Infekcje intymne należą do najczęstszych dolegliwości ginekologicznych i urologicznych, z którymi pacjenci zgłaszają się do lekarza. Przynajmniej raz w życiu doświadcza ich nawet 75% kobiet, a także wielu mężczyzn. Mogą mieć podłoże bakteryjne, grzybicze, ale również wirusowe – a ich objawy często są uciążliwe i znacząco obniżają komfort życia. Dowiedz się, jakie są przyczyny i objawy infekcji intymnych, jak je zdiagnozować oraz na czym polega ich leczenie.

Spis treści:

1. Przyczyny infekcji intymnych
   • Infekcja intymna bakteryjna
   • Infekcja intymna grzybicza
2. Objawy infekcji intymnej u kobiet
3. Nawracające infekcje intymne – co mogą oznaczać?
4. Infekcje intymne u mężczyzn
5. Infekcje intymne – jakie badania wykonać?
6. Jak leczyć infekcję intymną?
   • Czym grozi nieleczona infekcja intymna?
7. Infekcje intymne: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
8. Infekcje intymne: podsumowanie informacji

Przyczyny infekcji intymnych

Infekcje intymne rozwijają się wskutek zaburzenia naturalnej równowagi mikrobiologicznej narządów płciowych. U zdrowej kobiety dominującą rolę odgrywają pałeczki kwasu mlekowego, które chronią przed namnażaniem się drobnoustrojów chorobotwórczych poprzez utrzymanie kwaśnego pH pochwy oraz produkcję czynników przeciwzapalnych. Zmniejszenie ich liczebności sprzyja namnażaniu się drobnoustrojów chorobotwórczych.

Czynniki mogące przyczynić się do infekcji intymnej to:

• antybiotykoterapia,
• zaburzenia hormonalne,
• miesiączka,
• nieprawidłowa higiena intymna,
• częste zmiany partnerów seksualnych,
• palenie papierosów,
• przewlekły stres.

Infekcja intymna bakteryjna

Bakteryjne zapalenie pochwy rozwija się, gdy liczba pałeczek kwasu mlekowego spada, a miejsce to zajmują bakterie beztlenowe, m.in. Gardnerella vaginalis, Mycoplasma, Prevotella. Drobnoustroje nie pochodzą z zewnątrz, ale stanowią naturalny element mikroflory pochwy. Szacuje się, że nawet 60% kobiet w wieku reprodukcyjnym przynajmniej raz w życiu cierpi na bakteryjną infekcję intymną.

Na skutek zaburzeń mikroflory pochwy może rozwinąć się również tlenowe zapalenie pochwy. Jest ono wynikiem nadmiernego wzrostu jednego lub więcej gatunków bakterii tlenowych (np. E.coli, Streptococcus, Enterococcus), które normalnie występują w pochwie w śladowych ilościach lub pochodzą z innych rejonów ciała (np. z przewodu pokarmowego lub ze skóry).

Infekcja intymna grzybicza

W przeważającej większości przypadków (około 90%) przyczyną grzybiczej infekcji intymnej są grzyby z rodzaju Candida, a konkretnie Candida albicans. Drobnoustroje te bytują w organizmie człowieka (w jelitach, jamie ustnej, na skórze) jako element naturalnej flory, nie powodując żadnych dolegliwości. Problem zaczyna się w momencie, gdy w wyniku osłabienia odporności lub zaburzenia mikrobiomu dochodzi do ich nadmiernego namnażania.

>> Zobacz także: Objawy, przyczyny i leczenie grzybicy pochwy

Objawy infekcji intymnej u kobiet

Objawy infekcji intymnej u kobiet są zróżnicowane i zależą od rodzaju patogenu. Należy zdawać sobie sprawę, że zakażenie może też przebiegać bezobjawowo.

Objawy infekcji intymnej bakteryjnej to:

• białe, kremowe lub szare upławy (o ropnym charakterze w przypadku tlenowego zapalenia pochwy),
• nieprzyjemny zapach z pochwy (określany jako “rybi” przy infekcji bakteriami beztlenowymi i “gnilny” przy infekcji bakteriami tlenowymi),
• ból podczas stosunku,
• pieczenie,
• obrzęk błony śluzowej.

Do objawów grzybiczej infekcji intymnej należą: gęste, białawe upławy o grudkowatej konsystencji, silny, uporczywy świąd i pieczenie sromu oraz pochwy, a także bolesność i zaczerwienienie okolic intymnych, dyskomfort podczas oddawania moczu (dyzuria) oraz bolesność podczas stosunku płciowego (dyspareunia).

Nawracające infekcje intymne – co mogą oznaczać?

Częste infekcje intymne mogą sugerować, że istnieją czynniki sprzyjające zakażeniu, które nie zostały prawidłowo rozpoznane lub wyeliminowane. Nawroty bakteryjnej waginozy zwykle wskazują na brak przywrócenia prawidłowej mikroflory pochwy po leczeniu, zbyt krótką terapię lub predyspozycje osobnicze.

Nawracające infekcje intymne grzybicze zdarzają się u kobiet, które są często poddawane antybiotykoterapii, cierpią na zaburzenia odporności (spowodowane chorobami lub lekami), cukrzycę lub niedokrwistość. Przyczyną częstych zakażeń może być także partner seksualny, który sam choruje na grzybicę.

Infekcje intymne u mężczyzn

Infekcje intymne u mężczyzn występują rzadziej niż u kobiet. Najczęstszą z nich jest kandydoza wywołana przez drożdżaki z rodzaju Candida albicans. Zakażenie obejmuje typowo napletek i żołądź, a niekiedy rozszerza się również na pachwiny i w kierunku odbytu. Czynnikami sprzyjającymi grzybiczej infekcji intymnej u mężczyzn są:

• niedobór odporności, w tym zakażenie wirusem HIV,
• cukrzyca,
• antybiotykoterapia,
• urazy mechaniczne,
• nieodpowiednia higiena,
• stosunek seksualny z osobą chorującą na grzybiczą infekcję intymną.

