Miażdżyca to jeden z najbardziej znanych problemów zdrowotnych współczesnej medycyny. Ciągły pośpiech, stres, niewłaściwe przetworzone żywienie czy nadużywanie nikotyny – nie sprzyjają zdrowiu. Pierwsze zmiany miażdżycowe dotyczą już dzieci poniżej pierwszego roku życia, a niemal wszystkie nastolatki powyżej 15 r. życia posiadają zmienione chorobowo naczynia tętnicze. Miażdżyca od wielu lat stanowi główny czynnik ryzyka przedwczesnego zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych u obu płci, na całej kuli ziemskiej.

Spis treści:

1. Czym jest miażdżyca?
2. Pierwsze objawy miażdżycy – na co zwrócić uwagę?
3. Objawy miażdżycy w zależności od lokalizacji zmian
   • Miażdżyca nóg
   • Miażdżyca aorty brzusznej
   • Miażdżyca tętnic szyjnych i naczyń mózgowych
   • Miażdżyca serca
4. Objawy miażdżycy u osób starszych – jak je rozpoznać?
5. Miażdżyca a objawy neurologiczne
6. Jak potwierdzić miażdżycę? Diagnostyka i badania
7. Objawy miażdżycy – podsumowanie
8. Objawy miażdżycy – często zadawane pytania (FAQ)

Czym jest miażdżyca?

Miażdżyca jest postępującym procesem chorobowym naczyń tętniczych, prowadzących do stopniowego zmniejszania jego światła.  Przyczyną tego procesu jest tworzenie się złogów cholesterolu w tętnicach, spowolnienie przepływu krwi i niedokrwienie zaopatrywanych przez nie narządów i ich niedotlenienie.

Pierwsze objawy miażdżycy – na co zwrócić uwagę?

Miażdżyca często rozwija się już w okresie niemowlęcym i wczesnodziecięcym. Początkowo pozostaje przez wiele lat niewykrywalna, a pierwsze objawy choroby zaczynają być zauważalne w momencie istotnego zwężenia zmienionego naczynia tętniczego.

Objawy miażdżycy w zależności od lokalizacji zmian

Miażdżyca nóg

Choroba diagnozowana na poziomie zajęcia naczyń tętniczych kończyn dolnych powoduje rozwój takich objawów jak:

• bolesne skurcze łydek;
• osłabienie i drętwienie nóg;
• chromanie przestankowe;
• trudnogojące się rany i owrzodzenia;
• bóle kończyn utrudniające codzienne funkcjonowanie i sen;
• zmiany zabarwienia i ukrwienia kończyn dolnych (zaburzenia tętna obwodowego, zmiany troficzne, brak owłosienia).

Miażdżyca aorty brzusznej

Odcinek brzuszny aorty odpowiada za ukrwienie zarówno narządów znajdujących się w obrębie jamy brzusznej i miednicy jak też kończyn dolnych.

Objawy związane z rozwojem choroby miażdżycowej tego naczynia krwionośnego będą zatem związane zarówno z niedokrwieniem kończyn dolnych, jak i zaburzeniami krążenia w obrębie nerek pod postacią ciężkiego nadciśnienia tętniczego prowadzącego do niewydolności nerek, jak i objawów ze strony jamy brzusznej.

Do brzusznych objawów niedokrwienia aorty zaliczamy: bóle okolicy śródbrzusza z towarzyszącymi wzdęciami i zaparciami, zwłaszcza po posiłkach i postępującą utratą masy ciała, osłabieniem apetytu.

Aorta brzuszna jest też częstą lokalizacją występowania tętniaka, który przy współudziale choroby miażdżycowej tej tętnicy, potrafi stworzyć stan zagrożenia życia pacjenta wywołany przez jego rozwarstwienie i pęknięcie.

Miażdżyca tętnic szyjnych i naczyń mózgowych

Zmiany miażdżycowe tętnic dogłowowych i mózgowych prowadzą do wystąpienia szeregu objawów z pogranicza kardiologii, laryngologii, okulistyki i neurologii. Wraz z powiększaniem się blaszek miażdżycowych w naczyniach dochodzi do stanu coraz większego zwężenia światła tętnic i zmniejszenia przepływu krwi, co wywołuje:

• niedowłady;
• niedokrwienie ośrodkowego układu nerwowego w postaci  przemijającego ataku niedokrwiennego – TIA lub pełnoobjawowego udaru mózgu;
• zaburzenia widzenia;
• szumy uszne i zawroty głowy;
• bóle głowy;
• zaburzenia czucia;
• zaburzenia orientacji;
• postępujące zaburzenia koncentracji i pamięci;
• problemy z utrzymaniem równowagi.

