Sklep
Strona główna Blog Strona 2

Ból z tyłu głowy – dlaczego się pojawia i co może oznaczać?

Angelika Janowicz
-
0
Ból z tyłu głowy – dlaczego się pojawia i co może oznaczać?

Ból z tyłu głowy może mieć wiele przyczyn. Pacjenci często opisują go jako uciskowy, pulsujący lub promieniujący w kierunku karku i szyi. Chociaż budzi niepokój, nie zawsze jest związany z poważnymi chorobami. Mimo to nigdy nie powinien być lekceważony – istotne jest dokładne przeanalizowanie jego charakteru, lokalizacji oraz okoliczności występowania. Dowiedz się, co oznacza ból z tyłu głowy i kiedy należy skonsultować go z lekarzem.

Spis treści:

  1. Co oznacza ból z tyłu głowy?
  2. Czy ból z tyłu głowy jest niebezpieczny?
  3. Ból z tyłu głowy – jakie badania wykonać?
  4. Ból z tyłu głowy – kiedy udać się do lekarza?
  5. FAQ. Ból z tyłu głowy – często zadawane pytania
  6. Ból z tyłu głowy – podsumowanie

Co oznacza ból z tyłu głowy?

Przyczyny bólu z tyłu głowy są różne. Dolegliwość często ma charakter przemijający i niegroźny, jednak w pewnych okolicznościach może wskazywać na istotne problemy zdrowotne.

Możliwe przyczyny bólu z tyłu głowy to m.in.:

  • migrena,
  • stres,
  • odwodnienie,
  • zbyt intensywny wysiłek fizyczny,
  • zmęczenie i brak snu,
  • przeciążenie mięśni,
  • aktywność seksualna,
  • nadciśnienie tętnicze,
  • zaburzenia pracy tarczycy,
  • zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa szyjnego,
  • nerwoból (neuralgia potyliczna),
  • malformacje tętniczo-żylne,
  • klasterowy ból głowy (w nielicznych przypadkach ból promieniuje do potylicy),
  • uraz.

Lokalizacja bólu z tyłu głowy – po lewej, prawej stronie, nad szyją czy u podstawy czaszki – często sugeruje konkretne podłoże.

Ból z tyłu głowy po lewej stronie

Ból z tyłu głowy po lewej stronie może być spowodowany neuralgią potyliczną związaną z podrażnieniem lub uciskiem nerwu potylicznego. Ma charakter napadowy, trwa do kilku minut. Jest silny i przeszywający.

Inną przyczyną bólu głowy z lewej strony jest migrena. Najczęściej ból ma charakter tępy i stały, a z czasem staje się pulsujący. Mogą towarzyszyć mu dodatkowe objawy – np. światłowstręt, nudności.

Zdarza się, że do potylicy promieniuje klasterowy ból głowy. Jest on silny, ostry, przeszywający i trwa około godzinę. Może towarzyszyć mu zaczerwienienie i łzawienie oka.

Ból z tyłu głowy po prawej stronie

Analogicznie jak po stronie lewej, ból z tyłu głowy po prawej stronie często jest spowodowany przez migrenę, neuralgię potyliczną czy klasterowy ból głowy. Dolegliwości bólowe zlokalizowane jednostronnie mogą występować również przy guzach mózgu.

Ból z tyłu głowy nad szyją

Uciskający lub opasujący ból z tyłu głowy po obu stronach może być wynikiem napięciowego bólu głowy. Za wystąpienie dolegliwości odpowiadają m.in. stres, zmęczenie, odwodnienie. Taka lokalizacja bólu może być również związana z przeciążeniem mięśni lub zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa.

Ból głowy z tyłu na dole

Ból z tyłu głowy na dole może wskazywać na problemy z kręgosłupem szyjnym, nadciśnienie tętnicze czy podostre zapalenie tarczycy. Taka lokalizacja jest typowa również dla preorgazmicznego bólu głowy, który zaczyna się ok. 2 minuty przed orgazmem i może trwać nawet do kilku dni.

Sztywność karku i silny ból z tyłu głowy, który szybko narasta może wskazywać na krwotok podpajęczynówkowy. Jego przyczyną jest m.in. uraz głowy lub pęknięcie tętniaka. W takiej sytuacji niezbędna jest szybka pomoc medyczna.

Czy ból z tyłu głowy jest niebezpieczny?

W większości przypadków ból z tyłu głowy nie stanowi zagrożenia dla zdrowia lub życia. Zwykle ustępuje samoistnie lub po zastosowaniu prostych działań terapeutycznych (np. przyjęcie leku przeciwbólowego dostępnego bez recepty, relaksacja, masaż karku).

Może się jednak zdarzyć, że ból z tyłu głowy zwiastuje problemy zdrowotne. Dlatego nigdy nie należy go bagatelizować – szczególnie gdy jest silny, często nawraca, utrzymuje się przez dłuższy czas lub towarzyszą mu jeszcze inne objawy. W takich przypadkach wskazana jest niezwłoczna konsultacja lekarska i wykonanie badań, które pozwolą ustalić przyczynę bólu potylicy.

>> Zobacz także: Bóle głowy u dzieci – kiedy powinny niepokoić?

Ból z tyłu głowy – jakie badania wykonać?

Postępowanie diagnostyczne w celu ustalenia przyczyny bólu z tyłu głowy zależy od wieku pacjenta, charakterystyki objawów oraz podejrzewanej przyczyny. W pierwszej kolejności lekarz zbiera dokładny wywiad medyczny i wykonuje badanie fizykalne (w tym podstawowe badanie neurologiczne i pomiar ciśnienia krwi). Następnie zleca dodatkowe testy. Mogą to być m.in.:

  • badania obrazowe pozwalające wykluczyć zmiany rozrostowe i patologie ośrodkowego układu nerwowego (np. tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny głowy),
  • testy laboratoryjne z krwi (np. morfologia krwi, poziom elektrolitów, badania hormonalne, CRP),
  • RTG kręgosłupa szyjnego,
  • nakłucie lędźwiowe i badanie płynu mózgowo-rdzeniowego.
Morfologia banerek
Pakiet elektrolity (4 badania) banerek

Ból z tyłu głowy – kiedy udać się do lekarza?

Konsultacji lekarskiej wymaga ból z tyłu głowy, który:

  • często nawraca,
  • nie ustępuje po przyjęciu leków przeciwbólowych dostępnych bez recepty,
  • towarzyszą mu dodatkowe objawy (np. nudności, zawroty głowy, ból oczu, podwyższone ciśnienie tętnicze, gorączka),
  • zmienia swój charakter.

Nagły, silny bół z tyłu głowy, któremu towarzyszą wymioty, zaburzenia świadomości, niedowłady, zaburzenia widzenia, drgawki lub jest następstwem urazu, wymaga wezwania pogotowia ratunkowego.

FAQ. Ból z tyłu głowy – często zadawane pytania

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące bólu z tyłu głowy.

O czym świadczy ból z tyłu głowy?

Przyczyny bólu z tyłu głowy to m.in. migrena, stres, odwodnienie, zmęczenie i brak snu, intensywny wysiłek fizyczny, neuralgia nerwu potylicznego, nadciśnienie tętnicze czy zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa szyjnego. Jeżeli dolegliwość pojawia się często lub towarzyszą jej inne objawy, należy skonsultować się z lekarzem.

Czy od stresu może boleć głowa z tyłu?

Stres jest jedną z częstszych przyczyn napięciowego bólu głowy, który może lokalizować się w tylnej części głowy.

Przy jakim ciśnieniu boli głowa z tyłu?

Ból głowy z tyłu może pojawić się przy podwyższonym ciśnieniu krwi.

W którym miejscu boli głowa od nadciśnienia?

Ból głowy związany z nadciśnieniem może lokalizować się w potylicy, czyli z tyłu głowy. Często pojawia się rano i może stopniowo nasilać się w ciągu dnia. Zwykle ma charakter rozpierający.

Gdzie boli głowa od nerwicy?

Zaburzenia lękowe mogą objawiać się bólem głowy z tyłu po obu stronach lub tzw. bólem opasującym, obejmującym całą głowę.

Ból z tyłu głowy – podsumowanie

  • Ból z tyłu głowy może mieć różne przyczyny. Do najczęstszych zalicza się stres, zmęczenie, nadciśnienie tętnicze, migrenę, zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa szyjnego.
  • Nagły, silny i nietypowy ból z tyłu głowy zawsze wymaga niezwłocznej konsultacji lekarskiej i przeprowadzenia szczegółowej diagnostyki.
  • Diagnostyka przyczyny bólu z tyłu głowy obejmuje m.in. badania obrazowe, neurologiczne i laboratoryjne.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/152658,bol-glowy (dostęp 12.08.2025)
  2. K. Konecki i in., Bóle głowy pochodzenia szyjnego – wybrane techniki wg metody Briana Mulligana, Journal of Health Sciences. 2013;3(16):075–086
  3. https://www.mp.pl/pacjent/endokrynologia/choroby/80749,podostre-zapalenie-tarczycy (dostęp 12.08.2025)
  4. A. Stępień, Ostre bóle głowy – diagnostyka i leczenie, Przewodnik Lekarza 2006
  5. A. Rogala i in., Znaczenie terapii manualnej w neuralgii potylicznej – opis przypadku, Ból 2023, t. 24, nr 1, s. 44–51
  6. A. Stępień, Badania diagnostyczne w migrenie i innych pierwotnych bólach głowy, Neurol Clin 27 (2009) 393–415
  7. A.K. Leśnicka, Bóle głowy związane z aktywnością seksualną, Polski Przegląd Neurologiczny, 2013, t. 9, nr 2

Laktacja – czym jest, jak pobudzić laktację?

Jagoda Matusiak
-
0
Laktacja – czym jest, jak pobudzić laktację?

Laktacja to naturalny proces wytwarzania i wydzielania mleka przez gruczoły piersiowe u kobiet po porodzie. Jest kluczowa dla zapewnienia niemowlęciu żywienia oraz wsparcia jego układu odpornościowego. Choć jest to proces fizjologiczny, wiele kobiet boryka się z trudnościami związanymi z niedostateczną ilością pokarmu. W artykule wyjaśniamy, na czym polega laktacja, jakie czynniki na nią wpływają oraz jak w naturalny sposób pobudzić produkcję mleka.

Spis treści:

  1. Co to jest laktacja?
  2. Kiedy zaczyna się laktacja?
  3. Laktacja po porodzie siłami natury
  4. Laktacja po CC
  5. Jak pobudzić laktację?
  6. Jak pobudzić laktację po cesarce?
  7. Kiedy normuje się laktacja?
  8. Podsumowanie
  9. FAQ. Laktacja – często zadawane pytania

Co to jest laktacja?

Laktacja to złożony proces hormonalny, który rozpoczyna się już w czasie ciąży, a jego szczyt przypada na okres po porodzie. Za produkcję mleka odpowiadają głównie dwa hormony: prolaktyna (stymuluje komórki gruczołowe piersi do wytwarzania mleka) oraz oksytocyna (odpowiada za wypływ mleka z piersi, tzw. odruch wypływu).

Po porodzie, gdy łożysko zostaje wydalone, spada poziom progesteronu, co umożliwia rozpoczęcie laktacji. Pierwsze mleko, tzw. siara (colostrum), jest gęste, bogate w białko i przeciwciała, które chronią noworodka przed infekcjami. Po kilku dniach zastępuje je mleko przejściowe, a następnie dojrzałe.

>> Poziom prolaktyny można sprawdzić w ALAB laboratoria:<<

Badanie prolaktyny banerek

Kiedy zaczyna się laktacja?

Proces laktacji rozpoczyna się już w ciąży, ale pełną aktywność osiąga po porodzie:

  • w ciąży – pod wpływem hormonów (głównie progesteronu i estrogenów) piersi przygotowują się do produkcji mleka,
  • po porodzie – gdy łożysko zostaje wydalone, spada poziom progesteronu, co uruchamia produkcję mleka,
  • pierwsze mleko (siara, colostrum) – pojawia się już w ciąży, jest gęste, bogate w tłuszcze, białko i przeciwciała,
  • mleko przejściowe – pojawia się kilka dni po porodzie,
  • mleko dojrzałe – produkowane po kilku tygodniach po porodzie.

>> Sprawdź: Progesteron w ciąży – funkcje, badanie, wysoki i niski poziom progesteronu w ciąży

Laktacja po porodzie siłami natury

Po porodzie siłami natury laktacja zwykle rozpoczyna się szybciej niż po cesarskim cięciu, ponieważ organizm szybciej uruchamia mechanizmy hormonalne i możliwe jest wczesne przystawienie dziecka do piersi (nawet w ciągu pierwszej godziny po porodzie). Co więcej, kontakt „skóra do skóry” sprzyja wydzielaniu oksytocyny.