Objawy grzybiczej infekcji intymnej u mężczyzn to głównie świąd, obrzęk, zaczerwienienie napletka i żołędzi, ból podczas oddawania moczu. Pod napletkiem może pojawić się wydzielina o nieprzyjemnym zapachu.

>> Zobacz także: Grzybica penisa – objawy, przyczyny i leczenie

Infekcje intymne – jakie badania wykonać?

Objawy infekcji intymnej są wskazaniem do konsultacji ginekologicznej lub urologicznej. Lekarz przeprowadza badanie przedmiotowe oraz zleca testy diagnostyczne – np.:

• ocenę biocenozy pochwy,
• ocenę pH pochwy,
• wymaz i posiew z dróg moczowo-płciowych (z pochwy, cewki moczowej),
• testy w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową.

>>>Przeczytaj też: Choroby przenoszone drogą płciową

W przypadku nawracających infekcji intymnych lekarz może rozszerzyć diagnostykę o testy laboratoryjne oceniające ogólny stan organizmu – m.in. morfologię krwi, stężenie glukozy, żelaza i ferrytyny.

Jak leczyć infekcję intymną?

Leczenie infekcji intymnej dopasowywane jest to czynnika etiologicznego. Zakażenia bakteryjne wymagają antybiotykoterapii (doustnej lub dopochwowej). Wskazane jest zlecenie terapii  na podstawie antybiogramu.

Leczenie grzybiczych infekcji intymnych polega na stosowaniu leków przeciwgrzybiczych o działaniu miejscowym (w postaci kremów, maści lub globulek). W cięższych przypadkach do terapii włączane są również leki doustne.

W trakcie leczenia grzybiczej infekcji intymnej konieczne jest wstrzymanie się od współżycia. Jeżeli źródłem zakażenia może być partner, konieczne jest wdrożenie terapii również u niego.

Czym grozi nieleczona infekcja intymna?

Nieleczone infekcje intymne mogą mieć poważne konsekwencje zdrowotne. U kobiet sprzyjają rozwojowi stanów zapalnych macicy i jajników, co z kolei może skutkować problemami z zajściem w ciążę, a nawet niepłodnością. Natomiast w ciąży zwiększają ryzyko poronienia  i porodu przedwczesnego. U mężczyzn zakażenia mogą prowadzić do zapalenia prostaty, zwężenia cewki moczowej, stulejki, czy nawet zniekształcenia żołędzi.

>>>Przeczytaj też: Jak często wykonywać badania w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową?

Infekcje intymne: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące objawów i leczenia infekcji intymnych.

Infekcje intymne: podsumowanie informacji

• Najczęściej infekcje intymne mają podłoże bakteryjne lub grzybicze.
• Podstawą diagnostyki infekcji intymnych są wywiad i badanie lekarskie oraz badania mikrobiologiczne, w tym wykonanie posiewu.
• Nieleczone infekcje intymne mogą prowadzić do poważnych powikłań, w tym problemów z płodnością.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

1. https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/choroby/256372,bakteryjne-zapalenie-pochwy (dostęp 05.09.2025)
2. https://podyplomie.pl/ginekologia/17012,nawrotowe-zapalenie-sromu-i-pochwy-porady-dotyczace-leczenia (dostęp 05.09.2025)
3. M. Romanik i in., Zapalenie pochwy powodowane przez bakterie tlenowe – problemy diagnostyki i leczenie, Ginekol Pol. 2007, 78, 488–491
4. https://www.forumginekologii.pl/artykul/ostre-i-przewlekle-infekcje-grzybicze-sromu-i-pochwy-standardy-terapeutyczne (dostęp 05.09.2025)
5. https://podyplomie.pl/ginekologia/38023,praktyczne-aspekty-leczenia-bakteryjnej-waginozy-oraz-zakazen-pochwy-o-nieznanej-etiologii-rola (dostęp 05.09.2025)
6. https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/choroby/256370,grzybicze-zapalenie-sromu-i-pochwy (dostęp 05.09.2025)

Wraz z nadejściem chłodniejszych miesięcy powracają sezonowe zagrożenia dla naszego zdrowia – w tym grypa. To ostra choroba wirusowa układu oddechowego, która może mieć różne nasilenie i obraz kliniczny. Na ciężki przebieg i powikłania narażone są głównie małe dzieci, seniorzy, ciężarne oraz osoby chorujące przewlekle. Sprawdź, jak przygotować się na sezon grypowy i skutecznie zapobiegać grypie.

Spis treści:

1. Sezon grypowy: czym jest i ile trwa?
2. Jak zapobiegać grypie?
3. Grypa: profilaktyka zakażeń wśród dzieci i dorosłych
   • Mycie rąk podczas sezonu grypowego
   • Omijanie zatłoczonych miejsc jako działanie profilaktyczne
   • Wzmacnianie odporności w trakcie sezonu grypowego
4. Badania laboratoryjne przy zakażeniu wirusem grypy: dlaczego są ważne?
5. Jak zapobiegać grypie: wskazówki i odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Sezon grypowy: czym jest i ile trwa?

Sezon grypowy to coroczny okres, w którym wirusy grypy typu A i B szerzą się w populacji ze szczególną intensywnością. W tym czasie obserwuje się ogniska lokalnych zachorowań oraz epidemie, a co kilkanaście lub kilkadziesiąt lat również pandemie. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) każdego roku pełnoobjawowa grypa rozwija się u 20-30% dzieci i 5-10% dorosłych.

