Sklep
Strona główna Blog Strona 41

Co to jest prokalcytonina? Kiedy i w jakim celu zleca się to badanie?

Katarzyna Deptuła
-
0
Co to jest prokalcytonina? Kiedy i w jakim celu zleca się to badanie?

Prokalcytonina (PCT) jest jednym ze wskaźników stanu zapalnego. To rodzaj białka, którego stężenie zwiększa się w przypadku zakażeń bakteryjnych. Prokalcytonina jest cennym parametrem, zarówno diagnostycznym, jak i prognostycznym w diagnostyce sepsy (posocznicy). W artykule podpowiadamy, czym jest prokalcytonina, a także, kiedy i dlaczego oznacza się stężenie tego białka.

Spis treści:

  1. Co to jest prokalcytonina (PCT)?
  2. Podstawowe czynniki wyzwalające wzrost stężenia prokalcytoniny
  3. Jaka jest różnica między prokalcytoniną a CRP?
  4. Kiedy zbadać poziom prokalcytoniny?
  5. Jak przygotować się do badania PCT?
  6. Co oznacza podwyższone stężenie PCT?

Co to jest prokalcytonina (PCT)?

Prokalcytonina jest białkiem i prekursorem hormonu – kalcytoniny – który bierze udział w regulacji gospodarki  wapniowo – fosforanowej. PCT pełni także inną, ważną funkcję – jest markerem stanu zapalnego, którego poziom oznacza się  z  surowicy krwi.

Warto wiedzieć:
Pomiar ilościowy PCT wykorzystuje się m.in. w diagnostyce gorączek o niejasnej przyczynie.

>> Zobacz też: Wybrane wskaźniki stanu zapalnego

Kiedy wzrasta poziom prokalcytoniny?

W warunkach fizjologicznych PCT jest produkowane jedynie przez komórki neuroendokrynne tarczycy (tzw. komórki C). Dlatego ogólnoustrojowy poziom prokalcytoniny pozostaje niski.

„Wyzwalaczem” do zwiększonej produkcji PCT jest zakażenie bakteryjne. Może spowodować ono  zwiększone wydzielanie prokalcytoniny, m.in. przez tkanki narządów miąższowych (wątrobę, jelita, trzustkę, nerki).

Podstawowe czynniki wyzwalające wzrost stężenia prokalcytoniny

Wśród podstawowych czynników zwiększających produkcję i wydzielanie PCT wymienia się:

  • bakterie i produkowane przez nie toksyny, np. lipopolisacharyd bakterii Gram-ujemnych,
  • cytokiny prozapalne (interleukina-6, interleukina-1beta, czynnik martwicy nowotworów TNF).

>> Przeczytaj również: Escherichia coli – bakteria o różnych obliczach.

Warto wiedzieć:
Czynnikiem hamującym wytwarzanie prokalcytoniny jest interferon-gamma produkowany w infekcji wirusowej, co ma wpływ na różnicowanie infekcji o podłożu bakteryjnym i wirusowym.  

>> Przeczytaj również: Infekcja – definicja, mechanizmy rozwoju, diagnostyka.

Poziom prokalcytoniny u noworodków

U noworodków obserwuje się fizjologiczny wzrost stężenia PCT w pierwszych 2-3 dobach życia. W ich przypadku poziom prokalcytoniny znacznie się zmienia zaledwie w ciągu kilku godzin. Jeżeli nie występują objawy wskazujące na infekcję, nie ma powodów do niepokoju.

Jaka jest różnica między prokalcytoniną a CRP?

Zarówno prokalcytonina, jak i CRP (białko C-reaktywne) są markerami stanu zapalnego, jednak to PCT można oznaczyć z krwi pacjenta wcześniej. Wzrost jej stężenia następuje już w przeciągu 2 godzin od zakażenia i osiąga swój szczyt około 12 godziny.

Uważa się, że prokalcytonina ma przewagę nad CRP w przypadku oceny ciężkości, rokowań i monitorowania leczenia sepsy. Jest także użyteczna w jej wczesnej diagnozie u osób dorosłych [5].