Laktacja po CC

Laktacja po cięciu cesarskim (CC) może rozpocząć się nieco później z powodu zaburzeń hormonalnych związanych z operacją, opóźnionego pierwszego karmienia (np. z powodu znieczulenia), stresu i bólu pooperacyjnego, który może hamować produkcję mleka.

>> Pakiet tarczycowy (TSH, FT3, FT4) to panel trzech badań podstawowych wykorzystywanych w diagnostyce laboratoryjnej funkcji gruczołu tarczycowego. Wykonasz go w ALAB laboratoria:<<

Pakiet tarczycowy (TSH, fT3, fT4) banerek

Jak pobudzić laktację?

Aby pobudzić laktację, warto działać wielokierunkowo – poprzez odpowiednią stymulację piersi, zbilansowaną dietę i higienę życia.

1. Częste karmienie piersią:

  • noworodki powinny być karmione co 2-3 godziny (łącznie 8-12 razy na dobę),
  • karmienie na żądanie – pozwala dostosować produkcję mleka do potrzeb dziecka.

2. Prawidłowa technika karmienia:

  • dziecko powinno obejmować ustami zarówno brodawkę, jak i część otoczki,
  • słyszalne powinno być połykanie, a nie cmokanie.

3. Dieta wspierająca laktację:

  • zwiększenie kaloryczności dziennej diety o dodatkowe 500 kcal w stosunku do zapotrzebowania na energię przed ciążą,
  • białko w każdym posiłku (mięso, ryby, tofu, produkty mleczne, rośliny strączkowe),
  • zdrowe tłuszcze (awokado, orzechy, oleje roślinne) i kwasy omega-3 (olej lniany, łosoś)
  • nawodnienie (ok. 2700 ml płynów dziennie),
  • zastosowanie preparatu z wyciągu słodu jęczmiennego po konsultacji z położną, doradcą laktacyjnym lub lekarzem.

4. Odprężenie organizmu i odpoczynek:

  • stres hamuje oksytocynę, utrudniając wypływ mleka,
  • warto spać wtedy, gdy śpi dziecko.

Jak pobudzić laktację po cesarce?

Aby wspomóc laktacje po cięciu cesarskim warto zwrócić uwagę na wczesne przystawienie do piersi (nawet jeśli pokarmu jeszcze nie ma, stymulacja jest ważna), kontakt „skóra do skóry” (zwiększa wydzielanie hormonów odpowiedzialnych za laktację) oraz odpoczynek i wsparcie (po CC organizm potrzebuje więcej czasu na regenerację).

Kiedy normuje się laktacja?

Laktacja stabilizuje się zwykle około 4-6 tygodnia po porodzie. Wtedy:

  • piersi przestają być przepełnione,
  • produkcja mleka dostosowuje się do potrzeb dziecka.

Podsumowanie

Laktacja to naturalny proces wytwarzania i wydzielania mleka przez gruczoły piersiowe u kobiet po porodzie, umożliwiający karmienie dziecka. Aby pobudzić laktację, kluczowe są:

  • częste przystawianie dziecka,
  • prawidłowe nawodnienie,
  • zbilansowana dieta pokrywająca zapotrzebowanie na składniki odżywcze, zwłaszcza te wspierające produkcję mleka,
  • odpoczynek,
  • ewentualne wsparcie udowodnionymi klinicznie preparatami.

Laktacja stabilizuje się zwykle po kilku tygodniach po porodzie, dostosowując się do potrzeb dziecka. W razie trudności warto skonsultować się z doradcą laktacyjnym, położną lub lekarzem.

FAQ. Laktacja – często zadawane pytania

Co to jest laktacja?

To proces wytwarzania i wydzielania mleka przez gruczoły piersiowe, umożliwiający karmienie dziecka.

Kiedy kobieta ma laktację?

Laktacja rozpoczyna się po porodzie, ale pierwsze mleko (siara) może pojawić się już w ciąży.

Jak długo można mieć laktację?

Laktacja może trwać nawet kilka lat, jeśli jest regularnie stymulowana (np. przez karmienie lub odciąganie).

Piśmiennictwo

  1. Szostak-Węgierek D. (red.): Żywienie w czasie ciąży i karmienia piersią. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2021.
  2. Bzikowska-Jura A., i in. Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji – aktualizacja. Standardy Medyczne/Pediatria. 2023;20:233-248.
  3. Section on Breastfeeding. Breastfeeding and the use of human milk. Pediatrics. 2012 Mar;129(3):e827-41.
  4. Jarosz M. (red.), Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, NIZP-PZH, 2020.
  5. Mikulska A, Szajewska H, Horvath A, Rachtan-Janicka J. 2021. „Poradnik karmienia piersią według zaleceń Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, hepatologii i Żywienia Dzieci”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa [dostęp: 18.07.2024].

Farmakogenetyka a leczenie bólu

Izabela Grabowska
-
0
Farmakogenetyka a leczenie bólu

W sytuacji silnego i długotrwałego bólu, który znacząco utrudnia codzienne funkcjonowanie, szybkie oraz skuteczne leczenie jest niezwykle istotne. Jednak reakcja na leki przeciwbólowe jest bardzo zróżnicowana, dlatego potrzebne jest wdrożenie skuteczniejszych i bezpieczniejszych metod ich stosowania. Jednym z narzędzi wspierających bardziej precyzyjny dobór oraz dawkowanie leków jest farmakogenetyka.  Z niniejszego artykułu dowiesz się,  jak genetyka wpływa na metabolizm leków, jak badania farmakogenetyczne wspierają spersonalizowane leczenie bólu i dlaczego są ważne w doborze optymalnej terapii.

Spis treści:

  1. Jakie różnice genetyczne wpływają na leczenie bólu?
  2. Kiedy pacjenci z bólem powinni wykonać badania farmakogenetyczne?
  3. Farmakogenetyka a dobór leków na ból
  4. Farmakoterapia bólu – wyzwania
  5. Zastosowanie badań farmakogenetycznych w leczeniu przeciwbólowym
  6. Podsumowanie

Jakie różnice genetyczne wpływają na leczenie bólu?

Każdy osoba ma unikalny zestaw genów, który wpływa na to, jak silnie odczuwa ból, czy ma skłonność do bólu przewlekłego oraz jak reaguje na leki przeciwbólowe.  Dlatego też naukowcy intensywnie badają różnice w genach (polimorfizmy), które są związane zarówno z zespołami bólowymi, jak i metabolizowaniem farmaceutyków.

Reakcja organizmu na leki przeciwbólowe jest złożonym procesem, w który zaangażowanych jest wiele genów. Kluczową rolę odgrywają enzymy z rodziny cytochromów P450 (CYP), odpowiedzialne za metabolizm ponad 90% powszechnie stosowanych leków. Warianty genów kodujących te enzymy wykazują liczne polimorfizmy, co prowadzi do znacznych różnic w ich aktywności u poszczególnych osób. Zależnie od wariantu genetycznego, pacjenci mogą być zaliczani do czterech grup metabolizerów:

  • wolni metabolizerzy (PM, ang.poor metabolizers) – enzymy mają niską aktywność lub w ogóle nie wykazują aktywności, przez co lek jest metabolizowany bardzo wolno, co może prowadzić do jego akumulacji i zwiększonego ryzyka działań niepożądanych,
  • pośredni metabolizerzy (IM, ang. intermediate metabolizer) – wykazują obniżoną aktywność enzymatyczną,
  • normalni metabolizerzy (NM, ang. normal metabolizer) – charakteryzują się normalną aktywnością enzymatyczną,
  • ultraszybcy metabolizerzy (UM, ang. ultrarapid metabolizer) – enzymy wykazują nadmierną aktywność, co skutkuje bardzo szybkim metabolizowaniem leku i tym samym potencjalną nieskutecznością terapii.

Te różnice genetyczne decydują o tym, jak szybko i efektywnie dana osoba reaguje na stosowaną farmakoterapię.

>> Może Cię zainteresować: Czy warto poznać swoje geny? Znaczenie badań genetycznych w diagnostyce i leczeniu chorób

Kiedy pacjenci z bólem powinni wykonać badania farmakogenetyczne?

Badania farmakogenetyczne są zalecane w szczególnych przypadkach, gdy konwencjonalne leczenie bólu jest nieskuteczne lub prowadzi do silnych działań niepożądanych. Pozwalają one na bardziej precyzyjny dobór leku i jego dawki, co jest szczególnie istotne w leczeniu bólu przewlekłego. Testy te są narzędziem, które może wspierać spersonalizowaną farmakoterapię.

Analiza profilu genetycznego może być pomocna w sytuacjach, gdy:

  • pacjent nie odczuwa ulgi po standardowej dawce leku przeciwbólowego,
  • występują nieoczekiwane, nasilone działania niepożądane,
  • lekarz chce zoptymalizować terapię opioidami, które niosą ze sobą wysokie ryzyko przedawkowania.

Zastosowanie farmakogenetyki w praktyce klinicznej jest coraz bardziej powszechne, a wytyczne tworzone przez organizacje takie jak Konsorcjum ds. Wdrażania Farmakogenetyki Klinicznej (CPIC, ang. Clinical Pharmacogenetics Implementation Consortium) pomagają lekarzom w interpretacji wyników badań i w podejmowaniu świadomych decyzji terapeutycznych.

>> Precyzyjną analizę genotypu zrobisz w ALAB laboratoria. Dowiedz się, co obejmuje pakiet badań:<<

Panel farmakogenetyka - badanie wariantów genetycznych (met. RT-PCR)

Farmakogenetyka a dobór leków na ból

Badania farmakogenetyczne pozwalają na zindywidualizowanie terapii, co ma bezpośrednie przełożenie na skuteczność leczenia bólu. Poniżej przedstawiono przykłady leków i genów, których związek został dobrze udokumentowany w piśmiennictwie naukowym:

  • niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) – działają poprzez hamowanie produkcji prostaglandyn – substancji zaangażowanych w ból i stan zapalny. Za ich metabolizm, w tym ibuprofenu, odpowiada gen CYP2C9. Różnice genetyczne mogą wpływać na to, jak organizm reaguje na NLPZ i jakie jest ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, np. krwawień z przewodu pokarmowego.
  • opioidy – kodeina i tramadol to dwa często stosowane leki przeciwbólowe, które odgrywają ważną rolę w leczeniu bólu. Oba są tzw. prolekami, co oznacza, że dopiero w organizmie muszą zostać przekształcone do swojej aktywnej formy. Za ten proces odpowiada głównie enzym CYP2D6, który zmienia kodeinę w morfinę, a tramadol w jeszcze silniejszy opioid. Niestety, w zależności od posiadanego profilu genetycznego, obserwowana jest różna reakcja na farmakoterapię tymi farmaceutykami. Wolni metabolizerzy (PM) nie są w stanie przekształcić tych leków w ich aktywną formę, przez co leczenie tymi substancjami jest dla nich nieskuteczne. Z kolei ultraszybcy metabolizerzy (UM) przetwarzają lek tak szybko, że rośnie u nich ryzyko przedawkowania i poważnych działań niepożądanych, w tym depresji układu oddechowego (zwolnienie i spłycenie czynności oddechowej).
  • leki przeciwdepresyjne – w terapii bólu neuropatycznego często stosuje się leki przeciwdepresyjne, takie jak amitryptylina, których metabolizm zależy od genów CYP2D6 i CYP2C19. Badania tych genów pomagają dostosować dawkę, aby zminimalizować ryzyko działań niepożądanych.

>>Przeczytaj też: Skuteczność leków przeciwdepresyjnych i rola badań farmakogenetycznych w leczeniu depresji

Wytyczne dotyczące postępowania w sytuacji występowania zależności między metabolizowaniem leków a genami zostały opracowane przez wspomniane wcześniej Konsorcjum CPIC. Tworzy je międzynarodowa grupa ekspertów, która publikuje aktualne, praktyczne rekomendacje dotyczące interpretacji otrzymanych wyników badań farmakogenetycznych i przełożenie ich na praktykę kliniczną.

Zastosowanie wytycznych CPIC w leczeniu bólu może znacząco poprawić skuteczność farmakoterapii, zwłaszcza u pacjentów onkologicznych, dla których ból jest często poważnym problemem.  Zwiększanie świadomości na temat farmakogenetyki oraz wdrażanie jej zasad w codziennej praktyce klinicznej jest kluczowe dla poprawy skuteczności i bezpieczeństwa terapii przeciwbólowych.

