Sklep
Strona główna Blog Strona 166

Postaw na zdrowe jelita!

Agata Strukow
-
0
Postaw na zdrowe jelita!

Od kilkunastu lat nasz przewód pokarmowy, a konkretniej jelita, cieszą się dużym zainteresowaniem środowiska naukowego i medycznego. Mikrobiom, mikrobiota, „jelita to drugi mózg” – te określenia na dobre zadomowiły się w naszym języku. Wiele osób zdaje sobie sprawę z faktu, iż dbając o swoje jelita, dbają w istocie o cały swój organizm. Dlaczego mikrobiota jest tak ważna? Jak zapewnić jej sprawne funkcjonowanie? Na te wszystkie pytania postaramy się odpowiedzieć w poniższym artykule.

Czym jest mikrobiota i jaką funkcję pełni mikrobiota jelitowa?

Mikrobiota człowieka to zespół mikroorganizmów zasiedlających przewód pokarmowy, górne drogi oddechowe, skórę, czy pochwę. Mikrobiota jelitowa to drobnoustroje zamieszkujące nasz przewód pokarmowy, od jamy ustnej po jelito grube. W ciągu ostatnich kilkunastu lat nasza wiedza o roli mikrobioty jelitowej bardzo się poszerzyła, chociaż nadal nie wielu rzeczy nie wiemy i czekamy na dalsze badania.

Faktem jest, że mikrobiota i jelita to podstawa zdrowia fizycznego i psychicznego człowieka. Od dobrego funkcjonowania tego elementu zależy:

  • prawidłowe trawienie i wchłanianie ważnych składników odżywczych oraz perystaltyka jelit
  • sprawne funkcjonowanie układu immunologicznego – nasza odporność to w dużej mierze właśnie jelita
  • prawidłowe funkcjonowanie osi jelita-mózg, w tym produkcja neuroprzekaźników (np. serotoniny) oraz wpływ na układ neuroendokrynny

Od czego zależy sprawne funkcjonowanie jelit i mikrobioty jelitowej? Co to jest dysbioza?

Wszystkie ilościowe i jakościowe zaburzenia w obrębie mikroflory jelitowej określane są jako dysbioza, która zaburza sprawne funkcjonowanie jelit. Zaburzenia te mogą obejmować:

  • obniżenie ogólnej ilości bakterii
  • zwiększenie ilości bakterii chorobotwórczych
  • zmniejszenie ilości bakterii ochronnych i immunostymulujących

Jakie czynniki wpływają na mikrobiom jelitowy? Co może wywołać dysbiozę?

Współczesny tryb życia nie sprzyja dobrostanowi naszych jelit i niestety bardzo wiele czynników wpływa na zaburzenia funkcjonowania mikrobioty. Są to:

  • dieta – diety redukcyjne, dieta z dużą ilością produktów wysokoprzetworzonych, diety nieprawidłowo zbilansowane
  • tryb życia – przewlekły stres, brak aktywności fizycznej, palenie papierosów, alkohol
  • dolegliwości i choroby przewlekłe (zespół jelita nadwrażliwego, nieswoiste choroby zapalne jelit, choroby autoimmunologiczne – alergia, astma, cukrzyca, choroby tarczycy, RZS, otyłość, choroby układu nerwowego – depresja itp.)
  • leki – antybiotyki, leki przeciwzapalne (kwas acetylosalicylowy, ibuprofen, naproksen, dikolfenak), inhibitory pompy protonowej stosowane przy takich dolegliwościach jak: zgaga, refluks, choroba wrzodowa żołądka – omeprazol, pantoprazol; leki antydepresyjne, psychotropowe, psychotyczne.

Jak dbać o zdrowe jelita? Zbadaj się!

Podstawą dbałości o zdrowe jelita jest oczywiście zdrowy tryb życia, zdrowa dieta oraz zapobieganie chorobom. Niestety nie zawsze jest to możliwe i czasem, pomimo naszych wysiłków, zaczynamy cierpieć na dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Jeśli podejrzewamy, iż przyczyną może być dysbioza, zazwyczaj sięgamy po probiotyki, które nie zawsze okazują się dobrym rozwiązaniem. Dlaczego? Ponieważ nie wszystkie dolegliwości występujące w okolicach brzucha wywołane są problemami z mikrobiotą. Bóle brzucha to jeden z najczęstszych objawów, z którymi pacjenci zgłaszają się do lekarza. Najpierw zawsze należy wykluczyć poważniejsze przyczyny. Z tego powodu jednym z ważnych czynników dbałości o zdrowe jelita w przypadku występujących dolegliwości, ale również profilaktycznie, powinna być wizyta u lekarza i/lub badania diagnostyczne.

Współczesne laboratorium oferuje bogate portfolio badań, które pomagają w wykrywaniu przyczyn bólów brzucha i innych towarzyszących im objawów.

Od czego zacząć wizytę w laboratorium? Jakie mogą być kolejne kroki?

Pakiet ZDROWE JELITA

Gdy odczuwamy dolegliwości brzuszne, często martwimy się, czy nie są to objawy poważniejszych chorób jelit, np. nieswoistych chorób zapalnych lub nawet nowotworów. Pakiet ZDROWE JELITA zawiera trzy bardzo ważne badania laboratoryjne, które pomogą we wskazaniu, czy potrzebna jest dalsza diagnostyka w tym kierunku, czy nasze dolegliwości rzeczywiście są związane z zaburzeniami funkcjonalnymi.

  • kalprotektyna – marker stanu zapalnego jelita, którego stężenie wzrasta w przypadku zmian zapalnych lub nowotworowych. U osób zdrowych wykrywa się ją jedynie w śladowych ilościach. Badania pokazują, że stężenie kalprotektyny dobrze koreluje z nasileniem stanu zapalnego w obrębie jelit. Z tego względu jest przydatna we wstępnej diagnostyce nieswoistych zapaleń jelit. Wynik badania w zakresie wartości referencyjnych pozwala na rezygnację z dalszej, inwazyjnej diagnostyki (np. kolonoskopii). Natomiast wysoki poziom kalprotektyny jest bezwzględnym wskazaniem do wizyty u lekarza specjalisty.
  • wykrywanie krwi utajonej w kale – badanie przesiewowe wykrywające krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, które może być spowodowane polipami lub nowotworami jelita grubego. Należy pamiętać, iż wynik dodatni nie musi być związany z wystąpieniem nowotworu. Zawsze jednak trzeba skonsultować go z lekarzem w celu dalszej diagnostyki. Badanie powinno być wykonywane raz w roku, zwłaszcza przez osoby po 45 r.ż. Ważne: Materiał do badania powinien być pobrany z różnych miejsc.  Testu nie wykonuje się podczas: menstruacji, leczenia stomatologicznego, krwawień z żylaków odbytu, krwawień z dziąseł. Rekomenduje się, aby badanie było wykonane trzykrotnie. Zatem po otrzymaniu wyniku badania w pakiecie, badanie krwi utajonej w kale powinno być wykonane jeszcze dwa razy.
  • kał badanie ogólne i ocena resztek pokarmowych – badanie przesiewowe pomagające w wykryciu zaburzeń występujących w przewodzie pokarmowym. Ocena resztek pokarmowych uzupełnia badanie ogólne kału i pozwala na ocenę sprawności procesów trawienia i wchłaniania w jelitach.

Pakiet ZDROWE JELITA w ALAB laboratoria <<- sprawdź szczegóły!

Pakiet OCENA MIKROFLORY JELITOWEJ

 Jeśli badania wykluczą istnienie chorób zapalnych jelit lub nowotworów, jedną z dalszych przyczyn pojawiających się dolegliwości może być dysbioza. W ALAB laboratoria dysponujemy kilkoma badaniami, które pomagają zdiagnozować dysbiozę.

Pakiet OCENA MIKROFLORY JELITOWEJ składa się z dwóch badań, które wykonywane są z moczu:

  • Organix Gastro – pośredni test dysbiozy – badanie pozwala ocenić skład mikroflory jelitowej na podstawie oznaczenia zawartości 12 kwasów organicznych będących metabolitami bakterii zasiedlających przewód pokarmowy. Ocena ilości tych związków w badanym materiale jest źródłem istotnych informacji na temat nieprawidłowej flory bakteryjnej zasiedlającej jelita, w tym: drożdżaków, bakterii beztlenowych, bakterii zasiedlających jelito cienkie.                                                                                     

Badanie Organix Gastro wykonuje się bardzo czułą metodą spektometrii mas, która może pokazuje nieprawidłowości na wczesnym ich etapie. Dodatkowo badanie daje nam informację o zaburzeniach, które mogą mieć miejsce w jelicie cienkim, co jest utrudnione w przypadku badań wykonywanych z kału.

  • Glifosat – test ocenia poziom herbicydów w moczu, które mają negatywny wpływ na mikrobiotę jelitową człowieka. Glifosat wykazuje działanie antybiotyczne, szczególnie przeciwko bakteriom mlekowym, bifidobakteriom i Enterococcus faecalis. Co więcej, przy obserwowanej wrażliwości na glifosat dochodzi do zmniejszenia ilości ochronnych bakterii w jelicie człowieka. Konsekwencją jest pogorszenie odporności na bakterie chorobotwórcze, w szczególności Clostridia i Salmonella. Dlatego podwyższony poziom glifosatu w organizmie sprzyja powstaniu dysbiozy.

Badania w pakiecie wykonywane są z moczu, a materiał do badania należy przynieść do Punktu Pobrań w dwóch oddzielnych pojemnikach. Organix Gastro wymaga specjalnego zestawu do pobrania próbki, w przypadku badania glifosatu wystarczy zwykły pojemnik na mocz. Więcej informacji o przygotowaniu znajdziesz w szczegółach badań.

Pakiet OCENA MIKROFLORY JELITOWEJ w ALAB laboratoria <<- sprawdź szczegóły!

FLORAGEN

To nowatorska diagnostyka dysbiozy jelitowej, polegająca na badaniu genetycznego profilu bakteryjnego jelit. Badanie oznacza 48 markerów, jego wynikiem jest informacja o tym, czy pacjent cierpi na dysbiozę, czy nie. Pozwala również na ocenę funkcji mikrobioty jelitowej. Więcej informacji o badaniu znajdziesz na stronie badaniedysbiozy.pl

Badanie FLORAGEN w ALAB laboratoria <<- sprawdź szczegóły!

Test nietolerancji glukozy (SIBO) – wodorowy test oddechowy

Inną przyczyną istnienia dolegliwości może być Small Intestinal Bacterial Overgrowth (SIBO), czyli zespół przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim. Polega na pojawieniu się i rozroście w jelicie cienkim bakterii, które normalnie bytują w jelicie grubym. Zdarzają się również przypadki przerostu gatunków, które zazwyczaj występują w jelicie cienkim w bardzo niewielkiej ilości. Wykonanie testu w kierunku SIBO jest ważnym elementem i uzupełnieniem diagnostyki, zwłaszcza u pacjentów, u których nie wykryto dysbiozy badaniem z kału.

Diagnostyka SIBO polega na wykonaniu wodorowego testu oddechowego. Informacje o przygotowaniu znajdziesz w szczegółach badania.

Test nietolerancji glukozy (SIBO) – wodorowy test oddechowy w ALAB laboratoria <<- sprawdź szczegóły!

Dowiedz się więcej na temat badania kalprotektyny:

Jak diagnozować zaburzenia mikrobioty? Organix Gastro – nowoczesne metody diagnostyki dysbiozy:

Jak diagnozować ból brzucha? Możliwości współczesnych badań laboratoryjnych:

Nietolerancja laktozy – przyczyny, objawy i leczenie

Izabela Grabowska
-
0
Nietolerancja laktozy – przyczyny, objawy i leczenie

Artykuł został zaktualizowany 14.10.2025 r.

Nietolerancja laktozy to powszechna dolegliwość, która dotyka znaczną część światowej populacji. Charakteryzuje się nieprzyjemnymi objawami ze strony układu pokarmowego, pojawiającymi się po spożyciu produktów mlecznych. Chociaż symptomy mogą być podobne do tych występujących w alergii na białko mleka krowiego, są to dwie zupełnie inne dolegliwości. Dowiedź się, co to jest nietolerancja laktozy, jakie są jej przyczyny oraz jak z nią funkcjonować?

Spis treści:

  1. Co to jest nietolerancja laktozy?
  2. Jakie są przyczyny nietolerancji laktozy?
  3. Jakie są objawy nietolerancji laktozy?
  4. Diagnostyka nietolerancji laktozy – jakie badania należy wykonać?
  5. Jak postępować w przypadku nietolerancji laktozy?
  6. Nietolerancja laktozy – podsumowanie
  7. Nietolerancja laktozy – najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Co to jest nietolerancja laktozy?

Nietolerancja laktozy to zespół objawów, który charakteryzuje się występowaniem specyficznych dolegliwości po spożyciu produktów zawierających laktozę. Szacuje się, że dotyka ona około 65-75% ludzi na całym świecie. Najmniejszą częstość, 5-17%, stwierdza się wśród mieszkańców północnej części Europy, Ameryki Północnej i Australii, a niemal 100% u mieszkańców Azji.

