Sklep
Strona główna Blog

Twardy brzuch – objawy, możliwe przyczyny. Co może oznaczać twardy brzuch?

Paulina Górska
-
0
Twardy brzuch – objawy, możliwe przyczyny. Co może oznaczać twardy brzuch?

Twardy brzuch to objaw, który budzi niepokój. Można go rozumieć jako objawy kryjące się pod terminem „ostrego brzucha” (m.in. napięte mięśnie, obrona mięśniowa i objawy otrzewnowe) lub jako wzdęty brzuch (spowodowany nagromadzeniem się gazów w przewodzie pokarmowym). Przeczytaj nasz artykuł, aby dowiedzieć się, co może być przyczyną takich dolegliwości.

Spis treści:

  1. Twardy brzuch – objawy
  2. Możliwe przyczyny twardego brzucha
  3. Twardy brzuch w ciąży – czy to normalne?
  4. Twardy brzuch u dziecka – kiedy zwrócić uwagę?
  5. Twardy brzuch u mężczyzny – jakie mogą być przyczyny?
  6. Twardy brzuch – kiedy zgłosić się do lekarza?
  7. Diagnostyka i badania przy twardym brzuchu
  8. Twardy brzuch – podsumowanie

Twardy brzuch – objawy

Wzdęty, twardy brzuch może mieć różne przyczyny – od źle zbilansowanej diety, przez czynniki psychiczne, po choroby. W zależności od tego, co leży u źródła problemu, twardemu brzuchowi towarzyszą inne dolegliwości. Oto niektóre z nich:

  • ból brzucha,
  • uczucie pełności i napięcia w brzuchu,
  • zaparcia,
  • biegunki,
  • uczucie „palenia” w przełyku,
  • wzdęcia,
  • ciągłe zmęczenie,
  • gorączka,
  • wymioty,
  • zatrzymanie stolca i gazów,
  • odbijanie,
  • objawy otrzewnowe (m.in. ból samoistny, ciągły, silny i czasami promieniujący do barków, brak szmerów perystaltycznych).

Część z tych dolegliwości może nasilać się po spożyciu konkretnych pokarmów. Warto zwrócić na to uwagę, ponieważ jest to informacja, która może być pomocna w znalezieniu przyczyny wzdętego twardego brzucha.

>> Sprawdź: Co wygląda na alergię pokarmową, choć nią nie jest?

Możliwe przyczyny twardego brzucha

Zdarza się, że twardy brzuch jest wynikiem spożycia zbyt obfitego, tłustego posiłku i nie wymaga leczenia – wystarczą zmiany w diecie. Jednak w niektórych przypadkach jest odwrotnie. Wzdęty, twardy brzuch pojawia się nawet przy zdrowym jadłospisie, a do tego towarzyszą mu inne dolegliwości.

Twardy brzuch po jedzeniu

Pierwszą rzeczą, na którą warto zwrócić uwagę, jest to, jak wygląda codzienny jadłospis (pod względem ilościowym i jakościowym). Może okazać się, że problemem jest twardy brzuch po nieodpowiednim jedzeniu, a nie choroba, która wymaga leczenia farmakologicznego.

Spożycie dużej ilości jedzenia w jednym posiłku może powodować uczucie pełności, twardości i ciężkości w brzuchu, szczególnie jeśli jedzenie jest tłuste lub ciężkostrawne. W takim przypadku warto podzielić posiłki na mniejsze porcje (i jeść np. cztery mniejsze dania zamiast dwóch obfitych posiłków w ciągu dnia), zrezygnować ze smażenia na tłuszczu, a także wybierać produkty o mniejszej zawartości tłuszczu.

Co jeśli i to nie pomaga, a wzdęty twardy brzuch po jedzeniu pojawia się pomimo dbania o odpowiednią objętość i skład posiłków? Może wskazywać to nietolerancję pokarmową (np. laktozy, fruktozy), celiakię, choroby trzustki lub wątroby czy zaparcia.

Przyczyna twardego brzucha – SIBO i zespół jelita drażliwego

Wzdęty brzuch może być spowodowany również zespołem rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO) lub zespołem jelita drażliwego. W dwóch ostatnich przypadkach przyczyną jest spożywanie produktów bogatych w FODMAP (fermentujące oligo- di- i monosacharydy oraz poliole) – wśród nich znajdują się także te, które należą do listy zdrowych produktów np. niektóre warzywa i owoce. Po ich zjedzeniu pojawiają się nie tylko objawy w postaci wzdęć, ale i biegunki, dyskomfort w okolicy podbrzusza, zmiana uformowania stolca czy uczucie parcia w odbycie.

>> Przeczytaj: Wpływ diety low-FODMAP na IBS

Test wodorowo - metanowy(diagnostyka SIBO) banerek

Stan zapalny błony śluzowej żołądka i dwunastnicy a twardy brzuch

W przypadku problemów ze wzdętym brzuchem warto zwrócić uwagę również na dolegliwości pod kątem stanów zapalnych błony śluzowej żołądka i dwunastnicy (występują one np. w przebiegu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, przewlekłego zapalenia żołądka). Oprócz wzdętego brzucha obejmują one m.in. bóle brzucha, nudności czy uczucie pełności. Ponadto należy wziąć pod uwagę niedrożność jelit.

Wzdęty twardy brzuch – przyczyna może tkwić w jelitach

Przyczyny wzdętego brzucha mogą tkwić w jelitach. Jeśli wzdęcia nie ustępują pomimo dbania o zdrową dietę, może oznaczać to, że u źródła problemu leży:

  • SIBO (brzuch jest zwykle wzdęty, napięty, może być bolesny po posiłku).
  • IBS (brzuch po posiłku jest wzdęty, może powodować uczucie pełności).
  • nieswoiste choroby jelit: wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna (brzuch jest tkliwy, czasami lekko wzdęty).
  • zapalenie uchyłków jelita grubego (brzuch jest bolesny i tkliwy w okolicy lewego dolnego kwadrantu brzucha, czasami towarzyszą temu umiarkowane wzdęcia).
  • polipy w jelicie grubym (w niektórych przypadkach występują lekkie wzdęcia i dyskomfort po posiłku).

Przyczyną twardego brzucha może być również dysbioza jelitowa. Jest to zaburzenie, które polega na odbiegającej od normy zmianie profilu bakteryjnym jelit. Może mieć ona charakter ilościowy lub jakościowy. W pierwszym przypadku obserwuje się zmiany liczby komórek bakterii, a w drugim dochodzi do zmniejszenia różnorodności gatunków. Prowadzi to do rozrostu gatunków niepożądanych i pojawienia się nieprzyjemnych dolegliwości. Oprócz wzdęć mogą pojawić się m.in. bóle brzucha, zaparcia, biegunki i utrata apetytu.

>> To może Cię zainteresować: Mikrobiota jelitowa – narząd bakteryjny do zadań specjalnych

Wzdęty twardy brzuch a rak

Przyczyną wzdętego twardego brzucha może być również rak jelita grubego. W początkowej fazie często nie daje on żadnych objawów (albo są na tyle mało charakterystyczne, że łączy się je np. z IBS). Jednak z czasem pojawiają się wzdęcia, zmiany rytmu wypróżnień, osłabienie, uczucie niepełnego wypróżnienia i krew w stolcu. Nie należy ich lekceważyć, ponieważ szybka diagnoza i leczenie nowotworu dają lepsze rokowania.

Nie tylko nowotwór jelita grubego powoduje zmiany w wyglądzie brzucha. Do innych typów raka, które dają podobne objawy, należą:

  • rak żołądka: uczucie pełności i dyskomfortu nawet po niewielkim posiłku
  • rak trzustki: dyskomfort lub ból w górnej części brzucha, który może promieniować do pleców
  • rak jajnika: wzdęcia i powiększenie obwodu brzucha
  • chłoniak: może powodować ucisk na żyłę główną dolną i wodobrzusze oraz obrzęki kończyn dolnych

Choroby nowotworowe mogą rozwijać się przez dłuższy czas bezobjawowo lub dawać objawy, które są wiązane z innymi przyczynami. W związku z tym tak ważne jest wykonywanie regularnych badań, pozwalających na wczesne wykrycie i leczenie raka.

Badanie FoodProfil Skrining badanie wstępne banerek

Twardy brzuch a zmiany hormonalne

Co oznacza twardy brzuch? Czasami jest on jednym z sygnałów świadczących o tym, że w organizmie zachodzą zmiany hormonalne (zarówno fizjologiczne, jak i wynikające z choroby). Mogą być one spowodowane m.in. ciążą, zespołem napięcia przedmiesiączkowego (PMS), menopauzą czy niedoczynnością tarczycy. W przypadku PMS brzuch staje się wzdęty, a oprócz tego pojawiają się inne objawy natury fizycznej i psychicznej (np. drażliwość, częste zmiany nastroju, bóle głowy).

Objaw w postaci twardego, deskowatego brzucha z obroną mięśniową może pojawić się również przy zapaleniu otrzewnej, zapaleniu żołądka, ostrym zapaleniu trzustki, niedrożności jelit, chorobie wrzodowej, perforacji przewodu pokarmowego czy ostrym zapaleniu wyrostka robaczkowego.

Twardy brzuch w ciąży – czy to normalne?

Wydawać by się mogło, że twardy brzuch w ciąży to coś normalnego. Jednak warto mieć na uwadze, że w niektórych przypadkach warto skonsultować się z lekarzem.

Twardy brzuch w ciąży – kiedy się pojawia?

Twardnienie brzucha w czasie ciąży jest naturalnym zjawiskiem, które wynika m.in. ze wzrostu macicy i skurczów Braxtona-Hicksa (tzw. skurczów przepowiadających). Wspomniane skurcze występują okresowo w zaawansowanej ciąży. Niektóre kobiety odczuwają je już w 20. tygodniu ciąży, a inne nieco później (około 28.-30. tygodnia ciąży).

Twardy brzuch w ciąży może być również objawem ciąży pozamacicznej. Towarzyszą mu wtedy inne niepokojące sygnały m.in. ból brzucha, objawy otrzewnowe, plamienia lub krwawienia z dróg rodnych czy wyczuwalny guz w okolicy przydatków.

>> Przeczytaj: Ból brzucha w ciąży. Jakie objawy powinny niepokoić?

Kiedy twardy brzuch w ciąży powinien niepokoić?

Twardy brzuch w ciąży jest wskazaniem do konsultacji lekarskiej, jeśli:

  • twardnienie brzucha nasila się i jest bolesne,
  • jest zbyt intensywne,
  • towarzyszą mu inne niepokojące sygnały np. plamienia lub krwawienia, kłucie w pochwie.

W większości przypadków nie jest on niczym niepokojącym. Jednak zdarza się, że wynika ze stanów patologicznych (np. odklejenia łożyska, infekcji układu moczowego) i wymaga pilnej konsultacji z lekarzem. W przypadku wspomnianych stanów patologicznych mogą pojawić się objawy, takie jak m.in. bolesne skurcze macicy, krwawienie z dróg rodnych czy bóle brzucha.

Twardy brzuch u dziecka – kiedy zwrócić uwagę?

Twardy brzuch u dziecka może być objawem różnych stanów zdrowotnych, zarówno łagodnych, jak i poważniejszych. Ważne jest, aby obserwować towarzyszące mu objawy oraz czas trwania dolegliwości.

Szczególną uwagę należy zwrócić na twardy brzuch u dziecka, który utrzymuje się przez dłuższy czas i występuje razem z innymi dolegliwościami. Niepokojącymi sygnałami są m.in. gorączka, wymioty, zmiany rytmu wypróżnień czy brak apetytu. Mogą one świadczyć o infekcji bakteryjnej, zapaleniu wyrostka robaczkowego czy niedrożności jelit.

Twardy brzuch u mężczyzny – jakie mogą być przyczyny?

Niektóre przyczyny twardego brzucha u mężczyzny nie różnią się niczym od tych, które obserwuje się u kobiet. Jednak są pewne wyjątki.

Twardy brzuch u mężczyzny może być spowodowany łagodnym rozrostem prostaty (objawiającym się również uczuciem niepełnego opróżnienia pęcherza moczowego, słabym i przerywanym strumieniem moczu czy oddawaniem moczu kroplami). Wynika to z tego, że powiększona prostata może prowadzić do zwężenia cewki moczowej, co utrudnia odpływ moczu z pęcherza moczowego. W efekcie dochodzi do jego zalegania i przepełnienia pęcherza, co objawia się powiększeniem dolnej części brzucha.

>> Zobacz: Przerost prostaty, jakie są objawy? Przyczyny i leczenie przerostu gruczołu krokowego

Przy czym należy zaznaczyć, że przy łagodnym rozroście prostaty określenie „twardy brzuch” jest uproszczeniem. Brzuch po zatrzymaniu moczu wciąż pozostaje miękki, ale robi się tkliwy i wyczuwalny jest opór podbrzusza przez nadmiernie wypełniony pęcherz moczowy.

Twardy brzuch – kiedy zgłosić się do lekarza?

