malejącej według masy. Ten, którego jest najwięcej, pojawia się jako pierwszy.
    • jeśli składnik stanowi mieszaninę (np. czekolada, mieszanka ziół), jego pełny skład musi być wyszczególniony w etykiecie produktu.
    • alergeny – obecność alergenów musi być wyraźnie wyróżniona (np. przez pogrubienie)
    • obecność dodatków oznaczonych E nie oznacza automatycznie szkodliwości – niektóre są naturalnymi substancjami.
    • tabela wartości odżywczych (tzw. deklaracja) zawiera m.in. wartość energetyczną, tłuszcze (w tym nasycone), węglowodany, cukry, białko i sól.

    >> Sprawdź, jakie badania możesz zrobić w ALAB laboratoria:

    Pakiet alergiczny pokarmowy banerek

    Jak interpretować składniki odżywcze na etykietach produktowych?

    1. Spójrz na wartość energetyczną i wielkość porcji

      Etykieta podaje wartości na 100 g/ml oraz często na porcję, jednak konsumenci często mylą te jednostki.

      2. Zwróć uwagę na makroskładniki

      W tabeli oznaczone są wartości dotyczące:

      • tłuszczów (w tym kwasów nasyconych),
      • węglowodanów i cukrów,
      • białka,
      • soli.

      3. Synergia składników korzystnych i niekorzystnych

      Etykiety często zawierają więcej informacji, np. błonnik, kwasy tłuszczowe jednonienasycone, polifenole czy witaminy. Ich uwzględnienie bywa pomocne – szczególnie w ocenie jakości żywienia – lecz nie jest obowiązkowe i wymaga pewnej wiedzy konsumenckiej.

      >> Może Cię zainteresować także: Jak łączyć witaminy i minerały? Synergizm i antagonizm składników odżywczych

      4. Oświadczenia żywieniowe – czy dają pełną informację?

      Terminy typu „niska zawartość cukrów” lub „źródło błonnika” są regulowane prawnie, np. produkt może mieć „niska zawartość cukrów”, jeśli nie przekracza 5 g/100 g.

      Wiedza konsumentów o interpretacji etykiet wciąż jest ograniczona, zwłaszcza w odniesieniu do procentowej wartości dziennej, porcji i związku między składnikami.

      Czy na etykietach produktów znajdują się informacje o alergenach i dodatkach?

      Substancje lub produkty powodujące alergie lub reakcje nietolerancji podkreśla się za pomocą pisma wyraźnie odróżniającego się od reszty wykazu składników, np. za pomocą innej czcionki, stylu lub koloru tła.

      Substancje lub produkty powodujące alergie lub reakcje nietolerancji określa załącznik II do Rozporządzenia 1169/2011:

      1. Zboża zawierające gluten (tj. pszenica, żyto, jęczmień, owies, pszenica orkisz, kamut lub ich odmiany hybrydowe) oraz produkty pochodne.
      2. Skorupiaki.
      3. Jaja.
      4. Ryby.
      5. Orzeszki ziemne (orzeszki arachidowe).
      6. Soja i produkty pochodne.
      7. Mleko i produkty pochodne (łącznie z laktozą).
      8. Orzechy, tj. migdały, orzechy laskowe, orzechy włoskie, orzechy nerkowca, orzechy pekan, orzechy brazylijskie, pistacje/orzech pistacjowy, orzechy makadamia i produkty pochodne.
      9. Seler.
      10. Gorczyca.
      11. Nasiona sezamu.
      12. Dwutlenek siarki i siarczyny w stężeniach powyżej 10 mg/kg lub 10 mg/l w przeliczeniu na SO2.
      13. Łubin.
      14. Mięczaki.

      >> Więcej przydatnych wskazówek znajdziesz w artykule: Alergia na jajko i orzechy, czyli dieta eliminacyjna w praktyce

      Praktyczne wskazówki, jak czytać i interpretować etykiety produktowe

      1. Data minimalnej trwałości

      Wskazuje termin, do którego dany środek spożywczy zachowuje swoje szczególne właściwości pod warunkiem jego właściwego przechowywania. Nie oznacza to, że po tej dacie produkt stanie się niebezpieczny.

      2. Oznakowanie

      Zawsze poprzedzony formułą:

      • „najlepiej spożyć przed …” – gdy jest podana dokładna data (dzień, miesiąc, rok),
      • „najlepiej spożyć przed końcem …” – gdy dotyczy tylko miesiąca lub roku.

      Wymagane jest dołączenie na etykiecie produktu warunków przechowywania (np. temperatura, wilgotność) takim oznaczeniem – „przechowywać w temperaturze X”.

      3. Termin przydatności do spożycia

      Dotyczy produktów szybko psujących się (np. mięso, ryby, nabiał) – po tej dacie nie można ich spożywać ze względu na ryzyko zdrowotne.

      4. Niska zawartość tłuszczu – produkt zawiera nie więcej niż 3g tłuszczu/100g dla produktów  stałych lub 1,5g tłuszczu/100ml dla produktów płynnych.

      5. Nie zawiera tłuszczu – produkt zawiera nie więcej niż 0,5g tłuszczu/100g(100ml).

      6. O obniżonej zawartości tłuszczu – 30% mniej tłuszczu w stosunku do analogicznych  produktów na rynku.

      7. Niska zawartość cukrów – nie więcej niż 5g cukrów/100g lub 2,5g/100ml.

      8. Nie zawiera cukrów – 0,5g cukrów/100g(100ml).

      9. Bez dodatku cukrów – nie zawiera żadnych dodanych cukrów prostych, dwucukrów, ani żadnych innych środków spożywczych zastosowanych ze względu na ich właściwości słodzące. Jeżeli cukry występują naturalnie w środku spożywczym na etykiecie powinna się pojawić informacja „zawiera naturalnie występujące cukry”.

      10. Źródło błonnika pokarmowego – przynajmniej 3g błonnika/100g lub 1,5g/100kcal.

      11. Wysoka zawartość błonnika pokarmowego – produkt zawiera przynajmniej 6g  błonnika/100g lub przynajmniej 3g/100kcal.

      12. Źródło białka – przynajmniej 12% wartości energetycznej środka spożywczego pochodzi z  białka.

      13. Wysoka zawartość białka – przynajmniej 20% wartości energetycznej środka spożywczego  pochodzi z białka.

      Podsumowanie

      Etykieta produktu spożywczego to mapa, która prowadzi konsumenta przez skład, wartość odżywczą i bezpieczeństwo żywności. Znajomość jej elementów – od wykazu składników, przez oznaczenie alergenów, aż po interpretację informacji żywieniowych – pozwala podejmować bardziej świadome i zdrowe decyzje zakupowe. Zrozumienie etykiet to pierwszy krok do lepszego odżywiania i unikania składników niepożądanych. Zatem – weź produkt do ręki i sprawdź etykietę! Przeanalizuj ją samodzielnie i przekonaj się, co naprawdę zawiera Twój ulubiony jogurt, chleb czy baton – warto!


      Bibliografia:

      1. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej; ,,O czym powie etykieta?”; dr inż. Katarzyna Stoś, prof. nadzw. NIZP-PZH

      2. PZU zdrowie; ,, Szybki kurs czytania etykiet, jak zostać świadomym konsumentem?”

      Biała dieta – czym jest i kiedy należy ją stosować?

      Biała dieta to specjalny sposób żywienia, który ma zastosowanie przede wszystkim w przygotowaniu do kolonoskopii oraz w stomatologii estetycznej. Polega na czasowym wyeliminowaniu produktów bogatych w błonnik i intensywnie barwiących, na rzecz jasnych i lekkostrawnych pokarmów.

      W artykule wyjaśniamy, czym dokładnie jest biała dieta, jakie produkty są dozwolone, kiedy należy ją stosować i jaki ma wpływ na zdrowie. Jeśli przygotowujesz się do badania kolonoskopii lub zabiegu wybielania zębów – koniecznie przeczytaj ten poradnik, by dowiedzieć się, jak najlepiej przygotować się od strony dietetycznej.

      Spis treści:

      1. Co to jest biała dieta?
      2. Ogólne zasady białej diety
      3. Kiedy przejść na białą dietę?
      4. Biała dieta: co warto jeść, a czego unikać?
      5. Jaki jest zalecany czas stosowania białej diety?
      6. Wpływ białej diety na zdrowie
      7. Biała dieta – podsumowanie
      8. FAQ. Biała dieta – często zadawane pytania

      Co to jest biała dieta?

      Biała dieta to dieta niskoresztkowa, bazująca na produktach o jasnym, białym lub bladożółtym kolorze. Stosowana przede wszystkim przed badaniem kolonoskopowym, aby uniemożliwić pozostawanie barwników, które mogą zaburzyć ocenę błony śluzowej jelita. Białą dietę zalecają również stomatolodzy po zabiegu wybielania zębów.

      >> Dowiedz się, co wchodzi w zakres pakietu zdrowe jelita w ALAB laboratoria:

      Pakiet zdrowe jelita banerek

      Ogólne zasady białej diety

      1. Wybieraj tylko jasne produkty.

      Podstawą białej diety są produkty jasne, neutralne w kolorze, lekkostrawne i niskobłonnikowe. Dozwolone są m.in.:

      • białe pieczywo – pszenne bułki, jasny chleb tostowy, sucharki.
      • biały makaron i ryż bez dodatków warzyw czy sosów barwiących.
      • ziemniaki – gotowane lub pieczone bez skórki i przypraw typu curry czy papryka.
      • nabiał – biały ser twarogowy, naturalny jogurt, mleko, śmietanka.
      • jajka – najlepiej gotowane na miękko lub twardo, bez dodatków.
      • białe mięsa – gotowany lub pieczony filet z kurczaka, indyka, chuda ryba (np. dorsz, morszczuk).
      • desery – biała czekolada, waniliowe budynie, jasne galaretki, lody śmietankowe lub waniliowe.