Laktoza jest głównym węglowodanem obecnym w mleku krowim, ale również kozim, owczym i kobiecym. Jest to dwucukier, który składa się z glukozy i galaktozy. W normalnych warunkach laktoza jest rozkładana na monosacharydy (glukozę i galaktozę) w jelicie cienkim przez enzym zwany laktazą, zlokalizowany w szczytowej części enterocytów w rąbku szczoteczkowym jelita cienkiego. Następnie te monosacharydy są szybko wchłaniane do krwiobiegu przez błonę śluzową jelit. Nietolerancja występuje, gdy organizm ma zbyt małą ilość laktazy lub jej całkowity brak, przez co nie jest możliwe prawidłowe trawienie i wchłanianie laktozy.

>> Warto przeczytać: Co wygląda na alergię pokarmową, choć nią nie jest?

Jakie są przyczyny nietolerancji laktozy?

Nietolerancja laktozy jest spowodowana niedoborem laktazy. Istnieją cztery główne przyczyny tego niedoboru:

  • pierwotny niedobór laktazy – jest najczęstszą przyczyną nietolerancji laktozy. Charakteryzuje się stopniowym spadkiem aktywności enzymu laktazy wraz z wiekiem. Objawy zwykle pojawiają się w wieku dorastania lub wczesnej dorosłości.
  • wtórny niedobór laktazy – wynika z uszkodzenia jelita cienkiego, które prowadzi do zmniejszenia produkcji laktazy. Może być spowodowany przez infekcje (np. zakażenia przewodu pokarmowego, infekcje pasożytnicze), choroby (np. celiakia, nieswoiste choroby zapalne jelit) lub leki (np. stosowane w czasie chemioterapii). Jest stanem odwracalnym.
  • wrodzony niedobór laktazy – jest to bardzo rzadkie schorzenie genetyczne, w którym noworodki nie są w stanie trawić laktozy ze względu na całkowity brak laktazy.
  • rozwojowy niedobór laktazy – jest to tymczasowy niedobór laktazy występujący u wcześniaków, wynikający z niedojrzałości przewodu pokarmowego.

Po zakończeniu karmienia piersią aktywność laktazy u ssaków spada o około 90-95% w stosunku do okresu noworodkowego. Z wiekiem produkcja tego enzymu stopniowo się zmniejsza, chociaż jest to proces bardzo zindywidualizowany.

nietolerancja laktozy - test oddechowy

Jakie są objawy nietolerancji laktozy?

W sytuacji niedoboru laktazy niestrawiona laktoza dociera do jelita grubego. Tam, pod wpływem bakterii, ulega fermentacji. Proces ten prowadzi do powstania krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych oraz gazów, takich jak wodór, dwutlenek węgla i metan. Jeśli ilość tych produktów przekracza zdolności organizmu do ich wchłonięcia, stają się one przyczyną objawów nietolerancji laktozy. Do najczęstszych objawów należą dolegliwości ze strony układu pokarmowego, w tym:

  • bóle brzucha,
  • wzdęcia,
  • gazy jelitowe,
  • uczucie „przelewania” w jamie brzusznej,
  • biegunka,
  • nudności.

Na szczęście powyższe objawy mijają w ciągu 5-28 dni po zastosowaniu diety bezlaktozowej.

>> Sprawdź też: Bulgotanie (przelewanie) w brzuchu i wodnista biegunka – przyczyny i zapobieganie

Diagnostyka nietolerancji laktozy – jakie badania należy wykonać?

Zdiagnozowanie nietolerancji laktozy opiera się na analizie objawów klinicznych oraz na przeprowadzeniu odpowiednich badań. Istnieje kilka metod diagnostycznych, w tym:

  • test wodorowo-metanowy – polega na pomiarze poziomu wodoru i metanu w wydychanym powietrzu po spożyciu laktozy. Jest to najczęstszy test w diagnostyce nietolerancji laktozy.
  • test tolerancji laktozy – polega na pomiarze poziomu glukozy we krwi na czczo, a następnie w 30., 60., 90. i 120. minucie po doustnym przyjęciu laktozy. Chociaż badanie to zostało zastąpione przez test oddechowy – to może być pomocne u pacjentów, którzy nie wydzielają wodoru.
  • badania genetyczny w kierunku polimorfizmu genu LCT– umożliwia ocenę predyspozycji genetycznej do nietolerancji laktozy oraz stwierdzenie pierwotnego niedoboru laktazy.
  • dieta eliminacyjna – polega ona na wyeliminowaniu laktozy z diety na co najmniej 14 dni. Jeśli objawy ustępują, a następnie wracają po ponownym wprowadzeniu laktozy do diety, może to sugerować nietolerancję.

Istnieją również inne testy, takie jak badania przeciwciał IgG na nietolerancję laktozy, jednak nie są one powszechnie akceptowane przez towarzystwa medyczne i nie są zalecane.

>> Zobacz: Alergia (uczulenie) na laktozę – czym jest naprawdę?

Jak postępować w przypadku nietolerancji laktozy?

Postępowanie w sytuacji zdiagnozowanej nietolerancji laktozy opiera się na odpowiednim dopasowaniu diety, aby złagodzić objawy, a jednocześnie zapewnić odpowiednią podaż niezbędnych składników odżywczych, w tym wapnia, witaminy D i białka. Nasilenie objawów zależy od ilości spożytej laktozy i jest to sprawa bardzo indywidualna. Dlatego też należy ograniczyć lub całkowicie wyeliminować produkty zawierające laktozę. Produkty mleczne pozbawione laktozy są oznaczane fioletowym kolorem na opakowaniu. Laktoza może być lepiej tolerowana w fermentowanych produktach mlecznych, takich jak jogurty, kefiry czy zsiadłe mleko, ze względu na obecność bakterii, które wstępnie rozkładają ten cukier mleczny. Sery żółte dojrzewające mają znikomą zawartość laktozy, przez co mogą być dobrze tolerowane u osób z nietolerancją.

Produkty mleczny, które są dozwolone w nietolerancji laktozy, a także ich roślinne odpowiedniki, to m.in.:

  • mleko i produkty mleczne bez laktozy (jogurty, kefiry, sery twarogowe, sery żółte),
  • masło bez laktozy,
  • napoje roślinne (np. ryżowy, migdałowy, sojowy, kokosowy),
  • tofu,
  • wegańskie sery na bazie orzechów i soi,
  • jogurt z surowców roślinnych, np. sojowy, kokosowy, owsiany, migdałowy.

>> Sprawdź: Dieta bez laktozy. Co jeść przy nietolerancji a czego unikać? Przykładowy jadłospis

Eliminacja mleka i produktów mlecznych może zwiększać ryzyko niedoboru wapnia. Warto wtedy wzbogacić dietę o jego roślinne źródła, takie jak:

  • produkty roślinne fortyfikowane wapniem (napoje roślinne, jogurty sojowe),
  • zielone warzywa liściaste (np. brokuły, jarmuż),
  • orzechy, sezam,
  • suszone figi i morele,
  • mak.

Dostępne są także suplementy zawierające enzym laktazę, które można przyjmować ok. 1 godzinę przed posiłkami zawierającymi laktozę, aby wspomóc jej trawienie.

>> Dowiedz się więcej z artykułu: Niedobór witaminy D – objawy, badania, suplementacja i zapobieganie niedoborom

Nietolerancja laktozy – podsumowanie

Nietolerancja laktozy jest powszechną dolegliwością, spowodowaną niedoborem enzymu laktazy, który jest kluczowy do trawienia cukru mlecznego. Zbyt mała ilość tego enzymu sprawia, że niestrawiona laktoza dociera do jelita grubego, gdzie ulega fermentacji, prowadząc do nieprzyjemnych objawów, takich jak bóle brzucha, wzdęcia i biegunka. Ważne jest, aby odróżnić nietolerancję laktozy od alergii na białko mleka krowiego, gdyż są to dwie różne sytuacje kliniczne. Podstawą radzenia sobie z nietolerancją laktozy jest ograniczenie lub wyeliminowanie produktów mlecznych zawierających ten cukier. Prawidłowo zbilansowana dieta pozwala na łagodzenie objawów, jednocześnie zapewniając odpowiednią podaż wszystkich składniki odżywcze.

Nietolerancja laktozy – najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Jak wygląda stolec przy nietolerancji laktozy?

Stolec przy nietolerancji laktozy ma typowo postać biegunki, a więc jest wodnisty i luźny.

Czy w badaniu krwi wyjdzie nietolerancja laktozy?

Testami w kierunku nietolerancji laktozy z krwi są testy doustnego obciążenia laktozą oraz genetyczne.

Czy przy nietolerancji laktozy jest zatwardzenie?

Nie, głównym i najczęściej wymienianym objawem nietolerancji laktozy jest biegunka.

Czy pojawiają się gazy przy nietolerancji laktozy?

Tak, niestrawiona laktoza dociera do jelita grubego, gdzie ulega szybkiej fermentacji przez bakterie jelitowe. Proces ten skutkuje produkcją gazów, co jest jednym z najczęściej zgłaszanych objawów.

Czy nietolerancja laktozy jest wyleczalna?

Pierwotna (genetyczna) nietolerancja laktozy jest trwałym stanem, zwykle postępującym z wiekiem i nie jest wyleczalna. Jednakże, wtórna nietolerancja laktozy (spowodowana uszkodzeniem nabłonka jelitowego) jest zazwyczaj tymczasowa i odwracalna po wyleczeniu lub ustąpieniu przyczyny uszkodzenia jelita.

Czy objawy nietolerancji laktozy u dzieci i dorosłych są takie same?

Objawy nietolerancji laktozy u dzieci i dorosłych są takie same. U niemowląt i małych dzieci mogą być one mylone z alergią na białko mleka krowiego, co może prowadzić do błędnej diagnozy.

Piśmiennictwo

  1. DarmaA. SumitroK.R., Jo J. i in. Lactose Intolerance versus Cow’s Milk Allergy in Infants: A Clinical Dilemma. Nutrients, 2024, 16(3), 414,
  2. Toca M.D.C., FernándezA., Orsi M. i in. Lactose intolerance: myths and facts. An update. Arch Argent Pediatr, 2022, 120(1), 59-66,
  3. ZingoneF., BertinL., Maniero D. i in. Myths and Facts about Food Intolerance: A Narrative Review. Nutrients, 2023, 15(23), 4969.

Badania prenatalne – wszystko, co należy wiedzieć

Przemysław Kosiński
-
0
Badania prenatalne – wszystko, co należy wiedzieć

Diagnostyka prenatalna pozwala uzyskać odpowiedzi na wiele istotnych pytań dotyczących zdrowia rozwijającego się płodu. Kiedy i jakie dokładnie badania prenatalne powinna wykonać każda kobieta w ciąży? Zachęcamy do zapoznania się z poniższym artykułem.

Czym są badania prenatalne i kiedy powinniśmy je wykonać?

Badania prenatalne zwyczajowo rozumiane są jako badania ultrasonograficzne w ciąży, ale nie jest to właściwa interpretacja. Z definicji należy rozumieć „badania prenatalne” jako wszystkie badania wykonane w okresie prenatalnym u kobiety ciężarnej oraz u płodu.

Badania prenatalne wykonuje się, aby rozpoznać choroby lub powikłania ciąży, celem ich leczenia lub zapobiegania, a więc, aby poprawić rokowanie dla dziecka i mamy, a czasem nawet uratować ich życie.  Już na początku ciąży (a czasem nawet przed ciążą) wykonuje się wiele badań, które mają ogromne znaczenie dla dalszego przebiegu i bezpieczeństwa kobiety ciężarnej i jej dziecka. Konkretne badania oraz właściwy moment na ich wykonanie są określone w rekomendacjach Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników. W tych samych rekomendacjach dokładnie określony jest także właściwy czas na wykonanie referencyjnych badań ultrasonograficznych:

  • 11+0– 13+6 – badanie ultrasonograficzne pierwszego trymestru
  • 18+0– 22+0 – badanie ultrasonograficzne drugiego trymestru
  • 28+0– 32+0 – badanie ultrasonograficzne trzeciego trymestru

Należy pamiętać, że czasem niezbędne jest zaplanowanie dodatkowych badań, albo nieco częstsze kontrole. Ostateczną decyzję dotyczącą zakresu badań prenatalnych podejmuje lekarz prowadzący wraz z pacjentką, która powinna być poinformowana o aktualnych rekomendacjach oraz nowoczesnych możliwościach diagnostycznych. 

W jakim celu wykonuje się badania prenatalne i jakie nieprawidłowości można wykryć z ich pomocą?

Każde badanie ma swój konkretny cel. Jeśli skupiamy się na badaniach ultrasonograficznych, to rzeczywiście każde z badań wykonuje się po to, aby uzyskać inny zestaw informacji.

Badanie USG I. trymestru

Badanie USG w I. trymestrze to badanie przesiewowe w kierunku najczęściej występujących wad genetycznych płodu (trisomii), ocena ryzyka bardzo poważnej choroby związanej z niewydolnym łożyskiem (preeklampsja), ocena ryzyka wystąpienia zaburzeń wzrastania płodu oraz wczesna ocena anatomii płodu.

USG I. trymestru odpowiada także na szereg podstawowych, ale niezmiernie ważnych pytań: czy ciąża jest pojedyncza i żywa? Czy wiek ciąży jest zgodny z ostatnią miesiączką? Jeśli ciąża jest bliźniacza – czy mamy do czynienia z ciążą jedno- czy dwukosmówkową? Nie można zatem w żadnym wymiarze przecenić znaczenia badania USG I. trymestru.