Odpowiedzi na pytanie o to, co oznacza twardy brzuch, jest wiele. W niektórych przypadkach nie jest on niczym niepokojącym i wymaga jedynie zmian w stylu życia. Z kolei w innych może oznaczać poważne problemy zdrowotne, które powinny być pilnie skonsultowane z lekarzem.

Objawy wymagające natychmiastowej interwencji medycznej

Jakie objawy towarzyszące twardemu brzuchowi są sygnałem, że potrzebna jest natychmiastowa interwencja medyczna? Należą do nich:

  • ostry i silny ból brzucha,
  • gorączka powyżej 38°C,
  • krew stolcu lub wymiotach,
  • wymioty (treścią podobną do fusów po kawie),
  • zatrzymanie moczu lub bolesne oddawanie moczu,
  • silne osłabienie, dezorientacja,
  • zmiany w kolorze skóry,
  • obrona mięśniowa (odruchowe wzmożenie napięcia mięśni aż do „deskowatego” brzucha),
  • stolce smoliste lub z dużą ilością krwi.

Jak najszybsza konsultacja z lekarzem jest wskazana również, gdy twardy brzuch utrzymuje się przez dłuższy czas, nie znika po wprowadzeniu zmian w diecie i towarzyszą mu objawy, które mogą wskazywać na nowotwór jelita grubego.

>> Zobacz: Rak odbytu – objawy, rozpoznanie, leczenie, rokowanie

Diagnostyka i badania przy twardym brzuchu

Jak ustalić, co jest przyczyną twardego brzucha? Diagnostyka obejmuje szeroki zakres badań. W celu ustalenia przyczyny problemu lekarz może zlecić m.in. morfologię krwi, oznaczenie poziomu CRP, badanie ogólne moczu, USG jamy brzusznej, gastroskopię, kolonoskopię i badania obrazowe.

Pakiet stres (12 badań) banerek

Twardy brzuch – podsumowanie

Twardy brzuch może mieć wiele przyczyn, od prostych problemów trawiennych, po poważniejsze stany, takie jak niedrożność jelit, zapalenie wyrostka robaczkowego czy infekcje. Ważne jest, aby w przypadku utrzymujących się objawów skonsultować się z lekarzem, który zleci badania diagnostyczne np. gastroskopię, USG jamy brzusznej czy badanie ogólne moczu. Wczesna diagnoza pozwala na szybsze wykrycie ewentualnych problemów zdrowotnych i podjęcie odpowiedniego leczenia.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

Bibliografia

  1. Cuber, Iwona, et al. „Irritable bowel syndrome–a literature review Zespół jelita drażliwego–przegląd literatury.” (2023).
  2. Quigley, Eamonn MM. „The spectrum of small intestinal bacterial overgrowth (SIBO).” Current gastroenterology reports 21 (2019): 1-7.
  3. Weiss, G. Adrienne, and Thierry Hennet. „Mechanisms and consequences of intestinal dysbiosis.” Cellular and Molecular Life Sciences 74 (2017): 2959-2977.
  4. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/deita-low-fodmap-a-ibs/, (dostęp: 10.03.2025).
  5. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/mikrobiota-jelitowa (dostęp: 10.03.2025).
  6. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/50663,wzdecia-czym-sa-co-je-powoduje-kiedy-zglosic-sie-do-lekarza-i-jakie-sa-domowe-sposoby-na-wzdecia-brzucha (dostęp: 10.03.2025).
  7. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitogrube/366261,nieswoiste-zapalenia-jelit (dostęp: 10.03.2025).
  8. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/brzuch-tarczycowy-jak-rozpoznac-i-zwalczyc-otylosc-brzuszna/ (dostęp: 10.03.2025).
  9. https://ginekologika.pl/2023/06/29/ablacja-lozyska-czynniki-ryzyka-diagnostyka-i-postepowanie/ (dostęp: 10.03.2025).
  10. https://gastroenterologia-praktyczna.pl/a473/Palpacyjne-badanie-jamy-brzusznej.html/ (dostęp: 10.03.2025).
  11. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/165307,ostry-brzuch-ostre-chirurgiczne-choroby-jamy-brzusznej (dostęp: 10.03.2025).
  12. Sowa, Magdalena, et al. „Ciąża ektopowa–czynniki ryzyka, diagnostyka i leczenie= Ectopic pregnancy–risk factors, diagnostics and treatment.” Journal of Education, Health and Sport 5.11 (2015): 311-320.

Zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka: objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Damian Matusiak
-
0
Zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka: objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka to przewlekła choroba prowadząca do stopniowego zaniku komórek okładzinowych i głównych w żołądku, co upośledza produkcję kwasu solnego i enzymów trawiennych. Czy wiesz, jakie są przyczyny tej choroby, charakterystyczne objawy i metody diagnostyczne? W jaki sposób przebiega leczenie? Jeśli nie, to sprawdź poniższy tekst, a poznasz odpowiedzi na powyższe oraz wiele innych pytań.

Spis treści:

  1. Na czym polega zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka?
  2. Przyczyny zanikowego zapalenia błony śluzowej żołądka
  3. Zanik błony śluzowej żołądka – objawy
  4. Niezbędna diagnostyka przy zanikowym zapaleniu błony śluzowej żołądka
  5. Jak leczyć zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka?
  6. Czy można zupełnie wyleczyć zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka?
  7. Zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka – podsumowanie

Na czym polega zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka?

Zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka (ZZBŻ) to przewlekły proces zapalny, w którym dochodzi do:

  • zaniku komórek okładzinowych – odpowiedzialnych za wytwarzanie kwasu solnego,
  • utraty komórek głównych – produkujących pepsynogen (enzym trawiący białka),
  • metaplazji jelitowej – zastępowania prawidłowej tkanki żołądka komórkami przypominającymi jelito.

W efekcie zmniejsza się zdolność żołądka do trawienia, wchłaniania witamin (zwłaszcza witaminy B12) oraz ochrony przed infekcjami.

Warto wiedzieć:
Metaplazja jelitowa zwiększa szanse na zachorowanie na raka żołądka. Jest to jeden z najgroźniejszych nowotworów, dający objawy dość późno.

>> Warto przeczytać: Enzymy trawienne – co to jest, jakie są rodzaje i ich funkcje. Objawy niedoboru i diagnostyka

Przyczyny zanikowego zapalenia błony śluzowej żołądka

Główne przyczyny choroby obejmują:

  • zakażenie Helicobacter pylori – bakteria wywołuje przewlekłe zapalenie, prowadzące do zaniku błony śluzowej; odpowiada za około 60–90% przypadków zanikowego zapalenia żołądka,
  • reakcja autoimmunologiczna (autoimmunologiczne zapalenie żołądka) – organizm wytwarza przeciwciała przeciwko komórkom okładzinowym i tzw. czynnikowi wewnętrznemu Castle’a, prowadzi to do niedokrwistości złośliwej (niedobór witaminy B12),
  • inne czynniki, czyli długotrwałe stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. ibuprofen, aspiryna), palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu,
  • czynniki genetyczne (np. mutacje związane z rakiem żołądka).

>> Sprawdź też: Witaminy z grupy B – objawy niedoboru, rola w organizmie

Pakiet anemii (4 badania) banerek

Zanik błony śluzowej żołądka – objawy

Objawy zależą od stopnia zaawansowania choroby:

  • wczesne stadium (często bezobjawowe) – niestrawność, wzdęcia, uczucie pełności po jedzeniu, okresowe bóle w nadbrzuszu,
  • zaawansowane stadium – niedokrwistość (osłabienie, bladość, zawroty głowy) z powodu niedoboru żelaza i witaminy B12, spadek masy ciała z powodu zaburzeń wchłaniania, biegunki lub zaparcia z powodu zaburzeń trawienia, objawy neurologiczne (drętwienie rąk i nóg) w przypadku niedoboru B12.
Pamiętaj:
U części pacjentów choroba przebiega bezobjawowo aż do rozwoju powikłań (np. metaplazji jelitowej, raka żołądka). Nie lekceważ sygnałów ostrzegawczych.

Niezbędna diagnostyka przy zanikowym zapaleniu błony śluzowej żołądka

Diagnostyka obejmuje:

  • badania laboratoryjne – morfologię krwi obwodowej (niedokrwistość megaloblastyczna przy niedoborze B12), stężenie witaminy B12, żelaza, ferrytyny,
  • testy na Helicobacter pylori (test ureazowy, badanie kału na antygen Hp, serologia),
Warto wiedzieć:
Według wytycznych Brytyjskiego Towarzystwa Gastroenterologicznego przy obecności objawów zakażenia Helicobacter pylori i dodatnim teście (zalecane jest oznaczenie antygenu H.pylori w kale, testy z krwi są rekomendowane dla osób, które wcześniej nie przeszły eradykacji bakterii) są u dorosłych wskazaniem do leczenia – taką strategię określa się mianem „test and treat”.
  • przeciwciała przeciwko komórkom okładzinowym i czynnikowi wewnętrznemu (w autoimmunologicznym ZZBŻ),
  • endoskopia (gastroskopia) z biopsją – ocena błony śluzowej (bladość, wygładzenie fałdów), pobranie wycinków do badania histopatologicznego (potwierdzenie zaniku, metaplazji).

>> Przeczytaj też: Przygotowanie do gastroskopii – przygotowanie i zalecenia oraz dieta

antygen helicobacter pylori w kale baner

Jak leczyć zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka?

Leczenie zależy od przyczyny:

Pamiętaj:
Leczenie trwa od 10 do 14 dni, bywa trudne do zniesienia, niemniej wprowadzenie takiego rodzaju terapii znacznie zmniejsza konieczność wykonywania resekcji żołądka. Pamiętaj, że „łykanie tabletek” i tak jest o wiele mniej uciążliwe niż zabieg i rekonwalescencja.
  • autoimmunologiczne ZZBŻ – suplementacja witaminy B12 (domięśniowo lub doustnie w wysokich dawkach),
  • leczenie niedokrwistości – preparaty żelaza, kwas foliowy,
  • postępowanie objawowe – dieta lekkostrawna, unikanie alkoholu i palenia tytoniu,
  • probiotyki (np. Saccharomyces boulardii) przy zaburzeniach mikrobioty jelitowej,
  • monitorowanie stanu błony śluzowej – regularna gastroskopia (co 1-3 lata) w przypadku metaplazji jelitowej.

Warto wiedzieć:

>> Probiotykoterapia – fakty i mity

>> Suplementacja – świadome budowanie odporności

Czy można zupełnie wyleczyć zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka?

Zmiany zanikowe są zwykle nieodwracalne, ale wczesne leczenie może zahamować postęp choroby. Główne korzyści z leczenia są następujące:

  • eradykacja H. pylori zmniejsza ryzyko raka żołądka,
  • rozpoznanie autoimmunologicznego ZZBŻ wymaga stałej suplementacji B12 – co hamuje rozwój niedokrwistości,
  • wskutek ograniczenia nasilenia lub eliminacji objawów podnosi się jakość życia.

Zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka – podsumowanie

ZZBŻ to przewlekły stan prowadzący do zaniku błony śluzowej, często wywołany przez Helicobacter pylori lub reakcję autoimmunologiczną.

Objawy mogą być subtelne – od niestrawności po niedokrwistość z niedoboru B12. Diagnostyka wymaga co najmniej oznaczenia antygenu H.pylori w kale lub przeciwciał we krwi, niekiedy także gastroskopii z biopsją oraz badań laboratoryjnych. Leczenie skupia się na przyczynie. Kluczowa jest regularna kontrola – zanikowa błona śluzowa zwiększa ryzyko raka żołądka.

Jeśli masz przewlekłe dolegliwości opisane powyżej, to koniecznie wykonaj podstawowe badania i udaj się z wynikami do internisty lub gastroenterologa. Wczesne rozpoznanie może uchronić Cię przed poważnymi powikłaniami.

Źródła

  1. Black CJ, Paine PA, Agrawal A, et alBritish Society of Gastroenterology guidelines on the management of functional dyspepsiaGut 2022;71:1697-1723. https://gut.bmj.com/content/71/9/1697 (dostęp 30.04.2025 r.)
  2. Malfertheiner P, Megraud F, O’Morain CA, Gisbert JP, Kuipers EJ, Axon AT, Bazzoli F, Gasbarrini A, Atherton J, Graham DY, Hunt R, Moayyedi P, Rokkas T, Rugge M, Selgrad M, Suerbaum S, Sugano K, El-Omar EM; European Helicobacter and Microbiota Study Group and Consensus panel. Management of Helicobacter pylori infection-the Maastricht V/Florence Consensus Report. Gut. 2017 Jan;66(1):6-30. doi: 10.1136/gutjnl-2016-312288. Epub 2016 Oct 5. PMID: 27707777. https://gut.bmj.com/content/66/1/6.long (dostęp 30.04.2025 r.)
  3. Rustgi SD, Bijlani P, Shah SC. Autoimmune gastritis, with or without pernicious anemia: epidemiology, risk factors, and clinical management. Therapeutic Advances in Gastroenterology. 2021;14. doi:10.1177/17562848211038771 (dostęp 30.04.2025 r.)
  4. Sipponen P, Maaroos HI. Chronic gastritis. Scand J Gastroenterol. 2015 Jun;50(6):657-67. doi: 10.3109/00365521.2015.1019918. Epub 2015 Apr 22. PMID: 25901896; PMCID: PMC4673514. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4673514/ (dostęp 30.04.2025 r.)