Sezon grypowy na półkuli północnej trwa od października do kwietnia. Szczyt zachorowań w Polsce przypada na miesiące zimowe, najczęściej w lutym. Należy przy tym pamiętać, że w poszczególnych latach sezon grypowy może się wydłużyć nawet do maja. Dynamika rozwoju zakażeń zależy od czynników środowiskowych, poziomu zaszczepienia populacji oraz mutacji wirusów.

>> Sprawdź: Grypa u dzieci

Jak zapobiegać grypie?

Ponieważ grypa jest wywoływana przez wirusy, antybiotyki nie działają w jej leczeniu ani profilaktyce. Podstawowym i najskuteczniejszym sposobem zapobiegania grypie i jej ciężkiemu przebiegowi są szczepienia ochronne. Zaszczepić można się przez cały sezon grypowy, ale rekomendowane jest zrobienie tego przed szczytem zachorowań – najlepiej wczesną jesienią.

Ponieważ wirus grypy bardzo szybko mutuje, Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) co roku rekomenduje skład szczepionki na podstawie globalnego monitoringu krążących szczepów. W Polsce dostępne są obecnie szczepionki czterowalentne, czyli takie, które chronią jednocześnie przed czterema dominującymi szczepami wirusa (dwoma typami A oraz dwoma liniami typu B). Preparaty występują w formie inaktywowanej, podawanej w zastrzyku.

Najnowsze rekomendacje Europejskiej Agencji Leków na sezon grypowy 2025/2026 dotyczą następujących szczepów

• A/Victoria/4897/2022 (H1N1)pdm09-like virus;
• A/Croatia/10136RV/2023 (H3N2)-like virus;
• B/Austria/1359417/2021 (B/Victoria lineage)-like virus.

Szczepionki na grypę są szczególnie zalecane osobom z grup ryzyka – głównie dzieciom, seniorom, kobietom w ciąży, pacjentom z przewlekłymi chorobami płuc i serca oraz osobom z obniżoną odpornością. Jeżeli nie ma przeciwwskazań, preparat można podać już od 6. miesiąca życia. Jednak szczepić powinien się każdy, kto chce chronić siebie i swoich bliskich, ponieważ szczepienia mają również efekt populacyjny – ograniczają rozprzestrzenianie się wirusa w społeczeństwie.

>>>Przeczytaj też: Grypa – ostra choroba zakaźna układu oddechowego

Grypa: profilaktyka zakażeń wśród dzieci i dorosłych

Samo szczepienie to nie wszystko. Profilaktyka grypy obejmuje także codzienne nawyki higieniczne i prozdrowotne. Wirus grypy przenosi się drogą powietrzną i kropelkową – najczęściej w trakcie kaszlu, kichania czy rozmowy z osobą chorą. Zakażenie może nastąpić również przez kontakt ze skażonymi powierzchniami.

Mycie rąk podczas sezonu grypowego

Ręce stanowią jeden z głównych wektorów przenoszenia patogenów. Dotykamy nimi twarzy, ust, nosa, a także przedmiotów wspólnego użytku, na których wirus może przetrwać nawet kilka godzin. Dlatego regularne, staranne i prawidłowe mycie rąk jest jedną z najprostszych i najskuteczniejszych metod fizycznego usunięcia drobnoustrojów ze skóry.

Ręce należy myć:

• w ciepłej wodzie z mydłem,
• około 20-30 sekund,
• z uwzględnieniem przestrzeni między palcami, grzbietów palców oraz okolic kciuków.

W sytuacjach, gdy mycie rąk nie jest możliwe, należy używać płynów lub żeli na bazie alkoholu. Nawykiem, którego trzeba bezwzględnie unikać, jest dotykanie nieumytymi rękami okolic oczu, nosa i ust.

Omijanie zatłoczonych miejsc jako działanie profilaktyczne

W sezonie grypowym warto ograniczyć wizyty w zatłoczonych miejscach – zwłaszcza gdy w danym regionie obserwuje się wzrost zachorowań. Przebywanie w środkach komunikacji publicznej, galeriach handlowych czy innych zamkniętych przestrzeniach, w których gromadzi się wiele osób, zwiększa ryzyko kontaktu z wirusem. Jeżeli unikanie takich sytuacji nie jest możliwe, pomocne może być noszenie maseczek ochronnych. Osoby chore powinny pozostać w domu, aby nie narażać innych na zakażenie.

>> Przeczytaj: Sezonowe zakażenia układu oddechowego – ostre zakażenia górnych dróg oddechowych

Wzmacnianie odporności w trakcie sezonu grypowego

Ważną rolę w profilaktyce grypy odgrywa silny układ odpornościowy. Należy zadbać o dobrze zbilansowaną dietę bogatą w świeże warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty, a także kwasy omega-3. Równie istotne są: regularna aktywność fizyczna, odpowiednia ilość snu, nabycie umiejętności radzenia sobie ze stresem oraz suplementacja witamin i minerałów w razie stwierdzenia ich niedoborów w badaniach laboratoryjnych.

>> Zobacz także: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?

Badania laboratoryjne przy zakażeniu wirusem grypy: dlaczego są ważne?

Grypa może przypominać inne infekcje dróg oddechowych. Wykonanie badań laboratoryjnych – m.in. szybkich testów metodą RT-PCR – pozwala na podjęcie odpowiedniego leczenia, uniknięcie niepotrzebnej antybiotykoterapii oraz na izolację chorego, co może powstrzymać łańcuch transmisji wirusa w jego otoczeniu.

Jak zapobiegać grypie: wskazówki i odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące profilaktyki grypy.

