Pobranie próbki kału do badania może przysporzyć trudności. Pacjent może mieć wątpliwość, np. jaki rodzaj pojemniczka wybrać, jak poprawnie umieścić stolec w opakowaniu bez ryzyka jego zanieczyszczenia oraz jak dużo go pobrać. W artykule zebraliśmy często zadawane pytania, m.in. na temat przechowywania próbek i czasu ich pobrania.
Spis treści:
- Jak prawidłowo pobrać kał do badania?
- Pobieranie kału do badań – często zadawane pytania
- Kiedy pobrać kał do badania – czy można pobrać dzień wcześniej?
- Czy stosowane leki mają znaczenie przy pobieraniu próbki kału?
- Czy można oddać kał do badania podczas okresu?
- Jak przechowywać kał do badania i w jakich warunkach?
- Jaki jest maksymalny czas przechowywania kału do badania?
- Czy można używać dowolnego pojemnika do pobrania kału?
Jak prawidłowo pobrać kał do badania?
Odpowiednie przygotowanie do badania kału, a także technika jego pobrania, może zaważyć na wiarygodności testu, ale także zredukować ryzyko nieprawidłowych wyników:
- fałszywie dodatnich, w których wskazuje się na obecność danego parametru, mimo braku jego rzeczywistego występowania;
- fałszywie ujemnych, w których nie stwierdza się jego obecności, mimo realnego występowania.
| Warto wiedzieć: W aptekach dostępne są specjalne zestawy ułatwiające pobranie kału. Zwykle dołączany jest do nich pojemnik na kał, jednorazowe rękawiczki i specjalny koszyczek, do którego oddaje się stolec. |
Na co uważać i o czym pamiętać oddając kał do badania?
Pobierając kał do badania, należy zwrócić uwagę na kilka kwestii:
- stolec nie może mieć kontaktu z moczem, a także wodą z toalety i detergentami;
- kał powinien być oddany bez ingerencji jakichkolwiek leków przeczyszczających (zarówno doustnych, jak i doodbytniczych);
- pacjent nie powinien zmieniać dotychczasowej diety na kilka dni przed badaniem;
- stolec należy pobrać za pomocą szpatułki, która stanowi element zestawu do pobierania kału do badania.
Do badania potrzebna jest niewielka próbka świeżego kału pobrana w sposób losowy. Oznacza to, że powinna być ona pobrana z różnych części stolca, co określa się mianem „próbki reprezentatywnej”.
| Pamiętaj: Pobierając materiał do badania, należy uwzględnić fragmenty o zmienionym wyglądzie, np. z obecnością śluzu lub krwi na powierzchni stolca. |
Jak duża powinna być próbka kału do badań?
Istotna jest również wielkość próbki stolca, która powinna odpowiadać objętości orzecha włoskiego/śliwki i sięgać ¼ wysokości pojemnika.
Jak pobrać kał do badania krwi utajonej?
Pacjent nie musi wprowadzać specjalnego przygotowania przed większością badań kału, podobnie w przypadku testu na krew utajoną. Przeprowadza się go na podstawie nowoczesnych metod immunochemicznych. Na ich wiarygodność nie wpływają spożywane pokarmy.
>> Przeczytaj również o badaniu krwi utajonej w kale i jego znaczeniu w diagnostyce raka jelita grubego.
| Warto wiedzieć: W przypadku pacjentów z krwawiącymi dziąsłami i po ekstrakcji zęba, badanie należy wykonać po ustąpieniu krwawienia. W przeciwnym wypadku grozi to wynikiem fałszywie dodatnim. |
Jak przygotować kał do badania na posiew?
W przypadku badań kału na posiew, należy wykorzystać jałowe pojemniki. Jest to istotne dla wiarygodności badania mikrobiologicznego stolca. Na podstawie próbki kału prowadzi się hodowlę i identyfikację bakterii, odpowiedzialnych za infekcje w obrębie układu pokarmowego.
>> Dowiedź się więcej: Posiew kału – czemu służy badanie i jak interpretować wyniki?
Jak pobrać kał do badania dla sanepidu?
Badanie dla sanepidu ma na celu określenie nosicielstwa pałeczek Salmonella. Wykorzystuje się je m.in. u pracowników służby zdrowia i gastronomii. Test ten polega na badaniu 3 próbek kału, które są pobierane z trzech kolejnych dni (dzień po dniu) do specjalnych próbówek – są to wymazówki z podłożem transportowym.
Jak pobrać kał do badania parazytologicznego?