      2. Unikaj pokarmów barwiących

      Wszystkie produkty o intensywnym kolorze, zarówno naturalnym, jak i sztucznie barwione, są przeciwwskazane. Należy wykluczyć:

      • kolorowe warzywa i owoce (np. buraki, marchew, szpinak, jagody, wiśnie, maliny).
      • barwione napoje (np. cola, napoje izotoniczne, soki owocowe).
      • przyprawy barwiące potrawy (np. kurkuma, papryka słodka i ostra, curry).
      • sosy zawierające barwniki (np. keczup, musztarda, sos sojowy).

      3. Unikaj produktów wysokoresztkowych

      Dieta biała zakłada eliminację pokarmów bogatych w błonnik, ponieważ są one trudniej trawione i mogą wpływać niekorzystnie na przewód pokarmowy. Należy unikać:

      • pieczywa pełnoziarnistego, gruboziarnistych kasz, otrębów.
      • roślin strączkowych – grochu, fasoli, soczewicy, soi.
      • orzechów i pestek (także w formie masła orzechowego).
      • surowych warzyw oraz owoców o ciemnym miąższu lub skórce.
      • ziół i przypraw w dużych ilościach.

      5. Posiłki powinny być lekkostrawne – gotowane, duszone lub pieczone bez tłuszczu.

      6. Należy pić dużo wody niegazowanej, herbaty białej lub rumiankowej i unikać napojów barwiących.

      7. Dieta nie powinna być stosowana długoterminowo – zalecany okres to zazwyczaj od 1 do 5 dni, w zależności od wskazań.

      Kiedy przejść na białą dietę?

      Jednym z głównych wskazań do stosowania białej diety jest przygotowanie do badania kolonoskopii, czyli endoskopowego badania jelita grubego. Stosuje się ją na 2-3 dni przed kolonoskopią, aby przygotować jelito i umożliwić jego dokładne oczyszczenie.

      Według aktualnych zaleceń medycznych (m.in. ESGE – European Society of Gastrointestinal Endoscopy, 2020), dieta niskoresztkowa – w tym tzw. biała dieta – powinna być stosowana przez 2-3 dni przed kolonoskopią. Ma to na celu:

      • zmniejszenie ilości resztek pokarmowych w świetle jelita grubego.
      • ułatwienie działania środków przeczyszczających, których pacjent używa w ramach przygotowania do badania.
      • zwiększenie skuteczności oczyszczania jelit, co przekłada się bezpośrednio na dokładność diagnostyczną kolonoskopii – szczególnie w wykrywaniu zmian polipowatych lub przednowotworowych.

      >> Przeczytaj: Rak jelita grubego – objawy, badania przesiewowe, leczenie i profilaktyka

      Pozostałe wskazania do stosowania białej diety:

      • po zabiegach wybielania zębów, aby zapobiec przebarwieniom szkliwa wrażliwego na barwniki pokarmowe.
      • w dietoterapii przewodu pokarmowego – w stanach zapalnych, biegunkach lub innych schorzeniach, gdzie zalecana jest dieta lekkostrawna i niskoresztkowa.
      • u dzieci i osób starszych – gdy potrzebna jest tymczasowa dieta eliminująca obciążenie przewodu pokarmowego.

      >> Sprawdź też: Dieta przed kolonoskopią – jadłospis krok po kroku

      Biała dieta: co warto jeść, a czego unikać?

      Dozwolone:

      • mleko, jogurt (bez owoców/dodatków), biały ser, biała czekolada, lody waniliowe, śmietana, masło.
      • biały ryż, biały makaron, białe pieczywo.
      • ziemniaki (puree, gotowane), jajka, biały kurczak, ryba, tofu.
      • jasne buliony, herbata, kawa bez mleka, klarowne napoje (np. jasna lemoniada).

      Niedozwolone:

      • warzywa i owoce o intensywnym kolorze (np. pomidory, szpinak, jagody).
      • produkty pełnoziarniste, strączki, orzechy, nasiona.
      • barwione napoje, soki, kawa, herbata czarna i zielona.
      • przyprawy barwiące: kurkuma, curry, papryka, sos sojowy.

      Jaki jest zalecany czas stosowania białej diety?

      Zwykle 3 dni przed kolonoskopią – krótki okres pozwalający na skuteczne oczyszczenie jelita przy minimalnej uciążliwości.

      Wpływ białej diety na zdrowie

      Biała dieta nie ma na celu długofalowych korzyści zdrowotnych, ale krótkoterminowo, ponieważ:

      • zmniejsza resztki w jelitach, ułatwia ocenę endoskopową.
      • jest uboga w błonnik – białą dietę stosuje się wyłącznie przed zabiegiem, nie dłużej niż zalecony czas.

      Długotrwałe stosowanie może prowadzić do niedoborów błonnika, witamin i minerałów, dlatego nie nadaje się jako ogólna dieta lecznicza.

      >> Dowiedz się: Jak łączyć witaminy i minerały? Synergizm i antagonizm składników odżywczych

      👉 Krótkoterminowe korzyści zdrowotne:

      • zmniejszenie resztek pokarmowych w jelitach – dieta biała, dzięki eliminacji błonnika i barwiących produktów, skutecznie ogranicza ilość resztek w jelicie grubym. Badania pokazują, że przy stosowaniu diety niskoresztkowej (w tym „białej”) uzyskuje się lepsze oczyszczenie jelita przed kolonoskopią niż w przypadku klasycznej diety płynnej.
      • lepsza tolerancja i większy komfort pacjenta – pacjenci stosujący białą dietę zgłaszają mniejsze uczucie głodu, mniejsze osłabienie i większą satysfakcję niż osoby na tradycyjnej diecie płynnej.

      👉 Potencjalne skutki uboczne i ograniczenia:

      • niedobory błonnika i składników odżywczych – biała dieta praktycznie eliminuje błonnik pokarmowy, który odgrywa istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu przewodu pokarmowego.
      • niskie spożycie witamin i minerałów – ze względu na eliminację warzyw, owoców i produktów pełnoziarnistych, biała dieta jest uboga w witaminę C, witaminy z grupy B, potas, magnez oraz przeciwutleniacze. Dlatego powinna być stosowana wyłącznie przez krótki okres czasu (zazwyczaj 1–3 dni) i nigdy jako dieta długoterminowa czy odchudzająca.

      >> Dobrze wiedzieć z czym nie łączyć witaminy C? Dietetyczne fakty i mity na temat witaminy C

      Biała dieta – podsumowanie

      Biała dieta to krótkoterminowy model żywienia oparty na jasnych, lekkostrawnych produktach. Stosuje się ją głównie przez 2-3 dni przed kolonoskopią, aby skutecznie oczyścić jelita i ułatwić ocenę ich stanu podczas badania. Znajduje również zastosowanie po zabiegach wybielania zębów, minimalizując ryzyko przebarwień. Choć dieta ta jest dobrze tolerowana i zwiększa komfort pacjenta, jej długotrwałe stosowanie jest niewskazane ze względu na ryzyko niedoborów błonnika, witamin i składników mineralnych.

      Jeśli planujesz badanie diagnostyczne lub zabieg stomatologiczny, skonsultuj z lekarzem czas trwania białej diety i zastosuj się do zaleceń. Odpowiednie przygotowanie żywieniowe może realnie wpłynąć na jakość i skuteczność procedury!

      FAQ. Biała dieta – często zadawane pytania

      Czy na białej diecie można jeść jajka?

      Tak – jajka są dozwolone. Stanowią dobre źródło białka i są jasne barwą, co nie zaburza preparacji jelita.

      Czy na białej diecie można jeść rosół?

      Tak – klarowne buliony drobiowe, bez warzyw, są akceptowane (tylko jasne, bez miąższu ani barwników).

      Czy na białej diecie można jeść ser żółty?

      Sery żółte są zazwyczaj dozwolone, o ile nie ma silnego barwienia.

      Co zamiast kawy przy białej diecie?

      Przy białej diecie zamiast kawy można pić wodę, delikatne herbaty ziołowe (np. rumianek), słabą białą herbatę lub jasne napary bez barwników. Unikaj ciemnych napojów, które mogą barwić szkliwo lub błonę śluzową.

      Czy jabłko jest dozwolone na białej diecie?

      Nie – jabłko ma barwniki i błonnik, dlatego nie mieści się w białej diecie zaleconej przed kolonoskopią.


      Bibliografia

      1. European Society of Gastrointestinal Endoscopy (ESGE). „Guidelines on bowel preparation for colonoscopy.” Endoscopy, 2020.

      2. NHS (National Health Service) UK – Patient Information Leaflet „Dietary advice for bowel preparation before colonoscopy.”

      3. Sung AD, Jackson K, Frazier DL. White Diet for Colonoscopy Preparation Increases Satisfaction without Compromising Bowel Cleanliness. Clinical Gastroenterology and Hepatology, 2016;

      4. National Library of Medicine White Vegetables: A Forgotten Source of Nutrients: Purdue Roundtable Executive Summary.

      5. National Library of Medicine Contributions of White Vegetables to Nutrient Intake: NHANES 2009–2010.

      Co jeść przy biegunce a czego unikać? Dieta biegunkowa

      Z biegunką mogą się wiązać powikłania takie jak odwodnienie, zaburzenie funkcjonowania gospodarki wodno-elektrolitowej, czy osłabienie. Dlatego, gdy pojawi się biegunka, warto od razu działać i zastosować zasady żywienia, które pomogą złagodzić i skrócić objawy. Jak powinna wyglądać dieta w biegunce? Dowiesz się po przeczytaniu artykułu.

      Spis treści:

      1. Co jeść przy biegunce? Wskazane produkty
      2. Dieta BRAT
      3. Czego nie jeść przy biegunce?
      4. Zasady diety biegunkowej
      5. Dieta w biegunce a nawodnienie
      6. Dieta w biegunce – przykładowy jadłospis
      7. Podsumowanie informacji
      8. FAQ. Dieta w biegunce – często zadawane pytania

      Co jeść przy biegunce? Wskazane produkty

      Produkty spożywane podczas biegunki powinny być łatwostrawne i nie powinny podrażniać przewodu pokarmowego. Zalecany jest wybór młodych, delikatnych warzyw oraz poddawanie ich obróbce termicznej. Można korzystać z pieczywa jasnego, drobnoziarnistych kasz jako źródeł błonnika pokarmowego.