Należy podkreślić, że badanie nierozerwalnie składa się z dwóch elementów: badania USG z oceną markerów ultrasonograficznych oraz badania krwi (test podwójny – oceniający stężenie białka PAPP-A oraz wolnej podjednostki beta ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej). Ogromnym błędem jest rozdzielanie tych komponentów testu złożonego, co niestety ma bardzo często miejsce w Polsce.

Badanie USG II. trymestru

Drugie badanie USG, które wykonuje się zwykle po 20. tygodniu ciąży to bardzo ważne badanie, w którym bardzo szczegółowo ocenia się anatomię płodu. W czasie takiego badania można wykluczyć między innymi: wady serca, wady ośrodkowego układu nerwowego, rozszczep kręgosłupa, rozszczep górnej wargi, wady kończyn (np. rozszczep dłoni lub brak stopy), stopę końsko – szpotawą i wiele, wiele innych wad anatomicznych.

Należy podkreślić, że rozpoznanie niektórych wad anatomicznych na tym etapie ciąży może w sposób bezpośredni wpłynąć na dalsze losy dziecka. Doskonałym przykładem jest wada serca – przełożenie wielkich pni tętniczych. Wada ma wysoką śmiertelność, jeśli jest nierozpoznana prenatalnie. Jeśli jednak lekarze mają świadomość, że noworodek ma tę konkretną wadę, to bezpośrednio po porodzie podaje się leki zapobiegające zamknięciu przewodu tętniczego, który pozwala na utrzymanie takiego noworodka przy życiu i umożliwia wykonanie operacji korekcyjnej. To właśnie dlatego szeroko rozumiana „diagnostyka prenatalna” ma tak ogromne znaczenie – jeśli wcześnie rozpoznamy problem, możemy wdrożyć odpowiednie działania poprawiające rokowania dla dziecka. Należy także pamiętać, że niektóre wady anatomiczne możemy leczyć chirurgicznie już w czasie ciąży.

Badanie USG III. trymestru

Badanie USG III. trymestru to przede wszystkim ocena wzrastania płodu, ilości płynu owodniowego, położenia płodu oraz niektórych elementów anatomii.  Ocenia się także strukturę łożyska i jego lokalizację. Badanie ma ogromne znaczenie w kontekście wykluczenia zahamowania wzrastania płodu.

Nie da się zatem wyróżnić jednego badania, które jest najważniejsze. Wszystkie są bardzo ważne, bo odpowiadają na bardzo istotne pytania. Należy podkreślić także, że ważne jest, aby badania były wykonywane zgodnie ze standardami Towarzystw Naukowych zajmujących się tym tematem (PTGiP, ISUOG, FMF). W ciąży lepiej mieć trzy dobre referencyjne badania USG niż na przykład osiem badań (na każdej wizycie) polegających na krótkim przyłożeniu głowicy do brzucha matki i oglądaniu buzi płodu dla rozrywki.

Na czym polega wykorzystanie wolnego płodowego DNA w badaniach prenatalnych?

Badania z wolnym płodowym DNA to jedno z największych osiągnięć perinatologii ostatniej dekady. Już od 10. tygodnia ciąży w surowicy matki znajdują się fragmenty materiału genetycznego pochodzenia płodowego. Jeszcze jakiś czas temu było nie do pomyślenia, że te maleńkie fragmenty DNA będzie można znaleźć w surowicy matki, a do tego, że będzie można je analizować. Dzięki ogromnej pracy i zaangażowaniu naukowców i klinicystów stworzono testy, za pomocą których można na podstawie analizy właśnie tych maleńkich elementów DNA pochodzenia płodowego określić ryzyko wystąpienia wad genetycznych u płodu.

Testy z wolnym płodowym DNA mają ogromnie dużo zalet, ale najważniejsze są dwie. Po pierwsze, test jest całkowicie bezpieczny dla matki i dziecka (ryzyko poronienia związane z wykonaniem testu wynosi 0%). Po drugie, test posiada doskonałą skuteczność w wykrywaniu wysokiego ryzyka najczęściej występujących wad genetycznych (dla trisomii 21 chromosomu ta skuteczność wynosi ponad 99%).

Należy podkreślić, że testy z wolnym płodowym DNA nie są alternatywą dla testu złożonego – to nie jest test zamiast USG i badania krwi. Obydwa badania są komplementarne, ale jedno nie zastępuje drugiego.

Na co należy zwrócić uwagę przy wyborze testu prenatalnego cffDNA?

Nie wszystkie testy z wolnym płodowym DNA są takie same i nie wszystkie są tak samo dobre. Należy zatem przyjrzeć się ofercie testów na rynku.

Bardzo ważne jest, aby wynik badania był w języku polskim i aby raportował stężenie płodowego DNA. Istotne jest także, aby stężenie płodowego DNA było brane pod uwagę w kalkulacji ryzyka. Aby test był dobry – musi mieć dobrą walidację naukową, która ma odzwierciedlenie w publikacjach.

Wielu producentów nieuczciwie zachęca pacjentki do poddania się testom, które sprawdzają ryzyko ponad 30 chorób genetycznych. Prawda jest taka, że testy z wolnym płodowym DNA są doskonałe dla najczęściej występujących wad genetycznych w populacji (trisomia 21, 13, 18). Nie da się właściwie ocenić skuteczności testu dla wad genetycznych występujących w populacji z częstością 1:100 000 (np. Zespół Jacobsena, który w swoim panelu oferują niektóre testy). Nie zawsze zatem więcej oznacza lepiej!

W przypadku testów z wolnym płodowym DNA należy wybierać te, które pozwalają na ocenę ryzyka najczęściej występujących wad i robią to z ponad 99% skutecznością. Rekomendowałbym także testy, które nie wymagają wysyłania próbki krwi za granicę Polski – wówczas czas potrzebny na uzyskanie wyniku jest krótszy.

COVID-19 u dzieci – objawy, przebieg, diagnostyka

Agata Strukow
-
0
COVID-19 u dzieci – objawy, przebieg, diagnostyka

Jakie objawy może powodować koronawirus SARS-CoV-2 u dzieci? Jak sprawdzić, czy dziecko choruje na COVID-19? Kiedy i który test wybrać? Jakie jest ryzyko ciężkiego przebiegu choroby i PIMS? Te i inne ważne informacje znajdziesz w poniższym artykule.

Dzieci rzadko chorują na COVID-19 – liczba zakażeń wśród najmłodszych jest niska w porównaniu z osobami dorosłymi. Rzadziej również dochodzi u nich do ciężkiego przebiegu COVID-19. Jednak nie bagatelizujmy problemu, gdyż u dzieci – pomimo łagodnego przebiegu choroby – może wystąpić PIMS (wieloukładowy zespół zapalny), który bywa efektem zakażenia koronawirusem.

Koronawirus u dzieci – kto choruje najczęściej i jakie są objawy zakażenia?

Największą liczbę zachorowań na COVID-19 odnotowuje się w grupie w wieku 10-18 lat, potem 6-10 lat. Najmniej przypadków występuje wśród przedszkolaków i dzieci do lat 3.

Jakie objawy towarzyszą zakażeniu?

Koronawirus u dzieci najczęściej powoduje symptomy „zwykłej” infekcji dróg oddechowych, takie jak:

  • duszność
  • kaszel
  • zablokowany nos i katar
  • ból gardła

Warto wiedzieć, że u dzieci stosunkowo częściej pojawiają się też objawy ze strony przewodu pokarmowego:

  • biegunka
  • nudności lub wymioty
  • utrata apetytu

Poza tym mogą wystąpić wysypki skórne (czasem błędnie interpretowane jako objawy alergii) oraz zaburzenia węchu i smaku.

Jak widać, każda infekcja może „być podejrzana” o to, że jest wywołana wirusem SARS-CoV-2. Dlatego w przypadku infekcji skonsultujmy się z lekarzem lub skorzystajmy z możliwości zrobienia testu w laboratorium.

Jest to szczególnie istotne, jeśli mamy pod opieką dzieci, u których ryzyko cięższego przebiegu lub wystąpienia powikłań jest większe. Zaliczamy do nich m.in. dzieci z astmą, niewyrównaną cukrzycą, chorobami nowotworowymi, czy zaburzeniami odporności. Pamiętajmy również, że koronawirus stanowi większe zagrożenie dla dzieci z otyłością. Nawet jeśli dziś nie stwierdzamy innych chorób, otyłość jest czynnikiem ryzyka ciężkiego przebiegu lub powikłań.

Jak sprawdzić, czy dziecko choruje na COVID-19?

Podstawą jest wykonanie wymazu (antygenowego lub PCR). Skierowanie na badanie, które ma być wykonane w ramach NFZ wystawia lekarz.

Dla wielu dzieci wymaz z nosa lub z nosogardła jest bardzo niekomfortowy, dziecko broni się przed pobraniem i przeżywa niepotrzebny stres. Idealnym rozwiązaniem jest wówczas badanie PCR, gdzie materiałem do pobrania jest ślina (sic!). Nieinwazyjne pobranie – pacjent napełnia śliną specjalną próbówkę – zapewnia komfort badania i nie rodzi dodatkowego lęku.
Najlepiej, jeśli badanie wykonamy rano na czczo, przed porannym szczotkowaniem zębów. Jeśli badanie wykonujemy w ciągu dnia, co najmniej 30 minut przed pobraniem należy powstrzymać się od jedzenia, picia jakichkolwiek płynów.

Kiedy warto zrobić taki test?

  • u dzieci z chorobami zagrażającymi ciężkim przebiegiem COVID-19 lub powikłaniami (pisaliśmy o tym wyżej)
  • w przypadku dzieci, które miały kontakt z osobami chorymi lub zakażonymi – pamiętajmy o możliwości bezobjawowego przebiegu COVID-19, zwłaszcza jeśli opiekunowie lub domownicy są obarczenie ryzykiem ciężkiego przebiegu choroby
  • u dzieci z objawami infekcji dróg oddechowych lub nieżytu przewodu pokarmowego – – obecne zalecenia konsultanta krajowego ds. medycyny rodzinnej rekomendują aby test w kierunku COVID-19 był wykonywany przy każdej infekcji, ponieważ badaniem lekarskim nie jesteśmy w stanie określić czy dana infekcja jest spowodowana wirusem SARS-CoV2 czy innymi patogenami.

Więcej informacji o badaniu znajdziesz TUTAJ.

Kiedy rozważyć oznaczenie przeciwciał?

Czy u dziecka, u którego podejrzewamy czynną infekcję warto robić badanie przeciwciał? Odpowiedź brzmi: nie warto. Można wykonać to badanie, jeśli podejrzewamy, iż dziecko przeszło infekcję lub miało kontakt z wirusem (również bezobjawowy) w przeszłości.  Po ok. dwóch miesiącach od wystąpienia objawów lub kontaktu z osobą zakażoną możemy oznaczyć przeciwciała w klasie IgG.

UWAGA! Nawet jeśli poziom przeciwciał jest wysoki, nie oznacza to, iż jesteśmy bezpieczni i możemy nie stosować się do obostrzeń. Na razie nie wiemy, jaki poziom przeciwciał i na jak długo zapewnia odporność, dlatego porównywanie wyników pomiędzy domownikami nie ma sensu. Również wniosek, że ktoś, kto ma wyższy poziom IgG, ma automatycznie „większą odporność” lub „większą ochronę” jest fałszywy.

Pomimo tych znaków zapytania warto rozważyć wykonanie badania, ponieważ obecność przeciwciał IgG to pewność przebytego kontaktu z wirusem i – podkreślając, że nie daje nam to zabezpieczenia przed powtórnym zachorowaniem – informacja, że występuje jednak pewien poziom odporności. Pojawienie się przeciwciał IgG u dzieci ma również znaczenie w diagnozie PIMS. Ich obecność wraz objawami klinicznymi potwierdza wystąpienie zespołu i przyspiesza diagnozę, kierując uwagę lekarzy w kierunku PIMS.

Jaki test badający poziom przeciwciał przeciwko wirusowi SARS CoV-2 w klasie IgG wybrać?

Ryzyko ciężkiego przebiegu COVID-19 u dzieci oraz zespół PIMS

O ciężkim przebiegu COVID-19 u dzieci mówimy wtedy, gdy pojawia się zapotrzebowanie na tlen. Sytuacja ta najczęściej dotyczy dzieci z chorobami towarzyszącymi (patrz wyżej). Bardziej narażone są również noworodki i niemowlęta.

PIMS, czyli wieloukładowy zespół zapalny jest natomiast efektem zakażenia, który może wystąpić nawet u dzieci bez objawów. Pojawia się kilka tygodni po infekcji, dlatego czasem rodzice nie wiążą pojawiających się objawów z wirusem SARS-CoV-2.

Jakie są objawy PIMS?

Choroba może objawiać się w różny sposób, np. bardzo silnymi bólami brzucha, biegunką i wymiotami. Czasem pojawia się wysypka, zajmująca różne obszary skóry lub bardzo silne zapalenie spojówek. Niekiedy objawem mogą być bardzo czerwone i spierzchnięte usta i żywoczerwony, pokryty drobnymi krostkami język (podobny do truskawki). Dziecko może być bardzo znacznie osłabione, odczuwać silne bóle głowy, karku, gardła, mieć obrzęknięte dłonie i stopy. W przebiegu PIMS można również obserwować problemy z oddawaniem moczu, z powodu niewielkiej jego ilości.