Opieka merytoryczna: lek. Maria Wydra

Bibliografia

1. E. Szymczuk, A. Woźniak-Kosek, Grypa, Lekarz Wojskowy 4/2019
2. A.J. Sybilski i in., Rekomendacje postępowania w grypie u dzieci – KOMPAS GRYPA 23/24. Aktualizacja na sezon 2023/2024, Pediatr Med Rodz 2023; 19 (4): 273–283
3. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.10.3.2. (dostęp 02.09.2025)
4. https://szczepienia.pzh.gov.pl/jaki-bedzie-sklad-szczepionek-przeciw-grypie-w-sezonie-2025-2026/ (dostęp 02.09.2025)
5. https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/grypa/ (dostęp 02.09.2025)

Choć botulizm występuje stosunkowo rzadko, jego konsekwencje mogą być bardzo poważne. Zatrucie wywołuje toksyna botulinowa – silna neurotoksyna produkowana przez bakterie Clostridium botulinum. W tym artykule wyjaśniamy, czym jest botulizm, jakie są jego objawy i jak wygląda leczenie. Podpowiadamy również, jak skutecznie zapobiegać zatruciu, zwłaszcza podczas domowego przygotowywania żywności.

Spis treści:

1. Co to jest botulizm?
2. Rodzaje botulizmu
3. Zatrucie jadem kiełbasianym – jak przebiega?
4. Zatrucie jadem kiełbasianym – jakie daje objawy?
   • Botulizm niemowlęcy – objawy
   • Zatrucie jadem kiełbasianym u dorosłych – objawy
5. Diagnostyka botulizmu
6. Jak leczyć zatrucie jadem kiełbasianym?
7. Profilaktyka – jak zapobiegać botulizmowi?
8. Botulizm: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
9. Zatrucie jadem kiełbasianym: podsumowanie informacji

Co to jest botulizm?

Botulizm to choroba wywołana przez neurotoksynę botulinową, produkowaną przede wszystkim przez bakterie Clostridium botulinum. Znacznie rzadziej toksynę tę wytwarzają również Clostridium butyricum i Clostridium baratii. Bakterie rozwijają się w warunkach beztlenowych i wydzielają jad kiełbasiany, który powoduje porażenie wiotkie mięśni. Zatrucie ma charakter ogólnoustrojowy i w ciężkich przypadkach może prowadzić do niewydolności oddechowej, a nawet zgonu.

Rodzaje botulizmu

Botulizm może przybierać różne postaci w zależności od drogi zakażenia:

• Botulizm pokarmowy – najczęstszy, spowodowany spożyciem pokarmu zawierającego toksynę.
• Botulizm niemowlęcy – występuje u dzieci poniżej 12. miesiąca życia. Powstaje w wyniku kolonizacji jelit przez bakterie Clostridium botulinum.
• Botulizm przyranny – rozwija się, gdy spory bakterii dostaną się do zanieczyszczonej rany.
• Botulizm jatrogenny – występuje po zastosowaniu toksyny botulinowej w zabiegach medycznych lub estetycznych.
• Botulizm inhalacyjny – bardzo rzadki, może pojawić się np. w wyniku bioterroryzmu.

>> Przeczytaj również: Zakażenia i zatrucia pokarmowe w okresie letnim

Zatrucie jadem kiełbasianym – jak przebiega?

Pierwsze objawy botulizmu pojawiają się zazwyczaj od 12 do 72 godzin po ekspozycji. W niektórych przypadkach mogą wystąpić już po dwóch godzinach, a niekiedy dopiero po kilku dniach. Choroba zaczyna się nagle i charakteryzuje się tzw. przebiegiem zstępującym – od mięśni unerwionych przez nerwy czaszkowe w kierunku tułowia i kończyn. Im szybciej wystąpią objawy, tym cięższy może być przebieg zatrucia.

Zatrucie jadem kiełbasianym – jakie daje objawy?

Botulizm niemowlęcy – objawy

• Objawy u niemowląt zwykle rozwijają się stopniowo i obejmują:
• apatię, osłabienie, słabe napięcie mięśniowe
• trudności ze ssaniem i jedzeniem
• zaparcia
• opadanie powiek
• zmniejszoną aktywność i ospałość

Te symptomy mogą wskazywać na porażenie mięśni wywołane przez toksynę.

Zatrucie jadem kiełbasianym u dorosłych – objawy

W przypadku dorosłych objawy pojawiają się nagle i mogą być poważne. Do najczęstszych należą:

• suchość w ustach
• podwójne widzenie (diplopia), opadanie powiek
• trudności w mowie i połykaniu (dyzartria, dysfagia)
• osłabienie mięśni szyi i kończyn
• zaparcia, wzdęcia, zatrzymanie moczu
• w cięższych przypadkach: niewydolność oddechowa

Typowe dla botulizmu jest to, że nie występuje gorączka ani zaburzenia świadomości.

>> Zobacz również: Miastenia – choroba zmęczonych mięśni

Diagnostyka botulizmu

Rozpoznanie botulizmu opiera się na kilku kluczowych elementach:

• Wywiad lekarski – np. spożycie domowych przetworów lub występowanie zanieczyszczonej rany.
• Badanie neurologiczne – ujawnia charakterystyczny obraz kliniczny, taki jak zstępujące osłabienie mięśni, porażenie nerwów czaszkowych, brak gorączki przy ciężkim stanie ogólnym.
• Diagnostyka różnicowa – należy wykluczyć inne przyczyny, m.in. miastenię, zespół Guillaina-Barrégo, udary pnia mózgu.
• Badania laboratoryjne – polegają na wykrywaniu toksyny botulinowej lub DNA bakterii (Clostridium botulinum) w materiale biologicznym, takim jak surowica, kał, treść żołądkowa lub resztki spożytej żywności.

W praktyce decyzję o leczeniu podejmuje się na podstawie obrazu obserwowanego w badaniu neurologicznym, nie czekając na wyniki badań laboratoryjnych.

Jak leczyć zatrucie jadem kiełbasianym?