Eozynofilia u dzieci – o czym świadczy podwyższony poziom eozynofili?

Damian Matusiak
-
0
Eozynofilia u dzieci – o czym świadczy podwyższony poziom eozynofili?

Eozynofilia to stan, w którym we krwi występuje podwyższona liczba eozynofili – jednego z rodzajów białych krwinek. U dzieci może być związana z alergiami, infekcjami pasożytniczymi, chorobami autoimmunologicznymi, a nawet nowotworami.

W artykule wyjaśniamy, jakie są normy eozynofili u dzieci, jakie objawy powinny zaniepokoić rodziców oraz jak przebiega diagnostyka i leczenie. Jeśli u Twojego dziecka stwierdzono podwyższoną liczbę eozynofili, ten artykuł jest właśnie dla Ciebie.

Spis treści:

  1. Eozynofilia u dzieci – czym charakteryzuje się choroba?
  2. Objawy eozynofilii u dzieci
  3. Jak rozpoznać eozynofilię u dzieci? Niezbędna diagnostyka
  4. Eozynofile – normy u dzieci
  5. Co oznaczają podwyższone eozynofile u dzieci?
  6. Eozynofilia u dziecka – metody leczenia
  7. Eozynofilia u dzieci – podsumowanie

Eozynofilia u dzieci – czym charakteryzuje się choroba?

Eozynofile, inaczej granulocyty kwasochłonne, to komórki układu odpornościowego, które odgrywają ważną rolę w zwalczaniu pasożytów i reakcjach alergicznych. Ich podwyższony poziom (eozynofilia) definiuje się jako:

  • łagodną eozynofilię przy wartościach 500–1500/µl,
  • umiarkowaną przy 1500–5000 eozynofili/µl,
  • ciężką eozynofilię: >5000 eozynofili/µl.

Z uwagi na podłoże tego zaburzenia wyróżnia się eozynofilię:

U dzieci najczęściej ma charakter wtórny i jest związana z reakcjami alergicznymi lub zakażeniami.

Badanie CRP - (białko C-reaktywne) banerek

Objawy eozynofilii u dzieci

Dolegliwości i objawy związane z eozynofilią są zdeterminowane przez jej przyczynę. Z uwagi na fakt, iż liczba granulocytów kwasochłonnych rośnie w kilku określonych chorobach i stanach, objawy sugerujące ich zwiększoną liczbę mogą obejmować:

  • objawy alergiczne: swędząca wysypka, katar sienny,
  • duszność (np. w astmie oskrzelowej),
  • objawy infekcji pasożytniczych: bóle brzucha, biegunka, utrata masy ciała, osłabienie, męczliwość,
  • objawy ogólnoustrojowe: gorączka, osłabienie, powiększenie węzłów chłonnych,
  • zmiany skórne: pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy,
  • objawy ze strony płuc: kaszel, świszczący oddech (np. w eozynofilowym zapaleniu płuc).

>> Sprawdź też: Kaszel alergiczny – objawy. Jak odróżnić kaszel alergiczny od przeziębienia?

Panel 30 alergenów pediatrycznych banerek

Jak rozpoznać eozynofilię u dzieci? Niezbędna diagnostyka

Diagnostyka eozynofilii obejmuje:

  • morfologię krwi obwodowej z rozmazem – podstawowe badanie określające poziom eozynofili,
  • badania biochemiczne – ocena całkowitego stężenia IgE (często podwyższone w alergiach), CRP, OB,
  • testy alergiczne (np. skórne, oznaczenie swoistych IgE),
  • badanie kału w kierunku pasożytów (np. glista ludzka, owsiki, lamblie),
  • badania obrazowe (RTG klatki piersiowej, USG jamy brzusznej) – w przypadku podejrzenia zmian narządowych,
  • biopsję szpiku – w rzadkich przypadkach, gdy podejrzewa się choroby hematologiczne.

Może Cię zainteresować:

>> Alergia IgE-zależna, czyli jaka?

>> Lamblioza (giardioza) – warto wiedzieć więcej

Warto wiedzieć:
Zakażenia pasożytnicze, jakkolwiek obecne, bywają podejrzewane zbyt często w stosunku do rzeczywistej liczby ich występowania. Pamiętaj, że istnieje (o zgrozo) wiele placówek oferujących badania w kierunku infekcji pasożytniczych w postaci tzw. „biorezonansu”. Nie jest to metoda oparta o jakiekolwiek podstawy naukowe.
Morfologia banerek

Eozynofile – normy u dzieci

Prawidłowy poziom eozynofili we krwi zależy od wieku dziecka. Normy przedstawia poniższa tabela:

Wiek dzieckaNorma eozynofili (%)Norma bezwzględna (liczba eozynofili/µl)
Noworodki1–6%200–600
Niemowlęta1–5%200–500
Dzieci 1-12 lat1–4%100–400
Nastolatki1–3%50–300

Eozynofilię rozpoznaje się, gdy liczba eozynofili przekracza górną granicę normy dla wieku. Stopień zaburzenia jest zależny od konkretnej wartości bezwzględnej liczby tych komórek (patrz punkt nr 1).

Co oznaczają podwyższone eozynofile u dzieci?

Najczęstsze przyczyny eozynofilii u dzieci to:

Pamiętaj:
Atopowe zapalenie skóry NIE JEST chorobą alergiczną w ścisłym znaczeniu tego słowa. Wśród osób z AZS istnieje jednak istotnie zwiększony odsetek osób z towarzyszącą alergią, co prawdopodobnie ma związek z chorobą podstawową – uszkodzona bariera naskórkowa prowadzi do częstszego kontaktu układu odpornościowego z licznymi antygenami, co podnosi ryzyko wywołania alergii.

>> Przeczytaj też: Przewlekła białaczka limfocytowa – objawy, diagnostyka, leczenie

Eozynofilia u dziecka – metody leczenia

Leczenie zależy od przyczyny:

  • alergie: unikanie alergenów, leki przeciwhistaminowe, glikokortykosteroidy wziewne/doustne, odczulanie,
  • pasożyty: leki przeciwpasożytnicze (np. albendazol, mebendazol),
  • choroby autoimmunologiczne: immunosupresja (np. sterydy, leki biologiczne),
  • nowotwory: chemioterapia, terapia celowana.

W łagodnych przypadkach eozynofilia może ustąpić samoistnie. Łagodna postać tego zaburzenia, bez uchwytnej przyczyny, wymaga obserwacji i okresowej kontroli.

Eozynofilia u dzieci – podsumowanie

Eozynofilia to podwyższony poziom eozynofili we krwi, który może wynikać z alergii, infekcji pasożytniczych lub chorób przewlekłych. Objawy zależą od przyczyny – mogą obejmować:

  • wysypkę,
  • kaszel,
  • bóle brzucha,
  • ogólne osłabienie.

Diagnostyka obejmuje morfologię krwi, testy alergiczne i badania w kierunku obecności pasożytów. Leczenie, jeśli wymagane, jest przyczynowe. W rzadkich przypadkach może prowadzić do powikłań narządowych.

Jeśli u Twojego dziecka stwierdzono podwyższone eozynofile – nie zwlekaj z konsultacją u pediatry! Wykonaj morfologię z rozmazem (co najmniej) i omów wynik ze specjalistą, który oceni, czy istnieją wskazania do dalszej diagnostyki.

Źródła

  1. Burris D, Rosenberg CE, Schwartz JT, Zhang Y, Eby MD, Abonia JP, Fulkerson PC. Pediatric Hypereosinophilia: Characteristics, Clinical Manifestations, and Diagnoses. J Allergy Clin Immunol Pract. 2019 Nov-Dec;7(8):2750-2758.e2. doi: 10.1016/j.jaip.2019.05.011. Epub 2019 May 22. PMID: 31128377; PMCID: PMC6842676. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6842676/ (dostęp 28.04.2025 r.)
  2. Rosenberg HF, Dyer KD, Foster PS. Eosinophils: changing perspectives in health and disease. Nat Rev Immunol. 2013 Jan;13(1):9-22. doi: 10.1038/nri3341. Epub 2012 Nov 16. PMID: 23154224; PMCID: PMC4357492. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4357492/(dostęp 28.04.2025 r.)
  3. Klion AD. Eosinophilia: a pragmatic approach to diagnosis and treatment. Hematology Am Soc Hematol Educ Program. 2015;2015:92-7. doi: 10.1182/asheducation-2015.1.92. PMID: 26637706.https://ashpublications.org/hematology/article/2015/1/92/20764/Eosinophilia-a-pragmatic-approach-to-diagnosis-and (dostęp 28.04.2025 r.)
  4. Valent P, Klion AD, Horny HP, Roufosse F, Gotlib J, Weller PF, Hellmann A, Metzgeroth G, Leiferman KM, Arock M, Butterfield JH, Sperr WR, Sotlar K, Vandenberghe P, Haferlach T, Simon HU, Reiter A, Gleich GJ. Contemporary consensus proposal on criteria and classification of eosinophilic disorders and related syndromes. J Allergy Clin Immunol. 2012 Sep;130(3):607-612.e9. doi: 10.1016/j.jaci.2012.02.019. Epub 2012 Mar 28. PMID: 22460074; PMCID: PMC4091810. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4091810/ (dostęp 28.04.2025 r.)

Plamica Schönleina-Henocha – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Damian Matusiak
-
0
Plamica Schönleina-Henocha – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Zapalenie naczyń związane z IgA, dawniej znane jako plamica Schönleina-Henocha, to choroba zapalna małych naczyń krwionośnych, która najczęściej dotyka dzieci. Czy wiesz, jakie są jej objawy? W jaki sposób stawia się rozpoznanie? Skąd bierze się ta choroba? W artykule przedstawiamy kompilację praktycznej, łatwej do przyswojenia wiedzy, dzięki której z pewnością poczujesz się bezpieczniej. Zapraszamy do lektury.

Spis treści:

  1. Plamica Schönleina-Henocha – co to za choroba?
  2. Przyczyny Plamicy Schönleina-Henocha
  3. Objawy Plamicy Schönleina-Henocha
  4. Plamica Schönleina-Henocha – niezbędna diagnostyka
  5. Jak leczyć plamicę Schönleina-Henocha?
  6. Czy plamica Schönleina-Henocha jest niebezpieczna?
  7. Czy można zapobiegać plamicy Schönleina-Henocha?
  8. Plamica Schönleina-Henocha – podsumowanie

Plamica Schönleina-Henocha – co to za choroba?

Plamica Schönleina-Henocha to układowe zapalenie małych naczyń krwionośnych, zaliczane do grupy chorób autoimmunologicznych. Wskutek różnych czynników (o nich poniżej) układ odpornościowy rozpoznaje niektóre białka jako obce i wytwarza przeciwciała w klasie IgA.

Konglomeraty składające się z przeciwciała i antygenu odkładają się w ścianie drobnych naczyń krwionośnych, co wywołuje stan zapalny i następnie objawy. Choroba charakteryzuje się głównie:

  • wysypką skórną,
  • bólami stawów,
  • dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego (w tym krwawieniami) i nerek.

Najczęściej występuje u dzieci w wieku 2-11 lat, choć może pojawić się również u dorosłych.

Badanie CRP - (białko C-reaktywne) banerek

Przyczyny Plamicy Schönleina-Henocha

Etiologia choroby nie jest w pełni poznana, ale uważa się, że ma związek z nieprawidłową odpowiedzią immunologiczną na różne czynniki, takie jak:

  • infekcje, np. górnych dróg oddechowych wywołane przez paciorkowce, wirusy,
  • leki – niektóre antybiotyki, niesteroidowe leki przeciwzapalne,
  • czynniki genetyczne – niektóre mutacje zwiększają ryzyko zachorowania,
  • inne czynniki środowiskowe – ukąszenia owadów, ekspozycja na skrajne temperatury (głównie zimno).

>> Może Cię zainteresować: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?

Objawy Plamicy Schönleina-Henocha

Zapalenie naczyń związane z IgA daje charakterystyczne objawy, które mogą występować w różnej kolejności i nasileniu:

  • wysypka (plamica) – drobne, czerwone lub fioletowe plamki, głównie na nogach i pośladkach; nasilenie bywa różne, nie koreluje z ciężkością powikłań narządowych,
  • bóle stawów (artropatia) – najczęściej kolan i kostek,
  • dolegliwości żołądkowo-jelitowe – bóle brzucha, nudności, wymioty, krwawienia z przewodu pokarmowego,
  • zapalenie nerek (nefropatia IgA) – białkomocz, krwiomocz, rzadko niewydolność nerek,
  • rzadziej: obrzęki, gorączka, bóle głowy.

Objawy zwykle ustępują samoistnie, ale w niektórych przypadkach mogą prowadzić do powikłań – w tym do przewlekłej choroby nerek czy ciężkich, trudnych do opanowania krwawień z przewodu pokarmowego.