>> Przeczytaj także: Skurcze łydek i nóg. Co jest przyczyną bolesnych skurczy mięśni?

Miażdżyca serca

Proces chorobowy w przebiegu miażdżycy wstępującej części aorty prowadzi do wielu niepokojących objawów. Jest to jedna z najczęstszych przyczyn choroby niedokrwiennej serca i choroby wieńcowej.

Choroba wieńcowa może występować pod postacią ostrego zespołu wieńcowego (ostry zawał mięśnia sercowego i niestabilna dławica piersiowa) lub przewlekłego zespołu wieńcowego.

Choroba niedokrwienna serca charakteryzuje się pogorszeniem tolerancji wysiłku fizycznego; bólami w klatce piersiowej pojawiającymi się po wysiłku czy stresie, nieobecnymi w spoczynku; bólami w okolicy przedsercowej nieustępującymi w spoczynku o charakterze: pieczenia, gniecenia, ucisku, palenia z promieniowaniem do ramion, szyi, żuchwy, pleców w towarzystwie duszności, lęku, nudności i bólu brzucha, kołatań serca czy omdlenia (ostry zespół wieńcowy).

>> Przeczytaj także: Serce człowieka — budowa, położenie i funkcje w organizmie

Objawy miażdżycy u osób starszych – jak je rozpoznać?

U osób w wieku podeszłym miażdżyca tętnic stanowi najczęstszą przyczynę zaburzeń neurologicznych. Ma swój udział między innymi w postępujących zaburzeniach funkcji poznawczych i procesie otępiennym (z przyczyn naczyniowych). U seniorów objawy miażdżycy są łatwiejsze do zauważenia niż u osób w młodszym wieku. Dokuczliwe mogą być:

• bóle kończyn dolnych i większa męczliwość po wysiłku fizycznym;

• zaburzenia równowagi, chwiejność chodu, zawroty głowy i szumy uszne, mroczki przed oczami, zasłabnięcia;

• uczucie duszności, bóle w okolicy przedsercowej (związane z chorobą wieńcową);

• uczucie chłodu w obrębie kończyn dolnych i górnych;

• zaburzenia pamięci.

Miażdżyca a objawy neurologiczne

Jak już wspomniano we wcześniejszym punktach niniejszego artykułu, proces miażdżycowy dotyczy każdego naczynia tętniczego w ludzkim organizmie, także tego, które zaopatruje w krew i substancje odżywcze- ośrodkowy układ nerwowy.

Skutkiem niedokrwienia ośrodkowego układu nerwowego są zarówno objawy pod postacią zawrotów głowy, zaburzeń równowagi czy niedowidzenia, ale również epizody przemijającego niedokrwienia mózgu pod postacią TIA czy pełnoobjawowego udaru OUN (zaburzenia mowy, utrata funkcji połowy ciała – niedowład, niedoczulica, porażenie, etc. ).

Jak potwierdzić miażdżycę? Diagnostyka i badania

Diagnostyka choroby naczyń krwionośnych wywołana przez odkładanie się w ich ścianach blaszek miażdżycowych jest możliwa dzięki:

• badaniu USG dopplerowskim tętnic szyjnych, tętnic kończyn dolnych;
• badaniu USG jamy brzusznej;
• badaniu echokardiograficznym serca;
• badaniach angio- TK i angio-MR tętnic obwodowych;
• badaniach z zakresu diagnostyki laboratoryjnej.

W laboratorium diagnostycznym oznacza się następujące parametry z krwi:

• morfologia krwi obwodowej;
• białko C-reaktywne (CRP);
• mocznik, kreatynina;
• markery niedokrwienia mięśni jak: CK, CK-MB, troponina I
• profil lipidowy;
• homocysteina;
• glukoza na czczo, hemoglobina glikowana;
• apolipoproteina B.