Leczenie botulizmu odbywa się w warunkach szpitalnych i należy je rozpocząć jak najszybciej. Kluczowe elementy terapii to:

• Podanie antytoksyny botulinowej – im wcześniej, tym skuteczniej. W Polsce stosuje się antytoksynę końską ABE. U niemowląt leczenie ma charakter wspomagający.
• Oczyszczanie przewodu pokarmowego – płukanie żołądka, lewatywy lub środki przeczyszczające stosuje się tylko we wczesnym etapie zatrucia.
• Wsparcie funkcji życiowych – w razie potrzeby prowadzi się wentylację mechaniczną, żywienie, nawadnianie i rehabilitację.
• Antybiotykoterapia – stosowana wyłącznie w botulizmie przyrannym (np. penicylina, metronidazol); należy unikać leków nasilających blokadę nerwowo-mięśniową.

Objawy ustępują powoli, a powrót do zdrowia może zająć tygodnie lub miesiące.

Profilaktyka – jak zapobiegać botulizmowi?

Toksyna botulinowa może rozwijać się w żywności przygotowywanej i przechowywanej w nieodpowiednich warunkach. Dlatego warto przestrzegać kilku prostych zasad:

• nie podawać niemowlętom <12 miesięcy miodu, który może zawierać spory bakterii
• unikać spożywania domowych przetworów, które:
  • mają wypukłe wieczko (bombaż)
  • wydzielają gaz po otwarciu
  • były przechowywane w cieple lub poza lodówką
• gotować przetwory przed spożyciem (minimum 10 minut w 100°C)
• stosować sprawdzone metody konserwacji: gotowanie pod ciśnieniem, zakwaszanie, solenie
• przechowywać żywność w niskich temperaturach, najlepiej w lodówce

Nie istnieje szczepionka przeciw botulizmowi. Kluczową rolę odgrywa więc profilaktyka.

Botulizm: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Poniżej odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące botulizmu.

Zatrucie jadem kiełbasianym: podsumowanie informacji

• Botulizm to poważne, choć rzadkie zatrucie spowodowane toksyną botulinową.
• Objawy pojawiają się szybko i mogą prowadzić do paraliżu mięśni, w tym oddechowych.
• Szybka diagnoza i podanie antytoksyny są kluczowe dla powodzenia leczenia.
• Najczęstszym źródłem są domowe przetwory przygotowywane w nieodpowiednich warunkach.
• Najskuteczniejszą formą ochrony jest właściwe przygotowywanie i przechowywanie żywności.

Bibliografia

1. Interna Szczeklika. Botulizm. Robert Flisiak, Piotr Sawiec, Weronika Rymer. Medycyna Praktyczna.
2. dr hab. n. med. Ernest Kuchar. Zatrucie toksyną botulinową. mp.pl
3. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH. Botulizm – informacje ogólne. https://epibaza.pzh.gov.pl

Grzybica jamy ustnej to stosunkowo częsta przypadłość, szczególnie wśród dzieci i pacjentów przewlekle chorych. Jak objawia się to schorzenie? Czy białe naloty na śluzówce jamy ustnej to zawsze grzybica? Na czym polega diagnostyka i leczenie grzybicy jamy ustnej? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się więcej na temat kandydozy jamy ustnej.

Spis treści:

1. Co to jest kandydoza jamy ustnej?
2. Jak wygląda grzybica jamy ustnej?
3. Przyczyny grzybicy jamy ustnej
4. Kandydoza jamy ustnej – jakie daje objawy?
5. Grzybica jamy ustnej u dzieci
6. Diagnostyka grzybicy jamy ustnej
7. Jak leczyć grzybicę jamy ustnej?
8. Grzybica jamy ustnej: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Co to jest kandydoza jamy ustnej?

Kandydoza jamy ustnej (w klasyfikacji ICD-10 oznaczona kodem B37.0) to stan zapalny błony śluzowej jamy ustnej i/lub języka wywołany przez drożdżaki z rodzaju Candida. Za przypadłość tę najczęściej odpowiadają takie gatunki drożdżaków jak Candida albicans, Candida tropicalis, Candida glabrata, czy Candida parapsilosis. Grzyby te mogą występować w obrębie jamy ustnej i nie wywoływać objawów chorobowych. Szacuje się, że u około 30-55% dorosłych pacjentów, grzyby z rodzaju Candida są obecne w jamie ustnej jako gatunki komensalne, nie prowadząc do pojawienia się symptomów grzybicy. W pewnych warunkach może dojść jednak do ich nadmiernego namnażania się, co prowadzi do rozwoju grzybicy jamy ustnej.

Należy jednak wiedzieć, że grzybica jamy ustnej może być wywoływana nie tylko przez drożdżaki, ale również przez inne rodzaje grzybów, w tym na przykład grzyby z rodzaju Mucoraceae i Aspergillaceae. W tym przypadku grzybicy jamy ustnej towarzyszy zazwyczaj również grzybica zatok przynosowych.

Grzybica wywołana przez inne gatunki, niż grzyby z rodzaju Candida nie powinna być nazywana kandydozą. Słowo kandydoza jest bowiem zarezerwowane dla infekcji wywołanych właśnie przez grzyby z rodzaju Candida (jest więc sformułowaniem o węższym znaczeniu niż grzybica).

Warto mieć świadomość, że kandydoza jamy ustnej jest zaliczana do zakażeń oportunistycznych, a więc takich, które rozwijają się u pacjentów z obniżoną odpornością. Czynniki sprzyjające kandydozie jamy ustnej zostaną omówione w kolejnych akapitach tego artykułu.

>> Warto wiedzieć więcej: Wygląd języka a choroby. Jakie zmiany na języku powinny niepokoić?

Jak wygląda grzybica jamy ustnej?