      W diecie biegunkowej dobrymi źródłami białka są na przykład jajka gotowane, chude mięso i ryby czy też nabiał, jeśli jest dobrze tolerowany. Pacjenci mogą spożywać masło i oleje roślinne, ale na zimno, dodane do posiłku już po ugotowaniu/upieczeniu.

      >> Przeczytaj: Dieta lekkostrawna – komu jest zalecana i na czym polega?

      Kategoria produktówProdukty dozwolone na diecie łatwostrawnej w biegunce
      Nabiał i jego alternatywy, jaja> Nabiał chudy i półtłusty – mleko, biały ser,
      > Jogurt, kefir
      > Napoje roślinne: ryżowy, owsiany, sojowy
      > Jajka gotowane (nie na miękko), jajecznica na parze
      Mięso i ryby> Mięso chude: kurczak, indyk, mięso z królika, wołowina, cielęcina, chude wędliny i szynki,
      > Chude ryby: mintaj, dorsz, tuńczyk, pstrąg, sandacz, leszcz,
      Warzywa> Gotowane, rozdrobnione: marchew, pietruszka, seler korzeniowy, ziemniaki, szpinak, dynia, kabaczek
      > Surowe (oprócz ostrej fazy biegunki): sałata, cykoria, pomidor sparzony bez skórki
      Owoce> Bez skórki i pestek, poddane obróbce termicznej: brzoskwinie, jabłka, melon, owoce jagodowe
      > Banan
      > Przeciery owocowe
      Produkty zbożowe> Pieczywo jasne, po ostrej fazie – bułki graham
      > Drobnoziarniste kasze: kuskus, manna, krakowska, jęczmienna
      > Ryż: biały, basmati, paraboliczny,
      > Drobne makarony,
      > Gotowane płatki owsiane błyskawiczne
      Źródła tłuszczów> Spożywane na zimno: masło, oleje roślinne: rzepakowy, sojowy, oliwa z oliwek
      Desery> Kisiele, galaretki i musy z owoców dozwolonych
      Inne> Kleiki, zupy z dozwolonych warzyw, dżemy bez pestek, lane kluski, leniwe pierogi.

      Dieta BRAT

      W przypadku wystąpienia ostrej biegunki, można zastosować dietę BRAT (ang. Bananas, Rice, Apple and Toast). Składa się ona z niedojrzałych bananów, białego ryżu ugotowanego na miękko, jabłek pieczonych bez skórki i pieczywa pszennego.

      Jest to dieta, która ma na celu łagodzenie objawów i powinna trwać tylko w ostrej fazie biegunki, czyli do momentu powrotu apetytu.

      >> Zobacz: Brak apetytu, brak łaknienia – czym jest, polecane żywienie

      Następnie pacjenci powinni pamiętać o stopniowym włączaniu do diety innych produktów, które również mogą wspomagać w walce z biegunką. Zaliczają się do nich:

      • napary z czarnych jagód,
      • marchew ugotowana i zmiksowana na konsystencję puree,
      • ziemniaki gotowane,
      • gotowane jajka.

      Wprowadzanie tych produktów powinno odbywać się stopniowo, aby nie obciążać układu pokarmowego i wspierać proces leczenia.

      Jeśli objawy nasilają się, biegunka jest bardzo intensywna lub masz do czynienia z biegunką przetrwałą lub przewlekłą (powyżej 14 dni), warto skonsultować się z lekarzem oraz wykonać odpowiednie badania (np. badania kału w kierunku pasożytów, posiew kału, odpowiednie badania obrazowe).

      Badanie posiew kału banerek

      Czego nie jeść przy biegunce?

      W czasie biegunki powinno się unikać szczególnie produktów ciężkostrawnych, podrażniających błony śluzowe przewodu pokarmowego oraz wzdymających. Nie należy zapominać, by wykluczać też składniki indywidualnie źle tolerowane.

      Na przykład osoby chorujące na celiakię muszą ściśle przestrzegać diety bezglutenowej. W przypadku nietolerancji laktozy konieczny jest wybór nabiału bezlaktozowego. Z kolei pacjenci chorujący na zespół jelita drażliwego (IBS) powinni unikać produktów z wysoką zawartością węglowodanów łatwo fermentujących (FODMAP), które indywidualnie są źle tolerowane.

      >> Sprawdź też: Wpływ diety low-FODMAP na IBS

      Podsumowanie, czego nie jeść podczas biegunki:
      > produktów pełnoziarnistych zbożowych,
      > ostrych przypraw,
      > produktów wędzonych i marynowanych,
      > surowych twardych owoców i warzyw,
      > nasion roślin strączkowych,
      > czosnku i cebuli, również w przyprawach,
      > orzechów,
      > grzybów,
      > produktów wysoko przetworzonych, słodyczy, fast food,
      > słodzików: sorbitolu, ksylitolu, mannitolu, malnitolu,
      > produktów indywidualnie źle tolerowanych.

      Zasady diety biegunkowej

      Posiłki na diecie w czasie biegunki nie powinny być twardej konsystencji, polecane jest rozdrabnianie, miksowanie, blendowanie, gotowanie do miękkości. Potrawy warto przyprawiać delikatnie, suszonymi lub świeżymi ziołami, unikając ostrych i mocno doprawionych posiłków. Szczególnie dbajmy o odpowiedni sposób obróbki termicznej – unikajmy smażenia, grillowania, smażenia w głębokim tłuszczu, duszenia z obsmażeniem.

      Sposoby obróbki termicznej polecane na diecie biegunkowej:

      • gotowanie w wodzie,
      • gotowanie na parze,
      • pieczenie w pergaminie lub rękawie bez dodatku tłuszczu,
      • duszenie bez obsmażania.

      >> To może Cię zainteresować: Dieta lekkostrawna – komu jest zalecana i na czym polega?

      Dieta w biegunce a nawodnienie

      W terapii biegunki, kluczowym aspektem jest utrzymanie prawidłowego nawodnienia organizmu. Warto często sięgać po przegotowaną wodę; unikajmy długich przerw w przyjmowaniu płynów, żeby nie dopuścić do odwodnienia.

      W przypadku bardzo nasilonych lub długotrwałych biegunek, zalecane jest stosowanie doustnych roztworów nawadniających, znanych również jako ORS (ang. Oral Rehydration Solutions). Zawierają w swoim składzie glukozę oraz sole mineralne, co czyni je skutecznym sposobem na uzupełnienie płynów i elektrolitów utraconych w wyniku biegunki.

      W czasie biegunki dodatkowo można włączyć napary ziołowe z:

      • rumianku,
      • melisy,
      • mięty,
      • lipy.

      >> Przeczytaj: Niestrawność (dyspepsja) – objawy, przyczyny i łagodzenie dolegliwości

      Dieta w biegunce – przykładowy jadłospis

      W przypadku biegunki, dieta powinna mieć charakter łatwostrawny, poniżej przedstawiono przykładowy jadłospis w czasie biegunki – 1700 kcal. W razie potrzeby wybieramy nabiał bez laktozy.

      Śniadanie – Kleik ryżowy z jabłkiem (330 kcal)

      • Składniki:
        • Ryż biały – 50 g (1/4 szklanki),
        • Jabłko – 90 g (ok. ½ sztuki),
        • Jogurt naturalny (w razie potrzeby – bez laktozy) – 180 g (1 opakowanie),
        • Cynamon – 1 g (1/4 łyżeczki).
      • Przygotowanie:
        • Ryż gotujemy 2-3 minuty dłużej niż wskazuje instrukcja na opakowaniu do konsystencji kleiku. W tym samym czasie obieramy jabłko ze skórki, dusimy je w rondelku na odrobinie wody do miękkości (około 5 minut).  Duszone jabłko mieszamy z cynamonem, dodajemy do kleiku ryżowego i polewamy jogurtem.

      II śniadanie – Koktajl borówkowy (285 kcal)

      • Składniki:
        • Jogurt owczy – 115 g (1 opakowanie),
        • Napój owsiany bez cukru – 50 ml (1/5 szklanki),
        • Banan lekko niedojrzały – 60 g (ok. 1/2 sztuki),
        • Borówki – 100 g (2 garstki),
        • Olej lniany (źródło kwasu ALA) – 5 ml (1 łyżeczka).
      • Przygotowanie:
        • Wszystkie składniki blendujemy.

      Obiad – Lekka potrawka z kurczaka z warzywami (540 kcal)

      • Składniki:
        • Kasza kuskus – 55 g (1/3 szklanki),
        • Mięso z piersi kurczaka – 170 g (ok. 1 sztuka),
        • Marchew – 90 g (ok. 2 sztuki),
        • Pietruszka – 80 g (ok. 1 sztuka),
        • Oliwa z oliwek – 10 g (1 łyżka),
        • Bazylia suszona – 1 g (1 łyżeczka),
        • Majeranek – 0,5 g (0,5 łyżeczki),
        • Sól – 1 g (1 szczypta).
      • Przygotowanie:
        • Pierś opłukujemy i osuszamy, następnie kroimy w paski lub dużą kostkę. Przyprawiamy ziołami i szczyptą soli i odstawiamy na kilka minut. W między czasie warzywa opłukujemy. Marchewkę i pietruszkę obieramy i kroimy w półkrążki. Kurczaka i warzywa gotujemy na parze. W tym czasie kaszę gotujemy zgodnie z instrukcją na opakowaniu. Po przygotowaniu, wszystkie składniki dania skrapiamy oliwą.