Choroba może skończyć się powikłaniami kardiologicznymi i wstrząsem. Wczesne rozpoczęcie leczenia szybko poprawia stan zdrowia dziecka, dlatego warto mieć świadomość, czy nasze dziecko miało już kontakt z wirusem (czy ma przeciwciała IgG) i czy może być narażone na PIMS.

Jak ustrzec dziecko przed koronawirusem?

Zasady dla dzieci są takie same, jak w przypadku dorosłych. Higiena rąk – mycie ciepłą wodą z mydłem przez co najmniej 20 sekund – oraz noszenie maseczki. WHO zaleca je dla dzieci powyżej 5. r.ż., natomiast amerykańska prestiżowa Klinika Mayo uważa, iż można uczyć noszenia maseczki dzieci po 2. r.ż.  Na koniec – nie „faszerujmy” dzieci suplementami, które mają podnosić odporność. Badania nie potwierdzają takiego działania tych preparatów, a ich spożywanie w nadmiarze może być niebezpieczne dla zdrowia.

Przewlekły stan zapalny endometrium w diagnostyce niepłodności

Magdalena Popławska-Barlik
-
0
Przewlekły stan zapalny endometrium w diagnostyce niepłodności

Czym jest i jak objawia się stan zapalny endometrium? Jak może wpływać na płodność kobiety? Dowiedz się, jakie badania wykonać, by w porę zdiagnozować problem.

Według szacunków na niepłodność w Polsce cierpi blisko 1,5 miliona par, z których ok. 15-20% to pary w wieku rozrodczym. Warto zauważyć, że jedynie 20% par zwraca się po pomoc medyczną w celu wykorzystania technik wspomaganego rozrodu (np. zapłodnienie metodą in vitro). Tymczasem w Europie Zachodniej takie metody są przeprowadzane aż w 50% przypadków.

Postęp nauk medycznych i dynamiczny rozwój metod wspomaganego rozrodu umożliwia obecnie coraz skuteczniejsze leczenie niepłodności i daje nadzieję na potomstwo wielu parom z tego typu problemami. Jedne z ostatnich badań pokazują, że ważnym czynnikiem utrudniającym implantację zarodka może być tzw. przewlekły stan zapalny endometrium.

Stan zapalny endometrium – przyczyny i objawy

Endometrium to inaczej błona śluzowa macicy, która wyściela jej wnętrze.  W zależności od fazy cyklu miesiączkowego budowa śluzówki oraz jej funkcje ulegają zmianie. To właśnie prawidłowo funkcjonujące endometrium ma istotne znaczenie dla możliwości zajścia w ciążę oraz jej prawidłowego przebiegu. Jeżeli w obrębie endometrium występuje stan zapalny, to zagnieżdżenie zarodka często kończy się niepowodzeniem. Najczęstszą przyczyną wywołującą upośledzenie funkcjonowania endometrium są bakterie przeniesione z pochwy do macicy. Typowe objawy to ból podbrzusza, gorączka i krwawienia z dróg rodnych.

Jakie badania wykonać?

W celu przeprowadzenia diagnostyki w kierunku zapalenia endometrium lekarz ginekolog pobiera od pacjentki podczas biopsji wycinek endometrium. Następnie przekazuje materiał do badania histopatologicznego. W trakcie takiego badania oznacza się markery stanu zapalnego (CD138, CD3, CD20, CD79A, CD56, CD68).

Jeżeli okaże się, że przyczyną niepłodności pacjentki jest właśnie stan zapalny endometrium, to po podjęciu właściwej farmakoterapii szansa na powodzenie implantacji zarodka w dużym stopniu wzrasta. Stan zapalny endometrium może zaszkodzić planom prokreacyjnym. Właściwie funkcjonująca błona śluzowa macicy znacząco zwiększa szanse na poczęcie i osiągniecie upragnionego celu.

Wychodząc naprzeciw potrzebom par starającym się o potomstwo, Grupa ALAB stworzyła ofertę  innowacyjnych badań dla klinik niepłodności oraz gabinetów ginekologicznych w zakresie diagnostyki endometrium. Możliwość wykonania takich badań może znacząco ułatwić drogę do sukcesu wielu parom starającym się o potomstwo.

W przypadku nieustalonych problemów związanych z zajściem w ciążę warto zapytać swojego lekarza ginekologa o możliwość przeprowadzenia badań w kierunku diagnostyki endometrium.

Insulinooporność – jakie są jej objawy i przyczyny? Diagnostyka i leczenie

Agata Strukow
-
0
Insulinooporność – jakie są jej objawy i przyczyny? Diagnostyka i leczenie

Artykuł został zaktualizowany 28.08.2025 r.

Cukrzyca to choroba cywilizacyjna, rozwijająca się podstępnie przez wiele lat. Poprzedzona jest stanem przedcukrzycowym, do którego z kolei może prowadzić nieleczona insulinooporność. Jakie są przyczyny i objawy insulinoopornośc? Jakie badania pozwalają na wczesne wykrycie potencjalnych nieprawidłowości? Jak leczyć insulinooporność? Zapraszamy do artykułu.

Spis treści:

  1. Co to jest insulinooporność?
  2. Insulinooporność a cukrzyca
  3. Przyczyny insulinooporności
  4. Jakie są objawy insulinooporności?
  5. Jakie badania należy wykonać na insulinooporność?
  6. Na czym polega leczenie insulinooporności?
  7. Podsumowanie
  8. FAQ. Insulinooporność – często zadawane pytania

Co to jest insulinooporność?

Insulinooporność to zmniejszona wrażliwość komórek organizmu na działanie insuliny, co prowadzi do wielu niekorzystnych dla organizmu konsekwencji, m.in. zbyt wysokiego poziomu glukozy.

Glukoza jest kluczowym źródłem energii dla komórek naszego ciała, ale działa tylko wówczas, jeśli dostanie się do wnętrza komórki. Bardzo ważnym elementem tego procesu jest insulina, która jest kluczem otwierającym komórkę dla glukozy. Wydzielanie insuliny jest automatyczne i dostosowuje się do aktualnego poziomu glukozy, dlatego np. w nocy i między posiłkami jej poziom jest niewielki.

insulina

Jeśli jednak opisany mechanizm zostanie zaburzony i klucz przestaje działać, glukoza nie ma szansy przedostać się do wnętrza komórki, jej poziom we krwi wzrasta. Organizm próbując sobie poradzić z tym problemem, zaczyna produkować i wydzielać więcej insuliny w nadziei, iż pozwoli to komórkom na przyjęcie glukozy.

Efektem tych działań zaradczych jest z kolei za wysoki poziom insuliny we krwi. Powstaje klasyczne błędne koło, gdzie zarówno glukozy, jak i insuliny jest za dużo. Wówczas organizm włącza następny mechanizm obronny – zmniejsza wrażliwość komórek na działanie insuliny i powstaje insulinooporność.

Insulinooporność a cukrzyca

Insulinooporność może być wstępem do cukrzycy typu 2. W insulinooporności komórki są mniej wrażliwe na działanie insuliny, w wyniku czego regulacja poziomu glukozy jest trudniejsza, ale na tym etapie organizm umie sobie jeszcze z tym poradzić. Jeśli jednak nie zostaną podjęte środki zaradcze – dieta, aktywność fizyczna, kontrola masy ciała i/lub leczenie – organizm będzie zmuszony do ciągłej nadprodukcji insuliny, co może prowadzić do trwałego zaburzenia funkcjonowania komórek trzustki i rozwoju cukrzycy typu 2. Jest to stale podwyższonego poziomu cukru we krwi.

>> Przeczytaj: Cukrzyca – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Przyczyny insulinooporności

  • Insulinooporność rozwija u osób z nadwagą i/lub otyłością. Czynnikami predysponującymi są również niska aktywność fizyczna oraz niezdrowe nawyki żywieniowe – dieta obfitująca w tłuszcze nasycone oraz cukry proste.
  • Zaburzeniom metabolizmy glukozy i insuliny sprzyja przewlekły stres i wiek, ponadto niektóre leki (sterydy, antydepresanty).
  • Insulinooporność może towarzyszyć niektórym chorobom, np. nadczynności tarczycy, akromegalii, zespołowi Cushinga, PCOS.
  • Pewną rolę w powstaniu insulinooporności odgrywają uwarunkowana genetyczne.

>> Sprawdź: Nadwaga a otyłość – czym się różnią? Klasyfikacja, leczenie i konsekwencje otyłości

Jakie są objawy insulinooporności?

Insulinooporność może przebiegać bezobjawowo, a jej symptomy, jeśli występują, mogą być bardzo niespecyficzne. Niepokój powinny wzbudzić:

  • uczucie senności po posiłku, nawet jeśli jest on niewielki,
  • poczucie, że zjedlibyśmy coś słodkiego,
  • przyrost masy ciała, trudności w schudnięciu,
  • rozdrażnienie, problemy z pamięcią, obniżony nastrój,
  • ciągłe zmęczenie,
  • poczucie zimna,
  • bóle głowy – szczególnie w przypadku hipoglikemii,
  • bóle stawów,
  • zmiany na skórze o typie acanthosis nigricans (rogowacenia ciemnego) – brązowe przebarwienia w okolicach kolan, łokci oraz szyi. Mogą się również pojawiać rozstępy skórne.

Jakie badania należy wykonać na insulinooporność?

W diagnostyce insulinooporności wykorzystuje się wskaźnik HOMA IR, czyli stosunek glukozy do insuliny mierzonych na czczo. Ponieważ jednak stężenia glukozy i insuliny mogą być za wysokie tylko po posiłku, natomiast na czczo bywają prawidłowe, dobrym narzędziem diagnostycznym jest badanie krzywej cukrowej i insulinowej.

Wskazaniem do wykonania krzywej cukrowej (OGTT) jest tzw. nieprawidłowa glikemia na czczo, gdy stężenie glukozy wynosi 100-125 mg/dl. Warto wykonywać krzywą cukrową razem z krzywą insulinową, gdy podejrzewamy insulinooporność lub stan przedcukrzycowy. Praktyka wskazuje, że wiele stanów, np. hiperinsulinizm czy hipoglikemia reaktywna, może być wykrytych tylko, jeśli wykonamy badania poziomu glukozy i insuliny po obciążeniu.

U pacjenta z podejrzeniem insulinooporności, zwłaszcza jeśli BMI>25 i/lub obwód talii u kobiety jest większy niż 80 cm, u mężczyzny 94 cm, warto wykonać również inne badania laboratoryjne:

  • lipidogram (stosunek TG/HDL>3 jest niekorzystnym prognostycznie czynnikiem),
  • podwyższone stężenie kwasu moczowego w surowicy oraz homocysteiny,
  • sprawdzenie funkcji wątroby, ponieważ w insulinooporności dochodzi do rozwoju niealkoholowego stłuszczenia wątroby,
  • kontrola poziomu witaminy D oraz witaminy B12.

Więcej o diagnostyce insulinooporności dowiesz się z artykułu: Zapytaj eksperta – Insulinooporność cz. 2. Diagnostyka insulinooporności

Pakiet krzywa cukrowa i insulinowa banerek

Jakie wyniki badań świadczą o insulinooporności?

  • Przypadek 1
 0`60`120`
Glukoza89 mg/gl – norma100 mg/l – norma45 mg/dl – obniżony
Insulina5 – norma150 – podwyższony80 – podwyższony
HOMA IR1,1 – prawidłowy  

Badania glukozy i insuliny na czczo (pomiar 0′) wskazują wartości prawidłowe, prawidłowy jest również wskaźnik HOMA IR. Po 60 minutach od obciążenia 75 g glukozy, poziom insuliny jest zdecydowanie za wysoki, co prowadzi do niskiego stężenia glukozy w 120 minucie, przy nadal wysokiej insulinie. U tego pacjenta występuje hiperinsulinemia oraz hipoglikemia reaktywna.

  • Przypadek 2
 0`60`120`
Glukoza99 mg/gl – norma100 mg/l – norma75 mg/dl – norma
Insulina15 – podwyższony150 – podwyższony80 – podwyższony
HOMA IR3,67 – podwyższony  

Krzywa glukozowa wykazuje wartości prawidłowe, zarówno na czczo, jak i w 60 i 120 minucie obciążenia. Natomiast pomiar stężenia insuliny oraz wyliczony wskaźnik HOMA IR daje podstawy do wskazania, iż u tego pacjenta występuje insulinooporność oraz hiperinsulinemia.

Na czym polega leczenie insulinooporności?

Leczenie insulinooporności polega na zmianie stylu życia – prawidłowa dieta i aktywność fizyczna. W niektórych przypadkach lekarz decyduje o podawaniu metforminy.

>> Więcej o leczeniu insulinooporności znajdziesz w artykule: Zapytaj eksperta – Insulinooporność cz. 3. Jak leczymy insulinooporność?