Plamica_Schonleina-Henochai_infografika

>> Przeczytaj też: Białko w moczu – badanie, normy, przyczyny. Jak leczyć białkomocz?

Plamica Schönleina-Henocha – niezbędna diagnostyka

Nie istnieje pojedynczy parametr laboratoryjny pozwalający na potwierdzenie rozpoznania. Diagnozę stawia się na podstawie:

  • badania podmiotowego i przedmiotowego,
  • podstawowych badaniach dodatkowych: morfologii krwi obwodowej z rozmazem (możliwa leukocytoza), OB, stężenie CRP (może być podwyższone), badania ogólnego moczu,
  • biopsji skóry lub nerek (w wątpliwych przypadkach, wykazuje odkładanie się IgA),
  • USG jamy brzusznej (przy silnych bólach brzucha).

Diagnostyka różnicowa obejmuje:

Morfologia banerek

Jak leczyć plamicę Schönleina-Henocha?

Leczenie zależy od nasilenia objawów. W większości wystarczające jest postępowanie objawowe:

  • niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ, np. ibuprofen) na bóle stawów,
  • leki przeciwhistaminowe w przypadku świądu,
  • nawodnienie i dieta lekkostrawna przy dolegliwościach żołądkowo-jelitowych.

W cięższych przypadkach zastosowanie znajdują:

  • glikokortykosteroidy (np. prednizon) przy zajęciu nerek lub silnych bólach brzucha,
  • immunosupresyjne (np. azatiopryna) w nefropatii IgA,
  • monitorowanie funkcji nerek – kluczowe w zapobieganiu przewlekłej chorobie tego narządu.

>> Przeczytaj też: Odwodnienie i nawodnienie organizmu – fakty i mity

Czy plamica Schönleina-Henocha jest niebezpieczna?

Choroba zwykle ma łagodny przebieg. Większość pacjentów wraca do zdrowia w ciągu kilku tygodni, choć w niektórych przypadkach może prowadzić do powikłań, takich jak:

  • przewlekła choroba nerek (rzadko),
  • krwawienia z przewodu pokarmowego,
  • nadciśnienie tętnicze,
  • powikłania zakrzepowe.

>> Warto przeczytać: Nadciśnienie tętnicze – nowe rekomendacje (cz.2). Ciśnienie tętnicze a styl życia

Czy można zapobiegać plamicy Schönleina-Henocha?

Nie ma skutecznej metody profilaktycznej, ale można zmniejszyć ryzyko poprzez:

  • unikanie infekcji (szczepienia, higiena),
  • ostrożność w stosowaniu leków (zwłaszcza u osób z predyspozycjami lub zachorowaniem w wywiadzie),
  • unikanie ekspozycji na skrajne temperatury.

>> Sprawdź: Szczepionki – profilaktyka zakażeń

Badanie ogólne moczu banerek

Plamica Schönleina-Henocha – podsumowanie

Plamica Schönleina-Henocha to zapalenie małych naczyń, głównie u dzieci, związane z odkładaniem się kompleksów antygen-przeciwciało. Główne objawy to wysypka, bóle stawów, dolegliwości żołądkowo-jelitowe (w tym krwawienia!), rzadziej nefropatia. Diagnostyka opiera się przede wszystkim na badaniu lekarskim i dodatkowych testach laboratoryjnych. Leczenie jest objawowe, w ciężkich przypadkach stosuje się steroidy. Powikłania są rzadkie, ale wymagają czujności, zwłaszcza przy zajęciu nerek.

Jeśli zauważyłeś u siebie lub dziecka niepokojące objawy – nie zwlekaj. Skonsultuj się ze specjalistą pediatrii (gdy zachorowanie dotyczy dziecka) lub internistą (gdy dorosłego)!

Źródła

  1. Oni L, Platt C, Marlais M, et alNational recommendations for the management of children and young people with IgA vasculitis: a best available evidence, group agreement-based approachArchives of Disease in Childhood 2025;110:67-76., https://adc.bmj.com/content/110/1/67.long (dostęp 28.04.2025 r.).
  2. Hetland LE, Susrud KS, Lindahl KH, Bygum A. Henoch-Schönlein Purpura: A Literature Review. Acta Derm Venereol. 2017 Nov 15;97(10):1160-1166. doi: 10.2340/00015555-2733. PMID: 28654132., https://medicaljournalssweden.se/actadv/article/view/5015 (dostęp 28.04.2025 r.).
  3. Parums DV. A Review of IgA Vasculitis (Henoch-Schönlein Purpura) Past, Present, and Future. Med Sci Monit. 2024 Jan 28;30:e943912. doi: 10.12659/MSM.943912. PMID: 38281080; PMCID: PMC10832303., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10832303/ (dostęp 28.04.2025 r.).

Zakrzepica żył głębokich – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Damian Matusiak
-
0
Zakrzepica żył głębokich – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Zakrzepica żył głębokich (DVT, deep vein thrombosis) to poważne schorzenie, w którym w naczyniach żylnych (najczęściej kończyn dolnych) tworzą się skrzepy krwi, mogące prowadzić do zatorowości płucnej – dramatycznego stanu bezpośrednio zagrażającemu życiu.

Jaki jest mechanizm choroby? Jakie są pierwsze objawy? Gdzie udać się po pomoc? Przeczytaj, a oprócz odpowiedzi na powyższe pytania dowiesz się, kto jest szczególnie narażony na DVT i jak można zmniejszyć ryzyko jej wystąpienia.

Spis treści

  1. Czym jest zakrzepica żył głębokich?
  2. Przyczyny zakrzepicy żył głębokich
  3. Zakrzepica żył głębokich – objawy
  4. Jak rozpoznać zakrzepicę żył głębokich – niezbędna diagnostyka
  5. Leczenie zakrzepicy żył głębokich
  6. Zakrzepica żył głębokich – podsumowanie

Czym jest zakrzepica żył głębokich?

Zakrzepica żył głębokich (DVT) to stan, w którym w głębokich żyłach (zwykle kończyn dolnych, rzadziej miednicy lub ramion) tworzy się skrzeplina, utrudniając lub blokując przepływ krwi. Nieleczona może prowadzić do:

  • zatorowości płucnej – gdy fragment skrzepu oderwie się i dotrze do płuc,
  • zespołu pozakrzepowego – przewlekłego obrzęku i bólu kończyny,
  • niewydolności żylnej – z owrzodzeniami i zmianami skórnymi.

>> Przeczytaj też: Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa – przyczyny, objawy, diagnostyka

Przyczyny zakrzepicy żył głębokich

Główne czynniki ryzyka wynikają z tzw. triady Virchowa:

  • zaburzenia przepływu krwi (zastój żylny), np. długotrwałe unieruchomienie (lot samolotem, hospitalizacja), obecność żylaków,
  • uszkodzenia śródbłonka naczyniowego – wskutek urazów, zabiegów chirurgicznych,
  • nadkrzepliwości krwi – z przyczyn zarówno wrodzonych (jak np. mutacji czynnika V Leiden, niedobru białka C) lub nabytych (nowotwory, ciąża, hormonalna terapia zastępcza).

Inne dobrze udokumentowane w literaturze naukowej czynniki ryzyka obejmują:

Zakrzepica żył głębokich – objawy

Objawy zakrzepicy są zróżnicowane – zależą od lokalizacji skrzepu. Najczęstsza manifestacja kliniczna to zakrzepica jednej kończyny dolnej (podudzie). Szerzej o tym zagadnieniu w kolejnych punktach.

Typowe objawy zakrzepicy żył głębokich

W przebiegu zakrzepicy najczęściej dochodzi do:

  • obrzęku podudzia, niekiedy nawet całej kończyny dolnej (zwykle asymetrycznie, np. jedna nagle staje się łydka wyraźnie grubsza),
  • bólu łydki lub uda (nasila się przy stawianiu stopy, może przypominać „rozpieranie”),
  • uczucie ciężkości i napięcia w kończynie,
  • zasinienie lub zaczerwienienie skóry,
  • wzmożone ucieplenie chorej kończyny.
Warto wiedzieć:
U około 30% pacjentów zakrzepica żył głębokich przebiega bezobjawowo. Pamiętaj, że w miarę wzrostu liczby czynników ryzyka rośnie prawdopodobieństwo zakrzepicy.

Nietypowe objawy zakrzepicy żył głębokich

Należy pamiętać, że termin „żyły głębokie” zawiera także inne lokalizacje narządowe, stąd w przebiegu zakrzepicy może dochodzić do:

  • bólu w klatce piersiowej, kaszlu, krwioplucia, duszności i/lub męczliwości – jeśli dojdzie do zatorowości płucnej,
Pamiętaj:
Nasilenie objawów zatorowości płucnej nie koreluje z obszarem płuca objętym chorobą! Niekiedy niewielka zatorowość wyzwala dużo objawów, a duża zatorowość niewiele; w skrajnych przypadkach zatorowość płucna bywa przyczyną nagłego zgonu.
  • silnego bólu brzucha – przy zakrzepicy żył miednicy lub żyły wrotnej,
  • obrzęku całej ręki – przy zakrzepicy żył podobojczykowych (np. u sportowców; występuje rzadko),
  • gorączki – rzadko, głównie przy rozległym stanie zapalnym.

Jak rozpoznać zakrzepicę żył głębokich – niezbędna diagnostyka

Rozpoznanie zakrzepicy żył głębokich opiera się na:

  • badaniu podmiotowym i przedmiotowym; element, którego nie można zaniedbać, pozwala na określenie obecności czynników ryzyka,
  • USG Doppler – złoty standard w diagnostyce DVT (pokazuje przepływ krwi i obecność skrzepów),
  • ocena stężenia D-dimerów – badanie krwi wykrywające produkty rozpadu fibryny (podwyższony sugeruje zakrzepicę, ale nie jest specyficzny i nie decyduje o rozpoznaniu),
  • tomografia komputerowa – stosowana przy podejrzeniu zatorowości płucnej, zakrzepicy w miednicy lub jamie brzusznej,
  • echokardiografia – pozwala na ocenę obciążenia prawej komory, umożliwia uwidocznienie szerokości tętnicy płucnej,
  • flebografia (obecnie rzadko stosowana) – kontrastowe badanie żył.
Badanie D-dimerów banerek

Leczenie zakrzepicy żył głębokich

Główne cele terapii to:

  • rozpuszczenie istniejących zakrzepów,
  • zapobieganie powiększaniu się zakrzepu,
  • minimalizacja ryzyka zatorowości płucnej,
  • profilaktyka nawrotów.

Metody leczenia:

  • leki przeciwzakrzepowe (heparyna, warfaryna, rywaroksaban) – hamują krzepnięcie krwi,
  • kompresjoterapia – pończochy uciskowe (zmniejszają obrzęk i ryzyko zespołu pozakrzepowego),
  • tromboliza – dożylne podanie leków rozpuszczających skrzep (w ciężkich przypadkach),
  • filtr żylny – wszczepiany do żyły głównej dolnej u pacjentów z przeciwwskazaniami do leków przeciwzakrzepowych.

Czas leczenia wynosi 3-6 miesięcy po pierwszym epizodzie zakrzepicy. Przy nawrotach lub wrodzonej nadkrzepliwości leczenie może trwać nawet dożywotnio.

Zakrzepica żył głębokich – podsumowanie

Zapamiętaj:

  • DVT to niebezpieczny stan, który może prowadzić do zatorowości płucnej i zgonu włącznie,
  • typowe objawy choroby to obrzęk, ból i zaczerwienienie jednej kończyny,
  • diagnostyka opiera się na badaniu lekarskim i badaniach dodatkowych,
  • leczenie wymaga stosowania leków przeciwzakrzepowych i kompresjoterapii,
  • profilaktyka jest kluczowa u osób z grup ryzyka (ruch, nawadnianie, unikanie długiego unieruchomienia).

Jeśli zauważysz objawy sugerujące DVT (np. nagły obrzęk nogi z bólem), nie zwlekaj i pilnie zgłoś się do lekarza! W przypadku, gdy odczuwasz duszność, ból w klatce piersiowej, krwioplucie. Wezwij karetkę, dzwoniąc pod numer 112. Szybkie rozpoznanie może uratować życie.