Grzybica jamy ustnej manifestuje się najczęściej jako obecność białawych nalotów na błonie śluzowej policzków, ale również w obrębie dziąseł, języka i kątów ust. Naloty te swoim wyglądem przypominają ścięte mleko i są utworzone przez złuszczone komórki błony śluzowej oraz strzępki grzybni. Białawe naloty można dość łatwo usunąć poprzez pocieranie z wykorzystaniem jałowej gazy. Pozwala to na wstępne zróżnicowanie tego stanu chorobowego z innymi przypadłościami, na przykład z leukoplakią. Jest to bardzo ważne, ponieważ leukoplakia jest znacznie poważniejszym stanem klinicznym, zaliczanym do stanów przednowotworowych.

>> Przeczytaj także: Biały nalot na języku – co może oznaczać?

Przyczyny grzybicy jamy ustnej

Bezpośrednią przyczyną pojawienia się objawów grzybicy jamy ustnej jest nadmierny rozrost grzybów, najczęściej wspomnianych już drożdżaków z rodzaju Candida. Do rozrostu grzybów predysponują takie czynniki jak na przykład:

• starszy wiek,
• okres noworodkowy i niemowlęcy,
• okres ciąży,
• zaburzenia hormonalne, w tym niedoczynność tarczycy i nadczynność przytarczyc,
• niedożywienie, niedobory witaminowe,
• niedobory makro i mikroelementów, w tym niedobór żelaza,
• nieprawidłowa higiena jamy ustnej,
• choroby przewlekłe, w tym cukrzyca,
• niedobory odporności, w tym również zakażenie wirusem HIV,
• leczenie onkologiczne, w tym radioterapia i chemioterapia,
• zaburzenia funkcjonowania ślinianek,
• stan po przeszczepie narządów,
• przyjmowanie przewlekle leków immunosupresyjnych, w tym przewlekła sterydoterapia,
• przewlekłe stosowanie wziewnych kortykosteroidów,
• długotrwała antybiotykoterapia,
• dieta bogata w węglowodany,
• nieprawidłowo dopasowane protezy zębowe.

Kandydoza jamy ustnej – jakie daje objawy?

Warto wspomnieć, że grzybica jamy ustnej może występować w kilku rodzajach, które mogą się różnić obrazem klinicznym. Wyróżnia się przede wszystkim:

• grzybicę rzekomobłoniastą – która manifestuje się opisywanymi już w poprzednich akapitach białawymi nalotami na błonie śluzowej,

• ostrą grzybicę rumieniową (zanikową) – w jej obrazie klinicznym dominują czerwone plamy, a niekiedy również nadżerki i pęknięcia, skutkujące dolegliwościami bólowymi, grzybica rumieniowa często jest konsekwencją długotrwałej antybiotykoterapii,

• przewlekłą grzybicę rumieniową (zanikową) – odmiana ta najczęściej jest związana z nieodpowiednio dobranymi protezami zębowymi, a w jej obrazie klinicznym poza rumieniowymi plamami obserwuje się również wyraźne ścieńczenie nabłonka śluzówki. Zmiany na błonie śluzowej dotyczą tych miejsc, gdzie występuje kontakt z protezami,

• kątowe zapalenie czerwieni wargowej – w tym przypadku zmiany rumieniowe, złuszczanie i niekiedy również pęknięcia obserwuje się w kątach ust, co potocznie określane jest mianem zajadów, kątowe zapalenie czerwieni wargowej często towarzyszy kandydozie jamy ustnej,

• romboidalne zapalenie środkowej części języka – odmiana ta jest związana z przewlekłą infekcją wywołaną przez drożdżaki z rodzaju Candida, przypadłość ta wiąże się obecnością w środkowo-grzbietowej części języka zanikowego lub przerostowego obszaru przypominającego romb.

>> Przeczytaj także: Spuchnięty język – co może oznaczać? Możliwe przyczyny obrzęku języka

Grzybica jamy ustnej u dzieci

Grzybica jamy ustnej może dotyczyć również populacji pediatrycznej, szczególnie noworodków i niemowląt. Ten stan kliniczny potocznie nazywane jest pleśniawkami. Nie można zapomnieć, że w populacji dziecięcej grzyby z rodzaju Candida również mogą być drobnoustrojami komensalnymi, wchodzącymi w skład mikrobiomu jamy ustnej. Stan ten dotyczy nawet 45-65% zdrowych niemowląt.

Do wystąpienia grzybicy jamy ustnej u dzieci predysponuje przede wszystkim:

• grzybica skóry w okolicy brodawki sutkowej matki karmiącej,
• sterydoterapia wziewna,
• kształtowanie się układu immunologicznego u dziecka.

Poza klasycznymi objawami grzybicy jamy ustnej, które zostały już wymienione, rodzice mogą podawać również problemy z karmieniem, a także zmniejszone łaknienie. Dziecko może być niespokojne i wykazywać problemy z zasypianiem.

Diagnostyka grzybicy jamy ustnej

Pierwszym krokiem w diagnostyce grzybicy jamy ustnej jest dokładnie przeprowadzony wywiad chorobowy oraz badanie przedmiotowe, nie tylko błon śluzowych, ale i skóry pacjenta. W celu określenia jaki gatunek grzyba odpowiada za prezentowane przez pacjenta objawy wykonuje się posiew materiału uzyskanego poprzez wymaz z błony śluzowej i hodowlę. Takie badanie pozwala nie tylko identyfikację patogenu, ale również na określenie jego wrażliwości na leki przeciwgrzybicze, co istotnie zwiększa szansę na powodzenie terapii (pozwala na to wykonanie mykogramu). 

Warto podkreślić, że przed wykonaniem wymazu z jamy ustnej nie powinno się stosować miejscowych, jak i ogólnych leków przeciwgrzybiczych, ponieważ grozi to otrzymaniem fałszywie ujemnego wyniku badania mykologicznego.