>> Jeśli chcesz poczytać o zasadach prawidłowej diety przy insulinooporności, najważniejsze wskazówki znajdziesz w artykule:  Insulinooporność a dieta. Zasady, jadłospis diety insulinowej

Insulinooporność – podsumowanie

Insulinooporność nie jest chorobą, jest to jednak stan wyjścia dla cukrzycy t.2 oraz innych chorób, dlatego powinien być odpowiednio diagnozowany i leczony. Dobrym narzędziem służącym do diagnostyki insulinooporności jest krzywa cukrowa i insulinowa. Postępowaniem z wyboru w tym stanie jest zmiana stylu życia – odpowiednia dieta i aktywność fizyczna oraz włączenie leków, np. metforminy.

FAQ. Insulinooporność – często zadawane pytania

Jak wygląda brzuch przy insulinooporności?

Insulinooporności towarzyszy otyłość brzuszna, pacjent ma sylwetkę o kształcie jabłka. Jest to sylwetka z zaokrąglonym, stanowiącym najszerszą część ciała brzuchem (pacjent nie ma talii).

Jakie choroby powoduje insulinooporność? Czym grozi nieleczona insulinooporność?

Powikłaniem insulinooporności jest przede wszystkim cukrzyca t. 2, ale także choroby układu sercowo-naczyniowego, PCOS, stłuszczenie wątroby.

Co boli przy insulinooporności?

Insulinooporność nie jest przyczyną specyficznych objawów bólowych. W jej przebiegu mogą się pojawiać np. bóle głowy.

Jakie badania na insulinooporność?

Podstawowym badaniem jest krzywa cukrowa i insulinowa.

Czy insulinooporność jest przyczyną obrzęku nóg?

Nie. Insulinooporność nie jest przyczyną obrzęków nóg. Jeśli obrzęki nóg towarzyszą insulinooporności ich przyczyną są np. zaburzenia układu sercowo-naczyniowego lub powikłania otyłości.

Czy insulinooporność to cukrzyca?

Nie, ale może być wstępem do cukrzycy.

Piśmiennictwo

  1. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/zapytaj-eksperta-insulinoopornosc-cz-3-jak-leczymy-insulinoopornosc/ (dostęp: 22.08.2025).
  2. Jeznach-Steinhagen A., webinar Insulinooporność – okiem diabetologa, https://www.youtube.com/watch?v=wXTxk1oGpwk (dostęp: 22.08.2025).

Rak prostaty – jak się objawia? Przyczyny, diagnostyka i leczenie nowotworu

Katarzyna Ciepłucha
-
0
Rak prostaty – jak się objawia? Przyczyny, diagnostyka i leczenie nowotworu

Artykuł został zaktualizowany 08.10.2025 r.

Rak prostaty to najczęściej diagnozowany nowotwór złośliwy u mężczyzn w Polsce i jedna z głównych przyczyn zgonów nowotworowych w tej grupie. Wczesne wykrycie choroby daje szansę na skuteczne leczenie, dlatego tak ważna jest świadomość objawów, badań diagnostycznych i możliwości terapii. Przeczytaj, jakie są pierwsze symptomy raka prostaty, na czym polega diagnostyka i jak wygląda leczenie.

Kluczowe informacje:
– Rak prostaty przez długi czas może rozwijać się bezobjawowo.
– W diagnostyce wstępnej wykorzystuje się oznaczenie PSA i badanie per rectum, ale rozpoznanie można postawić wyłącznie na podstawie wyniku biopsji.
– W zależności od stopnia zaawansowania nowotworu stosuje się obserwację, leczenie chirurgiczne, radioterapię, hormonoterapię, a także chemioterapię.
– Po 40. roku życia zaleca się profilaktyczne oznaczanie PSA.
– U części pacjentów rak prostaty ma podłoże genetyczne (mutacje BRCA1/2, CHEK2, NBN).

Spis treści:

  1. Rak prostaty: przyczyny rozwoju
  2. Rak prostaty: objawy nowotworu
  3. Rak prostaty: badania i diagnostyka nowotworu
  4. Rak gruczołu krokowego: leczenie
  5. Profilaktyka w nowotworach prostaty: znaczenie stężenia PSA po 40. roku życia
  6. Rak prostaty: najczęstsze pytania (FAQ)
  7. Rak gruczołu krokowego: podsumowanie informacji

Rak prostaty: przyczyny rozwoju

Rak prostaty (rak gruczołu krokowego, kod ICD-10: C61) rozwija się z komórek nabłonka strefy obwodowej gruczołu. Przyczyny powstawania nowotworu nie są do końca poznane, ale wiadomo, że choroba rozwija się najczęściej u mężczyzn po 50. roku życia i może mieć charakter dziedziczny.

Badanie wolnego PSA (fPSA) banerek

Czynniki ryzyka rozwoju raka prostaty

Do najważniejszych czynników ryzyka raka prostaty należą:

  • wiek (szczególnie >50 r.ż.),
  • dodatni wywiad rodzinny,
  • mutacje w genach BRCA1, BRCA2, CHEK2, NBN, HOXB13,
  • rasa czarna oraz otyłość,
  • dieta uboga w warzywa i owoce,
  • niska aktywność fizyczna.

>> Przeczytaj: Najczęstsze nowotwory u kobiet i mężczyzn

Rak prostaty: objawy nowotworu

Wczesne stadium raka prostaty przebiega zazwyczaj bezobjawowo lub objawy są niespecyficzne i mogą być mylone z łagodnym rozrostem prostaty. Symptomy, które powinny skłonić do konsultacji lekarskiej, to:

  • częstomocz,
  • utrudnione lub bolesne oddawanie moczu,
  • nokturia (oddawanie moczu w nocy),
  • uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza,
  • krew w moczu (krwiomocz),
  • bóle podbrzusza lub dolnej części pleców.

W zaawansowanym stadium mogą pojawić się bóle kostne (zwłaszcza w kręgosłupie i miednicy) świadczące o przerzutach.

>>Zobacz również: Rak jąder i prostaty – wczesne wykrywanie oraz profilaktyka nowotworów męskich narządów płciowych

Rak prostaty: badania i diagnostyka nowotworu

Diagnostyka raka prostaty opiera się na:

  • badaniu per rectum (DRE) – lekarz ocenia wielkość prostaty oraz obecność zgrubień, asymetrii i guzów,
  • oznaczeniu PSA całkowitego i wolnego – PSA (swoisty antygen sterczowy) to glikoproteina produkowana przez komórki nabłonkowe prostaty, która trafia do krwiobiegu w wyniku ich uszkodzenia.
Warto wiedzieć:
Wzrost stężenia PSA może występować nie tylko w raku prostaty, ale również w łagodnym rozroście prostaty (BPH), stanie zapalnym czy po biopsji. Wartość PSA wzrasta fizjologicznie wraz z wiekiem, dlatego interpretacja wyniku powinna uwzględniać wiek pacjenta.

Jeśli wynik PSA całkowitego jest podwyższony, wykonuje się oznaczenie PSA wolnego (fPSA). W przypadku nowotworu prostaty stosunek fPSA/tPSA jest niższy niż w łagodnym rozroście prostaty – wartość <0,25 jest wskazaniem do biopsji.

Biopsja gruboigłowa prostaty pozwala na pobranie wycinków do badania histopatologicznego. Pozwala to nie tylko potwierdzić obecność nowotworu, ale także określić stopień złośliwości w skali Gleasona, co ma kluczowe znaczenie dla dalszego leczenia.

W dalszej diagnostyce wykorzystuje się także rezonans magnetyczny (MRI) prostaty oraz scyntygrafię kości (przy podejrzeniu przerzutów).

Badanie PSA całkowitego banerek

Rak gruczołu krokowego: leczenie

Wybór metody leczenia zależy od stadium choroby i stanu ogólnego pacjenta. Możliwości terapeutyczne obejmują:

  • aktywną obserwację,
  • prostatektomię radykalną,
  • radioterapię,
  • hormonoterapię,
  • chemioterapię,
  • leczenie celowane lub izotopowe.

>> Sprawdź: Rak a badanie krwi – co może wskazywać na nowotwór?

Rak prostaty: ile się żyje?

Czas przeżycia zależy od stadium choroby. W postaci ograniczonej do prostaty, leczonej radykalnie, pięcioletnie przeżycie przekracza 80-90%. W zaawansowanym stadium z przerzutami średni czas przeżycia wynosi 3-5 lat.

Rak prostaty: rokowania

Rokowanie zależy m.in. od:

  • stopnia złośliwości (skala Gleasona),
  • stężenia PSA,
  • obecności przerzutów,
  • odpowiedzi na leczenie hormonalne.

>> To może Cię zainteresować: Badania laboratoryjne w diagnostyce nowotworu prostaty

Profilaktyka w nowotworach prostaty: znaczenie stężenia PSA po 40. roku życia

Oznaczenie stężenia PSA to podstawowe badanie stosowane w profilaktyce raka prostaty. Regularne wykonywanie tego testu może pomóc w wykryciu nowotworu na wczesnym etapie, kiedy leczenie jest najbardziej skuteczne.

Europejskie Towarzystwo Urologiczne zaleca:
– pierwsze oznaczenie PSA u mężczyzn 40-45 lat,
– u mężczyzn z początkowym stężeniem PSA <1 ng/ml kolejne oznaczenie można wykonać po 8 latach,
– kolejne oznaczenia co 2-4 lata, jeśli PSA >1 ng/ml,
– brak wskazań do rutynowych badań PSA po 75. r.ż.

Regularne badania PSA pozwalają na wczesne wykrycie nowotworu i zwiększają szanse na skuteczne leczenie. Każdy wynik należy skonsultować z urologiem.

>> Przeczytaj: Markery nowotworowe – czym są i jakich informacji dostarczają?

Badania genetyczne w ocenie ryzyka zachorowania na raka prostaty

U około 5-10% chorych rak prostaty ma podłoże dziedziczne. Szczególną czujność należy zachować, gdy:

  • nowotwór prostaty występuje w rodzinie,
  • pacjent ma poniżej 55 lat,
  • w rodzinie występują nowotwory piersi lub jajnika.

W przypadku podejrzenia obciążenia dziedzicznego lekarz może zlecić badanie mutacji w genach BRCA1, BRCA2, CHEK2 i NBN, które zwiększają ryzyko rozwoju raka prostaty.

>>Przeczytaj również: Mutacje w genach BRCA1 i BRCA2 – występowanie, ryzyko, badania genetyczne

Panel NGS badanie predyspozycji do raka piersi, jajnika, prostaty i trzustki (BRCA1 i BRCA2) banerek

Rak prostaty: najczęstsze pytania (FAQ)

Jakie są pierwsze objawy raka prostaty?

Najczęstsze objawy to: częstomocz, trudności w oddawaniu moczu, nokturia (oddawanie moczu w nocy), uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza, krew w moczu, bóle podbrzusza.

Czy rak prostaty jest uleczalny?

Tak, szczególnie gdy zostanie wykryty na wczesnym etapie. W wielu przypadkach możliwe jest całkowite wyleczenie.

Czy rak prostaty szybko postępuje?

Zwykle rozwija się powoli, ale niektóre postacie mogą mieć agresywny przebieg.

Jak wygląda ostatnie stadium raka prostaty?

W zaawansowanym stadium mogą występować przerzuty do kości, silne bóle, osłabienie, utrata masy ciała i objawy neurologiczne.

Jak długo żyje się z rakiem prostaty?

W przypadku choroby z przerzutami średni czas przeżycia wynosi 3-5 lat. Jeśli nowotwór zostanie wykryty na wczesnym etapie i nie daje przerzutów, pięcioletnie przeżycie przekracza 90%.

Rak gruczołu krokowego: podsumowanie informacji

  • Rak prostaty to najczęstszy nowotwór złośliwy u mężczyzn w Polsce.
  • Może rozwijać się bezobjawowo lub dawać objawy podobne do łagodnego przerostu prostaty.
  • Do podstawowych metod diagnostycznych należą: badanie przez odbytnicę, oznaczenie PSA i biopsja.
  • Biopsja pozwala potwierdzić diagnozę i określić charakter nowotworu.
  • Leczenie zależy od stopnia zaawansowania i ogólnego stanu zdrowia.
  • Po 40. roku życia warto rozpocząć profilaktyczne oznaczanie PSA.
  • U niektórych pacjentów występuje genetyczne ryzyko zachorowania – warto o tym pamiętać przy dodatnim wywiadzie rodzinnym.

Bibliografia

  1. Szczeklik, A. (red.), Interna Szczeklika 2025/2026. Mały podręcznik. Medycyna Praktyczna; rozdział: „Rak gruczołu krokowego”.
  2. Kalęba M, Rak prostaty, Centrum Wiedzy ALAB, 2021, https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/rak-prostaty (dostęp: 08.10.2025).
  3. Taplin M-E, Smith JA, Clinical presentation and diagnosis of prostate cancer, UpToDate.com
  4. European Association of Urology, EAU Guidelines on Prostate Cancer. Edn. presented at the EAU Annual Congress Paris 2024, ISBN 978-94-92671-24-5. https://uroweb.org/guidelines/prostate-cancer (dostęp: 08.10.2025).

Samobadanie piersi – ważne narzędzie diagnostyczne w rękach każdej kobiety

Agata Strukow
-
0
Samobadanie piersi – ważne narzędzie diagnostyczne w rękach każdej kobiety

Dlaczego warto wykonywać samobadanie piersi? Jak często i w jaki sposób należy to robić? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w poniższym tekście.