Źródła

  1. Wendelboe AM, Raskob GE, Global Burden of Thrombosis: Epidemiologic Aspects. Circ Res. 2016 Apr 29;118(9):1340-7. doi: 10.1161/CIRCRESAHA.115.306841. PMID: 27126645. https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/CIRCRESAHA.115.306841?url_ver=Z39.88-2003&rfr_id=ori:rid:crossref.org&rfr_dat=cr_pub%20%200pubmed (dostęp 16.04.2025)
  2. Kahn SR, Lim W, Dunn AS, Cushman M, Dentali F, Akl EA, Cook DJ, Balekian AA, Klein RC, Le H, Schulman S, Murad MH. Prevention of VTE in nonsurgical patients: Antithrombotic Therapy and Prevention of Thrombosis, 9th ed: American College of Chest Physicians Evidence-Based Clinical Practice Guidelines. Chest. 2012 Feb;141(2 Suppl):e195S-e226S. doi: 10.1378/chest.11-2296. PMID: 22315261; PMCID: PMC3278052. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3278052/ (dostęp 16.04.2025)
  3. Rosendaal FR. Causes of venous thrombosis. Thromb J. 2016 Oct 4;14(Suppl 1):24. doi: 10.1186/s12959-016-0108-y. PMID: 27766050; PMCID: PMC5056464. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5056464/ (dostęp 16.04.2025)
  4. Konstantinides SV, Meyer G, Becattini C, Bueno H, Geersing GJ, Harjola VP, Huisman MV, Humbert M, Jennings CS, Jiménez D, Kucher N, Lang IM, Lankeit M, Lorusso R, Mazzolai L, Meneveau N, Ní Áinle F, Prandoni P, Pruszczyk P, Righini M, Torbicki A, Van Belle E, Zamorano JL; ESC Scientific Document Group. 2019 ESC Guidelines for the diagnosis and management of acute pulmonary embolism developed in collaboration with the European Respiratory Society (ERS). Eur Heart J. 2020 Jan 21;41(4):543-603. doi: 10.1093/eurheartj/ehz405. PMID: 31504429. https://academic.oup.com/eurheartj/article/41/4/543/5556136?login=false#google_vignette (dostęp 16.04.2025)
  5. Kearon C, Akl EA, Ornelas J, Blaivas A, Jimenez D, Bounameaux H, Huisman M, King CS, Morris TA, Sood N, Stevens SM, Vintch JRE, Wells P, Woller SC, Moores L. Antithrombotic Therapy for VTE Disease: CHEST Guideline and Expert Panel Report. Chest. 2016 Feb;149(2):315-352. doi: 10.1016/j.chest.2015.11.026. Epub 2016 Jan 7. Erratum in: Chest. 2016 Oct;150(4):988. doi: 10.1016/j.chest.2016.08.1442. PMID: 26867832. https://journal.chestnet.org/article/S0012-3692(15)00335-9/fulltext (dostęp 16.04.2025)

Kalendarz badań w ciąży. Kiedy i jakie badania należy wykonać?

Izabela Grabowska
-
0
Kalendarz badań w ciąży. Kiedy i jakie badania należy wykonać?

Ciąża to wyjątkowy czas w życiu kobiety. W organizmie zachodzi wiele zmian, dlatego też niezwykle ważne jest, aby zadbać o zdrowie i czuwać nad rozwojem maluszka. Rozwój fizyczny i intelektualny dziecka w dużym stopniu zależy od prawidłowego przebiegu ciąży i porody. Aby móc monitorować przebieg ciąży, należy regularnie zgłaszać się na konsultacje medyczne i wykonywać badania diagnostyczne w określonym czasie.


Spis treści:

  1. Jak często trzeba wykonywać badania w ciąży?
  2. Kiedy i jakie badania w ciąży należy wykonać?
  3. Dlaczego badania w ciąży są ważne?
  4. Badania w ciąży – podsumowanie

Jak często trzeba wykonywać badania w ciąży?

Już na początku ciąży (a nawet przed ciążą) wykonuje się wiele badań, które mają ogromne znaczenie dla dalszego przebiegu i bezpieczeństwa kobiety ciężarnej i jej dziecka. W I i II trymestrze ciąży badania oraz wizyty kontrolne u lekarza lub położnej odbywają się co ok. 4 tygodnie. W ostatnim trymetrze ciąży wizyty są nieco częstsze. Częstość wizyt jest również zależna od:

  • stanu zdrowia kobiety,
  • przebiegu ciąży.

W przypadku wystąpienia chorób przewlekłych istnieje konieczność częstszych konsultacji medycznych.

Konkretne badania oraz właściwy moment na ich wykonanie są określone w aktualnych rekomendacjach Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP). Do niezbędnych badań należą zarówno badania laboratoryjne, pomiar ciśnienia tętniczego krwi, jak i badania obrazowe takie jak ultrasonografia (USG).

>> Przeczytaj też: Pierwsze objawy ciąży – kiedy się pojawiają i jakie badania zrobić?

Pakiet kobiety w ciąży (16 badań) banerek

Kiedy i jakie badania w ciąży należy wykonać?

Podczas każdej wizyty kontrolnej, kobieta w ciąży powinna mieć zmierzone ciśnienie krwi i zostać zważona. Istotne jest również propagowanie zdrowego stylu życia przez położną lub lekarza prowadzącego. Regularne wizyty kontrolne są bardzo ważne, gdyż pozwalają na ocenę, czy ciąża przebiega prawidłowo.

Na pierwszej konsultacji medycznej powinno być przeprowadzone badanie cytologiczne (jeśli nie było wykonywane w ciągu ostatnich 6 miesięcy) oraz wystawione skierowanie na badania laboratoryjne, takie jak:

Kolejna wizyta powinna odbyć się między 11. a 14. tygodniem ciąży, podczas której powinno być wykonane badanie ultrasonograficzne pierwszego trymestru. Celem tego badania jest wstępna ocena budowy anatomicznej płodu oraz ryzyka wystąpienia wad genetycznych.

Kolejne wizyty oraz badania powinny się odbyć:

  • między 15. a 20. tygodniem ciąży – morfologia i badanie ogólne moczu,
  • między 18. a 22. tygodniem ciąży – badanie ultrasonograficzne drugiego trymestru, którego celem jest szczegółowa ocena narządów płodu pod kątem występowania wad wrodzonych,
  • między 21. a 26. tygodniem ciąży – test doustnego obciążenia glukozą (w 24.-26. tygodniu ciąży), morfologia i badanie ogólne moczu, a także przeciwciała anty-Rh u kobiet z Rh(-), badanie w kierunku toksoplazmozy (u kobiet z ujemnym wynikiem w I trymestrze) oraz badanie ultrasonograficzne,
  • między 27. a 32. tygodniem ciąży – morfologia i badanie ogólne moczu, przeciwciała anty-Rh u kobiet z Rh(-) oraz badanie ultrasonograficzne trzeciego trymestru,
  • między 33. a 37. tygodniem ciąży – morfologia i badanie ogólne moczu, antygen HBS, badanie w kierunku HIV, posiew GBS na obecność paciorkowców z grupy B (w 35.-37. tygodniu ciąży), badanie ultrasonograficzne, a także w grupie kobiet ze zwiększonym ryzykiem zakażenia: VDRL, HCV,
  • między 38. a 39. tygodniem ciąży – morfologia i badanie ogólne moczu oraz badanie ultrasonograficzne,
  • po 40. tygodniu ciąży – badanie ultrasonograficzne oraz kardiotokografia (KTG).

>> Zobacz: Badania laboratoryjne dla kobiet w ciąży – okiem ginekologa

Należy pamiętać, że czasem niezbędne jest zaplanowanie dodatkowych badań albo nieco częstsze kontrole. Ostateczną decyzję dotyczącą zakresu badań prenatalnych podejmuje lekarz prowadzący wraz z Pacjentką, która powinna być poinformowana o aktualnych rekomendacjach oraz nowoczesnych możliwościach diagnostycznych.

Szczegółowe informacje dotyczące świadczeń profilaktycznych i działań w zakresie promocji zdrowia, a także badań diagnostycznych oraz konsultacji medycznych przedstawiono w poniższej tabeli.

Termin badaniaŚwiadczenia profilaktyczne wykonywane przez lekarza lub położną i działania w zakresie promocji zdrowiaBadania diagnostyczne i konsultacje medyczne
Do 10. tygodnia ciąży lub w chwili pierwszego zgłoszenia się1. Badanie podmiotowe i przedmiotowe. 2. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi. 3. Badanie gruczołów sutkowych. 4. Określenie wzrostu, masy ciała i wskaźnika BMI. 5. Ocena ryzyka ciążowego. 6. Propagowanie zdrowego stylu życia. 7. Przekazanie informacji o możliwości wykonania badań w kierunku chorób uwarunkowanych genetycznie. 8. W przypadku opieki sprawowanej przez położną obowiązkowa konsultacja lekarza położnika. 9. Zebranie danych dotyczących zdrowego stylu życia i nawyków żywieniowych, w tym spożywania alkoholu i innych używek.1. Grupa krwi i Rh, o ile ciężarna nie posiada odpowiednio udokumentowanego badania grupy krwi. 2. Przeciwciała odpornościowe do antygenów krwinek czerwonych. 3. Morfologia krwi. 4. Badanie ogólne moczu. 5. Badanie cytologiczne, o ile nie było wykonane w ciągu ostatnich 6 miesięcy. 6. Badanie stężenia glukozy we krwi na czczo, ewentualnie OGTT u kobiet z czynnikami ryzyka GDM. 7. Badanie VDRL. 8. Zalecenie kontroli stomatologicznej. 9. Badanie HIV i HCV. 10. Badanie w kierunku toksoplazmozy (IgG, IgM), o ile ciężarna nie przedstawi wyniku potwierdzającego występowanie przeciwciał IgG sprzed ciąży. 11. Badanie w kierunku różyczki (IgG, IgM), o ile ciężarna nie chorowała lub nie była szczepiona lub w przypadku braku informacji. 12. Oznaczenie TSH.
11–14 tydzień ciąży1. Badanie podmiotowe i przedmiotowe. 2. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi. 3. Pomiar masy ciała. 4. Ocena ryzyka ciążowego. 5. Ocena ryzyka i nasilenia objawów depresji. 6. Propagowanie zdrowego stylu życia.Badanie ultrasonograficzne zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP).
15–20 tydzień ciąży1. Badanie podmiotowe i przedmiotowe. 2. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi. 3. Pomiar masy ciała. 4. Ocena ryzyka ciążowego. 5. Propagowanie zdrowego stylu życia.1. Morfologia krwi. 2. Badanie ogólne moczu
18–22 tydzień ciąży   Badanie ultrasonograficzne zgodnie z rekomendacjami PTGiP
21–26 tydzień ciążyRozpoczęcie edukacji przedporodowej. 
21–26 tydzień ciąży1. Badanie podmiotowe i przedmiotowe. 2. Ocena czynności serca płodu. 3. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi. 4. Pomiar masy ciała. 5. Ocena ryzyka ciążowego. 6. Propagowanie zdrowego stylu życia. 7. W przypadku opieki sprawowanej przez położną konsultacja lekarza położnika (24–26 tydzień ciąży)1. Badanie stężenia glukozy we krwi po doustnym podaniu 75 g glukozy (w 24–26 tygodniu ciąży) – trzypunktowe oznaczenie stężenia glukozy: przed podaniem glukozy (na czczo), po 1 i 2 godz. od podania glukozy. 2. Badanie ogólne moczu. 3. Przeciwciała anty-D u kobiet Rh (–). 4. U kobiet z ujemnym wynikiem w I trymestrze – badanie w kierunku toksoplazmozy (IgM).
27–32 tydzień ciąży1. Badanie podmiotowe i przedmiotowe. 2. Ocena czynności serca płodu. 3. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi. 4. Pomiar masy ciała. 5. Ocena ryzyka ciążowego. 6. Propagowanie zdrowego stylu życia.1. Morfologia krwi. 2. Badanie ogólne moczu. 3. Przeciwciała anty-D u kobiet Rh (–). 4. Badanie ultrasonograficzne zgodnie z rekomendacjami PTGiP. 5. W przypadku występowania wskazań – podanie immunoglobuliny anty-D (28–30 ty- dzień ciąży).
33–37 tydzień ciąży1. Badanie podmiotowe i przedmiotowe. 2. Badanie położnicze. 3. Ocena wymiarów miednicy. 4. Ocena czynności serca płodu. 5. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi. 6. Ocena ruchów płodu. 7. Badanie gruczołów sutkowych. 8. Pomiar masy ciała. 9. Ocena ryzyka ciążowego. 10. Ocena ryzyka i nasilenia objawów depresji. 11. Propagowanie zdrowego stylu życia.1. Morfologia krwi. 2. Badanie ogólne moczu. 3. Badanie antygenu HBs. 4. Badanie HIV. 5. Posiew z pochwy i odbytu w kierunku paciorkowców B-hemolizujących (35–37 ty- dzień ciąży). 6. Badanie VDRL, HCV w grupie kobiet ze zwiększonym populacyjnym lub indywidualnym ryzykiem zakażenia.
38–39 tydzień ciąży1. Badanie podmiotowe i przedmiotowe. 2. Badanie położnicze. 3. Ocena ruchów płodu. 4. Ocena czynności serca płodu. 5. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi. 6. Pomiar masy ciała. 7. Ocena ryzyka ciążowego. 8. Propagowanie zdrowego stylu życia. 9. W przypadku opieki sprawowanej przez położną konsultacja lekarza położnika.1. Badanie ogólne moczu. 2. Morfologia krwi.
Niezwłocznie po 40. tygodniu ciąży1. Badanie podmiotowe i przedmiotowe. 2. Badanie położnicze. 3. Ocena ruchów płodu. 4. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi. 5. Pomiar masy ciała. 6. Ocena ryzyka ciążowego. 7. Przy prawidłowym wyniku KTG i USG oraz przy prawidłowym odczuwaniu ruchów płodu – kolejne badanie za 7 dni, z ponownym KTG i USG. W trakcie tej wizyty należy ustalić datę hospitalizacji, tak aby poród miał miejsce przed końcem 42. tygodnia. W przypadku odstępstw od normy – indywidualizacja postępowania1. Badanie KTG. 2. Badanie ultrasonograficzne zgodnie z rekomendacjami PTGiP.
Tabela. Harmonogram badań diagnostycznych i konsultacji medycznych, u kobiet w ciąży

Dlaczego badania w ciąży są ważne?