Objawy miażdżycy – podsumowanie

1. Miażdżyca jest postępującą chorobą naczyń obwodowych, powstająca już w pierwszych latach życia człowieka.
2. To jedna z częstszych przyczyn rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego zarówno u kobiet jak i u mężczyzn.
3. Przez wiele lat miażdżyca pozostaje bezobjawowa, a w chwili rozpoznania wywołuje dolegliwości ze strony różnych układów ( krwionośnego, nerwowego) czy narządów (wzroku, równowagi).
4. Nieleczona miażdżyca prowadzi do niepełnosprawności i przyczynia się do wielu zgonów na świecie.
5. Jedynymi metodami zapobiegającymi wystąpieniu i progresji miażdżycy są :

• zbilansowana dieta z ograniczeniem tłuszczy zwierzęcych;

• ograniczenie nikotyny i produktów tytoniowych;

• umiarkowana aktywność fizyczna;

• optymalne leczenie innych schorzeń przewlekłych (m. in. nadciśnienia tętniczego i cukrzycy).

Objawy miażdżycy – często zadawane pytania (FAQ)

Poniżej odpowiedzi na inne często zadawane pytania dotyczące objawów miażdżycy.

Bibliografia

1. E. Kucharska; „Miażdżyca tętnic.Wybrane aspekty.”; Przegląd lekarski 2014/71/7
2. A. Windak, S. Chlabicz, A. Mastalerz- Migas; „Medycyna Rodzinna. Podręcznik dla lekarzy i studentów. Wyd. Termedia, Poznań, 2015, wyd. I
3. dostęp online 16.06.2025 https://www.mp.pl/pacjent/chorobawiencowa/informacje/definicje/54556,miazdzyca-objawy-przyczyny-i-leczenie

Miażdżyca tętnic obwodowych wciąż stanowi duży odsetek chorób serca i naczyń zarówno na świecie, jak i w polskiej populacji. Zachorowalność na PAD (Peripheral Arterial Disease) stanowi 10% rozpoznań wśród Polaków powyżej 60. roku życia. Miażdżyca kończyn dolnych w najbliższym czasie zacznie odgrywać coraz większą rolę społeczną i ekonomiczną z uwagi na postępujący proces starzenia się społeczeństwa dlatego kluczowe jest wczesne rozpoznanie choroby w stadium bezobjawowym.

Spis treści:

1. Co to jest miażdżyca nóg?
   • Kto jest narażony a rozwój miażdżycy kończyn dolnych?
2. Miażdżyca nóg: objawy miażdżycy tętnic kończyn dolnych
3. Jak wyglądają nogi z miażdżycą?
4. Jak zdiagnozować miażdżycę kończyn dolnych?
5. Miażdżyca nóg a cukrzyca: czy stopa cukrzycowa jest tym samym co stopa miażdżycowa?
6. Leczenie miażdżycy tętnic kończyn dolnych: jak przebiega?
7. Czy można zapobiec miażdżycy nóg?
8. Miażdżyca nóg – często zadawane pytania

Co to jest miażdżyca nóg?

Miażdżyca kończyn dolnych jest to przewlekły proces zapalny dotyczący odgałęzień głównej tętnicy ludzkiego organizmu, tj. aorty, zaopatrujących w krew tętniczą ww. okolice. To przewlekła choroba zapalna tętnic kończyn dolnych spowodowana odkładaniem się w ich ścianach blaszek miażdżycowych i stopniowego zwężania się w czasie ich światła, powodując niedokrwienie i zaburzenia odżywienia tkanek.

Miażdżyca przez wiele lat potrafi rozwijać się bezobjawowo, jest również jednym z głównych czynników ryzyka chorób serca i naczyń. Blaszka miażdżycowa zbudowana jest głównie z frakcji cholesterolu, włóknika, osadów wapnia i makrofagów (komórek piankowatych).

Miażdżyca kończyn dolnych występuje przede wszystkim jako:

• krytyczne niedokrwienie kończyn dolnych;
• ostre niedokrwienie kończyn dolnych.

>> Sprawdź: Ciągłe uczucie zimna – możliwe przyczyny. Jakie badania wykonać?

Kto jest narażony a rozwój miażdżycy kończyn dolnych?