Nowotwór piersi jest najczęstszym nowotworem występującym u kobiet w Polsce, dlatego bardzo ważne jest jak najwcześniejsze jego wykrywanie. Pandemia spowodowała, iż rzadziej chodzimy do lekarza i rzadziej poddajemy się badaniom obrazowym. W tej sytuacji jeszcze istotniejsze staje się samobadanie piersi, które powinna umieć wykonać każda kobieta. Z artykułu dowiesz się po co to robić, jak często, w którym dniu cyklu i w jaki sposób.

Samobadanie piersi to narzędzie diagnostyczne, którym dysponuje każda kobieta.

Przyzwyczailiśmy się, że do wykrywania choroby lub nieprawidłowości w naszym ciele niezbędne są skomplikowane urządzenia i wykwalifikowany personel. Oczywiście jest to prawda, ale akurat w przypadku guzków piersi pierwszym krokiem, który prowadzi do dalszej diagnozy może i powinno być regularne samobadanie piersi.

Dlaczego samobadanie piersi jest ważne?

Badając się regularnie, jesteśmy w stanie wykryć zmiany o średnicy około 1 centymetra. Są co najmniej dwa powody, dla których jest to ważne. Po pierwsze, znakomita większość guzków, które wykrywamy sobie same jest łagodna. Aż 75% z nich to zmiany, które w porę usunięte nie przerodzą się w guzki złośliwe. Po drugie, jeśli zmiana liczy nie więcej niż 2 cm i nie ma przerzutów do węzłów chłonnych, to istnieje duża szansa na wyleczenie. Jeśli jeszcze dodamy informację, że aby osiągnąć wielkość 2 cm, guzek musi rosnąć kilka lat (nawet 8 lat), to mamy dodatkowy argument przemawiający za koniecznością regularnych badań.

Jak często przeprowadzać samobadanie?

Nawyk badania piersi warto sobie wyrobić we wczesnej młodości. Począwszy od około 20 r.ż. powinno się to robić co miesiąc. Badanie palpacyjne prowadzone przez lekarza może być przeprowadzane co rok, mammografia również co rok, ale samobadanie musi być comiesięcznym nawykiem. Zajmuje to dosłownie kilka minut (mniej niż makijaż), a statystyki mówią, że ok. 80% zmian w piersiach kobiety wykrywają sobie same. Dlatego warto i trzeba to robić, tym bardziej, że badanie przeprowadzamy w domowym zaciszu, więc nie trzeba się nigdzie umawiać ani zapisywać.

Kiedy i w którym dniu cyklu miesięcznego badać piersi?

Cykliczne zmiany hormonalne, które zachodzą w ciele kobiety mają wpływ na tkankę gruczołów piersiowych. Wiele kobiet, zwłaszcza w drugiej połowie cyklu, może wyczuwać zgrubienia i obrzmienia, które mogą być mylnie interpretowane jako guzki. Dlatego ważne jest, aby przeprowadzać samobadanie piersi za każdym razem w tym samym dniu cyklu i takim jego momencie, kiedy piersi są najmniej obrzmiałe. Najlepszy moment to około siedem dni po miesiączce.

Panie w okresie menopauzy, które już nie miesiączkują, powinny je robić w tym samym dniu każdego miesiąca, np. pierwszego. Wyznaczenie sobie jednego dnia na badanie piersi pomaga w jego regularnym wykonywaniu.

Jak prawidłowo wykonać samobadanie piersi?

KROK 1

Pierwszym etapem badania powinno być oglądanie piersi przed lustrem w pozycji stojącej. Obserwacja  powinna się odbywać w trzech pozycjach:

  • z rękami swobodnie opuszczonymi wzdłuż ciała
  • z rękami zgiętymi w łokciach i ułożonymi za głową
  • z rękami opartymi dość mocno na biodrach (tak, aby uniosła się górna część klatki piersiowej i napięły mięśnie)

Na co zwracać uwagę? Powodem do niepokoju może być zmiana kształtu czy symetrii piersi, zmiany w brodawce lub wyciek wydzieliny z brodawki, a także zaczerwienienie skóry piersi.

samobadanie piersi
rys. 1 – samobadanie piersi, krok 1 – obserwacja przed lustrem z rękami ułożonymi w trzech pozycjach

KROK 2

Drugi etap to badanie palpacyjne piersi. Można je wykonać pod prysznicem, ponieważ łatwiej przesuwać palcami po wilgotnej skórze. Ważne jest, aby obydwie piersi badać według tego samego schematu i objąć badaniem cały obszar piersi.

Aby zrobić to dokładnie, najlepiej jest zgiętą w łokciu rękę położyć z tyłu głowy, a drugą ręką – lekko uciskając trzema środkowymi palcami – ruchem okrężnym zbadać całą pierś. Pozwoli to na sprawdzenie, czy w piersi obecne są stwardnienia lub guzki. Na koniec lekko uciskając brodawkę należy sprawdzić, czy nie ma w niej wydzieliny.

Te same ruchy trzeba powtórzyć badając drugą pierś.

rys. 2 – samobadanie piersi, krok 2 – badanie palpacyjne piersi

KROK 3

Ostatnim etapem samobadania jest powtórzenie czynności, które były wykonywane w drugim kroku na leżąco. Aby to łatwiej zrobić, można włożyć pod bark poduszkę. Badanie kończymy sprawdzeniem węzłów chłonnych pod pachami.

rys. 3 – samobadanie piersi, krok 3 – badanie palpacyjne piersi na leżąco

Powtarzanie tego schematu badania co miesiąc zwiększa prawdopodobieństwo wykrycia zmian w piersi we wczesnym stadium choroby. Poświęćmy te kilka minut dla swojego zdrowia raz w miesiącu. Więcej czasu niektórym paniom zajmuje codzienny makijaż.

badanie mutacji w genie brca1 baner

Jakie są czynniki ryzyka nowotworu piersi?

Na początku należy zaznaczyć, że niestety ryzyko powstania nowotworu piersi występuje u każdej kobiety. Jednak u niektórych jest ono zdecydowanie większe. Kto w szczególności jest zagrożony? Jakie są czynniki ryzyka rozwoju takiego nowotworu?

  • Wiek – przytłaczająca większość nowotworów wykrywana jest u kobiet po menopauzie, po 50 r.ż.
  • Czynniki genetyczne – zwiększone ryzyko zachorowania występuje u kobiet, które mają mutacje w genach BRCA1/BRCA2 oraz CHEK2. Jeśli w rodzinie, u krewnych pierwszego stopnia (matka, siostra) występuje rak piersi lub jajnika, jest to wskazaniem do badania genetycznego.
badanie mutacji w genie brca2 baner

Sprawdź szczegóły badań genetycznych dostępnych w ALAB laboratoria:

Badanie 8 mutacji w genie BRCA1 najczęstszych w populacji polskiej oraz mutacji rzadkich

Badanie najczęstszej mutacji (6174delT) w genie BRCA2 oraz około 150 mutacji rzadkich

Badanie mutacji w genie CHEK2 – 4 mutacje

  • Zwiększone stężenie hormonów estrogenowych – u każdej kobiety związane jest z cyklem miesięcznym. Dlatego wczesne wystąpienie pierwszej miesiączki, długi czas miesiączkowania (menopauza po 55 r.ż), późna pierwsza ciąża lub jej brak może predysponować do rozwoju tego nowotworu. Również nadmiar tkanki tłuszczowej – otyłość – sprzyja nadmiarowi estrogenów w organizmie, dlatego otyłość jest poważnym czynnikiem ryzyka tej choroby.
  • Dieta – spożywanie tłuszczów nasyconych pochodzenia zwierzęcego, alkohol, a także żywność przetworzona są czynnikami sprzyjającymi powstawaniu raka piersi.
  • Tryb życia – palenie papierosów oraz brak aktywności fizycznej.
badanie mutacji w genie check2 baner

Czy na nowotwór piersi chorują tylko kobiety?

Nowotwór piersi to choroba kobiet, jednak należy podkreślić, iż w Polsce co roku wykrywa się również kilka przypadków tej choroby u mężczyzn. Sprzyja temu niezdrowy tryb życia, niezdrowa dieta i brak aktywności fizycznej. Czasem przyczyną są czynniki genetyczne. Z tego względu panowie również powinni zwracać uwagę na wszystkie nieprawidłowości gruczołów piersiowych.

Cukrzyca typu 2 (insulinoniezależna)- objawy, przyczyny, badania i leczenie

Agata Strukow
-
0
Cukrzyca typu 2 (insulinoniezależna)- objawy, przyczyny, badania i leczenie

Artykuł został zaktualizowany 10.04.2025 r.

Cukrzyca typu 2 jest epidemią XXI wieku. Warto zdawać sobie sprawę, że na początkowym etapie choroby nie daje żadnych objawów, a jedynym sposobem jej wykrycia są badania laboratoryjne. 

Spis treści

  1. Co to jest cukrzyca typu 2?
  2. Cukrzyca typu 2 – przyczyny. Czy cukrzyca typu 2 jest dziedziczna?
  3. Objawy cukrzycy typu 2
  4. Cukrzyca typu 2 a poziom cukru. Cukrzyca typu 2 – jakie badania należy wykonać?
  5. Insulinooporność a cukrzyca typu 2
  6. Insulinooporność – wstęp do stanu przedcukrzycowego i cukrzycy typu 2
  7. Cukrzyca typu 2 – leczenie
  8. Badanie poziomu glukozy – czy Polacy się badają?

Co to jest cukrzyca typu 2?

Cukrzyca to choroba przewlekła, charakteryzująca się podwyższonym poziomem glukozy we krwi. Większe stężenie glukozy spowodowane jest zaburzonym poziomem insuliny. Może być jej za mało (gdy komórki trzustki nie są w stanie jej produkować) i mamy wówczas do czynienia z cukrzycą typu 1 – cukrzycą insulinozależną lub spada wrażliwość tkanek na insulinę (powstaje zjawisko insulinooporności) i powstaje cukrzyca typu 2 – cukrzyca insulinoniezależna.

Cukrzyca typu 2 stanowi 90-95% wszystkich przypadków cukrzycy. W klasyfikacji ICD-10 cukrzyca insulinoniezależna ma kod E11.

Cukrzyca typu 2 – przyczyny. Czy cukrzyca typu 2 jest dziedziczna?

Cukrzyca typu 2 nazywana jest epidemią XXI wieku, jest jedną z chorób cywilizacyjnych. W Polsce aż 8 mln osób cierpi na zaburzenia gospodarki węglowodanowej, z czego 3 mln choruje na cukrzycę, a 5 mln ma stan przedcukrzycowy.

Przyczyną tak wielkiego problemu jest fakt, iż najważniejszymi przyczynami cukrzycy typu 2 są czynniki związane z niezdrowym stylem życia:

  • nadwaga lub otyłość (BMI ≥ 25 kg/m ² lub obwód talii >80 cm (kobiety) i >94 cm (mężczyźni),
  • niezdrowe nawyki żywieniowe,
  • brak aktywności fizycznej, siedzący tryb życia.

Czynniki sprzyjające zachorowaniu na cukrzycę typu 2 to:

  • nadciśnienie tętnicze – ciśnienie tętnicze krwi ≥140/90 mm Hg,
  • zaburzenia lipidowe – HDL-cholesterol < 40 mg/dl lub/i trójglicerydy > 150 mg/dl,
  • przebyta cukrzyca ciążowa i/lub urodzenie dziecka z masą ciała > 4kg,
  • stan przedcukrzycowy w poprzednim pomiarze – poziom glukozy ≥ 100 mg/dl.

Czynnikiem ryzyka zachorowania na cukrzycę jest również cukrzyca w wywiadzie rodzinnym. Nie jest to jednoznaczne z faktem, iż cukrzyca typu 2 jest dziedziczna, czyli, że jeśli choruje jedno z rodziców, my również zachorujemy. Jednak dane statystyczne wskazują, iż jeśli jeden rodzić lub obydwoje rodzice mają cukrzycę insulinoniezależną, prawdopodobieństwo zachorowania dzieci wzrasta. Dlatego w rodzinach gdzie występuje cukrzyca, należy szczególnie zwracać uwagę na styl życia, aby do minimum zredukować czynniki środowiskowe.

Objawy cukrzycy typu 2

Narastanie poziomu glukozy w cukrzycy i towarzysząca jej insulinooporność trwa przez lata, dlatego choroba długo bywa nierozpoznana. Można śmiało postawić tezę, iż objawem cukrzycy typu 2 jest… brak symptomów. Pomimo tego podwyższone stężenie glukozy od samego początku oddziałuje niekorzystnie na naczynia krwionośne i zwiększa ryzyko późniejszych powikłań.

Objawem, z którym wiele osób kojarzy cukrzycę, jest wzmożone pragnienie. W cukrzycy typu 2 jest to rzadko zgłaszany symptom, obserwowane mogą być natomiast:

  • zmęczenie i osłabienie,
  • zaburzenia koncentracji,
  • problemy z pamięcią,
  • zaburzenia widzenia,
  • skurcze mięśni, ból i drętwienie kończyn.