Badania w czasie ciąży są kluczowe w celu monitorowania stanu zdrowia kobiety oraz pozwalają na wykrycie ewentualnych chorób lub wad rozwojowych i genetycznych płodu. Wczesne rozpoznanie problemów zdrowotnych jest niezwykle istotne, gdyż współczesna medycyna umożliwia leczenie wielu zaburzeń, w tym chorób serca, jeszcze kiedy dziecko jest w brzuchu matki lub natychmiast po porodzie.

Rozpoznanie chorób metabolicznych, takich jak cukrzyca ciążowa czy nadciśnienie tętnicze krwi u kobiety ciężarnej jest niezbędne, aby wprowadzić odpowiednią interwencję medyczną i tym samym zapewnić prawidłowy rozwój i zdrowie malucha.

>> Przeczytaj też: Witaminy i ich suplementacja u kobiet w ciąży

Pakiet suplementacja w ciąży (4 badania) banerek

Badania w ciąży – podsumowanie

Każda kobiet w ciąży powinna być pod opieką lekarza ginekologa i/lub położnej. Ministerstwo Zdrowia określa tzw. standardy opieki okołoporodowej, w których wskazuje, kiedy i jakie badania należy wykonać u kobiet w ciąży. Regularne monitorowanie stanu zdrowia – zarówno ciężarnej, jak i płodu – jest kluczowym elementem prawidłowego przebiegu ciąży i urodzenia zdrowego dziecka.

Piśmiennictwo

  1. Sieroszewski P., Haus O., Zimmer M. i in. Recommendations for prenatal diagnostics of the Polish Society of Gynaecologists and Obstetricians and the Polish Society of Human Genetics. Ginekol Pol, 2022, 93(5),427-437, (dostęp 28.04.2025 r.)
  2. Dz. U. poz. 1756, Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej. (dostęp 28.04.2025 r.)

Leki przeciwzakrzepowe – badanie farmakogenetyczne w bezpiecznej terapii

Izabela Grabowska
-
0
Leki przeciwzakrzepowe – badanie farmakogenetyczne w bezpiecznej terapii

Badania farmakogenetyczne znajdują zastosowanie w wielu dziedzinach medycyny. W kardiologii testy farmakogenetyczne pomagają m.in. w doborze rodzaju leków przeciwpłytkowych i przeciwzakrzepowych oraz ich dawki.

Zatem farmakogenetyka zapewnia możliwość zastosowania spersonalizowanej terapii, uwzględniając profil genetyczny danej osoby. Może to pomóc zmaksymalizować skuteczność leczenia i zminimalizować ryzyko działań niepożądanych.

Spis treści:

  1. Leki przeciwzakrzepowe: jak działają, jakie mogą być działania niepożądane
  2. Jakie jest znaczenie farmakogenetyki w leczeniu przeciwpłytkowym i przeciwzakrzepowym?
  3. Farmakogenetyka a klopidogrel
  4. Farmakogenetyka a warfaryna
  5. Zastosowanie badań farmakogenetycznych w praktyce

Leki przeciwzakrzepowe: jak działają, jakie mogą być działania niepożądane

Leki przeciwzakrzepowe, tzw. antykoagulanty, to jedna z najczęściej stosowanych w kardiologii grup leków. Należą do nich m.in.:

  • leki przeciwpłytkowe, które hamują agregację (zlepianie się) płytek krwi, np. klopidogrel i kwas acetylosalicylowy,
  • antagoniści witaminy K, np. acenokumarol i warfaryna.

Stosowanie terapii przeciwpłytkowej jest ważną częścią zapobiegania zawałom serca i udarom mózgu – groźnych powikłań miażdżycy. Są również stosowane jako profilaktyka zakrzepicy w stentach u osób leczonych kardiologicznie.

Pomimo wielkich korzyści, jakie odnoszą pacjenci stosujący te leki, mają one swoje wady, ponieważ mogą wywoływać nadmierne krwawienia. Dlatego niezwykle istotne są:

  • dostosowanie dawki do indywidualnych potrzeb pacjenta,
  • monitorowanie efektu terapeutycznego, który jest zależny zarówno od czynników środowiskowych, jak i genetycznych.

Odpowiedź na terapię przeciwpłytkową i/lub przeciwzakrzepową może być związana z polimorfizmem genów kodujących enzymy, biorące udział w metabolizmie tej grupy leków.

Jakie jest znaczenie farmakogenetyki w leczeniu przeciwpłytkowym i przeciwzakrzepowym?

Farmakogenetyka jest dziedziną nauki, która łączy farmakologię z genetykę. Umożliwia ocenę odpowiedzi organizmu pacjenta na leczenie farmakologiczne w zależności od jego predyspozycji genetycznych.

Badania farmakogenetyczne pomagają w wyborze odpowiedniego leku oraz jego dawki, aby:

  • zoptymalizować efekt leczenia,
  • zminimalizować ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.

W kardiologii farmakogenetyka ma zastosowanie, m.in. w optymalizacji terapii przeciwpłytkowej i przeciwzakrzepowej. W tym obszarze medycyny znaczenie mają polimorfizmy dwóch genów:

  • CYP2C19,
  • VKORC1.

Zmiany genetyczne w genach CYP2C19 i VKORC1 mogą wpływać na aktywność kodowanych przez nie enzymów, a tym samym na skuteczność leków przez nie metabolizowanych.

Szacuje się, że od 18 do 47% populacji na świecie jest nosicielem co najmniej jednego wariantu genu CYP2C19, który skutkuje zmniejszoną aktywnością kodowanego przez niego enzymu. Osoby, u których dany gen jest nieaktywny, nazywane są wolno metabolizującymi (ang. poor metabolizer, PM). Z kolei osoby cechujące się zmniejszoną aktywnością odpowiedniego genu nazywane są pośrednimi metabolizerami (ang. intermediate metabolizer, IM).

CYP2C19 jest głównym enzymem biorącym udział w przekształcaniu klopidogrelu w substancję czynną. W praktyce oznacza, to, że u słabych metabolizatorów CYP2C19, obserwowany jest brak lub niewystarczające hamowanie agregacji płytek krwi, co może mieć poważne konsekwencje dla osoby stosującej klopidogrel.

Nie tylko warianty CYP2C19 mogą wpływać na skuteczność leczenia. Polimorfizmy w genie VKORC1 wpływają na działanie leków przeciwzakrzepowych, w tym popularnej warfaryny. Osoby posiadające określone warianty VKORC1 mogą wymagać niższych dawek tego leku podczas terapii przeciwzakrzepowej.

Panel farmakogenetyka - badanie wariantów genetycznych (met. RT-PCR)

Farmakogenetyka a klopidogrel

Klopidogrel jest lekiem przeciwpłytkowym, stosowanym w celu zapobiegania patologicznym agregacjom płytek krwi, które mogą prowadzić, m.in. do:

  • zawału serca,
  • udaru mózgu,
  • zakrzepicy naczyń obwodowych.

Klopidogrel, podobnie jak kodeina, jest prolekiem, czyli sam nie wykazuje aktywności farmakologicznej i musi być aktywowany w organizmie. Osoby z określonymi wariantami CYP2C19 mają zmniejszoną zdolność do przekształcania klopidogrelu w aktywną formę, co sprawia, że lek staje się mniej skuteczny w zapobieganiu zakrzepom. Dlatego też FDA (amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków) zaleca wykonanie badań farmakogenetycznych pod kątem wariantów CYP2C19 przed rozpoczęciem terapii klopidogrelem, a w razie potrzeby stosowanie alternatywnych leków, takich jak prasugrel lub tikagrelor.

Również wytyczne CPIC (Konsorcjum ds. Wdrożenia Farmakogenetyki Klinicznej, ang. Clinical Pharmacogenetic Implementation Consortium) zalecają wybór alternatywnego leku przeciwpłytkowego dla osób będących wolnymi lub pośrednimi metabolizerami.

Dzięki testom farmakogenetycznym można dostosować optymalną dawkę klopigrelu lub zastosować alternatywną farmakoterapię w celu osiągnięcia celu terapeutycznego, jakim jest zmniejszenie ryzyka zawału serca lub udaru mózgu.

>> Przeczytaj także: Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa – przyczyny, objawy, diagnostyka

Farmakogenetyka a warfaryna

Farmakogenetyka ma zastosowanie w optymalizacji terapii antykoagulacyjnej inaczej nazywanej przeciwzakrzepowej. Warfaryna jest lekiem zmniejszającym krzepliwość krwi, należącym do grupy antagonitów witaminy K, nazywanych też doustnymi lekami przeciwzakrzepowymi.

Cechuje się wąskim oknem terapeutycznym (stosunek dawki leku powodującej objawy zatrucia do dawki skutecznej leczniczo), dlatego też wymaga:

  • ciągłego monitorowania,
  • ewentualnej modyfikacji stosowanej dawki.

Wnafaryna działa antykoagulacyjnie poprzez blokowania enzymu reduktazy epoksydowej witaminy K (VKORC1, ang. vitamin K oxide reductase).

Gen VKORC1 charakteryzują trzy genotypy (A/A, A/B, B/B) o znacznej zmienności populacyjnej. W zależności od posiadanego wariantu genetycznego u danej osoby, może być wskazana mała, pośrednia lub duża dawka warfaryny.

Wykonanie badań farmakogenetycznych, pozwala na ocenę profilu genetycznego pacjenta, umożliwiając optymalne dobranie dawek tego leku, co jest kluczowe dla zapobiegania zarówno zakrzepom, jak i krwawieniom. W 2005 roku FDA zaleciła, aby na etykiecie opakowań leków zawierających wanfarynę umieścić informację o konieczności wykonania testów genetycznych.

Zastosowanie badań farmakogenetycznych w praktyce

Farmakogenetyka jest szczególnie istotna w przypadku klopidogrelu, jak i wanfaryny – leków stosowanych w leczeniu przeciwpłytkowym i przeciwzakrzepowym.

Badania farmakogenetyczne należy wykonać:

  • przed rozpoczęciem terapii przeciwpłytkowej lub przeciwzakrzepowej,
  • u osób z predyspozycją do silnych krwawień,
  • w przypadku nieskuteczności terapii przeciwpłytkowej lub przeciwzakrzepowej – w celu wyjaśniania przyczyny i ewentualnej modyfikacji dawki leku lub zmiany na inny farmaceutyk.

Warto podkreślić, że testy farmakogenetyczne w kontekście zastosowania leczenia klopidogrelem lub wanfaryną wg FDA mają istotne znaczenie terapeutyczne.

Ważne, by pamiętać, że u osób wolno i średnio metabolizujących niewłaściwie dobrana dawka leku, może zwiększać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, a nawet zagrażać życiu osoby leczonej.

W panelu farmakogenetycznym w ALAB laboratoria analizowany jest zarówno klopidogrel, jak i wanfaryna oraz dwa inne leki przeciwzakrzepowe w jednym badaniu (patrz: tabela). Badanie wykonuje się raz na całe życie.

Lek przeciwpłytkowy/ przeciwzakrzepowyNormalne ryzykoUżywaj z rozwagąWysokie ryzyko
KlopidogrelNależy postępować zgodnie z zaleceniami dotyczącymi dawkowania leku na ulotceUnikać standardowej dawki (75 mg/dobę). Podwoić dawkę (150 mg/dobę) lub wybrać alternatywną terapię (np. prasugrel, tikagrelor lub inhibitor P2Y12), jeśli nie ma przeciwwskazańUnikać klopidogrelu. Wybierz alternatywną terapię (np. prasugrel, tikagrelor), jeśli nie ma przeciwwskazań
AcenokumarolNależy postępować zgodnie z zaleceniami dotyczącymi dawkowania leku na ulotceNależy stosować 50% standardowej dawki początkowej i częściej sprawdzać INRNależy stosować 50% standardowej dawki początkowej i częściej sprawdzać INR
FenprokumonNależy postępować zgodnie z zaleceniami dotyczącymi dawkowania leku na ulotceNależy stosować 50% standardowej dawki początkowej i częściej sprawdzać INR. W przypadku pacjentów w wieku poniżej 75 lat dawkę początkową i dawkę podtrzymującą można obliczyć za pomocą algorytmu opisanego w EU-PACTNależy stosować 50% standardowej dawki początkowej i częściej sprawdzać INR. W przypadku pacjentów w wieku poniżej 75 lat dawkę początkową i dawkę podtrzymującą można obliczyć za pomocą algorytmu opisanego w EU-PACT
WarfarynaNależy postępować zgodnie z zaleceniami dotyczącymi dawkowania leku na ulotceObliczyć dawkę za pomocą algorytmu dawkowania warfaryny (np.www.warfarindosing.org)Obliczyć dawkę za pomocą algorytmu dawkowania warfaryny (np.www.warfarindosing.org)
Tabela. Rekomendacje, jakie można uzyskać w badaniach farmakogenetycznych w zależności od genotypu pacjenta

Piśmiennictwo

  1. Simon T., Verstuyft C., Mary-Krause M. i in., Genetic determinants of response to clopidogrel and cardiovascular events, N Engl J Med., 2009, 360(4), 363-375.
  2. Shin J., Clinical pharmacogenomics of warfarin and clopidogrel, J Pharm Pract, 2012, 25(4), 428-38.
  3. Ingelman-Sundberg M. i PirmohamedM., Precision medicine in cardiovascular therapeutics: Evaluating the role of pharmacogenetic analysis prior to drug treatment, J Intern Med., 2024, 295(5), 583-598.
  4. Kasprzak J.D., Dąbrowski R., Barylski M. i in., Doustne antykoagulanty nowej generacji — aspekty praktyczne Stanowisko Sekcji Farmakoterapii Sercowo-Naczyniowej Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, Folia Cardiologica, 2016, 11, 5, 377–393.