Wśród najbardziej predysponowanych do rozwoju objawowej miażdżycy kończyn dolnych zaliczamy m.in. osoby:

• palące wyroby tytoniowe;
• z niekontrolowanym lub nieprawidłowo leczonym nadciśnieniem tętniczym;
• otyłe;
• z rozpoznaną cukrzycą;
• z rodzinnym obciążeniem chorobami układu sercowo-naczyniowego;
• kobiety po okresie menopauzalnym, mężczyzn powyżej 45. roku życia;
• z wysokim poziomem homocysteiny we krwi.

>> Przeczytaj:

• Nadciśnienie tętnicze – nowe rekomendacje – część 1
• Nadciśnienie tętnicze – nowe rekomendacje (cz.2). Ciśnienie tętnicze a styl życia

Miażdżyca nóg: objawy miażdżycy tętnic kończyn dolnych

Miażdżyca w pierwszych etapach rozwoju choroby przez wiele lat potrafi rozwijać się bez jakichkolwiek zgłaszanych przez chorego dolegliwości. W chwili, gdy proces ulegnie zaawansowaniu, pojawiają się skurcze łydek, osłabienie siły mięśniowej, drętwienie i mrowienie w obrębie kończyn dolnych, ból utrudniający funkcjonowanie i sen, a także:

• chromanie przestankowe z narastającym skracaniem dystansu, jaki chory jest w stanie pokonywać wraz z progresją choroby,
• zaburzenia erekcji u mężczyzn,
• trudno gojące się rany,
• postępujące ochłodzenie i zasinienie kończyny,
• bladość skóry stóp, zmiany troficzne (przebarwienia, owrzodzenia, utrata dotychczasowgo owłosienia),
• zaburzenia tętna obwodowego na kończynach dolnych,
• martwica tkanek.

>> Sprawdź: Zakrzepica żył głębokich – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Jak wyglądają nogi z miażdżycą?

Kończyny dolne objęte procesem miażdżycowym są bledsze niż zdrowe; posiadają przebarwienia, a także połyskującą i ścieńczałą warstwę naskórka. Często w obrębie niedokrwienia pojawiają się owrzodzenia pokryte włóknikiem (z obecnością surowiczego lub ropnego wysięku) czy tkanek martwiczych.

Główna lokalizacja owrzodzenia tętniczego to: dystalne części kończyny dolnej (opuszki palców, okolica międzypaliczkowa stóp, grzbietowa powierzchnia palców, nad kostką przyśrodkową i boczną), a także w miejscu, gdzie wcześniej pojawił się uraz kończyny. Paznokcie są stwardniałe, z pogrubiałą strukturą i prążkowaniem płytki.

Jak zdiagnozować miażdżycę kończyn dolnych?

Pierwszym etapem diagnostyki miażdżycy kończyn dolnych jest zawsze odpowiednio zebrany wywiad od chorego uwzględniający potencjalne czynniki ryzyka, zgłaszane dolegliwości i czas ich trwania. W dalszym etapie zlecane są badania laboratoryjne jak:

• morfologia z rozmazem krwi obwodowej (i oceną płytek krwi),
• parametry oceniające krzepnięcie krwi, w tym: fibrynogen, APTT, INR,
• glukozę na czczo, a przy współistniejącej cukrzycy także poziom hemoglobiny glikowanej – HbA1c,
• profil lipidowy (choesterol całkowity, LDL- cholesterol, HDL – cholesterol, trójgicerydy),
• poziom homocysteiny,
• poziom lipoproteiny A.

W diagnostyce uwzględnia się także :

• ocenę wskaźnika kostka-ramię ABI (Ankle-Brachial Index) czyli iloraz ciśnienia tętniczego skurczowego mierzonego na poziomie tętnicy piszczelowej lub grzbietowej stopy do ciśnienia tętniczego skurczowego mierzonego na ramieniu.
  • za wariant normy uwzględnia się wynik pomiędzy 0.9-1.15,
  • <0.9 oznacza niedokrwienie kończyny dolnej i potwierdza proces miażdżycowy,
  • <0.5 oznacza krytycznie niedokrwienie.
• ocenę stopnia chromania przestankowego zgodnie z klasyfikacją Fontaine’a gdzie:
  • Stopień I jest bez objawów, ABI<0,9;
  • stopień II – występuje chromanie przestankowe;
  • II a to dystans chromania powyżej 200 metrów;
  • II b to dystans chromania poniżej 200 metrów;
  • III oznacza codzienny ból spoczynkowy, chromanie poniżej 100 metrów;
  • IV charakteryzują :owrzodzenia kończyny, ogniskowa martwica tkanek.