      Podwieczorek – Zupa krem z marchwi (180 kcal)

      • Składniki:
        • Bulion warzywny – 75 ml (1/3 szklanki)
        • Marchew – 135 g (ok. 3 sztuki),
        • Ziemniaki – 45 g (0,5 sztuki),
        • Sól – 1 g (1 szczypta),
        • Oliwa z oliwek – 10 g (1 łyżka),
        • Chleb pszenny – 30 g (1 kromka).
      • Przygotowanie:
        • Marchewkę obieramy i kroimy w talarki, ziemniaka obieramy i kroimy w kostkę. Warzywa dusimy pod przykryciem przez 15 minut, mieszając od czasu do czasu. Wlewamy gorący bulion, doprowadzamy do wrzenia, zmniejszamy ogień i gotujemy jeszcze przez około 15 minut. Całość miksujemy na gładki krem, doprawiamy szczyptą soli. Gotową zupę polewamy oliwą i podajemy z pieczywem pszennym.

      Kolacja – Kanapki z twarożkiem (280 kcal)

      • Składniki:
        • Ser twarogowy chudy – 60 g (2 plastry),
        • Jogurt naturalny – 40 g (2 łyżki),
        • Oliwa z oliwek – 5 ml (1 łyżeczka),
        • Bazylia, świeża – 2 g (1 garstka),
        • Pomidor – 90 g (1/2 sztuki),
        • Chleb pszenny – 60 g (2 kromki),
      • Przygotowanie:
        • Pomidora sparzamy i obieramy ze skórki, kroimy drobno (w ostrej fazie biegunki zmieniamy ten składnik na marchew gotowaną na parze lub duszoną). Twaróg rozgniatamy widelcem, mieszamy z jogurtem, oliwą, bazylią, dodajemy pokrojonego pomidora i mieszamy. Twarożek podajemy z pieczywem.

      Podsumowanie informacji

      Odpowiednio dobrana dieta może znacząco złagodzić objawy biegunki i wspomóc szybszy powrót do zdrowia. Kluczowe jest unikanie produktów drażniących przewód pokarmowy oraz wybór łatwostrawnych dań przygotowywanych w łagodny sposób. Równie ważne jest systematyczne nawadnianie organizmu i stopniowe wprowadzanie kolejnych produktów, gdy objawy zaczynają ustępować.

      FAQ. Dieta w biegunce – często zadawane pytania

      Jaka zupa jest najlepsza podczas biegunki?

      Najlepsze będą zupy na bazie dozwolonych warzyw– np. zupa marchewkowo-ryżowa, kleik ryżowy, zupa z dyni lub ziemniaków. Powinny być gotowane bez smażenia, bez ostrych przypraw, na wodzie lub lekkim bulionie warzywnym. Można dodać odrobinę tłuszczu (np. oliwy z oliwek) dopiero po ugotowaniu.

      Czy można jeść jajka w czasie biegunki?

      Tak, jajka gotowane oraz jajecznica przygotowana na parze zalecane – to łatwostrawne źródło białka. Należy unikać jaj smażonych.

      Czy kefir jest dobry na biegunkę?

      Kefir można spożywać tylko jeśli jest dobrze tolerowany. W diecie biegunkowej dopuszcza się chudy lub półtłusty nabiał, więc kefir o niskiej zawartości tłuszczu może być dobrym wyborem.

      Czy czekolada jest dobra na biegunkę?

      Nie. Czekolada nie jest zalecana – to produkt wysoko przetworzony, zawierający tłuszcze, cukier. Może też zawierać słodziki (np. ksylitol), które nasilają biegunkę.

      Jaka herbata przy biegunce?

      Zalecane są herbaty ziołowe o działaniu łagodzącym i przeciwzapalnym, np.: rumianek, melisa, mięta, lipa. Można też pić lekko parzoną herbatę, unikajmy mocno parzonych naparów.

      Czy banan zatrzymuje biegunkę?

      Lekko niedojrzały banan jest składnikiem diety BRAT polecanej przy intensywnej biegunce, może łagodzić jej objawy.

      Jak wygląda biegunka?

      Biegunka charakteryzuje się wzrostem liczby wypróżnień i zmianą ich konsystencji.  Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opisuje ją jako stan, gdy wypróżnienia pojawiają się powyżej trzech razy na dobę. Innym kryterium rozpoznania jest zwiększenie masy stolca do ponad 200 gramów w ciągu 24 godzin. Jednocześnie pacjenci borykający się z biegunką obserwują zmianę konsystencji wypróżnień na płynną lub półpłynną.

      Od czego może być biegunka?

      Przyczyny biegunek są często trudne do jednoznacznej identyfikacji. Czynniki, które mogą je powodować to na przykład:
      >> Infekcje: bakteryjne (np. Escherichia coli, Salmonella spp., Shigella spp., Campylobacter jejuni), wirusowe (np. norowirus, rotawirus), pasożytnicze, grzybicze,
      >> Zatrucia pokarmowe: intoksykacje,
      >> Alergie i nietolerancje: alergia na produkty spożywcze, niedobór laktazy,
      >> Zaburzenia trawienia i wchłaniania: stan po resekcji żołądka, sprue tropikalna, choroba Whipple’a, przewlekłe stany zapalne jelit, gruczolaki i raki okrężnicy, zaburzenia hormonalne (np. nadczynność tarczycy), zespół jelita drażliwego (IBS),
      >> Czynniki psychologiczne: stres, nerwica, lęki,
      >> Leki: antybiotyki, metyldopa, furosemid, metoklopramid, cytostatyki, kolchicyna, teofilina, fenytoina.


      Bibliografia

      1. Unicef and D. WHO, ‘Why children are still dying and what can be done. New York: The United Nations Children’s Fund (UNICEF)’, World Health Organization (WHO), 2009.
      2. C. O’Reilly, K. Alberti, D. Olson, and E. Mintz, ‘Diarrheal diseases’, Health in Humanitarian Emergencies: Principles and Practice for Public Health and Healthcare Practitioner, D. Townes, Ed, pp. 310–335, 2018.
      3. Dariusz Włodarek and Ewa Lange, Współczesna dietoterapia. Warszawa, 2023.
      4. K. Janion, K. Walkiewicz, A. Copija, and E. Nowakowska-Zajdel, ‘PRAKTYCZNE ZALECENIA ŻYWIENIOWE W TRAKCIE CHEMIOTERAPII U CHORYCH NA NOWOTWORY PRZEWODU POKARMOWEGO.’, Polish Nursing/Pielegniarstwo Polskie, vol. 69, no. 3, 2018.
      5. A. C. Ford et al., ‘American College of Gastroenterology monograph on the management of irritable bowel syndrome and chronic idiopathic constipation’, Am J Gastroenterol, vol. 109 Suppl 1, pp. S2-26; quiz S27, Aug. 2014, doi: 10.1038/ajg.2014.187.
      6. K. SPECJALIZACJI and M. F. K. ŁONGIEWSKA-MICHALSKA, ‘ŻYWIENIE IMMUNOMODULUJĄCE U CHORYCH ONKOLOGICZNYCH’.
      7. J. Wasielica-Berger, ‘Ostra biegunka’, Gastroenterologia Kliniczna. Postępy i Standardy, vol. 10, no. 1, pp. 14–22, 2018.
      8. A. Prystupa, D. Skomorowska, J. Schabowski, and J. Mosiewicz, ‘Diagnostyka i leczenie pacjenta z przewlekłą biegunką w gabinecie lekarza rodzinnego’, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, vol. 16, no. 1, p. 45, 2010.

      Gorzki smak w ustach – o czym może świadczyć?

      Gorzki smak w ustach to dolegliwość, która może pojawić się nagle i utrzymywać przez krótki czas, ale bywa też objawem nawracającym i trudnym do zignorowania. Choć z pozoru wydaje się błaha, w rzeczywistości może być sygnałem różnych zaburzeń. Co oznacza gorzki smak w ustach?

      Z tego artykułu dowiesz się, m.in.:
      >> jakie są najczęstsze przyczyny gorzkiego smaku w ustach – zarówno te wynikające z naturalnych procesów fizjologicznych, jak i poważniejszych zaburzeń zdrowotnych;
      >> dlaczego gorycz może pojawiać się po jedzeniu, po przebudzeniu lub w trakcie choroby;
      >> jakie schorzenia mogą być powiązane z gorzkim smakiem;
      >> jak złagodzić objaw, jakim jest gorzki smak;
      >> kiedy należy skonsultować się z lekarzem

      Spis treści:

      1. Gorzki smak w ustach – przyczyny
      2. Gorzki smak w ustach a przyjmowane leki i antybiotyki
      3. Gorycz w ustach – przyczyny stomatologiczne
      4. Gorycz w ustach a chora trzustka i wątroba
      5. Refluks a gorzki smak w ustach
      6. Zakażenie Helicobacter pylori – gorzki smak w ustach
      7. Gorzki smak w ustach a kamica żółciowa
      8. Inne możliwe przyczyny goryczy w ustach
      9. Gorycz w ustach – diagnostyka. Kiedy udać się do lekarza?
      10. Jak pozbyć się gorzkiego smaku w ustach?
      11. Domowe sposoby na gorzki smak w ustach
      12. FAQ. Gorzki smak w ustach – często zadawane pytania

      Gorzki smak w ustach – przyczyny

      Gorzki smak w ustach podczas choroby to częsty objaw, który może mieć różne przyczyny:

      • przyjmowane leki;
      • problemy stomatologiczne;
      • choroby trzustki i wątroby;
      • refluks żołądkowo-przełykowy;
      • zakażenie Helicobacter pylori.

      >> Zobacz: Metaliczny posmak w ustach – skąd się bierze i co oznacza?

      Gorzki smak w ustach a przyjmowane leki i antybiotyki

      W praktyce klinicznej gorzki smak w ustach po antybiotyku stanowi relatywnie częsty, choć zazwyczaj nieszkodliwy, skutek uboczny farmakoterapii. Zjawisko to nie ogranicza się wyłącznie do bezpośredniego kontaktu substancji leczniczej z receptorami smakowymi – wiele antybiotyków, jak również inne leki (np. moczopędne, inhibitory ACE czy preparaty stosowane w leczeniu POChP), po wchłonięciu z przewodu pokarmowego trafia do krwiobiegu, skąd przedostają się do śliny, wywołując uczucie goryczy.