Kalkulator wagi w ciąży

Magdalena Konowrocka
-
0
Kalkulator wagi w ciąży

Przyrost masy ciała w ciąży to naturalny i niezbędny proces, który wspiera rozwój dziecka i przygotowuje organizm kobiety do porodu. Jednak jego tempo i zakres powinny być dostosowane do indywidualnych cech każdej przyszłej mamy – przede wszystkim jej BMI sprzed ciąży.

W tym artykule dowiesz się, jaki jest prawidłowy przyrost wagi w ciąży, jak działa kalkulator wagi oraz jak dbać o swoje zdrowie na każdym etapie ciąży. Sprawdź, czy Twoja waga mieści się w zalecanych normach i poznaj zasady zdrowego stylu życia w ciąży – przeczytaj dalej!

Spis treści:

  1. Prawidłowy przyrost wagi w ciąży
  2. Co to jest kalkulator wagi w ciąży i dlaczego jest ważny?
  3. Kalkulator wagi w ciąży – jak z niego korzystać?
  4. Jak dbać o prawidłową wagę w ciąży?
  5. Waga w ciąży – często zadawane pytania
  6. Kalkulator wagi w ciąży – zakończenie

Prawidłowy przyrost wagi w ciąży

Właściwy przyrost masy ciała w ciąży zależy przede wszystkim od wskaźnika BMI (Body Mass Index) sprzed ciąży. Indywidualne zapotrzebowanie kaloryczne i tempo przybierania na wadze różnią się w zależności od wyjściowej masy ciała, dlatego warto znać swoje BMI i na tej podstawie ocenić, ile powinna wynosić zdrowa waga w trakcie ciąży.

  • BMI poniżej 18,5 (niedowaga) – zalecany przyrost masy to od 12,7 do 18,2 kg. Kobiety z niedowagą powinny szczególnie zadbać o odpowiednio zbilansowaną dietę, aby zapewnić dziecku wszystkie potrzebne składniki odżywcze.
  • BMI od 19 do 24,9 (prawidłowa masa ciała) – optymalny przyrost wagi wynosi 11,4 do 15,9 kg. To najczęściej spotykany zakres i dla większości kobiet oznacza przybieranie na wadze głównie w drugim i trzecim trymestrze.
  • BMI od 25 do 29,9 (nadwaga) – zalecany przyrost to 6,8 do 11,4 kg. W tym przypadku ważna jest kontrola tempa przybierania na wadze, by zmniejszyć ryzyko powikłań ciążowych.
  • BMI powyżej 30 (otyłość) – rekomendowany przyrost wagi to maksymalnie 6,8 kg. U kobiet z otyłością większy nacisk kładzie się na utrzymanie zdrowej diety i aktywność fizyczną pod nadzorem lekarza.

>> Przeczytaj też: Otyłość a ciąża. Jakie są zagrożenia i konsekwencje otyłości w ciąży?

Co to jest kalkulator wagi w ciąży i dlaczego jest ważny?

Kalkulator wagi w ciąży to niezwykle przydatne narzędzie pozwalające przyszłym mamom monitorować odpowiedni przyrost masy ciała. Uwzględnia takie czynniki jak:

  • masa ciała przed ciążą,
  • wzrost,
  • tydzień ciąży,
  • liczbę dzieci (ciąża pojedyncza czy mnoga).

Pozwala ocenić, czy przybieranie na wadze mieści się w odpowiednich normach, co ma wpływ na rozwój dziecka oraz zdrowie matki. Nadmierny lub zbyt niski przyrost masy ciała może prowadzić do komplikacji, takich jak cukrzyca ciążowa, nadciśnienie czy niska masa urodzeniowa noworodka.

>> Sprawdź też: Badania laboratoryjne dla kobiet w ciąży – okiem ginekologa

Pakiet kobiety w ciąży (16 badań) banerek

Kalkulator wagi w ciąży – jak z niego korzystać?

Korzystanie z kalkulatora wagi w ciąży jest bardzo proste. Należy podać informacje, takie jak:

  • masa ciała przed ciążą,
  • wzrost,
  • aktualny tydzień ciąży,
  • liczba dzieci w ciąży.

Po wprowadzeniu danych kalkulator pokazuje, ile powinna wynosić masa ciała na danym etapie ciąży oraz jaki jest zalecany całkowity przyrost masy do końca ciąży.

Jak dbać o prawidłową wagę w ciąży?

Zachowanie odpowiedniej wagi w ciąży opiera się na zdrowym stylu życia, który łączy właściwe odżywianie, umiarkowaną aktywność fizyczną oraz systematyczne wizyty u lekarza.

Pamiętaj aby:

  • Odżywiać się zdrowo i mądrze – stawiaj na regularne posiłki i produkty bogate w witaminy i minerały, takie jak warzywa, owoce, pełnoziarniste zboża, chude źródła białka i dobre tłuszcze. Szczególnie ważne aby wspomagać organizm w składniki odżywcze, których zapotrzebowanie zwiększa się wraz z zajściem w ciąże. Są to: jod, żelazo, witamina B6 oraz foliany.
  • Ogranicz niezdrowe przekąski – unikaj produktów wysoko przetworzonych, cukru oraz napojów słodzonych.
  • Dbaj o nawodnienie i odpowiednią ilość snu.
  • Pozostawaj w stałym kontakcie z lekarzem – śledź swoją wagę i konsultuj się z lekarzem lub położną, zwłaszcza jeśli pojawią się jakiekolwiek niepokojące objawy.

>> Przeczytaj też: Jak łączyć witaminy i minerały? Synergizm i antagonizm składników odżywczych

Waga w ciąży – często zadawane pytania

Ile przytyć w ciąży?

Monitorując swoje BMI, kobieta ciężarna może oszacować, ile dodatkowych kilogramów powinna przybrać w ciąży. Zakłada się, że im mniej kobieta ważyła przed ciążą, tym więcej może przytyć w jej trakcie.

  • Dla BMI poniżej 20 zakres dodatkowych kilogramów wynosi od 12,5 do 18,2 kilogramów w czasie całej ciąży.
  • Przy BMI w zakresie 20 do 26 akceptowalne jest przybranie od 11,5 do 16 kilogramów w ciągu 9 miesięcy.
  • Dla BMI powyżej 26 zakres wynosi od 7 do 11 kilogramów.

Należy pamiętać, że inaczej będzie przebiegał przyrost masy ciała w przypadku ciąży mnogiej. Każda ciężarna oraz indywidualny przebieg ciąży jest inny, dlatego podczas każdej wizyty ginekologicznej, należy bezwzględnie monitorować aktualną masę ciała.

Kiedy przestaje się tyć w ciąży?

W ciąży tak naprawdę nie przestajemy tyć, mianowicie na dodatkowe kg w ostatnich miesiącach ciąży przyszłej mamy wpływają następujące czynniki:

  • około 0,5-1,5 kg ważą powiększone piersi,
  • ca 1,5 kg to dodatkowy litr krwi krążącej w żyłach,
  • 2-4 kg – litry płynów, które zgromadził organizm oraz zapasy tłuszczu stanowiące rezerwę na czas karmienia piersią,
  • około 1-2 kg waży macica – u kobiet niebędących w ciąży waży ona zaledwie 50-70 gramów,
  • waga łożyska około 0,5 kg,
  • około 1 kg to waga litra płynu owodniowego,
  • średnia waga dziecka to około 3,5 kilograma.

Jaka powinna być waga matki w 20. tygodniu ciąży?

Książkowo do 20. tygodnia ciąży (tc) kobieta powinna przytyć:

  • około 4-5 kg, jeśli jej BMI sprzed ciąży było prawidłowe,
  • w przypadku występującej przed ciążą niedowagi, ciężarna powinna przytyć ca 6-7 kg,
  • ciężarna z nadwagą i otyłością do 20. (tc) powinny przytyć do 3 kg.

Należy pamiętać, że w 20. tygodniu ciąży mniejszy przyrost wagi może wystąpić u kobiet, które miały mdłości, wymiotów lub zaburzenia apetytu w I trymestrze. Wtedy mniejszy przyrost wago powinien być monitorowany przez ginekologa. Nie powinien wzbudzać niepokoju, jeśli dziecko rozwija się prawidłowo. Większy przyrost masy ciała w ciąży może wystąpić u kobiet z chorobami współistniejącymi np. cukrzycą lub chorobami tarczycy.

Kalkulator wagi w ciąży – zakończenie

Prawidłowy przyrost masy ciała w ciąży wpływa na zdrowie mamy i prawidłowy rozwój dziecka, dlatego warto świadomie go kontrolować.

  • Zalecany przyrost wagi zależy od wskaźnika BMI przed ciążą – im wyższy, tym mniejsze zapotrzebowanie na dodatkowe kilogramy.
  • Kalkulator wagi w ciąży to proste narzędzie, które pomaga ocenić, czy waga rośnie w zdrowym tempie.
  • Zdrowa dieta, umiarkowana aktywność i regularne kontrole lekarskie to klucz do utrzymania odpowiedniej wagi.

Zadbaj o siebie i dziecko. Skorzystaj z kalkulatora i skonsultuj się z lekarzem, by świadomie przejść przez każdy etap ciąży.

Bibliografia

  1. mp.pl dla lekarzy, Care of women with obesity in pregnancy, Denison F.C., Aedla N.R., Keag O., Hor K., Reynolds R.M., Milne A., Diamond A. w imieniu Royal College of Obstetricians and Gynaecologists (dostęp 30.04.2025 r.)
  2. Royal College of Obstetricians and Gynaecologists Green-top Guideline No. 72, November 2018. BJOG, 2018; https://doi.org/10.1111/1471–0528.15386.000: 1–45. (dostęp 30.04.2025 r.)
  3. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej „Ciaża” 06.06.2024r. (dostęp 30.04.2025 r.)

Dieta w hemochromatozie – co jeść, a czego unikać?

Magdalena Konowrocka
-
0
Dieta w hemochromatozie – co jeść, a czego unikać?

Hemochromatoza to choroba, w której organizm gromadzi nadmiar żelaza, prowadząc do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Odpowiednia dieta odgrywa kluczową rolę w ograniczeniu wchłaniania tego pierwiastka i wspomaganiu pracy narządów, szczególnie wątroby.

W tym artykule dowiesz się, co jeść, czego unikać oraz jak komponować jadłospis przy hemochromatozie. Zadbaj o swoje zdrowie i przeczytaj, jak dieta może wesprzeć leczenie i zapobiec powikłaniom.

Spis treści:

  1. Hemochromatoza – dieta przy nadmiarze żelaza
  2. Co jeść przy nadmiarze żelaza?
  3. Nadmiar żelaza – czego unikać przy hemochromatozie?
  4. Hemochromatoza – dieta i przykładowy jadłospis
  5. Hemochromatoza: niezbędne badania – dlaczego są tak ważne?
  6. Hemochromatoza – dieta. Podsumowanie

Hemochromatoza – dieta przy nadmiarze żelaza

Hemochromatoza to choroba, w której organizm magazynuje zbyt dużo żelaza, co może prowadzić do uszkodzeń narządów, zwłaszcza wątroby, serca i trzustki.

Dieta odgrywa kluczową rolę w łagodzeniu objawów i zapobieganiu powikłaniom wynikającym z nadmiaru tego pierwiastka. Odpowiednio skomponowany jadłospis może pomóc w ograniczeniu wchłaniania żelaza z pożywienia i wspierać ogólny stan zdrowia pacjenta.

>> Więcej o hemochromatozie – objawach choroby, diagnostyce i leczeniu – przeczytasz w naszym artykule: Hemochromatoza – najczęstsza choroba rzadka. Diagnostyka, objawy, leczenie

Co jeść przy nadmiarze żelaza?