Wśród badań obrazowych wykorzystywanych w pogłębionej diagnostyce procesu miażdżycowego zaliczamy:

• test marszowy na bieżni;
• USG dopplerowskie tętnic kończyn dolnych;
• angiografia tomografii komputerowej (angio-TK) tętnic kończyn dolnych;
• angiografiarezonansu magnetycznego (angio-MR) tętnic kończyn dolnych.

>> To może Cię zainteresować: Czym jest miażdżyca? Objawy i konsekwencje

Miażdżyca nóg a cukrzyca: czy stopa cukrzycowa jest tym samym co stopa miażdżycowa?

Miażdżyca u osób chorych na cukrzycę przebiega z większą dynamiką i pojawia się u młodszych osób (jest 2x częściej rozpoznawana niż u dorosłych bez cukrzycy), częściej u płci żeńskiej.

Zespół stopy cukrzycowej to najcięższe powikłanie cukrzycy zwłaszcza przy współistnieniu zranienia. Rany u osób z cukrzycą zalicza się do najbardziej przewlekłych (goją się niezwykle długo – ponad 2 miesiące), a miażdżyca i niedokrwienie kończyn dolnych stanowi jeden z czynników ryzyka powstawania owrzodzeń u chorych na cukrzycę obok zaburzeń chodu, neuropatii cukrzycowej i urazów czy trudno gojących się ran. Stopa miażdżycowa jest zatem jedną z wielu przyczyn prowadzących do rozwoju stopy cukrzycowej.

>> Zobacz:

• Cukrzyca typu 1 – przyczyny, objawy, badania. Przeciwciała w cukrzycy typu 1
• Cukrzyca typu 2 (insulinoniezależna) – objawy, przyczyny, badania i leczenie

Leczenie miażdżycy tętnic kończyn dolnych: jak przebiega?

W zależności od stopnia zaawansowania miażdżycy kończyn dolnych, stosuje się różne metody lecznicze.

• Do metod zachowawczych zaliczamy m.in. :
  • Modyfikację stylu życia czyli:
    • zwiększenie aktywności fizycznej poprzez codzienne ćwiczenia (30-45 minut);
    • zaprzestanie palenia tytoniu;
    • obniżenie masy ciała;
    • ograniczenie w diecie spożywanych tłuszczów nasyconych i prostych węglowodanów, większe spożycie warzyw i owoców.
  • Trening marszowy na bieżni ruchomej
    • przy braku innych chorób ograniczających realizację treningu zalecane jest wykonywanie go co najmniej 3 x w tygodniu przez okres 3-6 miesięcy.
• Wśród metod farmakologicznych wymienić można:
  • leki obniżające poziom cholesterolu we krwi (statyny, fibraty, ezetymib);
  • leki zapobiegające agregacji płytek krwi (kwas acetylosalicylowy, klopidogrel, cilostazol);
  • leki wpływające na krążenie w naczyniach włosowatych jak pentoksyfilina;
  • leki stosowane w profilaktyce zdarzeń zakrzepowych na tle miażdżyowym (jak riwaroksaban);
  • leki stabilizujące poziom glikemii przy współistniejącej cukrzycy;
  • leki stabilizujące ciśnienie tętnicze przy rozpoznaniu nadciśnienia tętniczego.
• W zaawansowanych stadiach niedokrwienia kończyn dolnych, wywołanych miażdżycą, stosuje się także metody zabiegowe:
  • pomostowanie tętnic objętych procesem chorobowych (by-passsy);
  • tromboliza celowana;
  • przezskórna rewaskularyzacja: angioplastyka balonowa i zakładanie stentów do niedrożnego naczynia tętniczego kończyny dolnej.

W sytuacji, gdy w przebiegu miażdżycy dochodzi do niedokrwienia i szerzenia się procesu zapalnego czy martwiczego w obrębie kończyny dolnej, radykalnym zabiegiem ratującym życie chorego jest amputacja kończyny powyżej procesu miażdżycowego.

>> Przeczytaj: Lipoproteina (a) – pomijany winowajca w leczeniu miażdżycy cz. 1. Budowa i znaczenie

Czy można zapobiec miażdżycy nóg?