      Dodatkowo niektóre związki czynne mogą wpływać na metabolizm cynku – pierwiastka kluczowego dla prawidłowego odczuwania smaku – co potęguje nieprzyjemne wrażenia smakowe. Choć gorzki posmak w ustach po antybiotykoterapii bywa dokuczliwy, jego obecność ma charakter przejściowy i ustępuje wraz z zakończeniem leczenia.

      Badanie_cynku we krwi banerek

      Gorycz w ustach – przyczyny stomatologiczne

      Gorycz w ustach może mieć swoje źródło nie tylko w układzie pokarmowym czy farmakoterapii, ale również – i to bardzo często – w problemach stomatologicznych. Niewłaściwa higiena jamy ustnej sprzyja namnażaniu się bakterii, które kolonizują powierzchnię języka, szkliwo zębów i błony śluzowe, prowadząc do rozwoju stanów zapalnych oraz infekcji. Gorzki smak może być objawem toczących się procesów chorobowych w obrębie jamy ustnej, takich jak:

      • zapalenie dziąseł i przyzębia – przewlekłe stany zapalne tkanek okołozębowych często dają sygnał w postaci metaliczno-gorzkiego posmaku;
      • próchnica – obecność nieleczonych ubytków to efekt działania bakterii rozkładających cukry, co prowadzi do demineralizacji szkliwa i może objawiać się nieprzyjemnym smakiem;
      • nagromadzenie kamienia nazębnego – złogi mineralne stanowią doskonałe środowisko do rozwoju drobnoustrojów, które zaburzają równowagę mikrobiologiczną jamy ustnej;
      • zakażenia grzybicze i zapalenie języka – to stany, którym często towarzyszy posmak goryczy, pieczenie i dyskomfort podczas jedzenia;
      • nieprawidłowa pielęgnacja protez i aparatów ortodontycznych – ich niewłaściwe czyszczenie sprzyja gromadzeniu się bakterii i grzybów, które oddziałują na receptory smakowe.

      >> To może Cię zainteresować: Wygląd języka a choroby. Jakie zmiany na języku powinny niepokoić?

      Gorycz w ustach a chora trzustka i wątroba

      Gorycz w ustach może być subtelnym, ale istotnym sygnałem, że w organizmie dzieje się coś niepokojącego – zwłaszcza w obrębie wątroby i trzustki. W przypadku wątroby, zaburzenia jej funkcji metabolicznych – szczególnie w przebiegu schorzeń takich jak wirusowe zapalenie wątroby typu B i C, stłuszczenie, marskość czy choroby autoimmunologiczne – prowadzą do zakłócenia gospodarki cynkowej.

      To właśnie niedobór cynku, za którego metabolizm odpowiada wątroba, może nasilać wrażliwość receptorów smakowych, skutkując trwałym lub okresowym odczuwaniem gorzkiego posmaku, nawet po neutralnych potrawach. Podobnie trzustka, będąca kluczowym narządem w procesach trawienia i regulacji poziomu glukozy, może przyczyniać się do zaburzeń smakowych, zwłaszcza w przebiegu przewlekłego zapalenia. Towarzyszyć temu mogą także inne objawy jak uczucie pełności, nudności, utrata apetytu czy biały nalot na języku.

      Pakiet watrobowy banerek

      Refluks a gorzki smak w ustach

      Gorzki smak w ustach to jeden z typowych objawów refluksu żołądkowo-przełykowego – przewlekłego zaburzenia, w którym kwaśna, a czasem także żółciowa treść pokarmowa cofa się z żołądka do przełyku, a niekiedy aż do jamy ustnej. U podstaw tego zjawiska leży niewydolność dolnego zwieracza przełyku, który w fizjologicznych warunkach pełni funkcję zaworu zapobiegającego cofaniu się treści żołądkowej.

      Gdy mechanizm ten zawodzi, nadtrawione resztki pokarmowe, kwasy żołądkowe, a nawet żółć, mogą drażnić błonę śluzową przełyku i jamy ustnej, pozostawiając uporczywy, gorzki posmak – szczególnie po posiłkach lub w pozycji leżącej. Refluksowi często towarzyszy także zgaga, uczucie pieczenia za mostkiem, odbijanie, nudności, a niekiedy także czkawka czy ból w nadbrzuszu.

      >> Przeczytaj: Ból brzucha – skąd się bierze? Możliwe przyczyny i diagnostyka

      Zakażenie Helicobacter pylori – gorzki smak w ustach

      Zakażenie bakterią Helicobacter pylori to jedna z częstszych, choć często niedostrzeganych przyczyn dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego – w tym także uporczywego, gorzkiego smaku w ustach. Drobnoustrój ten bytuje głównie w błonie śluzowej żołądka, gdzie wywołuje stan zapalny, prowadzący do nadprodukcji kwasu solnego i zaburzeń w trawieniu. Efektem tego może być refluks żołądkowy lub cofanie się treści pokarmowej do przełyku i jamy ustnej, co daje nieprzyjemny, gorzki posmak, który pacjenci często odczuwają rano lub po posiłkach.

      Helicobacter_pylori_w_kale metoda automatyczna banerek

      Gorzki smak w ustach a kamica żółciowa

      Gorzki smak w ustach może być nieoczywistym, ale istotnym objawem kamicy żółciowej – schorzenia, w którym dochodzi do tworzenia się złogów w pęcherzyku żółciowym lub przewodach żółciowych. Te kamienie, powstające z wytrąconych składników żółci takich jak cholesterol, bilirubina czy białka, mogą zaburzać prawidłowy przepływ żółci do przewodu pokarmowego.

      W efekcie treść żółciowa, zamiast wspomagać trawienie tłuszczów, zalega i może cofać się do żołądka lub przełyku, powodując uczucie goryczy w ustach, zwłaszcza po spożyciu tłustych potraw. Smak ten bywa często opisywany jako metaliczny, żółciowy lub piekący i nierzadko towarzyszy mu zgaga, nudności, brak apetytu, a w bardziej zaawansowanych przypadkach – silne napady kolki żółciowej, objawiające się ostrym bólem w prawym podżebrzu.

      >> Sprawdź: Kamica żółciowa u dzieci i młodzieży – kazuistyka czy realny problem?

      Inne możliwe przyczyny goryczy w ustach

      Gorzki smak w ustach po jedzeniu – dlaczego się pojawia?

      W wielu przypadkach gorzki posmak w ustach jest wynikiem spożycia określonych produktów o naturalnie gorzkim profilu smakowym – takich jak rukola, cykoria, orzechy włoskie, kawa czy czerwone wino. Tego typu posmak jest zazwyczaj chwilowy i przemija samoistnie. Problem pojawia się, gdy gorycz utrzymuje się mimo wyeliminowania tych składników z diety – wówczas warto rozważyć przyczyny zdrowotne, zwłaszcza ze strony układu pokarmowego.

      Smaki_infografika mapa smaków na języku

      Gorzki smak w ustach po przebudzeniu – z czym się wiąże?

      Poranny, gorzki smak w ustach to objaw, który może wydawać się błahy, ale często stanowi sygnał zakłóceń w funkcjonowaniu układu pokarmowego lub jamy ustnej. W czasie snu dochodzi do fizjologicznego spadku produkcji śliny, która na co dzień pełni rolę naturalnej bariery ochronnej i oczyszczającej. Jej niedobór sprzyja przesuszeniu śluzówek oraz namnażaniu się bakterii odpowiedzialnych za nieprzyjemny smak i zapach.

      >> Zobacz: Halitoza i nieświeży oddech z żołądka. Przyczyny, diagnostyka i leczenie

      Jednocześnie, w pozycji leżącej zwiększa się ryzyko cofania się treści żołądkowej do przełyku, co w przypadku refluksu żołądkowo-przełykowego lub refluksu żółciowego może skutkować kwaśno-gorzkim posmakiem odczuwalnym zaraz po przebudzeniu. Dodatkowym czynnikiem są ciężkostrawne kolacje spożywane tuż przed snem oraz niektóre leki.

      >> Sprawdź: Żółć w żołądku: co oznacza i czy jest groźna? Objawy, przyczyny i leczenie nadmiaru żółci w żołądku

      Gorycz w ustach – diagnostyka. Kiedy udać się do lekarza?

      Krótkotrwałe zmiany smaku po spożyciu określonych produktów czy przyjmowaniu leków nie wymagają interwencji medycznej, jednak gdy gorzki posmak utrzymuje się przez dłuższy czas – szczególnie jeśli towarzyszą mu inne objawy – warto potraktować to jako sygnał ostrzegawczy. Do objawów, które powinny skłonić do konsultacji z lekarzem, należą m.in.

      W takich przypadkach konieczna jest dokładna diagnostyka – od oceny stanu jamy ustnej, przez badania laboratoryjne, aż po konsultacje specjalistyczne.

      >> To może Cię zainteresować: Niedożywienie – objawy, przyczyny i leczenie niedożywienia

      Jak pozbyć się gorzkiego smaku w ustach?

      Gorzki smak w ustach może mieć wiele przyczyn – od niewinnych błędów higienicznych po poważniejsze zaburzenia układu pokarmowego czy ogólnoustrojowe choroby. Dlatego kluczem do skutecznego pozbycia się tego uciążliwego objawu jest rozpoznanie jego źródła. Pierwszym krokiem powinna być wizyta u lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, który oceni sytuację kliniczną i – w razie potrzeby – skieruje pacjenta do odpowiedniego specjalisty, np. gastrologa, laryngologa lub stomatologa.

      Jeśli przyczyną goryczy jest nieprawidłowa higiena jamy ustnej, warto wdrożyć codzienną rutynę obejmującą dokładne szczotkowanie zębów i języka, nitkowanie przestrzeni międzyzębowych oraz stosowanie płynów do płukania ust o działaniu antybakteryjnym. Niezwykle istotne są także regularne kontrole stomatologiczne, dzięki którym możliwe jest wczesne wykrycie i leczenie próchnicy, zapalenia dziąseł czy innych stanów zapalnych.