>> Sprawdź: Farmakogenetyka a onkologia

Farmakoterapia bólu – wyzwania

Farmakogenetyka dostarcza ważnych informacji wspierających decyzję dotyczącą wyboru leków w leczeniu bólu. Jednak, pomimo obiecujących postępów, wciąż istnieją wyzwania, które utrudniają powszechne wdrożenie farmakogenetyki. Jednym z głównych problemów jest brak edukacji i formalnego szkolenia dla personelu medycznego w zakresie interpretacji wyników testów genetycznych.

Dodatkowo aby w pełni wykorzystać potencjał farmakogenetyki, niezbędne są dalsze, szeroko zakrojone badania, które pozwolą na identyfikację nowych zależności między genami z reakcją na leki.

Zastosowanie badań farmakogenetycznych w leczeniu przeciwbólowym

Badania farmakogenetyczne dostarczają konkretnych, opartych na dowodach rekomendacji terapeutycznych, które pozwalają na spersonalizowanie leczenia bólu. W poniższej tabeli przedstawiono przykładowe rekomendacje jakie można otrzymać po wykonaniu badania.

Lek przeciwbólowyNormalne ryzykoUżywaj z rozwagąWysokie ryzyko
IbuprofenNależy postępować zgodnie z zaleceniami dotyczącymi dawkowania leku na ulotceRozpocząć leczenie od zalecanej dawki początkowej. Ostrożnie zwiększać dawkę do uzyskania efektu klinicznego lub maksymalnej zalecanej dawki. Uważnie monitorować zdarzenia niepożądaneRozpocząć leczenie od 25-50% najniższej dawki początkowej i zwiększać dawkę do uzyskania efektu klinicznego lub 25-50% dawki maksymalnej. Uważnie monitorować zdarzenia niepożądane lub rozważyć alternatywną terapię niemetabolizowaną przez CYP2C9 lub bez znaczącego wpływu wariantów genetycznych CYP2C9.
KaryzoprodolNależy postępować zgodnie z zaleceniami dotyczącymi dawkowania leku na ulotceZachowaj ostrożnośćZachowaj ostrożność
KodeinaNależy postępować zgodnie z zaleceniami dotyczącymi dawkowania leku na ulotceNależy zwracać uwagę na zmniejszoną skuteczność. W przypadku braku reakcji należy spróbować zwiększyć dawkę lub rozważyć zastosowanie alternatywnych leków przeciwbólowych, takich jak morfina lub leki inne niż tramadolNie stosować kodeiny ze względu na potencjalną toksyczność
OksykodonNależy postępować zgodnie z zaleceniami dotyczącymi dawkowania leku na ulotceNależy zwrócić uwagę na silniejsze działanie przeciwbólowe i zwiększone ryzyko wystąpienia działań niepożądanychNależy zwrócić uwagę na silniejsze działanie przeciwbólowe i zwiększone ryzyko wystąpienia działań niepożądanych
TramadolNależy postępować zgodnie z zaleceniami dotyczącymi dawkowania leku na ulotceZwróć uwagę na zmniejszoną skuteczność (objawy niewystarczającego uśmierzania bólu). Należy rozważyć zwiększenie dawki. Jeśli odpowiedź jest nadal niewystarczająca, wybierz inny lek – nie oksykodon ani kodeinęWybierz inny lek (nie oksykodon ani kodeinę). Jeśli alternatywna terapia nie jest możliwa, należy zastosować 40% standardowej dawki i zwracać uwagę na działania niepożądane
Tabela.  Rekomendacje, które można uzyskać w badaniach farmakogenetycznych w zależności od genotypu pacjenta.

Podsumowanie

Badania farmakogenetyczne mogą wspierać leczenie bólu, umożliwiając spersonalizowaną farmakoterapię. Dzięki niej możliwe jest precyzyjne dostosowanie leczenia do unikalnego profilu genetycznego pacjenta, co przekłada się na:

  • zwiększenie skuteczności terapii,
  • zmniejszenie ryzyka działań niepożądanych,
  • poprawę jakości życia.

Pomimo istniejących wyzwań, badania farmakogenetyczne są coraz bardziej dostępne i stanowią cenne narzędzie wspierające wybór ścieżki terapeutycznej w leczeniu przeciwbólowym.

Piśmiennictwo

  1. Webster L.R.i Belfer I. Pharmacogenetics and Personalized Medicine in Pain Management. Clin Lab Med., 2016, 36(3), 493-506,
  2. ChadwickA.,  FrazierA., Khan T.W. i in. Understanding the Psychological, Physiological, and Genetic Factors Affecting Precision Pain Medicine: A Narrative Review. J Pain Res, 2021, 14, 3145-3161,
  3. BatesJ., FudinJ. i PatelJ.N. Integrating pharmacogenomics into precision pain management. Support Care Cancer, 2022, 30(12), 10453-10459,
  4. Ferreira do Couto M.L., FonsecaS. i Pozza D.H. Pharmacogenetic Approaches in Personalized Medicine for Postoperative Pain Management. Biomedicines, 2024, 12(4), 729,
  5. BrandlE., HalfordZ., ClarkM.D. i in. Pharmacogenomics in Pain Management: A Review of Relevant Gene-Drug Associations and Clinical Considerations. Ann Pharmacother, 2021, 55(12), 1486-1501.

Nadmiar testosteronu – przyczyny, objawy, leczenie

Izabella Podsiadły
-
0
Nadmiar testosteronu – przyczyny, objawy, leczenie

Testosteron to kluczowy hormon, który odgrywa niezwykle ważną rolę – nie tylko w rozwoju męskich cech płciowych, ale także w regulacji wielu funkcji organizmu. Odpowiada m.in. za utrzymanie libido, prawidłowej masy mięśniowej i gęstości kości, a także za produkcję czerwonych krwinek. U mężczyzn wytwarzany jest głównie w jądrach, a u kobiet, w mniejszych ilościach, w jajnikach i nadnerczach. Zarówno niedobór, jak i nadmiar testosteronu mogą prowadzić do problemów zdrowotnych u obu płci. Nadmiar tego hormonu, określany jako hiperandrogenizm, może wywoływać szereg uciążliwych objawów. W tym artykule wyjaśniamy, czym jest nadmiar testosteronu, jakie są jego przyczyny, objawy, metody diagnostyki oraz możliwości leczenia.

Spis treści:

  1. Jaką rolę odgrywa testosteron u mężczyzn i kobiet?
  2. Jakie objawy może powodować nadmiar testosteronu u kobiet i mężczyzn?
  3. Jak wygląda diagnostyka poziomu testosteronu?
  4. Jak leczyć nadmiar testosteronu u kobiet i mężczyzn?
  5. Podsumowanie

Jaką rolę odgrywa testosteron u mężczyzn i kobiet?

Testosteron to hormon steroidowy, który pełni istotną funkcję w organizmie zarówno mężczyzn, jak i kobiet. U mężczyzn odpowiada za rozwój tzw. pierwotnych cech płciowych, takich jak dojrzewanie jąder i prącia, rozpoczęcie produkcji plemników oraz pojawienie się popędu seksualnego. Ponadto wpływa na kształtowanie cech wtórnych, do których należą męski typ owłosienia, pogłębienie głosu oraz zmiany anaboliczne, takie jak wzrost szkieletowy i przyrost masy mięśniowej w okresie dojrzewania.

U kobiet, mimo znacznie niższego stężenia tego hormonu we krwi, testosteron również odgrywa ważną rolę – wpływa na poziom energii, libido, gęstość kości, dystrybucję tkanki tłuszczowej oraz masę mięśniową. Uczestniczy też pośrednio w regulacji cyklu miesiączkowego, poprzez interakcję z estrogenami i progesteronem, wpływając na dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych oraz prawidłowy przebieg owulacji.

U obu płci testosteron wspomaga produkcję czerwonych krwinek i ma wpływ na ogólną kondycję fizyczną. Z wiekiem jego poziom naturalnie spada, co może prowadzić do obniżenia libido, osłabienia kości i mięśni, wzrostu ilości tkanki tłuszczowej, a także zwiększonego ryzyka anemii.

>> Przeczytaj: Krótkie kompendium wiedzy o dojrzewaniu płciowym

Jakie objawy może powodować nadmiar testosteronu u kobiet i mężczyzn?

Zaburzenia związane z testosteronem mogą mieć różnorodne przyczyny, od nadmiernej produkcji i niedoboru tego hormonu, przez zaburzenia jego metabolizmu, aż po nieprawidłowe działanie receptorów androgenowych, które umożliwiają jego oddziaływania na komórki docelowe. Jednym z częstszych stanów klinicznych związanych z nadmiarem testosteronu – zwłaszcza u kobiet – jest hiperandrogenizm, czyli zespół objawów wynikających z podwyższonego stężenia androgenów, do których zalicza się m.in. testosteron.

Androgeny występują fizjologicznie zarówno u kobiet, jak i mężczyzn, jednak ich nadmiar, szczególnie u kobiet i dzieci może prowadzić do szeregu zaburzeń. Przebieg kliniczny hiperandrogenizmu zależy więc od płci oraz wieku pacjenta. U chłopców przed okresem dojrzewania nadmiar androgenów skutkuje przedwczesnym rozwojem cech płciowych typowych dla dorosłego mężczyzny, czyli maskulinizacją, objawiającą się m.in.:

  • powiększeniem prącia,
  • pogłębieniem głosu,
  • pojawieniem się owłosienia na twarzy, pachach i okolicach łonowych.

U dziewcząt natomiast obserwuje się powiększenie łechtaczki, trądzik oraz hirsutyzm, czyli owłosienie typu męskiego np. na twarzy, klatce piersiowej czy plecach.

U osób dorosłych objawy nadmiaru androgenów są również zróżnicowane. U mężczyzn efekty zależą przede wszystkim od źródła podwyższonego poziomu hormonów, np. wzrost stężenia androgenów nadnerczowych rzadko prowadzi do wyraźnych objawów, ponieważ organizm dorosłego mężczyzny jest już fizjologicznie przystosowany do ich działania.

Inaczej wygląda sytuacja u kobiet. Nadmiar testosteronu może powodować zmiany skórne (trądzik), nadmierne owłosienie, zaburzenia miesiączkowania, problemy z płodnością, łysienie androgenowe, a w skrajnych przypadkach również maskulinizację, czyli rozwój cech typowo męskich, takich jak pogłębienie głosu czy rozrost masy mięśniowej.

>> Sprawdź: Testosteron u kobiet – co oznacza nieprawidłowy wynik?

Jak wygląda diagnostyka poziomu testosteronu?

Pomiar stężenia testosteronu jest badaniem laboratoryjnym, wykonywanym z próbki krwi, najczęściej w godzinach porannych, kiedy poziom tego hormonu jest najwyższy. Stężenie testosteronu w organizmie kobiecym jest wielokrotnie niższe niż u mężczyzn i, poza wiekiem, zależy również od cyklu menstruacyjnego. W celu zbadania stężenia testosteronu stosuje się testy z krwi, oparte na technice immunoenzymatycznej ELISA (ang. Enzyme-linked immunosorbent assay), które pozwalają na ilościowe oznaczanie hormonu w surowicy. W interpretacji wyników bierze się pod uwagę zarówno całkowite, jak i wolne frakcje testosteronu.

>> Badania na poziom testosteronu znajdziesz w ALAB laboratoria <<

Badanie testosteronu banerek
Badanie testosteronu wolnego banerek

Zgodnie z literaturą naukową, pomiary testosteronu powinny być uzupełnione o oznaczenie innych hormonów jak np. globuliny wiążącej hormony płciowe (ang. Sex Hormone-Binding Globulin, SHBG) oraz dihydrotestosteronu (DHT), aby uzyskać pełniejszy obraz gospodarki androgenowej. DHT jest najaktywniejszym biologicznie metabolitem testosteronu. Jego pomiar może być szczególnie istotny w przypadkach podejrzenia łysienia androgenowego, hirsutyzmu, maskulinizacji czy trądziku opornego na standardowe leczenie dermatologiczne, zwłaszcza u kobiet. DHT oddziałuje silniej niż testosteron na receptory androgenowe, dlatego jego nadmiar może powodować nasilone objawy hiperandrogenizmu, nawet przy prawidłowym poziomie samego testosteronu.

Wczesna i dokładna diagnostyka hormonalna pozwala na szybkie wdrożenie leczenia i poprawę jakości życia pacjentów.