Tak jak w przypadku każdej choroby przewlekłej, w miażdżycy kończyn dolnych odpowiednio wdrożona profilaktyka pozwala na ograniczenie rozwoju lub zapobieganie powstania dolegliwości. Do takich działań należą m.in. utrzymanie odpowiedniej diety i prawidłowej masy ciała, aktywność fizyczna, niepalenie tytoniu.

>> Przeczytaj: Talerz zdrowego żywienia

Miażdżyca nóg – często zadawane pytania

Choroba miażdżycowe kończyn dolnych nie jest rzadką przypadłością w naszym społeczeństwie. Często po wizycie u lekarza każdemu choremu nasuwają się różne pytania związane z tym procesem chorobowym.

Bibliografia

1. Maria T. Szewczyk, Arkadiusz Jawień; „Leczenie ran przewlekłych”,PZWL, Warszawa 2012
2. A. Windak, S. Chlabicz, A. Mastalerz- Migas; „Medycyna rodzinna- podręcznik dla lekarzy i studentów”, Wyd. Termedia, Poznań 2015
3. Faisal A. Arain MD, Leslie T. Cooper Jr, MD, w tłumaczeniu S. Katarzyński; „ Miażdżyca tętnic obwodowych:diagnostyka i leczenie”, Med. Po dyplomie, Vol.19/nr 6/czerwiec 2010

Leki przeciwzakrzepowe, czyli antykoagulanty, często są nazywane lekami rozrzedzającymi krew. Zajmują bardzo ważne miejsce w zapobieganiu groźnym powikłaniom miażdżycy – zawałom serca czy udarom. Są również polecane pacjentom po zabiegach stentowania. Czy pacjenci przyjmujący te leki powinni przestrzegać specjalnych zaleceń żywieniowych? Zapraszamy do artykułu!

Spis treści:

1. Leki przeciwzakrzepowe – podział
2. Leki przeciwpłytkowe a składniki diety
3. Antagoniści witaminy K a składniki diety
4. Doustne leki przeciwzakrzepowe nowej generacji
   • Leki na rozrzedzenie krwi – skutki uboczne a dieta
5. Dieta przy lekach przeciwzakrzepowych. Podsumowanie
6. Dieta podczas stosowania leków przeciwkrzepliwych – często zadawane pytania

Leki przeciwzakrzepowe – podział

Leki przeciwzakrzepowe są niejednorodną grupą leków, należą do nich:

• leki przeciwpłytkowe, które hamują agregację (zlepianie się) płytek krwi, np. klopidogrel i kwas acetylosalicylowy,
• antagoniści witaminy K, np. warfaryna i acenokumarol,
• doustne leki przeciwzakrzepowe nowej generacji, często określane jako NOAC (novel oral anticoagulants) lub DOAC (direct oral anticoagulants), np. rywaroksaban, dabigatran, apiksaban.

Leki przeciwpłytkowe a składniki diety

Do leków przeciwpłytkowych zalicza się kwas acetylosalicylowy oraz klopidogrel. Kwas acetylosalicylowy (Acard) to lek należący do NLPZ (Niesteroidowych Leków Przeciwzapalnych), ale w tym przypadku wykorzystuje się przeciwpłytkowy mechanizm jego działania.

Leków przeciwpłytkowych nie należy łączyć z:

• miłorzębem japońskim (Ginkgo biloba) – suplement stosowany w celu poprawy pamięci i koncentracji. Należy jednak pamiętać, iż jest to również roślina, która hamuje agregację płytek krwi i tworzenie się skrzepów. Dlatego nie należy go stosować w połączeniu z lekami przeciwpłytkowymi, ponieważ może to wzmacniać ich działanie i przyczyniać się do wydłużenia czasu krwawienia i zwiększenia ryzyka krwawień.
• żeń-szeniem – adaptogen również stosowany w celu poprawy funkcji kognitywnych czy łagodzenie skutków stresu, wykazujący działanie przeciwpłytkowe. Chociaż badania kliniczne wskazują, iż jednoczesna suplementacja zeń-szeniem u pacjentów zażywających leki przeciwpłytkowe wywołuje niewielkie ryzyko krwawienia, to osoby planujące stosowanie żeń-szenia powinny być świadome istnienia takiego zagrożenia.
• alkoholem – alkoholu nie powinno się łączyć z żadnymi lekami, jednak szczególnie dotyczy to kwasu acetylosalicylowego (aspiryny, Acardu), ponieważ hamuje on aktywność dehydrogenazy alkoholowej, wydłużając czas rozkładania i usuwania alkoholu z organizmu.
• czosnkiem – zawarta w czosnku allicyna hamuje agregację płytek, nasilając działanie leków przeciwpłytkowych.
• witaminami C i witamina E – dieta bogata w te witaminy nasila wytwarzanie enzymu paraoksonazy 1 (PON 1), który wpływa na reakcję organizmu na lek przeciwpłytkowy – klopidogrel.