Kał do badania parazytologicznego (czyli na obecność pasożytów pokarmowych) pobiera się 1 lub 2-3 razy w odstępach 2-4 dni, z kilku różnych miejsc (dwóch lub trzech). Taki schemat zwiększa prawdopodobieństwo wykrycia patogenów.
>> Przeczytaj również o tasiemczycy, lambliozie, owsicy i glistnicy.
Niektóre badania wymagają użycia specjalnego zestawu, który dostępny jest w punktach pobrań, umożliwiającego identyfikację profilu bakteryjnego w kierunku dysbiozy, a także test na poziom kwasu masłowego w kale.
>> Przeczytaj też: Badanie kału w kierunku pasożytów. Jak się przygotować, ile trwa, co wykrywa? Fakty i mity
Pobieranie kału do badań – często zadawane pytania
Poniżej zebraliśmy jedne z najczęściej zadawanych pytań dotyczących, m.in. przechowywania i czasu pobrania próbki kału.
Próbka kału powinna być możliwie jak najświeższa. W przypadku większości badań poranny kał najlepiej jest oddać do laboratorium w ciągu 2-3 godzin od sporządzenia próbki. Maksymalny czas jej przechowywania nie powinien przekroczyć 24 godzin. Należy unikać pobierania próbki dzień wcześniej lub wykonać to w wyjątkowych sytuacjach, np. przy problemach z defekacją. Podobne założenie dotyczy pobierania próbki wieczorem na dzień przed badaniem, więc w efekcie „wczorajszej próbki kału”.
Próbkę kału pobiera się przed rozpoczęciem jakiegokolwiek leczenia lub po upływie kilku dni od jej zakończenia. Dłuższy odstęp czasu należy zachować w przypadku stosowania antybiotyków i wynosi on 2-3 tygodnie.
Próbek kału nie powinno pobierać się czasie trwania menstruacji. Należy zachować również odstęp 3 dni przed i po krwawieniu miesiączkowym. Niezastosowanie się grozi zafałszowaniem badań stolca, np. w kierunku krwi utajonej w kale, ale również badania mikroskopowego.
Gotową próbkę stolca do badań przechowuje się w warunkach, które przeciwdziałają rozpadowi i degradacji mas kałowych. W warunkach domowych spełnia je lodówka – gwarantuje ona temperaturę 2-8°C.
W dużej części badań maksymalny czas przechowywania próbki stolca wynosi 24 godziny. Wyjątkiem jest badanie sanepidowskie (na Salmonellę i Shigellę), gdzie pierwsza próbka kału pochodzi sprzed 72 godzin, druga 48 godzin i trzecia 24 godzin.
Zależnie od rodzaju badania wykorzystuje się jeden z trzech rodzajów pojemników, tj.:
– pojemnik na kał niejałowy,
– pojemnik na kał jałowy,
– pojemnik na kał z podłożem, np. wymazówki do badania do książeczki sanepidowskiej.
Stosowanie niewłaściwych lub innych pojemników pozyskiwanych wtórnie (np. słoik) może grozić zafałszowaniem wyniku.
Warto wiedzieć: Do badania mikroskopowego, mikrobiologicznego, na krew utajoną oraz jakościową ocenę zawartości tłuszczu w kale wystarczy jedna próbka.
Z pobraniem próbki kału wiąże się kilka reguł, których warto przestrzegać – decydują one o wiarygodności wyniku, a tym samym o możliwości wykrycia chorób. Oprócz tego, istotny jest prawidłowy sposób pobrania stolca do badań, a także warunki przechowywania i inne ograniczenia dotyczące np. kobiet w okresie menstruacji.
Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki
Bibliografia
- Ciepiela Olga, Diagnostyka laboratoryjna w pielęgniarstwie i położnictwie, Warszawa, PZWL, 2021, wyd.1
- Ostrowska Lucyna, Orywal Karolina, Stefańska Ewa, Diagnostyka laboratoryjna w dietetyce, Warszawa, PZWL, 2023, wyd.2
- https://www.gov.pl/web/psse-turek/badanie-kalu, dostęp 12/08/2024
- https://www.gov.pl/web/psse-pabianice/szczegolowy-sposob-pobierania-i-dostarczenia-probek-do-badan-do-celow-sanitarno-epidemiologicznych–ksiazeczki-zdrowia, dostęp 12/08/2024
- https://www.gov.pl/web/wsse-krakow/badania-na-nosicielstwo, dostęp 12/08/2024
- https://www.gov.pl/web/wsse-poznan/pytania-i-odpowiedzi, dostęp 12/08/2024