>> Dihydrotestosteron to męski hormon płciowy oraz najważniejszym i najaktywniejszym biologicznie metabolitem testosteronu. Poziom DHT sprawdzisz w ALAB laboratoria. <<

Badanie dihydrotestosteronu (DHT) banerek

Jak leczyć nadmiar testosteronu u kobiet i mężczyzn?

Leczenie nadmiaru testosteronu zależy od przyczyny i nasilenia objawów, a także od płci i wieku pacjenta. U kobiet najczęstszą przyczyną hiperandrogenizmu jest zespół policystycznych jajników (ang. Polycystic Ovary Syndrome, PCOS), dlatego terapia często obejmuje stosowanie leków hormonalnych, takich jak doustne środki antykoncepcyjne, które regulują cykl miesiączkowy i obniżają poziom androgenów.

W przypadku nasilonych objawów, takich jak hirsutyzm czy trądzik, stosuje się dodatkowo leki antyandrogenowe, które blokują działanie testosteronu na poziomie receptora. W przypadku współwystępowania otyłości lub insulinooporności skuteczne są również zmiany stylu życia, takie jak redukcja masy ciała i regularna aktywność fizyczna, które mogą prowadzić do obniżenia stężenia wolnych androgenów.

U mężczyzn nadmiar testosteronu występuje rzadziej i zazwyczaj jest wynikiem suplementacji, guzów jąder lub nadnerczy, albo wrodzonych zaburzeń steroidogenezy. Leczenie w takich przypadkach polega na usunięciu przyczyny – np. chirurgicznym wycięciu guza lub odstawieniu nielegalnych preparatów hormonalnych.

Pamiętaj:
Leczenie nadmiaru testosteronu powinno być prowadzone pod kontrolą lekarza endokrynologa, z uwzględnieniem pełnego obrazu hormonalnego i indywidualnych potrzeb pacjenta.

>> Warto przeczytać także:

Podsumowanie

Nadmiar testosteronu, czyli hiperandrogenizm, to zaburzenie hormonalne występujące u obu płci, jednak najczęściej diagnozowane u kobiet. Objawia się m.in.:

  • trądzikiem,
  • hirsutyzmem,
  • zaburzeniami miesiączkowania,
  • problemami z płodnością.

Główną przyczyną jest zespół policystycznych jajników, często powiązany z insulinoopornością i otyłością. W diagnostyce ocenia się poziom testosteronu we krwi, uwzględniając zarówno frakcję całkowitą, jak i wolną, a także dodatkowe parametry, takie jak SHBG czy DHT, co pozwala dokładniej ocenić gospodarkę androgenową. Leczenie dobierane jest indywidualnie – obejmuje terapię hormonalną, leki antyandrogenowe oraz modyfikację stylu życia.

Wczesna interwencja pozwala złagodzić objawy i poprawić jakość życia pacjentów.

Piśmiennictwo

  1. Nassar GN, Leslie SW. Physiology, Testosterone. In: StatPearls. StatPearls Publishing, Treasure Island (FL); 2025. PMID: 30252384.
  2. Wrzosek M, Woźniak J, Włodarek D. The causes of adverse changes of testosterone levels in men. Expert Rev Endocrinol Metab. 2020. doi:10.1080/17446651.2020.1813020.
  3. Whittaker J. High‑protein diets and testosterone. Nutrition and Health. 2023;29(2):185–191. doi:10.1177/02601060221132922.

Żółta febra – co to za choroba i jakie daje objawy? Kiedy należy się zaszczepić?

Angelika Janowicz
-
0
Żółta febra – co to za choroba i jakie daje objawy? Kiedy należy się zaszczepić?

Żółta febra, znana również jako żółta gorączka, to choroba wirusowa przenoszona przez komary. Występuje głównie w tropikalnych regionach Afryki oraz Ameryki Środkowej i Południowej. Choroba może przybierać różne postacie – od łagodnej do ciężkiej, prowadzącej do niewydolności wielonarządowej, a nawet śmierci. Dowiedz się, co wywołuje żółtą febrę i jak chronić się przed zachorowaniem.

Spis treści:

  1. Czym jest żółta febra?
  2. Co wywołuje żółtą gorączkę i jak można się nią zarazić?
  3. Jakie są objawy żółtej febry?
  4. Jak przebiega leczenie żółtej gorączki?
  5. Kiedy i dlaczego należy się zaszczepić przeciw żółtej febrze
  6. FAQ. Żółta febra – często zadawane pytania
  7. Żółta febra – podsumowanie

Czym jest żółta febra?

Żółta febra to ostra wirusowa choroba zakaźna należąca do grupy gorączek krwotocznych. Wywołuje ją wirus żółtej gorączki należący do rodziny Flaviviridae – tej samej, co wirus dengi, wirus zachodniego Nilu czy wirus japońskiego zapalenia mózgu. Głównym wektorem są komary z rodzaju Aedes (np. komar egipski) oraz – w Ameryce Południowej – leśne komary Haemagogus i Sabethes. W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 żółta gorączka ma kod A95.

Żółta gorączka występuje endemicznie w rejonach tropikalnych Afryki Subsaharyjskiej oraz Ameryki Środkowej i Południowej. Mimo że Polska nie znajduje się w strefie jej występowania, zagrożenie dotyczy osób planujących podróże do tych regionów.

Na terenach endemicznych rocznie rozpoznawanych jest ok. 200 tysięcy przypadków. Podróżni chorują rzadko dzięki obowiązkowym szczepieniom na żółtą gorączkę.

Śmiertelność żółtej febry

Żółta febra jest chorobą o wysokiej śmiertelności, która w przebiegu ciężkiej (toksycznej) postaci dochodzi do 50 %. Najczęściej zgon następuje w ciągu 7–10 dni, ale zdarza się nawet kilka tygodni od zakażenia. Najczęstsze przyczyny śmierci to niewydolność wątroby lub nerek oraz zaburzenia krzepnięcia prowadzące do krwotoków.

Co wywołuje żółtą gorączkę i jak można się nią zarazić?

Jak już wspomniano, żółta febra jest wywoływana przez wirusa żółtej gorączki. Do zakażenia dochodzi wyłącznie poprzez ukąszenie zainfekowanego komara. Nie ma możliwości bezpośredniego przeniesienia wirusa z człowieka na człowieka.

Komary przenoszące wirusa żółtej gorączki mogą żyć tylko w lasach deszczowych, na terenach zamieszkałych przez ludzi lub w obu środowiskach. Dlatego wyróżniane są 3 cykle transmisji:

  1. Cykl leśny – wirus przenosi się między komarami i małpami, a do zakażenia człowieka dochodzi przypadkowo (np. podczas wycieczki do dżungli).
  2. Cykl miejski – komary przenoszą wirusa między ludźmi na gęsto zaludnionych terenach.
  3. Cykl pośredni – na pograniczu dżungli komary przenoszą wirusa między małpami a ludźmi.

Wirus żółtej gorączki dostaje się do organizmu człowieka ze śliną komara. Najpierw namnaża się w miejscu wkłucia, ale już w ciągu 24 godzin przedostaje się do węzłów chłonnych, szpiku kostnego, śledziony, nerek i wątroby.

Najwięcej przypadków żółtej gorączki dotyczy zakażeń w cyklu leśnym lub pośrednim.

Jakie są objawy żółtej febry?

Okres od momentu zakażenia do pojawienia się pierwszych objawów żółtej gorączki wynosi 3–6 dni. Początek choroby jest nagły. Objawowa żółta febra może mieć jednofazowy lub dwufazowy przebieg. Jednak większość przypadków jest bezobjawowa.

Pierwszy etap choroby to tzw. faza ostra. Obecne są następujące objawy:

Objawy żółtej gorączki ustępują po kilku dniach. Dochodzi do wyzdrowienia i nabycia odporności na całe życie. Jednak u około 15% osób w ciągu 48 godzin dolegliwości nawracają. Choroba postępuje, przechodząc w tzw. fazę toksyczną. Wówczas objawy żółtej febry obejmują:

  • gorączkę,
  • nudności i wymioty,
  • żółtaczkę,
  • ból nadbrzusza,
  • objawy niewydolności nerek.

W ciężkich przypadkach rozwija się skaza krwotoczna. Pojawiają się krwawienia z błon śluzowych, układu oddechowego oraz do przewodu pokarmowego. Może rozwinąć się niewydolność wielonarządowa oraz śpiączka. W takich przypadkach rokowanie jest złe.

Jak przebiega leczenie żółtej gorączki?

Diagnostyka żółtej gorączki opiera się o badania molekularne metodą RT-PCR lub badania serologiczne polegające na wykryciu swoistych przeciwciał klasy IgM lub IgG.

Badanie przeciwciał IgM przeciwko żółtej febrze banerek
Badanie przeciwciał IgG przeciwko żółtej febrze banerek

Nie ma leczenia przyczynowego żółtej febry. Terapia opiera się na łagodzeniu objawów (poprzez podawanie leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych) i podtrzymywaniu podstawowych funkcji życiowych (m.in. wyrównanie gospodarki wodno-elektrolitowej, transfuzja krwi, hemodializa).

Leczenie żółtej febry trwa zwykle kilka dni. W ciężkich przypadkach powrót do zdrowia może trwać nawet kilka tygodni.

W leczeniu żółtej gorączki nie należy stosować kwasu acetylosalicylowego oraz niesteroidowych leków przeciwzapalnych ze względu na zwiększone ryzyko krwawień.

Kiedy i dlaczego należy się zaszczepić przeciw żółtej febrze

Szczepionka na żółtą febrę jest skuteczną metodą profilaktyki. Preparat zawiera żywego, atenuowanego wirusa i zapewnia długotrwałą odporność już po jednej dawce. Szczepienie może być podane już od 9. miesiąca życia.

Szczepienie na żółtą gorączkę jest obowiązkowe i stanowi warunek wjazdu do krajów endemicznego i epidemicznego występowania choroby (kraje Afryki oraz Ameryki Południowej i Środkowej). Zaszczepić muszą się również osoby opuszczające te tereny i udające się do Australii lub tropikalnej części Azji.

>> Zobacz także: Szczepienia osób dorosłych – które są zalecane i dlaczego?

W Polsce szczepienie na żółtą gorączkę można wykonać wyłącznie w certyfikowanych placówkach medycyny podróży. Po zaszczepieniu pacjent otrzymuje Międzynarodową Książeczkę Szczepień – tzw. żółtą książeczkę, która jest honorowanym dokumentem na granicach wielu państw.

Szczepionka na żółtą febrę nie może być podawana dzieciom poniżej 9. miesiąca życia, kobietom w ciąży oraz osobom uczulonym na białko jaja kurzego i z poważnym niedoborem odporności.

FAQ. Żółta febra – często zadawane pytania

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące tego, co to jest żółta febra, jakie są przyczyny, objawy i sposoby leczenia.

Czym jest żółta gorączka?

Żółta gorączka to wirusowa choroba zakaźna występująca w rejonach tropikalnych, przenoszona przez komary.

Co wywołuje żółtą febrę?

Chorobę wywołuje wirus żółtej gorączki, który przenoszony jest przez ukąszenia zakażonych komarów.

Jakie są objawy żółtej febry?

Początkowe objawy żółtej febry to gorączka, dreszcze, bóle mięśni i głowy, nudności, wymioty. W fazie toksycznej mogą pojawić się żółtaczka, krwawienia, objawy neurologiczne i niewydolność wielonarządowa.

Jak wyleczyć żółtą febrę?

Nie istnieje leczenie przyczynowe. Terapia żółtej febry polega na łagodzeniu objawów i wspieraniu podstawowych funkcji życiowych.

Czego nie należy robić, jeśli zachoruje się na żółtą febrę?

Nie należy lekceważyć objawów ani stosować samoleczenia. Niewskazane są leki z kwasem acetylosalicylowym, ponieważ zwiększają ryzyko krwawień. Konieczne jest zgłoszenie się do lekarza.