      >> Przeczytaj: Żółty nalot na języku – co może oznaczać? Przyczyny żółtego języka

      Domowe sposoby na gorzki smak w ustach

      Gorzki smak w ustach to dolegliwość, z którą można spróbować poradzić sobie domowymi sposobami – szczególnie jeśli objaw nie jest związany z poważnym schorzeniem, a wynika np. z błędów higienicznych, diety lub przejściowego zaburzenia trawienia. Warto wówczas wprowadzić kilka prostych nawyków, które mogą zredukować lub całkowicie wyeliminować uczucie goryczy:

      • zwiększ spożycie wodynawodnienie wspomaga naturalne oczyszczanie jamy ustnej i pobudza produkcję śliny, która neutralizuje nieprzyjemny smak;
      • żuj świeże zioła – mięta, pietruszka czy koper działają odświeżająco i pomagają złagodzić posmak;
      • wypróbuj napary ziołowe – np. z rumianku, melisy, kopru włoskiego lub szałwii – wspierają trawienie, łagodzą stany zapalne i odświeżają oddech;
      • ogranicz produkty nasilające objaw, takie jak kawa, tłuste potrawy, alkohol i ostre przyprawy – zwłaszcza spożywane przed snem;
      • unikaj przejadania się i kładzenia się zaraz po posiłku, by zmniejszyć ryzyko refluksu, który często odpowiada za gorzki smak.

      Jeśli jednak gorycz utrzymuje się mimo zmian w stylu życia lub powraca regularnie, warto skonsultować się z lekarzem i przeprowadzić odpowiednią diagnostykę. W ALAB laboratoriach możesz wykonać szeroki zakres badań, które pomogą ustalić przyczynę dolegliwości i podjąć właściwe leczenie.

      FAQ. Gorzki smak w ustach – często zadawane pytania

      Czy gorzki smak w ustach może być objawem zakażenia Helicobacter pylori?

      Zakażenie Helicobacter pylori może prowadzić do zapalenia błony śluzowej żołądka i nadprodukcji kwasu solnego, co sprzyja cofaniu się treści pokarmowej do przełyku i jamy ustnej. To z kolei może objawiać się jako uporczywy, gorzki posmak – szczególnie po jedzeniu lub rano.

      Czy problemy z wątrobą mogą powodować gorzki smak?

      Wątroba odgrywa istotną rolę w gospodarce cynkiem, pierwiastkiem wpływającym na odczuwanie smaku. W chorobach takich jak stłuszczenie, zapalenie czy marskość wątroby może dojść do zaburzeń metabolicznych, które skutkują przewlekłym uczuciem goryczy w ustach – nawet mimo braku innych objawów.

      Czy refluks powoduje gorzki smak w ustach?

      Refluks żołądkowo-przełykowy to jedna z najczęstszych przyczyn goryczy w ustach. Cofanie się kwaśnej lub żółciowej treści z żołądka do przełyku, a czasem aż do jamy ustnej, powoduje drażniący, gorzko-kwaśny posmak.

      Co pić na gorzki smak w ustach?

      Warto sięgać po napary ziołowe (rumianek, koper włoski, szałwia), które wspomagają trawienie i działają przeciwzapalnie. Pomocne może być także regularne picie wody – nawodnienie zwiększa produkcję śliny i przyspiesza wypłukiwanie substancji drażniących z jamy ustnej.

      Po jakich lekach gorycz w ustach?

      Gorzki posmak może towarzyszyć stosowaniu wielu leków, w tym antybiotyków, inhibitorów ACE (stosowanych w nadciśnieniu), preparatów moczopędnych czy leków stosowanych w leczeniu POChP.

      Opieka merytoryczna: lek. Sara Aszkiełowicz


      Bibliografia

      1. Korzeniowska K. i inni, Polekowe zaburzenia i utrata smaku, „Farmacja Współczesna” 2016, nr 9, s. 105–109.
      2. Prince A., The bitter taste of infection. J Clin Invest. 2012 Nov;122(11):3847-9.
      3. Altundag A., Laryngopharyngeal Reflux Has Negative Effects on Taste and Smell Functions. Otolaryngol Head Neck Surg. 2016 Jul;155(1):117-21.
      4. https://wylecz.to/uklad-pokarmowy/gorzki-posmak-w-ustach [dostęp: 14.07.2025]

      Korzyści i zagrożenia związane z metodą BLW 

      BLW (ang. baby led weaning) to coraz popularniejsza metoda rozszerzania diety niemowląt polegająca na samodzielnym spożywaniu przez nie pokarmów stałych. Choć wiele rodziców docenia jej zalety, takie jak rozwój umiejętności motorycznych i zdrowych nawyków żywieniowych, BLW budzi też kontrowersje – zwłaszcza w kontekście ryzyka zadławienia czy niedoborów pokarmowych. W tym artykule omówimy najważniejsze korzyści i potencjalne zagrożenia związane z tą metodą, aby pomóc rodzicom w podjęciu świadomej decyzji.

      Spis treści:

      1. Czym jest i na czym polega metoda BLW?
      2. Zalety metody BLW przy karmieniu dziecka
      3. Jakie są zagrożenia związane z metodą BLW?
      4. Od kiedy można wprowadzić metodę BLW?
      5. Zasady diety dziecka karmionego metodą BLW
      6. Metoda BLW – podsumowanie najważniejszych informacji

      Czym jest i na czym polega metoda BLW?

      BLW polega na proponowaniu niemowlęciu pokarmów stałych w formie łatwych do chwytania kawałków, zamiast posiłków o konsystencji papkowatej (przecierów, purée) podawanych łyżeczką. Dziecko samo decyduje, co i ile zje, eksperymentując z różnymi smakami i teksturami. Metoda ta jest rekomendowana od 6. miesiąca życia, gdy maluch potrafi już siedzieć z podparciem i wykazuje zainteresowanie jedzeniem.

      Zalety metody BLW przy karmieniu dziecka

      • Rozwój umiejętności motorycznych i koordynacji:
        • chwytanie i manipulowanie jedzeniem – dziecko uczy się precyzyjnych ruchów dłoni (m.in. chwyt pęsetowy),
        • gryzienie i żucie – wcześniejsze niż przy tradycyjnym karmieniu łyżeczką.
      • Budowanie zdrowych nawyków żywieniowych:
        • dziecko uczy się rozpoznawać sytość, co może wpływać na prawidłową masę ciała w wieku późniejszym,
        • brak presji („zjedz jeszcze łyżeczkę”) sprawia, że posiłki są przyjemnością, a nie walką.
      • Wygoda dla rodziców:
        • nie musisz przygotowywać osobnych papek – dziecko je to, co reszta rodziny (odpowiednio przygotowane),
        • w tym samym czasie reszta członków rodziny również spożywa posiłek – nikt nie karmi dziecka łyżeczką.

      >> Sprawdź, jakie badania dla dziecka możesz zrobić w ALAB laboratoria:

      Pakiet małego dziecka (6 badań) banerek

      Jakie są zagrożenia związane z metodą BLW?

      Najczęstszą obawą opiekunów jest ryzyko zadławienia. Choć odruch wymiotny u niemowląt jest silny i chroni przed zakrztuszeniem, ważne jest, by:

      • unikać twardych, okrągłych pokarmów, np. winogron, orzechów, surowej marchewki,
      • podawać jedzenie w podłużnych kawałkach (łatwiejszych do trzymania),
      • nigdy nie zostawiać dziecka samego podczas jedzenia.
      Czy wiesz, że…?
      Badania naukowe dotyczące metody BLW nie potwierdzają, że zwiększa ono ryzyko zadławienia w porównaniu z tradycyjnym karmieniem – pod warunkiem zachowania zasad bezpieczeństwa.  

      Zagrożeniem związanym z stosowaniem metody BLW mogą być niedobory pokarmowe. W pierwszych miesiącach rozszerzania diety metodą BLW dziecko może jeść niewiele, co budzi obawy o niedostateczną podaż żelaza (szczególnie ważnego po 6. miesiącu) oraz zbyt niską kaloryczność diety. Z tego powodu włączaj pokarmy bogate w żelazo (mięso, jaja, strączki) i kontynuuj karmienie piersią lub mlekiem modyfikowanym do około 1 r.ż. (podczas rozszerzania diety). Co więcej, jeśli dziecko słabo przybiera na masie ciała lub w historii rodziny występują niedobory żelaza sposób rozszerzania diety skonsultuj z lekarzem pediatrą.

      W celu doboru najbardziej optymalnej diety dla prawidłowego rozwoju dziecka stosuje się również metodę BLISS (ang. baby led in troduction to solids), będącą zmodyfikowaną metodą BLW. Rodzice stosujący metodę BLISS zwracają szczególną uwagę m.in. na produkty o dużej zawartości żelaza i wartości energetycznej oraz zasad zachowania bezpieczeństwa i zmniejszenia ryzyko zadławienia.

      >> Warto przeczytać też:

      Od kiedy można wprowadzić metodę BLW?

      Metodę BLW można wprowadzić od około 6. miesiąca życia dziecka, pod warunkiem, że dziecko wykazuje oznaki gotowości do rozszerzania diety, takie jak:

      • samodzielne siedzenie z podparciem (bez przewracania się),
      • zanik odruchu wypychania jedzenia językiem,
      • zainteresowanie jedzeniem (np. sięganie po pokarmy, obserwowanie jedzenia rodziców).

      Zasady diety dziecka karmionego metodą BLW

      Podstawowe zasady metody BLW:

      • rozpoczęcie, gdy dziecko potrafi stabilnie siedzieć (zwykle ok. 6 miesięcy),
      • pierwsze pokarmy powinny być miękkie, łatwe do chwytania (np. gotowane warzywa w słupkach, ugotowane mięso, dojrzałe owoce, miękkie kawałki chleba),
      • niedodawanie soli, cukru i miodu (zakazanego przed 1. rokiem życia ze względu na ryzyko wystąpienia botulizmu niemowlęcego),
      • pozwolenie dziecku eksperymentować – nawet jeśli jedzenie ląduje na podłodze.