Należy mieć świadomość, że wynik posiewu z jamy ustnej może być dodatni również u zdrowych pacjentów, ponieważ grzyby z rodzaju Candida są obecne w prawidłowym mikrobiomie jamy ustnej. Z tego powodu diagnostykę i leczenie powinno się przeprowadzać tylko u pacjentów prezentujących objawy grzybicy jamy ustnej.

Dostępne są również badania umożliwiające identyfikację materiału genetycznego grzybów z wykorzystaniem metod molekularnych. Procedury te wykonuje się przy podejrzeniu współistnienia grzybicy układowej. Dostępne są również metody wykrywające antygeny grzybów z rodzaju Candida w próbce krwi żylnej.

>> Dowiedz się więcej: Malinowy (truskawkowy) język – co może oznaczać? Możliwe przyczyny

Jak leczyć grzybicę jamy ustnej?

W terapii grzybicy jamy ustnej zastosowanie znajdują substancje przeciwgrzybicze stosowane zarówno miejscowo, jak ogólnie (doustnie, dożylnie). Sposób leczenia zależy od zaawansowania stanu klinicznego, a także schorzeń współistniejących.

W terapii grzybicy jamy ustnej wykorzystuje się między innymi:

• nystatynę w postaci zawiesiny – do pędzlowania jamy ustnej,
• mikonazol w postaci żelu,
• preparaty dostępne w postaci kremu – na przykład klotrimazol, czy ketokonazol, znajdują zastosowanie w terapii zapalenia kątów ust,
• flukonazol i itrakonazol – substancje te dostępne są w postaci tabletek,
• amfoterycyna B, kaspofungina – dostępne są w postaci dożylnej, stosowane w ciężkich postaciach choroby, o dużym ryzyku rozprzestrzenienia się infekcji. 

Preparaty miejscowe najlepiej aplikować pomiędzy posiłkami, zwiększy to bowiem czas ich działania, a co za tym idzie skuteczność terapii.

Ponadto, pacjenci z grzybicą jamy ustnej w celu profilaktyki nawrotów choroby powinni:

• dbać o higienę jamy ustnej,
• poprawnie dobierać protezy zębowe,
• stosować dietę niskowęglowodanową,
• stosować antybiotyki zgodnie z zaleceniami lekarza,
• leczyć choroby przewlekłe, w tym cukrzycę,
• uzupełniać antybiotykoterapię odpowiednią probiotykoterapią.

Grzybica jamy ustnej: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Grzybica jamy ustnej to częsta przypadłość. Nic więc dziwnego, że pociąga za sobą wiele pytań i wątpliwości. Poniżej odpowiedzi na pytania najczęściej zadawane przez pacjentów.

Bibliografia

1. R. Maleszka i inni, Leczenie powierzchownych zakażeń grzybiczych – rekomendacje ekspertów Sekcji Mikologicznej Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, Przegl Dermatol 2015, 102, 305–315,
2. M. Szulc, Grzybicze zapalenie jamy ustnej, Medycyna po Dyplomie, 2020;11,
3. M. Staniszewska i inni, Patogeneza i leczenie zakażeń Candida spp, Post Mikrobiol 2014;53(3):229-40. 

Zakażenie chlamydią u mężczyzn zwykle przebiega skrycie, sprzyjając nieświadomemu przenoszeniu na inne osoby. Nieleczona infekcja grozi poważnymi konsekwencjami – od przewlekłych stanów zapalnych po problemy z płodnością. Sprawdź, jak rozpoznać chlamydiozę u mężczyzn i jakie badania wykonać, by chronić swoje zdrowie intymne.

Spis treści:

1. Chlamydia u mężczyzn – jakie daje objawy?
2. Diagnostyka chlamydii u mężczyzn – jakie badania wykonać?
3. Leczenie chlamydii u mężczyzn
   • Powikłania nieleczonej chlamydii u mężczyzn
4. Chlamydia u mężczyzn: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
5. Chlamydia u mężczyzn: podsumowanie informacji

Chlamydia u mężczyzn – jakie daje objawy?

Zakażenie chlamydią (w klasyfikacji ICD-10 oznaczona kodami A56, A74.9) jest wywoływane przez bakterię Chlamydia trachomatis i przenosi się drogą płciową (przez kontakty genitalne, analne lub oralne – wskutek kontaktu błon śluzowych z zakaźną wydzieliną). U wielu mężczyzn przebiega bezobjawowo (ponad połowa przypadków!).  Jeśli symptomy się pojawią, zwykle w ciągu 1–3 tygodni od zakażenia, dotyczą głównie układu moczowo-płciowego. Są to:

• pieczenie lub ból podczas oddawania moczu,
• wodnista lub śluzowo-ropna wydzielina z cewki moczowej (często zauważalna rano),
• ból lub dyskomfort w kroczu,

Ból i obrzęk moszny mogą sugerować zapalenie najądrza, będące powikłaniem chlamydiozy. Po kontaktach analnych mogą pojawić się objawy zapalenia odbytu: śluzowo-ropna wydzielina, pieczenie, ból lub krwawienie podczas defekacji. Zakażenie gardła zwykle nie daje objawów.

Diagnostyka chlamydii u mężczyzn – jakie badania wykonać?