Cukrzyca typu 2 – objawy skórne

Cukrzyca typu 2 często daje objawy skórne. W szczególności:

  • przedłużone gojenie się ran,
  • nawracające infekcje bakteryjne skóry, np. trądzik,
  • infekcje grzybicze skóry i błon śluzowych, objawiające się np. świądem okolicy narządów płciowych (sromu lub zapalenie żołędzi i napletka),
  • owrzodzenia stóp.

Ze względu na wieloletni bezobjawowy przebieg choroby pierwsze oznaki choroby mogą być już objawami jej powikłań w postaci:

Cukrzyca typu 2 a poziom cukru. Cukrzyca typu 2 – jakie badania należy wykonać?

Diagnostyka cukrzycy typu 2 jest bardzo prosta, w celu rozpoznania cukrzycy insulinoniezalażnej wystarczy poddać się badaniu stężenia glukozy na czczo lub hemoglobiny glikowanej.

  • Cukrzyca – wynik glukozy na czczo dwukrotnie przekracza 125 mg/dl (≥ 126 mg/dl) lub jednorazowe oznaczenie hemoglobiny glikowanej (HbA1c) ≥ 6,5%
  • Nieprawidłowa glikemia – to przedział 100-125 mg/dl i jest wskazaniem do doustnego testu tolerancji glukozy
  • Hipoglikemia – wynik poniżej 70 mg/dl oznacza hipoglikemię, czyli za niski poziom cukru we krwi.

>>> Dowiedz się więcej o hemoglobinie glikowanej

pakiet ryzyko cukrzycy (2 badania) banerek
Ryc 1. Interpretacja stężenia glukozy w surowicy. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.

Pomiar stężenia glukozy w surowicy jednym z najważniejszych badań, które powinniśmy cyklicznie wykonywać. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne informuje, iż – jeśli jesteśmy zdrowi – po ukończeniu 45 r.ż powinniśmy robić to badanie przynajmniej raz na trzy lata. Natomiast jeśli jesteśmy osobą z grupy ryzyka, badanie wykonujemy raz w roku i nie czekamy do 45. urodzin.

Insulinooporność a cukrzyca typu 2

Insulina kluczem dla glukozy – jak to działa?

Czynnikiem niezbędnym w regulacji poziomu glukozy we krwi jest insulina. Śmiało można powiedzieć, że insulina jest kluczem otwierającym drogę glukozy do komórek. Jeśli brakuje klucza, czyli jest za mało insuliny – glukoza pozostaje we krwi. Wydzielanie insuliny jest automatyczne i dostosowuje się do aktualnego poziomu glukozy po każdym posiłku. W nocy, oraz między posiłkami stężenie insuliny jest niewielkie.

Ryc 2. Schemat działania insuliny – glukoza w komórce.

Insulinooporność – wstęp do stanu przedcukrzycowego i cukrzycy typu 2

Czym w ogóle jest insulinooporność, jak się rozwija i jak można ją zbadać? Otóż insulinooporność to spadek wrażliwości tkanek na insulinę. Jak napisaliśmy wyżej, aby glukoza mogła znaleźć się w komórce niezbędny jest klucz, który ją dla glukozy otwiera, czyli insulina. Niestety w pewnym momencie mechanizm zaczyna się zacinać, klucz przestaje działać. Skutkiem tego może być za wysoki poziom cukru we krwi, z czym organizm próbuje sobie poradzić produkując więcej insuliny, aby dać szansę komórkom na przyjęcie glukozy. Efektem tego działania jest z kolei za wysoki poziom insuliny we krwi. Powstaje mechanizm błędnego koła, który może trwać kilka lat. Problemem diagnostycznym na tym etapie jest fakt, iż stężenia glukozy i insuliny na czczo mogą być prawidłowe. Organizm nie radzi sobie dopiero w sytuacji obciążenia pokarmem, dlatego w takich sytuacjach należy rozważyć badanie krzywej cukrowej lub krzywej cukrowej i insulinowej.

Pakiet krzywa cukrowa (3 pomiary glukozy) banerek

Czy na tym etapie występują u pacjenta jakieś objawy? Jeśli przyglądamy się swojemu organizmowi uważnie, to możemy zaobserwować takie symptomy, jak:

  • senność poposiłkowa, szczególnie po posiłku węglowodanowym
  • wzmożony apetyt na słodycze
  • zwiększenie masy ciała i trudności ze zrzuceniem zbędnych kilogramów. Czynnikiem ryzyka jest otyłość brzuszna, czyli obwód talii >80 cm u kobiet i >94 cm u mężczyzn
  • obniżenie nastroju, problemy z koncentracją i pamięcią, rozdrażnienie
  • uczucie ciągłego zmęczenia
  • bóle głowy
  • bóle stawów
  • uczucie zimna
  • zmiany na skórze o typie acanthosis nigricans (rogowacenia ciemnego) – brązowe przebarwienia w okolicach kolan, łokci oraz szyi.
pakiet wskaźnik insulinooporności banerek

Cukrzyca typu 2 – leczenie

Leczenie cukrzycy typu 2 obejmuje poprawę stylu życia, wdrożenie odpowiedniego żywienia oraz leczenie farmakologiczne.

Czy cukrzyca typu 2 jest uleczalna?

Celem leczenia cukrzycy typu 2 jest utrzymywanie poziomu glukozy i hemoglobiny glikowanej na poziomie prawidłowym, aby ochronić chorego przed powstaniem powikłań lub ich dalszym rozwojem.

U osób z wcześniej wykrytym stanem przeducukrzycowym odpowiednie postępowanie może zapobiec lub opóźnić wystąpienie choroby.

Dieta w cukrzycy typu 2

W leczeniu każdej postaci cukrzycy prawidłowe żywienie ma znaczenie kluczowe. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego pacjent z cukrzycą powinien przestrzegać następujących zasad:

  • kontrolować wielkość spożywanych porcji,
  • kontrolować ilość spożywanych węglowodanów,
  • ograniczać spożycie węglowodanów łatwo przyswajalnych, cukru dodanego, cukrów prostych.

Modele żywieniowe zalecane dla osób z cukrzycą to:

Wymienione modele żywieniowe charakteryzuje udział warzyw nieskrobiowych, ograniczenie cukru dodanego i żywności przetworzonej.

Wybór produktów żywnościowych u osób z cukrzycą ułatwia znajomość wartości indeksu glikemicznego (IG) oraz ładunku glikemicznego (ŁG). Wzrost stężenia glukozy po posiłkach jest sprawą indywidualną i może być różny po spożyciu tego samego produktu lub produktów. Warto pamiętać, iż na glikemię poposiłkową może mieć wpływ kolejność spożywania określonych składników, np. korzystne jest spożywanie warzyw, mięsa i ryb (białka) przed produktami skrobiowymi.

Pacjenci z cukrzycą nie powinni spożywać alkoholu.

>>> Przeczytaj też: Dieta cukrzycowa – jak obniżyć poziom cukru we krwi?

Witaminy i suplementy w leczeniu cukrzycy

Suplementacja żadnymi preparatami u osób bez niedoborów nie jest rekomendowana ani celowa, nie poprawia kontroli glikemii ani innych parametrów zdrowotnych.

Wyjątkiem jest suplementacja witaminy D, która musi być prowadzona pod kontrolą jej poziomu we krwi. Po określeniu poziomu niedoboru należy dobrać odpowiednią dawkę suplementacyjną, następne oznaczenia witaminy D są wskazane w celu monitorowania efektywności terapii.

Badanie witaminy D banerek

U pacjentów leczonych długotrwale metforminą może być wskazana suplementacja witaminą B12. Metformina może wywoływać niedobory cyjanokobalaminy.

>>> Przeczytaj też: Metformina a niedobór witaminy B12

Leki na cukrzycę typu 2 nowej generacji

W leczeniu farmakologicznym cukrzycy typu 2 jako leki pierwszego rzutu rekomendowane są metformina oraz leki nowej generacji:

  • inhibitory SGLT2 (flozyny),
  • agoniści receptora GLP-1.

Dobór leków w leczeniu cukrzycy zależy od stanu pacjenta i chorób współistniejących, uwzględnia efekt sercowo-naczyniowy i nefroprotekcyjny (ochronne działanie na nerki) rekomendowanych preparatów.

Pozostałe elementy leczenia cukrzycy: wysiłek fizyczny, prawidłowy sen, palenie tytoniu

W leczeniu cukrzycy duże znaczenie mają również inne elementy stylu życia:

  • wysiłek fizyczny – odpowiedni do wieku oraz stanu zdrowia pacjenta, zwiększa wrażliwość na insulinę, poprawia kontrolę glikemii oraz profil lipidowy,
  • higiena snu – ważny element stylu życia u pacjentów z cukrzycą t.2, należy dbać zarówno o jego jakość jak i odpowiednią długość snu, w przeciwnym wypadku można zaobserwować pogorszenie wyrównania parametrów metabolicznych,
  • zaprzestanie palenia tytoniu.

Czy wiesz, że jakość snu może poprawić medytacja? Przeczytaj: Medytacja – jak działa na stres? Czym jest medytacja, jak zacząć medytować?

Badanie poziomu glukozy – czy Polacy się badają?

Badanie poziomu glukozy w laboratorium jest dostępne dla każdego Polaka. Może je zlecić lekarz rodzinny, ale nawet jeśli mielibyśmy za nie zapłacić, to jest to wydatek rzędu kilkunastu złotych. Zatem czy się badamy?

Narodowy Test Zdrowia Polaków pokazuje, że niestety nie. W roku 2024 tylko 67% Polaków wykonało badanie poziomu glukozy. Im młodsza populacja, tym jest gorzej. Wśród osób pomiędzy 18. a 24. rokiem życia badanie wykonało tylko 51%.

Co czternasty dorosły Polak nigdy w swoim życiu nie zbadał poziomu glukozy.

Apelujemy: nie bądź statystycznym Polakiem i badaj poziom glukozy! Oznaczanie stężenia glukozy to jedyny sposób aby wykryć cukrzycę na wczesnym etapie choroby, gdy można zapobiec jej powikłaniom.

Piśmiennictwo

  1. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2024 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Current Topics in Diabetes 2023 | Curr Top Diabetes, 2023; 4 (3-4)
  2. https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/238,klasyfikacja-zaburzen-gospodarki-weglowodanowej
  3. https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/268,wywiad-u-chorego-na-cukrzyce
  4. Narodowy Test Zdrowia Polaków 2024 https://ocdn.eu/medonet/medonet/Raport_Narodowy_Test_Zdrowia_Polakow_2023.pdf
  5. https://www.termedia.pl/diabetologia/Prawie-8-mln-Polakow-ma-cukrzyce-lub-stan-przedcukrzycowy,58914.html

Alergia pokarmowa – z czym się wiąże?

Martyna Szalińska
-
0
Alergia pokarmowa – z czym się wiąże?

Czy alergia pokarmowa to częsty problem? Co warto o niej wiedzieć i czym jest wielka ósemka alergenów? Jak wygląda diagnostyka alergii pokarmowej? Zapraszamy do lektury!

Spis treści:

  1. Skala alergii pokarmowej i wielka ósemka alergenów
  2. Fakty dotyczące alergii, które warto znać
  3. Nowa ścieżka w diagnostyce alergii – alergologia molekularna
  4. Diagnostyka oparta na molekułach alergenowych to krok milowy w alergologii

Alergia pokarmowa bywa nieprzewidywalna. Niektóre produkty powodują objawy dopiero po spożyciu ich w większej ilości, inne dają o sobie znać już po jednym kęsie. Są produkty, które uczulają wyłącznie na surowo, natomiast po ugotowaniu nie stanowią problemu. Niekiedy pokarm może wywołać reakcję przy jednej okazji, a przy innej jest zupełnie nieszkodliwy. Niepożądane reakcje na pokarm nazywamy nadwrażliwością, jeżeli jednak został potwierdzony mechanizm immunologiczny związany z produkcją przeciwciał IgE to właściwym określeniem będzie alergia pokarmowa.

Do rozwoju alergii dochodzi, gdy nasz układ odpornościowy staje się nadopiekuńczy i coś stosunkowo nieszkodliwego zostaje uznane za zagrożenie. „Atak obronny” organizmu może przyczynić się do bardzo wielu uporczywych objawów – od zatkanego nosa, po zagrażające życiu, ciężkie reakcje ogólnoustrojowe.

>> Sprawdź: Wstrząs anafilaktyczny – objawy, przyczyny, diagnostyka, pierwsza pomoc

Skala alergii pokarmowej i wielka ósemka alergenów

Na całym świecie problem alergii na pokarmy staje się coraz poważniejszy, dotyczy to szczególnie krajów rozwiniętych. Narastający problem uzależniony jest od zmian klimatycznych, zanieczyszczeń gleby i powietrza, upatruje się go w paleniu papierosów, nadużywaniu antybiotyków. Bardzo duże znaczenie mają także dieta i styl życia.

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z powodu alergii pokarmowych IgE-zależnych może cierpieć już ponad 20 proc. populacji świata. Większość z nich (60 %) to kobiety, a częstotliwość ich występowania wśród dzieci do 5. roku życia zwiększyła się dwukrotnie w ostatniej dekadzie. W Polsce nie mamy dokładnych danych epidemiologicznych o skali alergii pokarmowej.