      >> Więcej wskazówek o komponowaniu posiłków dla dziecka znajdziesz tu: Rozszerzanie diety niemowlaka krok po kroku

      Metoda BLW – podsumowanie najważniejszych informacji

      BMW to metoda rozszerzania diety, w której dziecko samodzielnie je stałe pokarmy, omijając etap papek i karmienia łyżeczką. Metoda BLW jest bezpieczna dla niemowląt i ma wiele zalet, ale nie zawsze może być odpowiednia. Sytuacje, w których warto rozważyć tradycyjne rozszerzanie diety (papki, karmienie łyżeczką) lub skonsultować się z lekarzem to niski przyrost masy ciała i zwiększone ryzyko niedoboru żelaza.


      Bibliografia

      1. Szajewska H. i in.: Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Standardy Medyczne/Pediatria T.18, 2021.
      2.  Szajewska H. i wsp., Poradnik żywienia niemowląt. Krok po kroku od narodzin do pierwszych urodzin. Medycyna Praktyczna; 2014.
      3. Białek-Dratwa A., Soczewka M., Grajek M., Szczepańska E., Kowalski O., Use of the Baby-Led Weaning (BLW) Method in Complementary Feeding of the Infant—A Cross-Sectional Study of Mothers Using and Not Using the BLW Method. Nutrients 2022, 14, 2372.
      4. Nurten A., Meltem K., Pinar Menderes T., The effect of baby-led weaning and traditional complementary feeding trainings on baby development, Journal of Pediatric Nursing, Volume 73, p196-203, 2023.

      Adaptogeny – czym są i jak działają na organizm?

      Adaptogeny to naturalne substancje roślinne, stosowane w starożytnych systemach medycznych, takich jak ajurweda w Indiach, medycyna chińska, medycyna tybetańska czy ziołolecznictwo ludów syberyjskich. W tych kulturach żeń-szeń, ashwagandha, różeniec czy eleutherococcus (żeń-szeń syberyjski) były używane w celu wspierania zdrowia, zwiększenia wydolności fizycznej i umysłowej oraz wzmocnienia odporności organizmu. Co dziś wiemy o adaptogenach? Czy są skuteczne? Czy są bezpieczne? Jak działają na organizm człowieka?

      Spis treści:

      1. Adaptogeny – najważniejsze informacje
      2. Adaptogeny – co to jest? Definicja
      3. Mechanizm działania adaptogenów
      4. Jakie są rodzaje adaptogenów?
      5. Działanie adaptogenów
      6. Jak stosować adaptogeny?
      7. Adaptogeny – FAQ – najczęściej zadawane pytania

      Adaptogeny – najważniejsze informacje

      • Adaptogeny to substancje (zazwyczaj zioła, grzyby, korzenie), które niespecyficznie zwiększają odporność organizmu na stres (fizyczny, chemiczny, biologiczny), pomagając mu powrócić do równowagi. Wspierają adaptację do zmieniających się warunków i utrzymanie wewnętrznej równowagi, a także poprawiają odporność oraz wydolność fizyczną i umysłową.
      • Ich kluczowy wpływ polega na modulacji osi podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA), co pomaga równoważyć wydzielanie hormonów stresu, takich jak kortyzol.
      • Do najczęściej stosowanych adaptogenów należą: żeń-szeń właściwy, ashwagandha, eleuterokok kolczasty (żeń-szeń syberyjski), różeniec górski, cytryniec chiński, Cordyceps sinensis, reishi, tulsi, traganek błoniasty i soplówka jeżowata.
      • Adaptogeny powinny być uzupełnieniem zdrowej diety, aktywności fizycznej i dbałości o sen, a nie ich substytutem.

      Adaptogeny – co to jest? Definicja

      Termin „adaptogen” odnosi się do substancji, która w sposób niespecyficzny zwiększa odporność organizmu na stres: fizyczny, chemiczny i biologiczny i pomaga mu powrócić do równowagi. Definicja adaptogenów jest ciągle aktualizowana, uwzględniając rosnącą liczbę dowodów naukowych związanych ze zrozumieniem mechanizmów ich działania.

      Z fizjologicznego punktu widzenia, adaptogen pomaga organizmowi adaptować się do wyzwań środowiska zewnętrznego, obejmując wiele mechanizmów interakcji zewnątrzkomórkowych i wewnątrzkomórkowych.

      Jako grupa farmakoterapeutyczna adaptogeny są preparatami ziołowymi, które zwiększają uwagę i odporność na zmęczenie, zmniejszają zaburzenia i dolegliwości wywołane stresem. Są to zwykle zioła, grzyby lub korzenie, które wspierają adaptację organizmu do zmieniających się warunków i utrzymania wewnętrznej równowagi.  

      Są one również stosowane jako środki wspomagające odporność, poprawiające wydolność fizyczną i umysłową, łagodzące objawy różnych schorzeń.

      Adaptogeny_infografika

      Mechanizm działania adaptogenów

      Mechanizm działania adapotgenów jest wielokierunkowy. Ich kluczowy wpływ to modulacja osi podwzgórze-przysadkanadnercza, która odgrywa ważną rolę w reakcji organizmu na stres. Dzięki temu adaptogeny pomagają równoważyć wydzielanie hormonów stresu, w tym kortyzolu, zmniejszając jego negatywne działanie na funkcjonowanie człowieka w sytuacji stresu przewlekłego.

      Pozostałe kierunki działania adaptogenów to:

      • wzmacnianie aktywności komórek odpornościowych i modulowanie produkcji cytokin prozapalnych, dzięki czemu poprawia się zdolność do zwalczania infekcji;
      • działanie neuroprotekcyjne, dzięki czemu niektóre adaptogeny poprawiają funkcje poznawcze i zmniejszają zmęczenie;
      • poprawa wykorzystania energii na poziomie komórkowym, co również zmniejsza uczucie zmęczenia i zwiększa wytrzymałość;
      • neutralizacja wolnych rodników i zmniejszanie uszkodzenia komórek spowodowanych stresem oksydacyjnym;
      • modulowanie stanów zapalnych, co działa korzystnie w warunkach stresu oraz opóźnia starzenie.

      >> Przeczytaj też: Monitoring procesu starzenia się w badaniach laboratoryjnych

      Jakie są rodzaje adaptogenów?

      Do najczęściej stosowanych adaptogenów należą:

      • żeń-szeń właściwy (Panax ginseng) – korzeń żeń-szenia zawiera aktywne składniki, takie jak ginsenozydy i ginsenoidy które są szeroko badane pod kątem ich właściwości adaptogennych, immunostymulujących i neuroprotekcyjnych;
      • ashwaganda (Withania somnifera) – znana z właściwości uspokajających, przeciwstresowych i przeciwzapalnych. Może poprawiać jakość snu, wspomagać pamięć, koncentrację i zdolności poznawcze;
      • eleuterokok kolczasty (Eleutherococcus senticosus), często nazywany żeń-szeniem syberyjskim, stosowany w tradycyjnej medycynie chińskiej. Zawiera eleuterozydy, które, jak wykazano, poprawiają wytrzymałość fizyczną i umysłową;
      • różeniec górski (Rhodiola rosea), wykorzystywany w medycynie tradycyjnej, zwłaszcza w krajach skandynawskich i Rosji. Może zwiększać wytrzymałość, poprawiać funkcje poznawcze i koncentrację oraz zmniejszać uczucie zmęczenia. Wykazuje działanie przeciwstresowe, przeciwzmęczeniowe i przeciwdepresyjne;
      • cytryniec chiński (Schisandra chinensis), zawiera lignany (schizandryny), które poprawiają funkcje wątroby, chronią przed stresem i poprawiają wytrzymałość;
      • Cordyceps sinensis, grzyb tradycyjnie stosowany w medycynie chińskiej, zawiera kordycepinę i polisacharydy, które wspierają układ odpornościowy, zwiększają wytrzymałość i poprawiają funkcje nerek;
      • reishi (Ganoderma lucidum), grzyb leczniczy, zawierający triterpenoidy i polisacharydy, o właściwościach immunostymulujących, przeciwzapalnych i przeciwnowotworowych;
      • tulsi (Ocimum sanctum), wykorzystywana w ajurwedzie, nazywana świętą bazylią, zawiera związki fenolowe, które wykazują działanie przeciwstresowe, przeciwzapalne i przeciwutleniające;
      • traganek błoniasty (Astragalus membranaceus), wykorzystywany w tradycyjnjem medycynie chińskiej, zawiera polisacharydy i saponiny, które wzmacniają układ odpornościowy i chronią przed stresem;
      • soplówka jeżowata (Hericium erinaceus), grzyb leczniczy stosowany w medycynie chińskiej, wspomaga pracę ośrodkowego układu nerwowego, poprawia pamięć.

      Działanie adaptogenów

      Mechanizm działania adaptogenów jest wielokierunkowy, co przekłada się na ich wielokierunkowe działanie na organizm. Badania na zwierzętach, jak również szereg badań klinicznych, wykazują, że adaptogeny mają działanie przeciwzmęczeniowe, które:

      • zwiększają zdolność do pracy umysłowej w warunkach stresu i zmęczenia,
      • zwiększają tolerancję na wyczerpanie umysłowe i problemy z koncentracją uwagi.

      >> Jeśli odczuwasz przewlekłe zmęczenie, nie bagatelizuj tego problemu. Pakiety badań dla kobiet i mężczyzn dotkniętych ciągłym zmęczeniem znajdziesz w ALAB laboratoria:

      Pakiet ciągłe zmęczenie kobieta (12 badań) banerek
      Pakiet ciągłe zmęczenie mężczyzna (12 badań) banerek

      Adaptogeny wykazują także działanie przeciwdepresyjne i ochronne na komórki układu nerwowego, układu sercowo-naczyniowego, komórki wątroby i przewodu pokarmowego.