Przy hemochromatozie głównym celem diety jest ograniczenie przyswajania żelaza, zwłaszcza tego hemowego (obecnego w produktach zwierzęcych), które wchłania się znacznie łatwiej niż żelazo niehemowe (z produktów roślinnych). Oto zalecenia dietetyczne:

  • Produkty zbożowe pełnoziarniste – zawierają błonnik i związki roślinne, które ograniczają wchłanianie żelaza.
  • Warzywa i owoce o niskiej zawartości witaminy C – witamina C zwiększa przyswajanie żelaza, więc jej nadmiar nie jest wskazany. Lepiej wybierać np. banany, jabłka czy ogórki.
  • Nabiał – mleko, jogurty, kefiry i sery zawierają wapń, który zmniejsza wchłanianie żelaza z jelit.
  • Jaja – zawierają foswity, które także hamują absorpcję żelaza.
  • Zioła i przyprawy o działaniu wspierającym pracę wątroby – np. kurkuma, ostropest plamisty.

>> Może Cię zainteresować: Postaw na zdrowe jelita!

Nadmiar żelaza – czego unikać przy hemochromatozie?

W przypadku hemochromatozy szczególnie ważne jest unikanie produktów, które mogą zwiększać poziom żelaza w organizmie. Najbardziej należy wystrzegać się żywności bogatej w żelazo hemowe, które wchłania się najłatwiej. To przede wszystkim:

  • czerwone mięso,
  • podroby, np. wątróbka,
  • dziczyzna,
  • owoce morza.

Należy też ograniczyć produkty i napoje zawierające witaminę C w dużych ilościach, ponieważ wspomaga ona wchłanianie żelaza. Warto również uważać na alkohol, suplementy multiwitaminowe z żelazem, a także na gotowanie w żeliwnych naczyniach, które może dodatkowo zwiększać zawartość żelaza w posiłkach.

Pakiet watrobowy banerek

Hemochromatoza – dieta i przykładowy jadłospis

Dieta przy hemochromatozie powinna być oparta na produktach ubogich w żelazo hemowe oraz wspierać funkcje wątroby. Jadłospis powinien być bogaty w pełnoziarniste produkty zbożowe, rośliny strączkowe, jaja, niskowitaminowe owoce i warzywa, a także fermentowane przetwory mleczne.

Poniżej przykładowy jednodniowy jadłospis:

  • Śniadanie
    • Owsianka na mleku z bananem i orzechami włoskimi.
  • II śniadanie
    • Kanapka z jajkiem na twardo i sałatą.
  • Obiad
    • Zupa krem z cukinii, kasza jęczmienna z duszoną soczewicą i pieczarkami.
  • Podwieczorek
    • Jabłko z garścią pestek dyni.
  • Kolacja
    • Sałatka z rukoli, jajka, ogórka i grzanek z chleba razowego.

Ważne, aby każdy posiłek był prawidłowo zbilansowany oraz nie zawierał składników nasilających wchłanianie żelaza.

>> Przeczytaj też: Ból trzustki – jakie mogą być przyczyny, gdzie lokalizuje się ból, jak postępować?

Hemochromatoza: niezbędne badania – dlaczego są tak ważne?

Dieta przy hemochromatozie to tylko jedna strona medalu – równie istotne są regularne badania laboratoryjne. Dzięki nim możliwa jest kontrola poziomu ferrytyny i żelaza w surowicy, a także ocena ogólnego stanu narządów, zwłaszcza wątroby.

Monitorowanie wyników pomaga dostosować dietę i ewentualne leczenie, takie jak upusty krwi (flebotomie). Z tego względu bardzo ważne jest ścisłe przestrzeganie zaleceń lekarza, regularne wizyty kontrolne i nieprzerywanie terapii, nawet przy poprawie samopoczucia.

Hemochromatoza – dieta. Podsumowanie

Dieta w hemochromatozie może skutecznie wspierać leczenie i ograniczyć skutki nadmiaru żelaza. Najważniejsze zasady to:

  • Unikanie żelaza hemowego (pochodzenia zwierzęcego – mięsa czerwonego, podrobów).
  • Ograniczenie witaminy C w diecie.
  • Rezygnacja z alkoholu.
  • Rezygnacja z suplementów zawierających żelazo.
  • Wybieranie produktów roślinnych i nabiału, które hamują wchłanianie żelaza (żelazo niehemowe).

Pamiętaj! Skonsultuj dietę z lekarzem lub dietetykiem i regularnie badaj poziom żelaza we krwi – to klucz do zdrowia przy hemochromatozie.

Bibliografia

1. mp.pl artykuł „Hemochromatoza (nadmiar żelaza) – przyczyny, objawy i leczenie”, prof. dr hab. Tomasz Mach, dr med. Andrzej Cieśla, Aktualizacja: lek. Magdalena Wiercińska. (dostęp 29.04.2025 r.).

Zdrowe tłuszcze. Które tłuszcze są zdrowe i w czym je znaleźć? 

Magdalena Konowrocka
-
0
Zdrowe tłuszcze. Które tłuszcze są zdrowe i w czym je znaleźć? 

Tłuszcz to ważny składnik naszej diety. Zdrowy, dorosły człowiek powinien czerpać ok. 25-30% energii właśnie z tłuszczu. Jak zadbać o to, aby jeść zdrowe tłuszcze? Odpowiedź w artykule.

Spis treści:

  1. Które tłuszcze są zdrowe – nasycone czy nienasycone?
  2. Zdrowe tłuszcze – czytajmy etykiety
  3. Zdrowe tłuszcze i ich rola w diecie. Podsumowanie

Które tłuszcze są zdrowe – nasycone czy nienasycone?

Tłuszcze możemy podzielić na kilka grup. Jednym z najważniejszych kryteriów podziału jest obecność w cząsteczce tzw. wiązań podwójnych pomiędzy atomami węgla – ich istnienie warunkuje właściwości zdrowotne lipidów.

Tłuszcze nasycone – niezdrowe tłuszcze

Brak wiązań podwójnych oznacza, iż mamy do czynienia z tłuszczami nasyconymi, które uważane są za niezdrowe tłuszcze.

Lipidy nasycone są syntetyzowane w ludzkim organizmie, ich obecność w diecie nie jest wymagana. Zbyt wysoki poziom NKT (nasyconych kwasów tłuszczowych) prowadzi do:

  • zwiększonego poziomu cholesterolu i wszystkich związanych z tym konsekwencji: miażdżycy, chorób serca,
  • zwiększonej aktywności proagregacyjnej płytek krwi i zwiększenia ryzyka chorób zatorowo-zakrzepowych
  • zaburzeń metabolicznych, nadwagi i otyłości,
  • zwiększenia ryzyka wystąpienia chorób nowotworowych.

Nasycone kwasy tłuszczowe to przede wszystkim lipidy pochodzenia zwierzęcego. Ich źródłem są:

  • masło,
  • smalec,
  • słonina, boczek, wędliny, tłuste mięso, np. karkówka, żeberka,
  • tłuste produkty mleczne, np. ser żółty, ser topiony.

Tłuszcze nasycone występują również w niektórych olejach roślinnych:

Zaleca się, aby w diecie osób dorosłych spożycie tych produktów było tak niskie, jak to tylko możliwe.

Przeczytaj też:

>> Cholesterol HDL – co to jest dobry cholesterol i co zrobić, gdy jego poziom jest za niski?

>> Cholesterol LDL – co to jest? Przyczyny podwyższonego cholesterolu, badania i redukcja

Tłuszcze nienasycone: zdrowe tłuszcze, dobre tłuszcze

Tłuszcze nienasycone są grupą lipidów, która zawiera wiązania podwójne pomiędzy atomami węgla i są uważane za dobre tłuszcze, ponieważ wywierają korzystne efekty zdrowotne. Są źródłem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, decydują o właściwościach błon komórkowych, wspierają pracę układu sercowo-naczyniowego i układu nerwowego, uczestniczą w produkcji hormonów, wspierają procesy przeciwzapalne.

Istnieją dwa rodzaje zdrowych tłuszczów – tłuszczów nienasyconych:

  1. Jednonienasycone – wywierające korzystny wpływ na profil lipidowy. Jednonienasycone kwasy tłuszczowe, w tym przede wszystkim kwas oleinowy, wstępują w produktach roślinnych. Należą do nich:
    • oliwa z oliwek,
    • olej rzepakowy,
    • awokado,
    • orzechy – laskowe, pekan, migdały,
    • nasiona – dynia, sezam.
  2. Wielonienasycone – nie mogą być syntetyzowane w organizmie człowieka. Obecne są w produktach roślinnych, jak i rybach. Dobre źródła tych tłuszczów to:
    • oleje – rzepakowy, słonecznikowy, kukurydziany, sojowy i lniany,
    • orzechy włoskie,siemię lniane,
    • ryby.

Szczególną pozycję wśród WNKT zajmują kwasy omega-3 i omega-6. Omega-3 są krytycznie ważne w okresie prenatalnym oraz w rozwoju noworodka, jednak zapewniają wiele korzyści zdrowotnych w każdym wieku.

Kwasy omega – kwas eikozapentaenowy (EPA) i kwas dokozaheksaenowy (DHA) mają działanie antyoksydacyjne, przeciwdziałając skutkom stresu oksydacyjnego. Wywierają korzystny efekt metaboliczny, przeciwzapalny, kardioprotekcyjny, neuroprotekcyjny (prawidłowy poziom tych kwasów działa ochronnie na mózg, obniżając ryzyko występowania zaburzeń funkcji poznawczych).

Dlatego dieta osób zdrowych powinna zawierać 250 mg kwasów EPA i DHA. Ich źródłem w pierwszej kolejności są tłuste ryby.

Należy pamiętać, iż produkty pochodzenia roślinnego – oleje, nasiona, pestki – są również bogate w zdrowe tłuszcze. Zawierają jednak przede wszystkim kwas α-linolenowy (ALA), który w bardzo niewielkim stopniu jest przekształcany w EPA i DHA. Dlatego nie można traktować tych produktów jako źródła pokrycia zapotrzebowania na kwasy omega-3.

Warto pamiętać:
Źródłem kwasów omega-3 w diecie człowieka są tłuste ryby.
lipidogram extra

Może Cię zainteresować:

>> Prawidłowy poziom kwasów omega-3 a prawidłowy lipidogram

>> Kwasy omega-3 i omega-6 w diecie kobiet w ciąży. Czy kobiety w ciąży mogą jeść ryby?

Zdrowe tłuszcze – czytajmy etykiety

Jak na co dzień poradzić sobie z odróżnieniem zdrowych i dobrych tłuszczów od tych, których powinniśmy unikać? Tym bardziej, iż ich źródłem są nie tylko produkty powszechnie znane jako rezerwuar niezdrowych tłuszczów. Można je spotkać także tam, gdzie się tego nie spodziewamy.

Produkty, które należy spożywać, zawierające zdrowe tłuszcze, to:

  • olej rzepakowy, oliwa z oliwek,
  • nasiona, orzechy, pestki,
  • awokado,
  • tłuste ryby morskie.

Produkty, które należy spożywać w umiarkowanych ilościach – zawierają niezdrowe tłuszcze, ale są źródłem innych wartościowych składników pokarmowych:

  • masło,
  • sery żółte, śmietana,
  • mięso i wyroby mięsne.

Produkty, które należy eliminować z diety lub w znacznym stopniu ograniczać:

  • olej palmowy i olej kokosowy,
  • fast foody – pizza, hamburgery,
  • słodkie przekąski – ciasteczka, herbatniki, ciasta,
  • słone przekąski – chipsy.

Dobrym sposobem na uniknięcie niezdrowego tłuszczu w kupowanej żywności jest czytanie etykiet. Każdy kupowany artykuł spożywczy ma tabelę wartości odżywczych, w której jest wyszczególniona zawartość poszczególnych składników. W przypadku tłuszczów należy zwracać uwagę na dwie pozycje:

  • tłuszcz,
  • nasycone kwasy tłuszczowe.

Wysoka zawartość kwasów nasyconych daje nam informację, iż tym produkcie ilość zdrowych tłuszczów jest niewielka.

>> O zasadach zdrowego odżywania dowiesz się więcej z artykułu: Piramida Żywienia – czym jest i jakie są zasady zdrowego żywienia?

Zdrowe tłuszcze i ich rola w diecie. Podsumowanie

Dobre tłuszcze to kwasy nienasycone, które są zawarte przede wszystkim w produktach pochodzenia roślinnego. Bardzo dobrym ich źródłem jest olej rzepakowy i oliwa z oliwek. Cenne są także tłuste ryby.

Na drugim biegunie są tłuszcze nasycone, których powinno być jak najmniej w diecie. Ich źródłem są głównie produkty pochodzenia zwierzęcego. Nasza dieta powinna zawierać ich umiarkowane ilości. Na naszym stole jak najrzadziej powinna gościć żywność przetworzona, słodkie i słone przekąski.

Optymalne ilości zdrowych tłuszczów znajdziemy w diecie śródziemnomorskiej – warto na co dzień opierać się na tym modelu żywienia.

Bibliografia

1. Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Charzewska J. (red.), Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020.

2. https://nutritionsource.hsph.harvard.edu/what-should-you-eat/fats-and-cholesterol/types-of-fat/ (dostęp 28.04.2025 r.)

Page 1 of 125
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125
123...125Strona 1 z 125

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.