Alergia pokarmowa może ujawniać się szeregiem rozmaitych objawów: biegunek, wymiotów, pokrzywki, duszności, obrzęku języka czy groźnego wstrząsu anafilaktycznego. Objawy alergii pokarmowej występują najczęściej u niemowląt i dzieci, ale mogą pojawić się w każdym wieku. Najczęstsze alergie pokarmowe u dorosłych to alergia na skorupiaki i mięczaki, a także orzechy, orzeszki ziemne i ryby.

Istnieje ponad 170 pokarmów, które według doniesień wywołują reakcję alergiczną, ale osiem określonych rodzajów żywności odpowiada za ponad 90% z nich. Wielka ósemka to:

  • mleko,
  • jajka,
  • orzeszki ziemne,
  • orzechy,
  • pszenica,
  • soja,
  • ryby,
  • skorupiaki.

Amerykańska instytucja rządowa FDA – Agencja Żywności i Leków rozszerzyły dotychczasową listę o dziewiąty alergen, którym jest sezam. Amerykańskie prawo od 1 stycznia 2023 wymaga od producentów żywności deklarowania obecności sezamu jako głównego alergenu pokarmowego na etykiecie każdej żywności. Ponadto rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej w liście najpopularniejszych alergenów wymienia również selera, gorczycę i ich produkty pochodne.

Fakty dotyczące alergii, które warto znać

1. Alergia pokarmowa to nie to samo, co nietolerancja pokarmowa

Jeżeli chodzi a alergię pokarmową i nietolerancję pokarmową, należy pamiętać że nie można używać tych pojęć zamiennie. W alergii pokarmowej układ odpornościowy traktuje białka obecne w pożywieniu jako zagrożenie. Silne objawy mogą wystąpić nawet po śladowej ilości pokarmu, a nawet wystarczy samo wdychanie oparów zawierających dany alergen. Mogą to być reakcje zagrażające życiu. Natomiast nietolerancja pokarmowa wiąże się z niedoborem lub brakiem enzymów. Najczęściej mówimy o nietolerancji laktozy, fruktozy czy histaminy, nie ma tutaj udziału nasz układ immunologiczny. Zazwyczaj objawy występują po zjedzeniu znacznej ilości problematycznej żywności, w przeciwieństwie do alergii nie są to reakcje zagrażające życiu.

>> Zobacz: Nietolerancja histaminy czy alergia? Czym się różnią i dlaczego łatwo je pomylić?

2. Groźne kofaktory reakcji alergicznej

Przebieg reakcji alergicznej zależy od wielu czynników. Na uwagę zasługują dodatkowe czynniki wzmacniające przebieg reakcji alergicznych tzw. kofaktory. U niektórych osób z alergią pokarmową objawy pojawiają się tylko w ich obecności. Do najważniejszych kofaktorów wśród dzieci zaliczamy wysiłek fizyczny i infekcje. U dorosłych – wysiłek fizyczny, leki, alkohol i stres.

Dla przykładu – w surowych owocach i warzywach największa ilość alergenów znajduje się w skórce. Niektórzy pacjenci tolerują owoce i warzywa po obraniu (w skórce znajduje się wysokie stężenie białek LTP), jednak reakcje alergiczne u tych chorych mogą nadal wystąpić, w szczególności właśnie w obecności kofaktora reakcji alergicznej – wysiłek fizyczny, menstruacja, spożycie alkoholu, przyjmowanie niesterydowych leków przeciwzapalnych, podczas infekcji.

Literatura podaje, że udział kofaktorów w ciężkich reakcjach ogólnoustrojowych jest istotna, czynniki te były niezbędne do wywołania reakcji u 58,1% pacjentów. Wiemy również, że reakcje anafilaktyczne powiązane z kofaktorami mają cięższy przebieg.

3. Leczenie alergii pokarmowej wyłącznie przez unikanie alergenów

W alergii pokarmowej nie mamy do dyspozycji szczepionek odczulających, jak to ma miejsce w alergii wziewnej. Podstawowa zasada leczenia alergii pokarmowej to: edukacja, eliminacja, epinefryna. Identyfikacja pokarmów uczulających, szeroka edukacja, unikanie uczulających produktów, a w ciężkich przypadkach wspomaganie leczeniem farmakologicznym, w tym ratująca życie adrenalina w strzykawce u osób z zagrożeniem wstrząsu anafilaktycznego.

4. Dziecko może wyrosnąć z alergii pokarmowej, jest to możliwe

Z alergii można wyrosnąć, ale to zależy od jej rodzaju i ciężkości. Badania wykazały, że od 60% do 80% dzieci z alergią na mleko lub jajka wyrośnie z alergii na te pokarmy przed ukończeniem 16. roku życia. Obecne możliwości diagnostyczne pozwalają nam kontrolować ten proces. I tak okresowe mierzenie poziomu przeciwciał dla owomukoidu – jaja, czy kazeiny – głównego białka mleka i ich spadek będzie świadczył o nabywaniu tolerancji – „wyrastaniu z alergii”.

W przypadku pozostałych alergenów odsetek pacjentów, którzy wyrosną z alergii nie jest tak optymistyczny. Dla orzeszków ziemnych będzie to tylko 20% dzieci, dla orzechów (14%), a w alergii na ryby i skorupiaki (4-5%).

Jak podaje WHO, badania epidemiologiczne pokazują, że wśród niemowląt uczulonych na pokarmy około 80% dzieci osiągnie tolerancję do piątych urodzin, ale u 35% z nich może dojść do nadwrażliwości na inne pokarmy.

5. Zespół pyłkowo-pokarmowy nie jest alergią pokarmową

Niektórzy pacjenci odczuwają swędzenie w jamie ustnej i gardle, czasami z łagodnym obrzękiem, bezpośrednio po zjedzeniu świeżych owoców lub warzyw. Jest to tzw. zespół pyłkowo-pokarmowy, wywołany przez alergeny reagujące krzyżowo, obecne zarówno w pyłku, jak i surowych owocach czy warzywach. Nie jest to alergia pokarmowa, chociaż objawy występują po pożywieniu, co może być mylące. Prawdziwą przyczyną jest alergia na pyłki.

O reakcji krzyżowej mówimy wtedy, gdy alergeny wykazują znaczne podobieństwo w budowie między sobą. Na przykład osoby uczulone na pyłek brzozy mogą reagować objawami po spożyciu jabłka (alergeny brzozy i jabłka mają w składzie białko o zbliżonej budowie). Prawdziwą przyczyną uczulenia jest pyłek brzozy, natomiast uczulenie na jabłko to wynik krzyżowej. Ustalenie charakteru alergii, daje nam również informacje, że to samo jabłko z dużym prawdopodobieństwem poza okresem pylenia brzozy będzie dobrze tolerowane, jak również to, że obróbka termiczna zniweluje właściwości alergizujące, a czasami wystarczy samo obranie jabłka ze skórki, aby było dobrze tolerowane.

alergie krzyżowe pokarmowe infografika
Najczęstsze pokarmowe alergie krzyżowe

6. „Kleszczowa” alergia na czerwone mięso

Rozwinięcie się reakcji alergicznej na czerwone mięso – wołowina, wieprzowina, baranina, cielęcina, żelatyna (zespół alfa-gal) może być powodowane ukąszeniem występującego w Australii, Meksyku i USA kleszcza Amblyomma americanum z charakterystyczną białą plamką na grzbiecie (Lone Star). Obszar występowania tego rodzaju kleszcza stale się zwiększa i wkrótce może sięgnąć Kanady.

Do objawów należą obrzęk warg, gardła, trudności w oddychaniu i spadek ciśnienia krwi, w niektórych przypadkach poważnie zagrażające życiu. Od spożycia mięsa do pierwszych objawów upływa od 3 do 6 godzin, dlatego trudno powiązać skutek i przyczynę – zwykle alergie dają objawy do około 2 godzin. W Stanach Zjednoczonych notowane przypadki odkleszczowej alergii są coraz częstsze. Mamy tu kolejny przykład reakcji krzyżowej, tym razem na substancję obecną zarówno w ślinie kleszcza, jak i czerwonym mięsie (alergen o budowie wielocukru). Alergia jest tak silna, że wiele osób nie może już wrócić do jedzenia mięsa. Jest to pierwsza znana alergia pokarmowa związana z węglowodanem, a nie białkiem.

>> Więcej na ten temat znajdziesz w artykule: Ukąszenie przez kleszcza i alergia na czerwone mięso – co mają ze sobą wspólnego?

Nowa ścieżka w diagnostyce alergii – alergologia molekularna

Aby skutecznie zapobiegać reakcji alergicznej najważniejsza jest prawidłowa identyfikacja pokarmu wywołującego alergię. W momencie kiedy zgłaszamy się do alergologa, ocena profilu uczulenia z krwi np. w badaniach panelowych zazwyczaj wykazuje silną odpowiedź na wiele alergenów, bardzo często wziewnych, jak i pokarmowych. Zarówno klasyczne testy serologiczne, jak i szeroko wykorzystywane w gabinetach lekarskich testy skórne oparte są na ekstraktach alergenów. Ten ekstrakt to tzw. wodny wyciąg, który jest mieszaniną wielu białek danego alergenu. Dla właśnie tej mieszaniny oznaczamy poziom przeciwciał IgE.

Oba rodzaje testów są kluczowym elementem na początkowym etapie diagnostyki alergii. Wskazują nam źródła uporczywych objawów. Jednak pamiętajmy, że szczególnie u pacjentów wielouczuleniowych nie zawsze robią to wiarygodnie. Dopiero precyzyjna diagnostyka z wykorzystaniem molekularnych cząstek alergenów, dla których mierzymy poziom przeciwciał pozwala ujawnić reaktywność krzyżową i wskazać prawdziwy czynnik alergizujący. Ponadto wykorzystanie diagnostyki molekularnej pozwala przewidzieć ciężkość reakcji. To wszystko sprawia, że diagnoza w połączeniu z objawami klinicznymi będzie pewna a zastosowane leczenie, czy zalecenia dietetyczne skuteczne.

Panel molekularny alergii ALEX - 295 alergenów banerek

Alergologia molekularna to zarówno pojedyncze oznaczenia molekuł, jak i duże ich panele – platformy molekularne. System ten usprawnia procedurę postępowania z pacjentem w gabinecie alergologa, dostarczając kompleksowy i szczegółowy profil uczuleniowy, a wszystko za pomocą jednorazowego pobrania krwi. Testy molekularne mają swój szczególny udział w alergii pokarmowej, tutaj poznanie cząstek uczulających jest niezwykle ważne nie tylko dla zdrowia, ale i życia pacjenta.

Profil uczuleniowy

Poniższa tabela zawiera wybrane białka uczulające, które wiążą się z ciężkim przebiegiem alergii. Jeżeli jesteśmy uczuleni na poniższe alergeny, istnieje wysokie prawdopodobieństwo ciężkich reakcji ogólnoustrojowych. Ustalenie tak dokładnego profilu uczuleniowego możliwe jest dopiero dzięki zastosowaniu diagnostyki molekularnej.

MLEKOKazeina – Bos d 8
JAJKOOwomukoid – Gal d 1
ORZESZKI ZIEMNEBiałka zapasowe – Ara h 1, Ara h 2, Ara h 3, Ara h 6, Oleozyna – Ara h 15
SOJABiałka zapasowe – Gly m 5, Gly m 6, Gly m 8
ORZECH NERKOWCABiałka zapasowe – Ana o 2 , Ana o 3
PSZENICA ZWYCZAJNAInhibitor alfa-amylazy I trypsyny – Tri aA_TI, Omega 5-gliadyna – Tri a 19
KREWETKATropomiozyna – Pen m 1, Inne- Pen m 2, Pen m 3, Pen m 4
DORSZParwalbumina – Gad c 1/ Gad m 1

Diagnostyka oparta na molekułach alergenowych to krok milowy w alergologii

Wśród dużych paneli molekularnych na szczególną uwagę zasługuje test ALEX. ALEX to największy panel molekularny, aż 295 alergenów w jednym teście, badanie wykonamy bez skierowania i przerywania stosowanego leczenia. Test jest odpowiedni dla każdego, od 6 mż. Test ALEX to kompletna diagnostyka dla alergenów wziewnych – pyłki roślin (trawy, chwasty, drzewa), sierści zwierząt, mikroorganizmów i zarodników pleśni. Dla alergenów pokarmowych, w tym orzechów i roślin strączkowych, ryb, owoców morza, czy protein zwierzęcych. Test zapewnia diagnostykę alergii również dla jadu owadów i lateksu.

Poniżej grupy i liczba alergenów w teście ALEX:

alergia pokarmowa

Test ALEX – wykonaj test:

  • aby ustalić przyczynę reakcji alergicznej
  • aby zidentyfikować reakcje krzyżowe
  • jeśli podejrzewasz alergię pokarmową
  • aby znaleźć przyczynę reakcji anafilaktycznych
  • w celu określenia ryzyka ciężkich reakcji na alergeny
  • aby przewidzieć skuteczność swoistej immunoterapii
  • aby dopasować odpowiednie zalecenia dietetyczne
  • u dzieci z objawami alergii
  • jeżeli jesteś w ciąży

Wybierz odpowiedni wariant testu dla siebie:

>> ALEX Panel 295 Diagnostyka molekularna alergii z konsultacją wyniku

>> ALEX Panel 295 Diagnostyka molekularna alergii (bez konsultacji)

Page 166 of 173
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173
1...165166167...173Strona 166 z 173

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.