Żółta febra – podsumowanie

  • Żółta febra to poważna, wirusowa choroba zakaźna przenoszona przez komary występujące w tropikalnych rejonach Afryki oraz Ameryki Środkowej i Południowej.
  • Choroba może przebiegać bezobjawowo lub w dwóch fazach, z których najgroźniejsza – toksyczna – wiąże się z uszkodzeniem narządów i wysoką śmiertelnością.
  • Szczepienie ochronne to najskuteczniejsza forma zapobiegania żółtej gorączce i często stanowi warunek wjazdu do krajów endemicznych.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.1.16.3. (dostęp 07.08.2025)
  2. M. Dąbrowska, R. Flisiak, Skuteczność i bezpieczeństwo szczepienia przeciw żółtej gorączce osób wyjeżdżających na tereny endemiczne, PRZEGL EPIDEMIOL 2010; 64: 319 – 322
  3. https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/zolta-goraczka/ (dostęp 07.08.2025)
  4. P. Kajfasz, Profilaktyka chorób tropikalnych, Medycyna po Dyplomie 2011, vol. 20, s. 34-41
  5. https://www.mp.pl/pacjent/zdrowiewpodrozy/problemy/165565,zolta-goraczka (dostęp 07.08.2025)
  6. https://www.mp.pl/szczepienia/szczepionki/podroze/341111,szczepienie-przeciwko-zoltej-goraczce-przypominac-czy-nie-przypominac (dostęp 07.08.2025)

Jakie są objawy i przyczyny bólu śledziony? Diagnostyka i leczenie

Angelika Janowicz
-
0
Jakie są objawy i przyczyny bólu śledziony? Diagnostyka i leczenie

Śledziona pełni funkcje immunologiczne, filtruje krew oraz magazynuje krwinki czerwone i białe. Ból w jej okolicy może wzbudzić niepokój, chociaż nie zawsze jest związany z poważnymi chorobami. Jednak należy pamiętać, że nigdy nie wolno go bagatelizować. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie pozwalają uniknąć poważnych powikłań. Dowiedz się, dlaczego boli śledziona i jakie badania pozwalają ustalić przyczynę dolegliwości.

Spis treści:

  1. Jak boli śledziona?
  2. Gdzie boli śledziona?
  3. Co oznacza ból śledziony?
  4. Domowe sposoby na ból śledziony
  5. Ból śledziony – diagnostyka i leczenie
  6. FAQ. Ból śledziony – często zadawane pytania
  7. Ból śledziony – podsumowanie

Jak boli śledziona?

Ból śledziony najczęściej ma charakter tępy lub kłujący, może być stały lub nawracający. Często opisywany jest jako uczucie rozpierania lub dyskomfortu. W niektórych przypadkach może promieniować do lewej strony pleców, barku czy nawet do lewej łopatki.

Bólowi śledziony często towarzyszą jeszcze inne objawy. Zależą one od przyczyny. Mogą być to np. ogólne złe samopoczucie i zmęczenie, gorączka, nudności.

Pamiętaj:
Należy pamiętać, że „ból śledziony” jest nie do końca precyzyjnym określeniem. W rzeczywistości narząd ten nie boli sam w sobie, ponieważ nie posiada receptorów bólowych. Dolegliwości pochodzą z otaczających tkanek, które ulegają podrażnieniu – np. na skutek powiększenia śledziony (splenomegalii). Jednakże termin „ból śledziony” jest często stosowany przez pacjentów w mowie potocznej.

>> Zobacz: Śledziona: położenie, funkcje, budowa, choroby

Gdzie boli śledziona?

Anatomicznie śledziona znajduje się w lewym górnym kwadrancie jamy brzusznej, pod żebrami po lewej stronie. Ból śledziony najczęściej odczuwany jest w okolicy podżebrowej z lewej strony, ale może również promieniować do klatki piersiowej, pleców lub barku. Ze względu na bliskie sąsiedztwo innych narządów (np. żołądka czy trzustki), trudno jest jednoznacznie określić źródło bólu bez dodatkowej diagnostyki.

>> Przeczytaj: Ból brzucha z lewej strony – co może oznaczać? Jakie mogą być przyczyny?

Co oznacza ból śledziony?

Przyczyny bólu śledziony to przede wszystkim stany prowadzące do powiększenia tego narządu – m.in.:

Ból śledziony może być spowodowany urazem, pęknięciem torbieli śledziony lub pęknięciem śledziony (np. na skutek urazu mechanicznego lub samoistnie w wyniku powiększenia tego narządu).

Warto wiedzieć:
Pęknięcie śledziony jest stanem zagrożenia życia wymagającym pilnej interwencji medycznej. Objawia się silnym bólem górnej części jamy brzusznej i lewego ramienia, tachykardią, zawrotami głowy, nudnościami.

Domowe sposoby na ból śledziony

W złagodzeniu łagodnego bólu śledziony mogą pomóc domowe sposoby. Przede wszystkim zalecany jest odpoczynek oraz unikanie wysiłku fizycznego i leżenia na lewej stronie ciała, ponieważ taka pozycja może zwiększać ucisk. Ulgę mogą przynieść ciepłe okłady (pod warunkiem, że nie występuje gorączka) lub paracetamol.

Należy pamiętać, że domowe sposoby nie mogą zastąpić konsultacji z lekarzem i leczenia. Chociaż ból śledziony nie zawsze oznacza chorobę groźną dla życia, nigdy nie powinien być bagatelizowany.

Morfologia banerek

Ból śledziony – diagnostyka i leczenie

Diagnostyka przyczyny bólu śledziony obejmuje:

  • szczegółowy wywiad medyczny (choroby przewlekłe, infekcje, urazy, leki przyjmowane przez pacjenta),
  • badanie fizykalne z palpacją powłok brzusznych,
  • badania laboratoryjne z krwi (m.in. morfologia krwi, OB, CRP, próby wątrobowe, testy w kierunku chorób zakaźnych),
  • badania obrazowe (np. USG jamy brzusznej, tomografia komputerowa).

Leczenie zależy od przyczyny bólu śledziony. Infekcje leczone są objawowo. Zalecany jest odpoczynek oraz przyjmowanie leków przeciwgorączkowych. Leki przeciwwirusowe podawane są tylko w szczególnych przypadkach (np. u osób z niedoborem odporności). Choroby hematologiczne wymagają indywidualnego podejścia – leczenia farmakologicznego lub przeszczepu szpiku. W przypadku pęknięcia śledziony u pacjentów stabilnych hemodynamicznie stosuje się leczenie zachowawcze – odpoczynek i kontrolę stanu pacjenta, a w razie potrzeby embolizację tętnicy śledzionowej. Jeżeli takie działania nie przynoszą poprawy lub chory jest niestabilny hemodynamicznie, konieczne jest usunięcie śledziony.

>> To może Cię zainteresować: Objawy chorej wątroby. Na co zwrócić uwagę i jakie badania wykonać?

Badanie CRP - (białko C-reaktywne) banerek

FAQ. Ból śledziony – często zadawane pytania

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące dotyczące przyczyn i objawów bólu śledziony.

Jakie są objawy bólu śledziony?

Ból śledziony występuje w lewym górnym kwadrancie brzucha. Może promieniować do pleców lub lewego barku. Często towarzyszy mu uczucie pełności oraz objawy ogólne (np. gorączka, osłabienie i nudności).

Od czego kłuje śledziona?

Ból lub kłucie śledziony może być spowodowane powiększeniem tego narządu w przebiegu chorób autoimmunologicznych, hematologicznych, wirusowych, pasożytniczych, metabolicznych lub nadciśnienia wrotnego.

Jak wykryć chorą śledzionę?

W diagnostyce chorób śledziony zastosowanie mają m.in. badania obrazowe (USG, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny) i testy laboratoryjne z krwi.

Jak złagodzić ból śledziony?

W przypadku łagodnego bólu śledziony pomocne są: odpoczynek, ograniczenie wysiłku, stosowanie ciepłych okładów, leki przeciwbólowe. Konieczne jest także leczenie choroby podstawowej.

Do jakiego lekarza z bólem śledziony?

W pierwszej kolejności należy udać się do internisty lub lekarza rodzinnego. W zależności od podejrzewanej przyczyny bólu śledziony konieczna może być konsultacja u hematologa, gastroenterologa, chirurga lub specjalisty chorób zakaźnych.

Ból śledziony – podsumowanie

  • Ból śledziony jest zlokalizowany w lewym górnym kwadrancie jamy brzusznej. Może promieniować do pleców i lewego barku.
  • Przyczyną bólu śledziony może być uraz, pęknięcie tego narządu lub jego powiększenie na skutek chorób (np. wirusowych, pasożytniczych, hematologicznych).
  • W diagnostyce przyczyny bólu śledziony zastosowanie mają testy laboratoryjne z krwi i badania obrazowe.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

  1. J. Jabłecki i in., Podtorebkowe pęknięcie śledziony – opis 3 przypadków, Adv. Clin. Exp. Med. 2003, 12, 3, 383–387
  2. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/170516,powiekszenie-sledziony (dostęp 12.08.2025)
  3. W. Sylwanowicz, A. Michajlik, W. Ramotowski, Anatomia i fizjologia człowieka. Podręcznik dla średnich szkół medycznych, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich PZWL
  4. https://podyplomie.pl/pediatria/38159,diagnostyka-splenomegalii-i-hipersplenizmu (dostęp 12.08.2025)
  5. A. Żyluk, P. Puchalski, Olbrzymia torbiel śledziony – opis przypadku, Pomeranian J Life Sci 2016;62(4):64–66

    Gastropatia rumieniowa – objawy, przyczyny i wpływ diety. Jak wygląda leczenie?

    Katarzyna Banaszczyk
    -
    0
    Gastropatia rumieniowa – objawy, przyczyny i wpływ diety. Jak wygląda leczenie?

    Gastropatia rumieniowa to schorzenie dotyczące błony śluzowej żołądka, które może być spowodowane przez wiele czynników. Jakie są objawy gastropatii rumieniowej? Czy stres może powodować gastropatię? Jak leczyć tę przypadłość? Jak powinna wyglądać dieta przy gastropatii rumieniowej? Przeczytaj poniższy artykuł i poznaj odpowiedzi na te i inne pytania.

    Spis treści:

    1. Co to jest gastropatia rumieniowa?
    2. Przyczyny gastropatii rumieniowej
    3. Jakie są objawy gastropatii rumieniowej?
    4. Dieta przy gastropatii rumieniowej
    5. Gastropatia rumieniowa a stres
    6. FAQ. Gastropatia rumieniowa – często zadawane pytania
    7. Gastropatia rumieniowa – podsumowanie

    Co to jest gastropatia rumieniowa?

    Na wstępie tego artykułu warto wyjaśnić, czym jest gastropatia. Terminem tym określa się uszkodzenie komórek błony śluzowej żołądka przez substancje pochodzenia endogennego (wewnętrznego) lub egzogennego (zewnętrznego). Przyczyną gastropatii może być również niedokrwienie lub przekrwienie błony śluzowej żołądka.

    Istotą gastropatii rumieniowej (ICD-10: K29) jest przekrwienie i w konsekwencji zaczerwienienie śluzówki żołądka. W przypadku gastropatii rumieniowej nie obserwuje się zazwyczaj innych zmian w obrębie błony śluzowej, takich jak na przykład nadżerki. W przypadku pojawienia się zmian nadżerkowych, mówi się wówczas o gastropatii nadżerkowej (nazywanej również krwotoczną).

    Niektóre źródła utożsamiają gastropatię z zapaleniem żołądka. Warto jednak wiedzieć, że z punktu widzenia gastroenterologii, najważniejszą różnicą między tymi stanami jest brak nacieku komórkowego błony śluzowej i podśluzowej w przypadku gastropatii. W odniesieniu do zapalenia – naciek ten jest obecny.

    Czy gastropatia rumieniowa jest groźna?

    Gastropatia rumieniowa bywa utożsamiana z łagodnym zapaleniem błony śluzowej żołądka. Jednak w sytuacji, gdy jest nieodpowiednio leczona, może wiązać się z możliwością wystąpienia groźnych powikłań. Najważniejszym z nich jest choroba wrzodowa żołądka i/lub dwunastnicy. Do stanu tego predysponować będzie również ciągłe i nieprzerwane narażenie na czynniki wywołujące gastropatię, o których więcej można przeczytać w kolejnym akapicie tego artykułu.

    Przyczyny gastropatii rumieniowej

    Do pojawienia się objawów gastropatii rumieniowej może prowadzić wiele czynników i stanów klinicznych. Najważniejsze z nich to:

    • nadużywanie alkoholu, szczególnie o wysokim stężeniu,
    • narażenie na przewlekły lub ostry stres,
    • nadużywanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) – na przykład ketoprofenu, ibuprofenu; leki te zmniejszają syntezę substancji mających ochronny wpływ na śluzówkę żołądka (są to między innymi prostaglandyny); warto również wspomnieć, że wpływ tych leków na błonę śluzową żołądka może być zamaskowany przez ich działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne,
    • przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych łącznie z innymi lekami – w tym glikokortykosteroidami, czy też z lekami przeciwzakrzepowymi,
    • nieprawidłowa motoryka w obrębie żołądka,
    • zakażenieHelicobacter pylori,
    • refluks dwunastniczo-żołądkowy,
    • niektóre terapie onkologiczne, w tym chemioterapia,
    • narażenie na niektóre substancje produkowane przez organizm – na przykład na toksyny mocznicowe w przebiegu zaawansowanej niewydolności nerek.
    Helicobacter_pylori_w_kale metoda automatyczna banerek

    >> Zobacz: Przewlekła choroba nerek – objawy, przyczyny, powikłania, diagnostyka

    Jakie są objawy gastropatii rumieniowej?