>> Sprawdź też: Talerz zdrowego żywienia

Antagoniści witaminy K a składniki diety

Do grupy leków przeciwkrzepliwych będących antagonistami witaminy K należą warfaryna i acenokumarol. Mechanizm ich działania polega na hamowaniu działania witaminy K, która jest czynnikiem niezbędnym w procesie krzepnięcia krwi. Dlatego pokarmy bogate w tę witaminę hamują efekt terapeutyczny warfaryny i acenokumarolu.

Witamina K obecna jest w zielonych warzywach – wszystkie jadalne zielone części roślin uznawane są za ważne źródło witaminy K.

Czego unikać, jeśli zażywamy warfarynę lub acenokumarol? Za najbogatsze źródło witaminy K uważa się rośliny zawierające ponad 100 μg w 100 g produktu. Należą do nich:

• szpinak,
• jarmuż,
• zielona sałata,
• brukselka,
• zielona herbata.

Również rośliny zawierające 50 – 100 μg witaminy K w 100 g produktu hamują działanie tych leków. Są to:

• kapusta,
• kalafior,
• awokado.

Bogate w witaminę K są zioła i przyprawy, przy czym produkty w postaci suszonej zawierają jej więcej niż rośliny świeże. Należy unikać:

• majeranku,
• oregano,
• cząbru,
• mięty,
• pokrzywy,
• czosnku niedźwiedziego,
• mniszka lekarskiego,
• szałwii,
• rumianku,
• natki pietruszki.

Antagonistów witaminy K nie należy popijać sokiem grejpfrutowym czy żurawinowym. Polifenole zawarte w tych owocach, podobnie jak w jagodach goi, hamują metabolizm warfaryny i mogą prowadzić do nasilonych krwotoków (wartość wskaźnika INR wzrasta). Innym polifenolem wykazującym takie działanie jest resweratrol.

W przypadku większości witamin obróbka kulinarna (gotowanie, podgrzewanie w mikrofali, pieczenie) zmniejsza ich zawartość w pokarmach. Witamina K jest odporna na takie działania, należy mieć to na uwadze, przygotowując posiłki z warzywami bogatymi w tę witaminę.

Ważnym źródłem witaminy K są oleje:

• sojowy,
• rzepakowy,
• oliwa z oliwek.

Są one często używane w potrawach, których podstawę stanowią warzywa i mogą być dodatkowym źródłem problemów z aktywnością warfaryny lub acenokumarolu.

Działanie przeciwzakrzepowe leków z grupy antagonistów witaminy K osłabia także wątróbka zwierzęca i białko jaj, płatki owsiane.

Ciekawe jest to, iż hamujący wpływ witaminy K z żywności na działanie warfaryny zależy częściowo od genotypu pacjenta. Znaczenie mają polimorfizmy dwóch genów: CYP2C19, VKORC1, a ich obecność można sprawdzić w panelu farmakogenetycznym.

Więcej o tym w jaki sposób geny mogą wpływać na reakcję organizmu na leki przeciwkrzepliwe w artykule: Leki przeciwzakrzepowe – badanie farmakogenetyczne w bezpiecznej terapii

Doustne leki przeciwzakrzepowe nowej generacji

Doustne leki przeciwzakrzepowe nowej generacji (NOAC – Novel Oral Anticoagulants / DOAC – Direct Oral Anticoagulants), np. rywaroksaban, dabigatran, apiksaban, to preparaty, które powstały w odpowiedzi na zapotrzebowanie świata medycznego na leki przeciwkrzepliwe, które nie mają tak dużych ograniczeń dietetycznych, jak antagoniści witaminy K, oraz monitorowania terapii.