Wywiad i objawy kliniczne mogą sugerować zakażenie chlamydią, ale pewne rozpoznanie dają badania. Standardem są testy NAAT – testy amplifikacji kwasu nukleinowego (np. PCR), które wykrywają materiał genetyczny C. trachomatis z wysoką czułością i swoistością. Materiał do testów dobiera się według miejsca potencjalnej infekcji, najczęściej jest to:

• Mocz – u mężczyzn najczęściej stosuje się analizę pierwszej porcji porannego moczu. W próbce obecne są komórki nabłonka cewki moczowej, w których test PCR może wykryć DNA bakterii. Badanie jest nieinwazyjne i komfortowe dla pacjenta.
• Wymaz z cewki moczowej – wykonywany rzadziej, w jednoczesnej diagnostyce innych infekcji (np. rzeżączki). Pobranie wymazu może być mniej komfortowe, ale pozwala na równie dokładną analizę.
• Wymaz z odbytu lub gardła – zalecany po ekspozycji analnej lub oralnej. Chlamydia może rozwijać się także w tych lokalizacjach, często bezobjawowo.

Zastosowanie pomocnicze mają badania serologiczne z krwi. Polegają na oznaczeniu przeciwciał IgG i IgA przeciwko Chlamydia trachomatis. Przeciwciała klasy IgA mogą wskazywać na aktywny stan zapalny, natomiast IgG mogą sugerować wcześniej przebytą infekcję. Nie są one jednak standardem diagnostyki w potwierdzaniu aktywnego zakażenia chlamydią.

Znacznie rzadziej, głównie w diagnostyce specjalistycznej, wykorzystuje się hodowlę komórkową czy immunofluorescencję.

Kiedy warto się zbadać?

• jeśli występują objawy zakażenia chlamydią,
• gdy partner/partnerka otrzymał(a) dodatni wynik w kierunku chlamydii,
• po ryzykownych kontaktach seksualnych bez zabezpieczenia,
• profilaktycznie, zwłaszcza u osób młodych i aktywnych seksualnie (szczególnie w przypadku nowych/ licznych partnerów.

Diagnostyka chlamydii jest szeroko dostępna. Wynik badania PCR można uzyskać już w ciągu 1–2 dni, co pozwala szybko rozpocząć leczenie i zapobiec dalszemu przenoszeniu choroby.

>> Zobacz również: Choroby przenoszone drogą płciową (choroby weneryczne) – jakie badania wykonać i jak często się badać?

Leczenie chlamydii u mężczyzn

Leczenie jest przyczynowe, oparte na antybiotykoterapii. Najbardziej aktualne, zalecane schematy to:

• doksycyklina 100 mg 2 × dziennie przez 7 dni – terapia pierwszego wyboru dla zakażeń urogenitalnych i odbytnicy,
• azytromycyna 1 g p.o. jednorazowo – alternatywa, preferowana, gdy istnieją przeciwwskazania do doksycykliny (np. ciąża) lub obawy o przestrzeganie zaleceń.

Inne opcje terapeutyczne (np. antybiotykoterapia lewofloksacyną), lekarz dobiera indywidualnie w zależności od sytuacji klinicznej i przeciwwskazań.

Zasady postępowania w leczeniu infekcji:

• Wstrzemięźliwość seksualna przez tydzień po zakończeniu terapii oraz do całkowitego ustąpienia objawów (również u partnerki/ partnera).
• Równoczesne leczenie partnerów seksualnych (obecnych i przeszłych – zazwyczaj do 6 miesięcy).
• Test potwierdzenia wyleczenia (TOC): rutynowo nie jest wymagany po doksycyklinie. Wykonywany minimum 4 tygodnie po leczeniuw razie ciąży partnerki, powikłań, utrzymujących się objawów, zastosowania schematów alternatywnych, nieprzestrzegania zaleceń lub ryzyka ponownej ekspozycji.

Powikłania nieleczonej chlamydii u mężczyzn

Brak leczenia może prowadzić do:

• zapalenia najądrzy i jąder,
• przewlekłego zapalenia prostaty,
• zwężeń cewki moczowej,
• reaktywnego zapalenia stawów,
• niepłodności.

Powikłania te mogą istotnie obniżać jakość życia, a część zmian ma charakter nieodwracalny.

Chlamydia u mężczyzn: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące chlamydii u mężczyzn.

Chlamydia u mężczyzn: podsumowanie informacji

• Chlamydioza, wywoływana przez bakterię Chlamydia trachomatis, u mężczyzn często przebiega bezobjawowo. Nietrudno ją przeoczyć i nieświadomie przenosić dalej.
• Jeśli występują objawy, najczęściej obejmują: ból i dyskomfort okolic krocza, pieczenie przy oddawaniu moczu, śluzowo-ropną wydzielinę z cewki moczowej.
• Podstawą rozpoznania są testy NAAT/PCR, najczęściej wykonywane z próbki moczu lub wymazu z cewki moczowej.
• Leczenie jest przyczynowe, oparte na antybiotykoterapii – najczęściej stosuje się doksycyklinę.
• Nieleczona chlamydioza może prowadzić do przewlekłych problemów w obrębie układu moczowo-płciowego i niepłodności.
• Badania warto wykonać kompleksowo, również w kierunku innych chorób przenoszonych drogą płciową.

Bibliografia

1. White JA, Dukers-Muijrers NH, Hoebe CJ, Kenyon CR, Ross JD, Unemo M. 2025 European guideline on the management of Chlamydia trachomatis infections. Int J STD AIDS. 2025 May;36(6):434-449. doi:10.1177/09564624251323678. Epub 2025 Mar 4. PMID: 40037375.
2. Mishori R., McClaskey E.L., WinklerPrins V.J. Zakażenia Chlamydia trachomatis: badania przesiewowe, rozpoznanie i postępowanie. Medycyna Praktyczna – Medycyna Rodzinna. 2013.
3. Chlamydiozy. Medycyna Praktyczna – Choroby zakaźne. 2016.
4. Chlamydioza. Medycyna Praktyczna – Pacjent, Dermatologia, Choroby weneryczne. 2012.
5. ALAB Laboratoria. Chlamydia – objawy i drogi zakażenia, diagnostyka i leczenie chlamydiozy.