    Gastropatia rumieniowa manifestuje się przede wszystkim takimi symptomami klinicznymi jak: dolegliwości bólowe w obrębie nadbrzusza, zmniejszenie apetytu, odbijanie, zgaga, nudności, niekiedy wymioty, utrata masy ciała.

    Dieta przy gastropatii rumieniowej

    Istotną rolę w leczeniu i zapobieganiu gastropatii rumieniowej odgrywa sposób odżywiania. W przypadku tej jednostki chorobowej warto pamiętać przede wszystkim o:

    • unikaniu używek, w tym alkoholu i palenia tytoniu,
    • unikaniu nadmiernego spożycia kawy i mocnej herbaty,
    • ograniczeniu przyjmowania kwaśnych, pikantnych i ostrych posiłków,
    • unikaniu przetworzonych produktów, w tym słodyczy, a także napojów gazowanych,
    • unikaniu spożywania gorących, jak i bardzo zimnych potraw,
    • regularnym spożywaniu posiłków (najlepiej jeść częściej, ale w mniejszych ilościach),
    • dbaniu o odpowiednie nawodnienie.

    >> Przeczytaj: Odwodnienie i nawodnienie organizmu – fakty i mity

    Gastropatia rumieniowa a stres

    Jak już wspomniano, stres, szczególnie przewlekły, może być jednym z czynników predysponujących do rozwoju gastropatii rumieniowej. Stres wiąże się bowiem ze wzrostem stężenia kortyzolu (nazywanego hormonem stresu), co z kolei powoduje zwiększenie produkcji kwasu solnego, a także niedokrwienie i niedotlenienie błony śluzowej żołądka. Sprawia to, że osoby narażone na stres są bardziej podatne nie tylko na rozwój gastropatii rumieniowej, ale również innych schorzeń żołądka, w tym choroby wrzodowej.

    FAQ. Gastropatia rumieniowa – często zadawane pytania

    Gastropatia rumieniowa to stosunkowo częsta przypadłość gastroenterologiczna. Wynika to z faktu, że sprzyja jej również niezdrowy tryb życia, w tym narażenie na używki. Poniżej znajdują się odpowiedzi na pytania najczęściej zadawane przez pacjentów.

    Czy gastropatia rumieniowa jest wyleczalna?

    Gastropatia rumieniowa jest schorzeniem uleczalnym. Wymaga to jednak potwierdzenia diagnozy poprzez wykonanie badania gastroskopowego, a następnie włączenia odpowiedniego leczenia. Terapia i diagnostyka powinna być prowadzona pod okiem lekarza.

    Jakie leki na gastropatię rumieniową?

    W terapii gastropatii rumieniowej stosuje się takie substancje jak:
    – inhibitory pompy protonowej (IPP) – zmniejszają syntezę kwasu solnego, co powoduje wzrost pH soku żołądkowego i zmniejszenie nasilenia objawów,
    – inhibitory receptora H2 – podobnie jak IPP zmniejszają syntezę kwasu solnego, jednak wynika to z oddziaływania na inne receptory, a mianowicie na receptory histaminergiczne H2.
    Należy zaznaczyć, że w przypadku infekcji wywołanej przez Helicobacter pylori, konieczna jest również eradykacja tej bakterii.

    Czego unikać przy gastropatii rumieniowej?

    W terapii gastropatii rumieniowej kluczowe jest wyeliminowanie czynników uszkadzających błonę śluzową żołądka. Należy unikać alkoholu, palenia tytoniu, a także spożywania kwaśnych, pikantnych i ostrych potraw. Warto również zredukować stres, dbać o odpowiednie nawodnienie i stosować się do zaleceń terapeutycznych wydanych przez lekarza.

    Jak wyleczyć gastropatię rumieniową?

    Należy stosować się do zaleceń lekarza oraz regularnie przyjmować zalecone leki. Warto również przestrzegać wskazówek dietetycznych wymienionych w tym artykule.

    Gastropatia rumieniowa – podsumowanie

    • Gastropatia rumieniowa to schorzenie, w przebiegu którego obserwuje się przekrwienie błony śluzowej żołądka.
    • Przyczyny gastropatii rumieniowej mogą być związane z przyjmowanymi lekami (na przykład niesteroidowe leki przeciwzapalne), używkami, infekcją wywołaną przez Helicobacter pylori czy też nieprawidłową motoryką żołądka.
    • W diagnostyce gastropatii rumieniowej ważną rolę odgrywa dokładnie przeprowadzony wywiad chorobowy, szczegółowe badanie przedmiotowe, a także badania endoskopowe, a dokładniej gastroskopia, podczas której wykonuje się również biopsję błony śluzowej, a następnie badanie histopatologiczne pobranego wycinka.
    • Leczenie gastropatii rumieniowej polega na wyeliminowaniu czynników prowadzących do uszkodzenia błony śluzowej żołądka, a także stosowaniu leków takich jak inhibitory pompy protonowej czy też inhibitory receptora H2.

    Bibliografia

    1. A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654–659,
    2. L. Stryer, Biochemia, wydanie 2, PWN, Warszawa 2003, s. 66–69,
    3. A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
    4. T. Wocial, Jak rozpoznawać i leczyć refluks żółci do żołądka i przełyku? Gastroenterologia Kliniczna 2012, tom 4, nr 4, s. 141–150.

    Nietypowe objawy endometriozy

    Sara Aszkiełowicz
    -
    0
    Nietypowe objawy endometriozy

    Endometrioza to choroba, która często bywa mylnie diagnozowana ze względu na różnorodność objawów. Choć większość pacjentek kojarzy ją przede wszystkim z bolesnymi miesiączkami i problemami z płodnością, endometrioza może manifestować się także w sposób nietypowy. Świadomość tych symptomów jest kluczowa – pozwala szybciej zidentyfikować chorobę i wdrożyć odpowiednie leczenie.

    Spis treści:

    1. Endometrioza: co to za choroba?
    2. Nietypowe objawy endometriozy – czyli jakie?
    3. Nietypowy brzuch w endometriozie. Jak wygląda endobelly?
    4. Rozwój endometriozy a tycie
    5. Endometrioza: bóle nóg i pleców
    6. Endometrioza: objawy psychiczne
    7. Inne nietypowe objawy endometriozy
    8. Nietypowe objawy endometriozy: często zadawane pytania (FAQ)
    9. Nietypowe objawy endometriozy: podsumowanie

    Endometrioza: co to za choroba?

    Endometrioza jest przewlekłą chorobą, w której tkanka podobna do endometrium – czyli wyściółki macicy – rozwija się poza jamą macicy. Może powodować przewlekłe bóle, problemy z płodnością, bóle podczas stosunku oraz szereg dolegliwości wpływających na codzienne funkcjonowanie. Choroba dotyka głównie kobiety w wieku rozrodczym, ale jej objawy mogą być mylące i różnorodne.

    >> Więcej informacji o tym, czym jest endometrioza, znajdziesz w artykule: Endometrioza – objawy, diagnoza, leczenie i życie z chorobą

    Nietypowe objawy endometriozy – czyli jakie?

    Poza klasycznymi symptomami, endometrioza może objawiać się w mniej oczywisty sposób. Do najczęściej zgłaszanych nietypowych objawów należą:

    • spuchnięty, wrażliwy lub twardy brzuch („endobelly”) – uczucie pełności i napięcia w dolnej części jamy brzusznej.
    • nieoczekiwane przybieranie na wadze – szczególnie w okolicach brzucha i bioder, związane ze stanem zapalnym i zaburzeniami hormonalnymi.
    • bóle pleców i nóg – często promieniujące, tępe lub kłujące, nasilenie zmienia się w cyklu miesiączkowym.
    • objawy psychiczne – obniżony nastrój, lęki, drażliwość, problemy z koncentracją, przewlekłe zmęczenie.
    • nietypowe krwawienia – plamienia między miesiączkami lub po stosunku.
    • dolegliwości ze strony układu pokarmowego – wzdęcia, biegunki, zaparcia, bóle brzucha niezwiązane z jedzeniem.
    • problemy z układem moczowym – częstomocz, ból podczas oddawania moczu, trudności z opróżnianiem pęcherza.
    Pakiet zakażenie układu moczowego (2 badania) banerek

    >> Sprawdź: Parcie na mocz – przyczyny, diagnostyka i leczenie częstego parcia na pęcherz

    Nietypowy brzuch w endometriozie. Jak wygląda endobelly?

    Endometrioza może powodować charakterystyczne zmiany w obrębie brzucha, określane czasem jako endobelly. Brzuch może być widocznie spuchnięty, twardy lub wrażliwy na dotyk, zwłaszcza w określone dni cyklu. Pacjentki często opisują uczucie „ciągnięcia” lub pełności w dolnej części jamy brzusznej, które nie ustępuje po posiłku. Objawy te są związane z obecnością zmian endometrialnych poza macicą oraz reakcją zapalną w okolicznych tkankach.

    >> Zobacz też: Endometrioza i dysbioza przewodu pokarmowego. Endometrioza jelit

    Rozwój endometriozy a tycie

    Niektóre kobiety z endometriozą zauważają nieoczekiwane przybieranie na wadze, które nie wynika bezpośrednio ze zmiany diety ani stylu życia. Może to być efekt przewlekłego stanu zapalnego, który wpływa na metabolizm i retencję wody w organizmie. Zmiany hormonalne wywołane chorobą mogą także modyfikować sposób odkładania tkanki tłuszczowej, co jest szczególnie zauważalne w okolicach brzucha i bioder.

    Endometrioza: bóle nóg i pleców

    Nietypowym, ale istotnym objawem endometriozy są bóle w obrębie kręgosłupa i kończyn dolnych. Mogą one wynikać z ucisku zmian endometrialnych na nerwy miednicy lub z wtórnych napięć mięśniowych związanych z przewlekłym bólem w obrębie miednicy.

    Ból może mieć charakter tępy, kłujący lub promieniujący, a jego nasilenie często zmienia się w cyklu miesiączkowym.

    >> Sprawdź: Czy endometrioza wpływa na płodność i przebieg ciąży?

    Endometrioza: objawy psychiczne

    Choroba przewlekła, jaką jest endometrioza, może wpływać na stan psychiczny pacjentek. Objawy nietypowe obejmują:

    • obniżony nastrój, stany lękowe, drażliwość,
    • problemy z koncentracją i pamięcią,
    • przewlekłe zmęczenie niezależne od aktywności fizycznej.
    Pakiet ciągłe zmęczenie kobieta (12 badań) banerek

    Te symptomy mogą być wynikiem przewlekłego bólu, stanów zapalnych, zaburzeń hormonalnych oraz stresu związanego z funkcjonowaniem choroby.

    Inne nietypowe objawy endometriozy

    Endometrioza może również objawiać się w mniej oczywisty sposób:

    • nietypowe krwawienia między miesiączkami,
    • dolegliwości ze strony układu pokarmowego, np. wzdęcia, biegunki lub zaparcia,
    • problemy z oddawaniem moczu, częstomocz lub ból podczas mikcji.

    Endometrioza i powstawanie skrzepów

    Niektóre badania wskazują, że u pacjentek z endometriozą może występować zwiększona skłonność do powstawania skrzepów krwi. Jest to związane z przewlekłym stanem zapalnym oraz zmianami w krzepliwości wywołanymi hormonami.

    Rozwój endometriozy a siniaki

    Nietypowe siniaki, które pojawiają się przy minimalnym urazie lub bez wyraźnej przyczyny, mogą być objawem zaburzeń krzepliwości związanych z endometriozą. Zwrócenie uwagi na ten symptom może być ważnym elementem diagnostyki, zwłaszcza w połączeniu z innymi nietypowymi objawami.

    >> To może Cię zainteresować: Samoistne siniaki na nogach, rękach i innych częściach ciała. Jakie mogą być przyczyny?

    Nietypowe objawy endometriozy: często zadawane pytania (FAQ)

    W tej sekcji odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania dotyczące mniej oczywistych dolegliwości, które mogą towarzyszyć chorobie.

    Jakie są objawy psychiczne endometriozy?

    Mogą obejmować zmiany nastroju, lęki, depresję, przewlekłe zmęczenie i obniżoną zdolność koncentracji.