Są to leki, które nie wchodzą w interakcje ze składnikami diety, dlatego są wygodniejsze w stosowaniu, pacjent nie jest ograniczony w wyborze menu. Wyjątkiem jest sok grejpfrutowy, który nasila działanie apiksabanu i w mniejszym stopniu rywaroksabanu, jednoczesne picie tego soku i przyjmowanie leków z grupy DOAC może prowadzić do krwawień.

Leki na rozrzedzenie krwi – skutki uboczne a dieta

Apiksaban i riwaroksaban to leki, które często powodują skutki uboczne w postaci niedokrwistości. Dlatego w czasie ich stosowania należy dbać o dietę, która będzie zapobiegała anemii.

O tym, jak dobrze odżywiać się przy niedokrwistości, dowiesz się więcej z artykułu: Dieta w anemii. Co jeść, by zmniejszyć niedobory żelaza?

Dieta przy lekach przeciwzakrzepowych. Podsumowanie

• Leki przeciwkrzepliwe to niejednorodna grupa preparatów. Najwięcej ograniczeń dietetycznych mają pacjenci zażywający leki z grupy antagonisów witaminy K – warfarynę lub acenokumarol.
• W czasie przyjmowania leków rozrzedzających krew nie należy przyjmować żadnych suplementów bez konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub dietetykiem.
• Leki przeciwkrzepliwe (podobnie jak wszystkie leki) należy popijać tylko wodą.
• Doustne leki przeciwkrzepliwe nowej generacji często wywołują niedokrwistość, dlatego w czasie ich przyjmowania należy zadbać o profilaktykę anemii.

Dieta podczas stosowania leków przeciwkrzepliwych – często zadawane pytania

Bibliografia

1. Raval, Amish N et al. “Management of Patients on Non-Vitamin K Antagonist Oral Anticoagulants in the Acute Care and Periprocedural Setting: A Scientific Statement From the American Heart Association.” Circulation vol. 135,10 (2017): e604-e633. doi:10.1161/CIR.0000000000000477
2. L. Woźniacka-Leśkiewicz, A. Wolska-Bułach, A. Tykarski, Interakcje antykoagulantów z lekami i żywnością — wskazówki dla lekarza praktyka, Choroby Serca i Naczyń 2014, 11 (2), 78–90
3. I. Zieleń-Zynek, J. Kowalska, A. Będkowska-Szczepańska et al., Interakcje wybranych leków kardiologicznych ze składnikami diety, Folia Cardiologica 2019; 14, 1: 46–51
4. Duda-Chodak A, Tarko T. Possible Side Effects of Polyphenols and Their Interactions with Medicines. Molecules. 2023 Mar 10;28(6):2536. doi: 10.3390/molecules28062536. PMID: 36985507; PMCID: PMC10058246.
5. Mladěnka P, Macáková K, Kujovská Krčmová L, Javorská L, Mrštná K, Carazo A, Protti M, Remião F, Nováková L; OEMONOM researchers and collaborators. Vitamin K – sources, physiological role, kinetics, deficiency, detection, therapeutic use, and toxicity. Nutr Rev. 2022 Mar 10;80(4):677-698. doi: 10.1093/nutrit/nuab061. PMID: 34472618; PMCID: PMC8907489.
6. CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO Apixabanum Teva, 2,5 mg, tabletki powlekane
7. CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO, Xarelto 10 mg tabletki powlekane
8. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/z-czym-nie-laczyc-witamin-d-c-i-innych-interakcje-witamin-z-lekami/
9. Olas B, Bryś M. Effects of coffee, energy drinks and their components on hemostasis: The hypothetical mechanisms of their action. Food Chem Toxicol. 2019 May;127:31-41. doi: 10.1016/j.fct.2019.02.039. Epub 2019 Mar 4. PMID: 30844438.
10. Zolfagharian H, Mohajeri M, Babaie M. Honey Bee Venom (Apis mellifera) Contains Anticoagulation Factors and Increases the Blood-clotting Time. J Pharmacopuncture. 2015 Dec;18(4):7-11. doi: 10.3831/KPI.2015.18.031. PMID: 26998384; PMCID: PMC4797586.
11. Tohgi N. Effect of alpha-linolenic acid-containing linseed oil on coagulation in type 2 diabetes. Diabetes Care. 2004 Oct;27(10):2563-4. doi: 10.2337/diacare.27.10.2563. PMID: 15451940.