      Adaptogeny na stres

      Działanie adaptogenów na stres jest wielokierunkowe. Zwiększają one odporność na stres poprzez:

      • zmniejszenie wrażliwości na stresory – czynniki wywołujące stres,
      • lepszą adaptację do stresu – pod wpływem adaptogenów, organizm zamiast wyczerpania osiąga poziom równowagi.

      Adaptogeny w niskich dawkach działają jak wyzwalacze i łagodne stresory, dzięki czemu aktywowane są mechanizmy adaptacyjne, chroniące przed większym stresem. Jest to swego rodzaju „szczepionka” pozwalająca na lepsze radzenie sobie organizmu w sytuacjach poważniejszego wyczerpania i stresu przewlekłego.

      >> Zobacz: Ciągłe zmęczenie, chroniczne zmęczenie – jakie badania wykonać?

      Adaptogeny na kortyzol

      Adaptogeny mogą być pomocne w regulacji poziomu kortyzolu, hormonu stresu. Kilka z nich, takich jak ashwagandha, rhodiola i żeń-szeń, znajdują zastosowanie w obniżeniu poziomu kortyzolu i redukcji stresu. Sugeruje się, że hamujący wpływ adaptogenów, m.in. różeńca górskiego, na podwyższony poziom kortyzolu, skutkuje poprawą funkcji poznawczych.

      Adaptogeny na odchudzanie

      Poprzez modulowanie reakcji organizmu na stres i regulację poziomu hormonów (takich jak kortyzol), adaptogeny mogą wspierać redukcję masy ciała. Dodatkowo – dzięki redukcji stresu – poprawia się jakość snu i obniża apetyt, co również sprzyja utracie kilogramów.

      >> Sprawdź: Karnityna – rola w organizmie, zapotrzebowanie. Czy karnityna wspomaga odchudzanie?

      Adaptogeny na depresję

      Działanie przeciwdepresyjne, które wykazuje różeniec górski może być związane z działaniem na układ stresu, np. wydzielanie kortyzolu. Połączenie terapii S. chinensis z antydepresantami może być korzystne dla efektu działania leków. Adaptogeny wykazują również potencjał w zaburzeniach neurodegeneracyjnych, np. chorobie Alzheimera.

      >> To może Cię zainteresować: Depresja. Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

      Adaptogeny na zmęczenie

      Adaptogeny to substancje o korzystnym wpływie na objawy zmęczenia. Badania przeprowadzone ze zdrowymi ochotnikami wykazały, iż różeniec górski ma działanie przeciwzmęczeniowe i poprawia funkcje poznawcze w warunkach zmęczenia i stresu.

      Co ciekawe, różeniec wykazuje działanie zarówno przy obciążeniu umysłowym, jak i fizycznym. Zaleca się aby go przyjmować na kilka dni przed okresem intensywnej pracy umysłowej i kontynuować przez 2-3 tygodnie. W przypadku ciężkiej pracy umysłowej zalecano, aby terapia Rhodiola rosea trwała przez cały okres jej trwania.

      Badania prowadzone jeszcze w Związku Radzieckim pokazały również, iż rożeniec górski jest pomocny w łagodzeniu zmęczenia u pacjentów po grypie.

      >> Przeczytaj: Zespół przewlekłego zmęczenia – gdy odpoczynek nie pomaga

      Adaptogeny na pamięć

      Adaptogeny wpływają na pamięć poprzez redukcję stresu i polepszenie funkcji poznawczych. Niektóre adaptogeny, np. różeniec górski lub soplówka jeżowata, wspierają neurogenezę – powstawanie nowych komórek nerwowych.

      Adaptogeny na libido

      Adaptogeny, działając na organizm w sposób kompleksowy, mogą pośrednio wpływać na libido, redukując stres i poprawiając ogólne samopoczucie, co sprzyja poprawie popędu seksualnego. Niektóre adaptogeny, jak maca – żeń-szeń perwuwiański czy ashwagandha, mogą również bezpośrednio wpływać na równowagę hormonalną i krążenie, co również może mieć pozytywny wpływ na libido.

      Jak stosować adaptogeny? 

      Adaptogeny w medycynie tradycyjnej wykorzystywane były do odbudowy energii życiowej jako jeden z elementów zdrowia. Kładziono nacisk na to, aby dbać o siebie za pomocą diety, aktywności fizycznej (np. kung-fu w Chinach), ćwiczeń oddechowych (pranajamy w Indiach) i odpowiednich ziół.

      W ten sam sposób powinniśmy podchodzić do ich stosowania współcześnie. Powinny być uzupełnieniem zdrowej i pełnowartościowej diety, opartej na piramidzie zdrowego żywienia czy talerzu zdrowego żywienia, odpowiedniej aktywności fizycznej i dbałości o sen.

      O jakiej porze dnia brać adaptogeny?

      Adaptogeny należy stosować o stałych godzinach w ciągu doby. Wybór pory dnia zależy od celu zażywania preparatów. Jeśli mają służyć poprawie snu, odpowiednim czasem będzie wieczór. Jeśli mają poprawiać koncentrację i działać przeciwzmęczeniowo, lepszym wyborem będzie poranek.

      Czy adaptogeny można łączyć?

      To zagadnienie jest przedmiotem badań naukowych, skoncentrowanych na dokładniejszym zrozumieniu molekularnych mechanizmów działania tych substancji i efektu synergii, których nie można uzyskać żadnym ze składników oddzielnie.

      Jednym z problemów, które wyłaniają się w badaniach nad adaptogenami, jest konieczność ujednolicenia ekstraktów ziołowych, zapewnienia stałej zawartości związków aktywnych i powtarzalności wyników badań.

      Z czym nie łączyć adaptogenów?

      Wyniki badań nad interakcjami zioło-lek różnych adaptogenów są niejednoznaczne, a potencjalne interakcje z innymi substancjami, w tym z konwencjonalnymi lekami, są jeszcze obszarem do przebadania.

      Niektóre doniesienia naukowe wskazują, iż pewne interakcje obserwuje się tylko w badaniach in vitro – poza ludzkim organizmem – i przy wysokich stężeniach ekstraktów ziołowych, które znacznie wykraczają poza ich poziomy we krwi, gdy są przyjmowane w standardowych dawkach terapeutycznych.

      Pomimo dosyć wysokiego profilu bezpieczeństwa adaptogenów, nie należy ich łączyć z alkoholem, lekami uspokajającymi i nasennymi. Zawsze należy skonsultować z lekarzem przyjmowanie tych substancji z antydepresantami, lekami o działaniu hipoglikemizującym – obniżającym poziom glukozy we krwi – oraz z niektórymi lekami na nadciśnienie.

      Adaptogeny – FAQ – najczęściej zadawane pytania

      Jakie są najsilniejsze adaptogeny? Jakie są najskuteczniejsze adaptogeny?

      Najsilniejsze adaptogeny to te, które wykazują najmocniejsze działanie w zakresie redukcji stresu, poprawy wydolności fizycznej i psychicznej oraz wspierania odporności. Wśród nich żeń-szeń, ashwagandha i różeniec górski są powszechnie uznawane za jedne z najskuteczniejszych.

      Czy adaptogeny są bezpieczne?

      Adaptogeny są dobrze tolerowane przez większość pacjentów. Obserwowano jednak indywidualne reakcje, dlatego u niektórych mogą występować skutki uboczne, takie jak bóle głowy, problemy żołądkowe, bezsenność.

      Przeciwwskazania do stosowania adaptogenów

      Pacjenci z chorobami przewlekłymi, takimi jak cukrzyca, depresja, nadciśnienie tętnicze, choroby autoimmunologiczne powinni skonsultować się z lekarzem, zanim zaczną kurację adaptogenami.
      Nie należy ich stosować w czasie ciąży i karmienia piersią, ponieważ nie mamy dowodów na bezpieczeństwo ich zażywania w tym okresie.

      Czy adaptogeny mają skutki uboczne?

      Adaptogeny są stosunkowo bezpieczne, skutki uboczne są rzadko spotykane. Należy jednak brać pod uwagę, iż dawki ziół stosowane w suplementach są wielokrotnie wyższe niż te, które są naturalnie zawarte w roślinach. Ponadto są to złożone mieszaniny wielu związków, mogą mieć zmienne pozytywne i negatywne efekty, w zależności od czynników, które mają kluczowy wpływ na odtwarzalność aktywności farmakologicznej (np. warunki uprawy, region geograficzny). Obserwowano przypadki indywidualnej wrażliwości na preparaty, takie jak pobudzenie, drażliwość, bezsenność, bóle głowy, reakcje alergiczne, bóle brzucha.

      Czy adaptogeny uzależniają?

      Adaptogeny nie uzależniają.

      Czy adaptogeny naprawdę działają?

      Jeśli stosowane są jako substancje wspomagające zdrowy tryb życia, adaptogeny są skuteczne. Nie można ich traktować jako jedynego elementu profilaktyki zdrowotnej lub jako alternatywy dla leczenia chorób.

      Jakie adaptogeny na kortyzol?

      Ashwaganda, różeniec górski.

      Ile czasu można brać adaptogeny?

      Czas kuracji adaptogenem zależy od rodzaju przyjmowanej rośliny i wskazania – może trwać od kilku dni do kilku miesięcy i powinno być dobieranie indywidualnie.


      Bibliografia

      1. Panossian AG, Efferth T, Shikov AN, et al. Evolution of the adaptogenic concept from traditional use to medical systems: Pharmacology of stress- and aging-related diseases. Med Res Rev. 2021;41:630–703. https://doi.org/10.1002/med.21743 (dostęp: 28.07.2025).
      2. Panossian A, Wikman G. Effects of Adaptogens on the Central Nervous System and the Molecular Mechanisms Associated with Their Stress-Protective Activity. Pharmaceuticals (Basel). 2010 Jan 19;3(1):188-224. doi: 10.3390/ph3010188. PMID: 27713248; PMCID: PMC3991026. (dostęp: 28.07.2025).