    Czy od endometriozy może boleć kręgosłup?

    Tak, bóle kręgosłupa, szczególnie w odcinku lędźwiowym, mogą być wynikiem nacisku ognisk endometrialnych na nerwy lub mięśnie miednicy.

    Dlaczego przy endometriozie puchnie brzuch?

    Opuchlizna wynika głównie z reakcji zapalnej w obrębie jamy brzusznej i zaburzeń gospodarki hormonalnej, co prowadzi do zatrzymywania płynów.

    Jakie CRP przy endometriozie?

    Stężenie CRP (białka C-reaktywnego) może być nieco podwyższone w przypadkach aktywnego stanu zapalnego, jednak nie jest to badanie referencyjne w przypadku endometriozy. Wartości mogą mieścić się w granicach referencyjnych.

    Nietypowe objawy endometriozy: podsumowanie

    • Endometrioza może przebiegać w sposób bardzo różny u poszczególnych pacjentek, a jej symptomy nie zawsze są typowe.
    • Choroba może wpływać na funkcjonowanie całego organizmu, zarówno fizyczne, jak i psychiczne, dlatego nieoczywiste sygnały również zasługują na uwagę.
    • Nietypowe objawy często pojawiają się cyklicznie i mogą zmieniać intensywność w zależności od fazy cyklu miesiączkowego.
    • Wśród nietypowych objawów endometriozy można wyróżnić: dolegliwości ze strony brzucha i układu pokarmowego, bóle pleców i nóg, zmiany w masie ciała, objawy psychiczne oraz nietypowe krwawienia lub dolegliwości związane z układem moczowym.

    Bibliografia

    1. Charatsi D, i wsp. Gastrointestinal and Urinary Tract Endometriosis: A Review on the Commonest Locations of Extrapelvic Endometriosis. Adv Med. 2018
    2. Velho RV, i wsp. Endo Belly: What Is It and Why Does It Happen?-A Narrative Review. J Clin Med. 2023
    3. Amro B, i wsp. New Understanding of Diagnosis, Treatment and Prevention of Endometriosis. Int J Environ Res Public Health. 2022 

    Rinowirus – czym jest i jakie choroby wywołuje? Objawy zakażenia

    Katarzyna Kopycińska
    -
    0
    Rinowirus – czym jest i jakie choroby wywołuje? Objawy zakażenia

    Ludzki rinowirus (HRV) należy do najczęstszych przyczyn sezonowych infekcji górnych dróg oddechowych. Odpowiada za miliony zachorowań rocznie. Chociaż zazwyczaj choroba przebiega łagodnie, u osób z chorobami przewlekłymi może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia. Sprawdź, czym jest rinowirus, ile trwa zakażenie i jak sobie z nim radzić.

    Spis treści:

    1. Rinowirus – co to za wirus i jak można się nim zarazić?
    2. Ile wynosi okres wylęgania rinowirusa?
    3. Objawy zakażenia rinowirusem
    4. Rinowirus u dzieci – przebieg i objawy
    5. Rinowirus u dorosłych – czy przeziębienie zawsze daje objawy?
    6. Jak wygląda leczenie rinowirusa?
    7. FAQ. Rinowirus – najczęściej zadawane pytania
    8. Rinowirus – podsumowanie

    Rinowirus – co to za wirus i jak można się nim zarazić?

    Rinowirus to wirus RNA odpowiedzialny za około 50% przeziębień (oznaczonych w klasyfikacji ICD-10 kodem J00). Zakażenie może pojawiać się wielokrotnie w ciągu roku u tej samej osoby. Patogen przenosi się drogą kropelkową oraz poprzez kontakt z wydzieliną dróg oddechowych osoby zakażonej. Do infekcji może dojść również przez kontakt bezpośredni, pocałunek lub kontakt z przedmiotami i powierzchniami, na których obecny był rinowirus.

    Badanie RNA rinowirusa jakościowo (met. RT-PCR) banerek

    Przeziębienie rzadko ma ciężki przebieg, jednak wirus jest bardzo zaraźliwy. Szczególnie szybko rozprzestrzenia się w zamkniętych pomieszczeniach, w których ludzie przebywają blisko siebie – w domach, przedszkolach, szkołach czy biurach.

    >> Przeczytaj także: Budowa, funkcje i najczęstsze choroby układu oddechowego człowieka

    Ile wynosi okres wylęgania rinowirusa?

    W przypadku rinowirusa okres wylęgania jest stosunkowo krótki i wynosi zazwyczaj od 12 do 72 godzin. W tym czasie patogen namnaża się w nabłonku dróg oddechowych, zanim pojawią się pierwsze objawy zakażenia. Co istotne, osoba zakażona może już wtedy zarażać innych – nawet jeśli symptomy nie są jeszcze widoczne.

    Objawy zakażenia rinowirusem

    Choroba przebiega w sposób typowy dla sezonowego zakażenia układu oddechowego. Dolegliwości pojawiają się nagle i dotyczą typowo górnych dróg oddechowych. Charakterystyczne dla zakażenia rinowirusem objawy to:

    • wodnisty katar i zatkany nos,
    • kichanie,
    • umiarkowany kaszel,
    • drapanie lub lekki ból gardła,
    • ogólne osłabienie.

    U niektórych ludzi infekcja prowadzi do poważniejszych powikłań. Może wystąpić zapalenie zatok lub zapalenie ucha środkowego. Zakażenie rinowirusem objawia się zazwyczaj łagodne, jednak u osób z chorobami układu oddechowego często nasila dolegliwości.

    Rinowirus u dzieci – przebieg i objawy

    Rinowirus u dzieci szerzy się bardzo szybko, szczególnie w okresie jesienno-zimowym. Między innymi na skutek ciągłego kształtowania się reakcji odpornościowych dzieci chorują znacznie częściej (nawet 8–10 razy w roku). Często pojawia się podwyższona temperatura, intensywny kaszel, niekiedy duszność i osłabienie. Zakażenie rinowirusem u niemowlaka może dodatkowo prowadzić do trudności z oddychaniem przez nos, co znacznie utrudnia karmienie.

    >> Warto przeczytać: Ostre zapalenie ucha środkowego u dzieci – jeden z najczęstszych problemów małych dzieci

    Rinowirus u dorosłych – czy przeziębienie zawsze daje objawy?

    U dorosłych infekcja często przebiega łagodniej. Zdarza się, że objawy są na tyle niepozorne, że zarażony nawet ich nie zauważa. Brak kataru czy gorączki nie wyklucza jednak możliwości przeniesienia wirusa na innych.

    Jak wygląda leczenie rinowirusa?

    W przypadku zakażenia rinowirusem leczenie jest wyłącznie objawowe. Infekcja ustępuje samoistnie po upływie około tygodnia od pierwszych objawów. Leczenie polega na stosowaniu:

    • Aerozoli obkurczających śluzówkę nosa (np. ksylometazolina, oksymetazolina),
    • Środków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych (ibuprofen, paracetamol),
    • Leków przeciwhistaminowych (np. dichlorowodorek cetyryzyny), jeśli występuje uciążliwe kichanie i katar.

    Należy dbać również o odpowiednie nawodnienie, odpoczynek i unikanie wysiłku fizycznego. Objawy mogą się nasilać w przypadku zbyt wczesnego powrotu do aktywności.

    Przeziębienie to jedna z najczęstszych chorób, ale, co ciekawe, nie ma na nie skutecznego leku przeciwwirusowego. Jednym z głównych powodów jest ogromna różnorodność serotypów – znanych jest ponad 160 wariantów rhinowirusów, należących do trzech głównych gatunków: HRV-A, HRV-B i HRV-C. Z tego powodu leczenie jest nadal wyłącznie objawowe.

    FAQ. Rinowirus – najczęściej zadawane pytania

    Poniżej odpowiedzi na inne często zadawane pytania dotyczące rinowirusa.

    Czy rinowirus i RSV to ten sam wirus?

    Rinowirus i RSV (syncytialny wirus oddechowy) należą do różnych rodzin wirusów i różnią się przebiegiem i obrazem klinicznym zakażenia. Oba wywołują infekcje dróg oddechowych, jednak RSV znacznie częściej prowadzi do poważniejszych objawów. U niemowląt może powodować duszności, a nawet konieczność hospitalizacji.

    Rinowirus – ile trwa zakażenie?

    Zakażenie wywołane przez rinowirus (przeziębienie) trwa zazwyczaj od 7 do 10 dni. U dzieci objawy mogą utrzymywać się nawet do dwóch tygodni. Długość infekcji zależy od odporności i ogólnego stanu zdrowia.

    Czy rinowirus może być groźny?

    Zwykle zakażenie rinowirusem nie jest groźne. Choroba ma łagodny przebieg i mija bez powikłań. U osób z astmą, POChP lub innymi chorobami układu oddechowego infekcja może nasilać objawy, lub prowadzić do zaostrzeń. Szczególną ostrożność należy zachować także u noworodków i niemowląt.

    Rinowirus – podsumowanie

    • Rinowirus to jedna z najczęstszych przyczyn sezonowych infekcji.
    • Choć zwykle przebiega łagodnie, w miejscach, gdzie wiele osób przebywa razem – jak żłobki, szkoły czy domy opieki – może łatwo rozprzestrzeniać się i wywoływać liczne zachorowania.
    • Warto reagować już przy pierwszych objawach i pamiętać, że nawet pozornie niewinne przeziębienie może mieć wpływ na zdrowie innych.

    Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

    Bibliografia

    1. Collier L, Oxford J. Wirusologia. Podręcznik dla studentów medycyny, stomatologii i mikrobiologii. Warszawa: PZWL; 1993.
    2. Hung HM, Yang SL, Chen CJ, Chiu CH, Kuo CY, Huang KYA, Lin TY, Hsieh YC, Gong YN, Tsao KC, Huang YC. Molecular epidemiology and clinical features of rhinovirus infections among hospitalized patients in a medical center in Taiwan. J Microbiol Immunol Infect. 2019;52(2):233–239. https://doi.org/10.1016/j.jmii.2017.09.002
    3. Andrup L, Krogfelt KA, Hansen KS, Madsen AM. Transmission route of rhinovirus – the causative agent for common cold. A systematic review. Am J Infect Control. 2023;51(8):1034–1044. https://doi.org/10.1016/j.ajic.2023.02.016
    4. Robinson JL. Colds in children. Paediatr Child Health. 2005 Oct;10(8):493–495. https://doi.org/10.1093/pch/10.8.493 PMID: 19668664; PMCID: PMC2722603.
    5. Kim JH, Jang JY, Jang YJ. Serotypes of human rhinovirus induce different innate immune responses. Virol J. 2021;18:232.
    6. Winther B. Rhinoviruses. International Encyclopedia of Public Health. 2008:577–81. doi: 10.1016/B978-012373960-5.00610-9. Epub 2008 Aug 26. PMCID: PMC7150364.

    Czerwonka (dyzenteria) – co to za choroba? Objawy i leczenie 

    Elwira Zawidzka
    -
    0
    Czerwonka (dyzenteria) – co to za choroba? Objawy i leczenie 

    Czerwonka jest ostrą chorobą zakaźną jelit wywoływaną przez bakterie i pierwotniaki. Jest to typowa choroba brudnych rąk powszechnie szerząca się w krajach o niskich standardach higieniczno-sanitarnych.  W Polsce przypadki czerwonki są rzadkie, ale możliwość zakażenia i dotkliwość objawów zwiększają zainteresowanie chorobą, szczególnie wśród osób podróżujących do lub z krajów egzotycznych.

    Spis treści:

    1. Co to jest czerwonka (dyzenteria)?
    2. Przyczyny czerwonki
    3. Jak można zakazić się czerwonką?
    4. Czy czerwonka jest groźna?
    5. Jakie są objawy czerwonki?
    6. Diagnostyka czerwonki
    7. Jak przebiega leczenie czerwonki?
    8. Powikłania nieleczonej czerwonki
    9. Czerwonka (dyzenteria): podsumowanie najważniejszych informacji

    Co to jest czerwonka (dyzenteria)?

    Czerwonka jest ostrą chorobą zakaźną przewodu pokarmowego przebiegającą z silną, uporczywą biegunką oraz obecnością krwi i śluzu w wydalanym kale. W Polsce liczba przypadków czerwonki jest niska (kilkadziesiąt zachorowań rocznie), ale zazwyczaj zachorowanie wiąże się z koniecznością hospitalizacji. Potwierdzone w naszym kraju przypadki czerwonki z reguły były związane z podróżami do krajów tropikalnych.

    >> Warto przeczytać: Biegunka podróżnych

    Przyczyny czerwonki

    Za wystąpienie czerwonki odpowiedzialne są głównie bakterie z rodzaju Shigella. Infekcję przez nie wywoływaną określa się mianem czerwonki bakteryjnej lub szigelozy, w odróżnieniu od czerwonki wywoływanej przez pasożyty, która nazywana jest pełzakowicą.

    Pałeczki Shigella są chorobotwórcze wyłącznie dla człowieka. Są one spokrewnione z pałeczkami Escherichia coli, co powoduje trudności diagnostyczne przy różnicowaniu tych drobnoustrojów. Bakterie cechuje wysoka zakaźność i oporność na niskie pH soku żołądkowego. W potrawach przechowywanych w lodówce mogą przeżyć wiele dni, giną w temp. 56°C w ciągu 30 min; są bardzo wrażliwe na wysychanie.

    W rodzaju Shigella wyróżnia się 4 gatunki różniące się pod względem biochemicznym i antygenowym:

    • Shigella sonnei,
    • Shigella flexneri,
    • Shigella dysenteriae,
    • Shigella boydii.

    S. sonnei jest odpowiedzialna za większość zakażeń w krajach rozwiniętych, S.flexneri wywołuje zakażenia w krajach rozwijających się, S.dysenteriae jest odpowiedzialna za najcięższe postaci czerwonki, S.boydii jest izolowana najrzadziej.

    Pałeczki Shigella mają zdolność do aktywnego wnikania i namnażania się w komórkach nabłonka jelitowego. Inwazyjne właściwości pałeczek związane są z genami plazmidowymi, geny chromosomalne regulują przeżycie i namnażanie bakterii w komórkach. Niektóre szczepy Shigella mogą wytwarzać enterotoksyny, pałeczki S.dysenteriae wytwarzająneurotoksynę(toksyna Shiga).

    >> Sprawdź: Salmonella – przyczyny zakażenia, objawy, leczenie, zapobieganie

    Jak można zakazić się czerwonką?

    Rezerwuarem zakażenia pałeczkami czerwonki są wyłącznie ludzie: chorzy, nosiciele, ozdrowieńcy. Dawka zakażająca w czerwonce jest bardzo niska – do wywołania choroby wystarcza 10-100 komórek bakterii. Do infekcji dochodzi najczęściej bezpośrednio drogą fekalno-oralną, głównie poprzez brudne ręce (klasyczna „choroba brudnych rąk”). W ogniskach epidemicznych nośnikiem bakterii jest skażona woda i żywność – przetwory mleczne, surowe warzywa, sałatki, skorupiaki. Możliwe jest przenoszenie pałeczek Shigella przez owady i poprzez kontakty seksualne.

    Rozprzestrzenianiu infekcji sprzyjają specyficzne cechy pałeczek Shigella – niska dawka zakaźna i oporność na działanie kwasu żołądkowego.

    Grupy podwyższonego ryzyka zakażenia pałeczkami Shigella:

    • dzieci < 5 r.ż., szczególnie przebywające w przedszkolach, żłobkach, domach dziecka,
    • pensjonariusze domów opieki społecznej,
    • więźniowie,
    • osoby zakażone HIV,
    • podróżni w krajach o niskich standardach sanitarnych,
    • bezdomni,
    • mężczyźni utrzymujący kontakty seksualne z innymi mężczyznami (MSM – ang. men who have sex with men).

    >> O wirusie HIV przeczytasz więcej w artykule: HIV – objawy, drogi zakażenia, diagnostyka i leczenie

    Czy czerwonka jest groźna?

    Czerwonka bakteryjna ustępuje zazwyczaj samoistnie bez trwałych następstw w ciągu kilku dni do tygodnia, zakażenie może być jednak przyczyną groźnych dla zdrowia powikłań. Powikłania dotyczą głównie osób z grupy ryzyka, szczególnie jeśli nie zostało u nich wdrożone leczenie. Nieleczona czerwonka może prowadzić do zgonu.

    Jakie są objawy czerwonki?

    Kliniczne objawy czerwonki pojawiają się zazwyczaj po upływie 1-3 dni od spożycia bakterii. Początkowo drobnoustroje kolonizują jelito cienkie, gdzie dochodzi do ich namnożenia. Za pierwsze symptomy choroby odpowiada enterotoksyna.

    W pierwszej fazie zakażenia pojawia się:

    • gorączka,
    • nudności,
    • wymioty,
    • jadłowstręt,
    • skurcze w dolnej partii brzucha,
    • bolesne parcie na stolec,
    • wodnista biegunka.

    U niektórych osób choroba może zakończyć się na wstępnej fazie, u innych mogą wystąpić typowe dla czerwonki objawy zapalenia jelita grubego. W stolcu pojawia się krew i ropa, co świadczy o inwazji do błony śluzowej okrężnicy. Dzieci przechodzą czerwonkę gorzej niż dorośli. Objawy biegunki są u nich bardziej nasilone, a gorączka przekracza 40°C.

    >> Sprawdź też: Bulgotanie (przelewanie) w brzuchu i wodnista biegunka – przyczyny i zapobieganie

    Kiedy objawy czerwonki ustępują?

    Objawy czerwonki ustępują zazwyczaj samoistnie po upływie 7-10 dni. Ozdrowieniec może wydalać pałeczki czerwonki z kałem nawet do miesiąca, stanowiąc zagrożenie dla osób z kontaktu. Antybiotykoterapia skraca okres nosicielstwa.

    Niepokojące objawy czerwonki

    Wystąpienie takich objawów, jak biegunka z krwią, odwodnienie, bóle brzucha, objawy neurologiczne, zwłaszcza po powrocie z krajów egzotycznych, powinno skłonić do pilnej konsultacji lekarskiej. Kontakt z lekarzem ma na celu zlecenie badań diagnostycznych i wdrożenia leczenia, które ograniczy możliwość wystąpienia powikłań.

    Diagnostyka czerwonki

    Rozpoznanie czerwonki wyłącznie na podstawie objawów klinicznych nie jest możliwe. Dla potwierdzenia zakażenia konieczna jest diagnostyka laboratoryjna. Laboratoryjnym kryterium potwierdzonego przypadku czerwonki jest izolacja pałeczek Shigella spp. z materiału klinicznego metodą posiewu mikrobiologicznego.

    >> Przeczytaj też: Jak i kiedy pobrać kał do badania? Jak długo przechowywać? Pytania i odpowiedzi

    Badanie mikrobiologiczne obejmuje wykrycie i identyfikację bakterii do gatunku, oznaczenie typu serologicznego wyhodowanego szczepu oraz określenie jego wrażliwości na leki (antybiogram). Najlepszym materiałem do badań jest wymaz z odbytu, oprócz którego powinna być również pobrana próbka kału. Kał, jeśli jest jedynym badanym materiałem, ma niską wartość diagnostyczną.

    Wykrycie materiału genetycznego Shigella spp. w próbce pobranej od pacjenta jest kryterium laboratoryjnym przypadku prawdopodobnego.

    >> Badanie identyfikujące bakterie z rodzaju Salmonella i Shigella są dostępne w ALAB laboratoria <<

    Badanie posiew w kierunku Salmonella i Shigella banerek

    Jak przebiega leczenie czerwonki?

    Leczenie czerwonki obejmuje podawanie antybiotyków i leków wspomagających. Antybiotykoterapia nie jest stosowana w każdym przypadku, chociaż większość ekspertów wskazuje na jej korzyści – skrócenie czasu choroby oraz skrócenie okresu zakaźności ozdrowieńców. Antybiotyk powinny otrzymać co najmniej osoby:

    • starsze,
    • z chorobami przewlekłymi,
    • z niedoborami odporności,
    • zawodowo zajmujące się żywnością,
    • nauczyciele,
    • wychowawcy,
    • dzieci uczęszczające do szkoły i przedszkoli.

    W leczeniu wspomagającym stosowane są leki przeciwgorączkowe i przeciwbiegunkowe. Nie należy stosować leków przeciwbiegunkowych hamujących perystaltykę. Tego typu leki (np. loperamid) powodują gromadzenie w jelitach bakterii i toksyn, co w konsekwencji może prowadzić do niedrożności porażennej przewodu pokarmowego.

    W trakcie choroby konieczne jest odpowiednie nawadnianie organizmu (preferowane doustne) oraz lekkostrawna, płynna dieta. Leczenie czerwonki może wymagać hospitalizacji (w Polsce ma to miejsce w większości przypadków).

    Rokowania w czerwonce są dobre – jest to choroba całkowicie wyleczalna. Śmiertelność w czerwonce bakteryjnej wynosi poniżej 1%.

    >> To może Cię zainteresować:

    Czy leczenie czerwonki u dzieci i u dorosłych przebiega tak samo?

    Terapia czerwonki u dzieci i dorosłych opiera się na podobnych zasadach. Najbardziej istotne jest zapobieganie odwodnieniu, które jest szczególnie niebezpieczne u małych dzieci. Dla ułatwienia przyjmowania i dostosowywania dawek odpowiednich do masy ciała, dzieciom podaje się leki w formie zawiesin i syropów. Dorośli przyjmują leki w formie tabletek i kapsułek.

    Powikłania nieleczonej czerwonki

    Groźnymi powikłaniami po zakażeniu pałeczkami czerwonki są:

    • zakażenie rozsiane,
    • toksyczne rozdęcie okrężnicy,
    • odwodnienie,
    • perforacja jelita,
    • zespół hemolityczno-mocznicowy,
    • zespół Reitera,
    • objawy neurologiczne,
    • sepsa.

    Nieleczona czerwonka może doprowadzić do śmierci.

    Czerwonka (dyzenteria): podsumowanie najważniejszych informacji

    • Czerwonka jest ostrą chorobą zakaźną jelit wywoływaną przez bakterie i pierwotniaki.
    • Najczęstszą przyczyną czerwonki bakteryjnej są bakterie z rodzaju Shigella.
    • Przypadki czerwonki potwierdzone w Polsce wiążą się przede wszystkim z podróżami do krajów o niskim standardzie sanitarno-higienicznym.
    • Do zakażenia czerwonką dochodzi najczęściej bezpośrednio drogą fekalno-oralną.
    • Najbardziej charakterystycznym objawem czerwonki jest ostra biegunka przebiegająca z obecnością w kale krwi i śluzu.
    • Do rozpoznania czerwonki konieczne jest wykonanie posiewu mikrobiologicznego.
    • Leczenie czerwonki bakteryjnej obejmuje podawanie antybiotyku, leków wspomagających, nawadnianie i lekkostrawną dietę.
    • Antybiotyki skracają czas trwania czerwonki i czas wydalania bakterii z kałem przez ozdrowieńców.
    • W przebiegu czerwonki nie należy stosować leków przeciwbiegunkowych hamujących perystaltykę jelit (np. loperamidu).

    Bibliografia

    1. CDC „About Shigella Infection” https://www.cdc.gov/shigella/about/index.html (dostęp 10.08.2025 r.).
    2. Patric R. Murray, K.S. Rozenthal, M.A.Pfaller –  Mikrobiologia wyd.VI Wrocław 2011.
    3. Meldunki o zachorowaniach na choroby zakaźne, zakażeniach i zatruciach w Polsce Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH PIB.
    4. M. Jagielski, Etiologia, obraz kliniczny i diagnostyka ostrych zakażeń i zarażeń przewodu pokarmowego oraz zatruć pokarmowych; Biblioteka Diagnosty Laboratoryjnego; Fundacja Pro Futura; Warszawa 2010.
    5. „Etiologia, obraz kliniczny i diagnostyka zakażeń przewodu pokarmowego i zatruć pokarmowych  – wykłady”;  Kurs dla diagnostów laboratoryjnych 28-30 maja 2014 r.; Kierownik naukowy kursu dr n.med. Jolanta Szych.
    6. Definicje przypadków chorób zakaźnych na potrzeby nadzoru epidemiologicznego; Wersja robocza (6b), luty, 2020; Zakład Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru NIZP-PZH.
    7. dr n. med. Anna Parfieniuk-Kowerda „Czerwonka bakteryjna” https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/163918,czerwonka-bakteryjna (dostęp 11.08.2025 r.).
    8. dr n. med. Ernest Kuchar „Biegunki wywołane przez szczepy z rodzaju Shigella (szigeloza, czerwonka bakteryjna)” https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/165138,biegunki-wywolane-przez-szczepy-z-rodzaju-shigella-szigeloza-czerwonka-bakteryjna (dostęp 11.08.2025 r.).

    Page 2 of 152
    1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152
    123...152Strona 2 z 152

    Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

    Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

    O nas

    Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

    Nasz adres

    ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.