Warto wiedzieć:
W przypadku ciężkich zakażeń poziom PCT może ulec znacznemu zwiększeniu  jak ma to miejsce w np. w posocznicy

Kiedy zbadać poziom prokalcytoniny?

Poziom prokalcytoniny jest istotnym parametrem diagnostycznym i prognostycznym w monitorowaniu ciężkich zakażeń bakteryjnych, np. sepsy oraz oceny skuteczności ich leczenia.

PCT oznacza się również w przebiegu innych chorób, przykładowo:

  • w ocenie ciężkości ostrego zapalenia trzustki i martwicy tego narządu,
  • w określeniu ryzyka SIRS (zespołu ogólnoustrojowej reakcji zapalnej),
  • w monitorowaniu zakażeń bakteryjnych układu oddechowego, np. w typowym zapaleniu płuc wraz z leukocytami i CRP.

>> Przeczytaj również: Sezonowe zakażenia układu oddechowego

badanie prokalcytoniny

Jak przygotować się do badania PCT?

Do badania stężenia prokalcytoniny nie są konieczne specjalne przygotowania, a oznaczenie prokalcytoniny z punktu widzenia pacjenta nie różni się specjalnie od pozostałych badań laboratoryjnych. Nie trzeba pozostawać na czczo, a do laboratorium można zgłosić się o dowolnej porze.

Co oznacza podwyższone stężenie PCT?

Podwyższone stężenie prokalcytoniny obserwuje się m.in. przy [6]:

  • miejscowych i uogólnionych zakażeniach bakteryjnych (np. zakażenie górnych dróg oddechowych, infekcja dróg moczowych, zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych),
  • sepsie lub wstrząsie septycznym,
  • przewlekłych procesach zapalnych,
  • chorobach o tle autoimmunologicznym,
  • rozległych oparzeniach,
  • uogólnionych zakażeniach grzybiczych,
  • zespole zaburzeń wielonarządowych,
  • ostrym zapaleniu trzustki,
  • niektórych chorobach nowotworowych,
  • malarii.

Poziom PCT może wzrosnąć również w pierwszej dobie po urazie lub przebytej operacji.

Czy niskie PCT powinno niepokoić?

Niskie stężenie prokalcytoniny nie jest powodem do obaw. Wartości referencyjne ( tzw.„norma”) dla tego parametru zawierają się w przedziale 0,1 – 0,5 ug/l. Jednak – aby ostatecznie sprawdzić czy nasz wynik jest prawidłowy czy nie – należy sprawdzić jakie wartości referencyjne podaje laboratorium, w którym robimy badanie. Pamiętajmy, iż tzw. normy laboratoryjne zależą od stosowanej metody, wartości mogą być podawane również w różnych jednostkach.

CRP białko C-reaktywne

Prokalcytonina jest cennym parametrem w diagnostyce i ocenie skuteczności leczenia ogólnoustrojowych zakażeń bakteryjnych, ma  szczególne znaczenie w monitorowaniu terapii posocznicy. Stężenie PCT może wzrosnąć również m.in w przebiegu przewlekłych procesów zapalnych, chorób autoimmunologicznych, czy w rozległych oparzeniach. Oznaczanie jej poziomu wymaga pobrania niewielkiej próbki krwi. Badanie cechuje się wysoką czułością i swoistością.

Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki

Bibliografia

  1. Allison B Chambliss, Khushbu Patel, Jessica M Colón-Franco, Joshua Hayden, Sophie E Katz, Emi Minejima, Alison Woodworth, AACC Guidance Document on the Clinical Use of Procalcitonin, The Journal of Applied Laboratory Medicine, Volume 8, Issue 3, May 2023, Pages 598–634, https://doi.org/10.1093/jalm/jfad007
  2. Samsudin I, Vasikaran SD. Clinical Utility and Measurement of Procalcitonin. Clin Biochem Rev. 2017 Apr;38(2):59-68. PMID: 29332972; PMCID: PMC5759088.
  3. Ciepiela Olga, Diagnostyka laboratoryjna w pielęgniarstwie i położnictwie, Warszawa, PZWL, 2021, wydanie I, ISBN 978-83-200-6356-1
  4. Boroń-Kaczmarska Anna, Wiercińska-Drapało Alicja, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Warszawa, PZWL, 2022, wydanie II, ISBN 978-83-01-22487-5
  5. V. Dymicka-Piekarska, A. Wasiluk, Prokalcytonina (PCT), współczesny wskaźnik infekcji i stanów zapalnych, Postepy Hig Med Dosw (online), 2015; 69: 723-728
  6. M. Grochowicz, Prokalcytonina (PCT) – podstawy teoretyczne i zastosowanie praktyczne w diagnostyce klinicznej, Borgis – Nowa Pediatria 2/2001, s. 16-19

Ból stawów – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie bólów stawowych

Katarzyna Banaszczyk
-
0
Ból stawów – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie bólów stawowych

Ból stawów (artralgia) to jedna z najczęstszych przyczyn wizyt w gabinetach lekarskich. Dolegliwość ta może wynikać z nieprawidłowości dotyczących samego stawu lub też tkanek okołostawowych, do których należą między innymi więzadła i ścięgna. Jakie są najpowszechniejsze przyczyny bólu stawów? Jak wygląda diagnostyka bólu stawów? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się, co zrobić w przypadku wystąpienia tej nieprzyjemnej dolegliwości.

Spis treści:

  1. Przyczyny bólu stawów
  2. Bóle stawów – na jakie choroby mogą wskazywać?
  3. Jakie badania na ból stawów wykonać?
  4. Leczenie bólu stawów
  5. Domowe sposoby na bóle stawów

Przyczyny bólu stawów

Przyczyny bólu stawów mogą być naprawdę różnorodne. Najczęściej ból stawu jest wynikiem jego uszkodzenia mechanicznego lub zmian przeciążeniowych, wywołanych na przykład intensywnymi ćwiczeniami. Niestety dolegliwości bólowe w obrębie jednego lub wielu stawów mogą być również związane ze schorzeniami zapalnymi, które znajdują się w kręgu zainteresowań reumatologii.

>> Przeczytaj także: Choroby reumatyczne – reumatolog odpowiada

Na schorzenia reumatologiczne może wskazywać dodatkowo współistnienie takich dolegliwości jak na przykład:

  • stany podgorączkowe, gorączka,
  • przewlekłe zmęczenie,
  • utrata masy ciała,
  • bóle mięśniowe,
  • obecność guzków podskórnych,
  • wystąpienie zapalenia naczyń,
  • nadwrażliwość na światło słoneczne,
  • pojawienie się łysienia,
  • teleangiektazje, a więc widoczne poszerzenie żylnych naczyń krwionośnych na skórze,
  • powiększenie węzłów chłonnych.

Typowym objawem, często związanym z bólem stawów, jest pojawienie się sztywności porannej. Jest to charakterystyczne usztywnienie stawów pojawiające się po spoczynku nocnym. Czas trwania tego objawu klinicznego pozwala na wysnucie podejrzenia pewnych schorzeń reumatologicznych. W przypadku przewlekłych chorób zapalnych sztywność poranna wynosi typowo powyżej godziny, a zwykle nawet powyżej 2 godzin.

Bóle stawów – na jakie choroby mogą wskazywać?

Jakie stany kliniczne, pomijając uszkodzenia mechaniczne i przeciążenia mogą być przyczyną pojawienia się bólu stawów? Należy w tym miejscu wymienić przede wszystkim:

W rzadkich przypadkach bóle stawów o niejasnej przyczynie mogą okazać się bólami paranowotworowymi i świadczyć o rozwijającym się nowotworze.

Wędrujący ból stawów

Mianem wędrującego bólu stawów określa się występowanie dolegliwości bólowych kolejno w różnych lokalizacjach. Takie objawy kliniczne nie są jednak związane z jednym, konkretnym schorzeniem, ale mogą występować zarówno w przebiegu fibromialgii, choroby zwyrodnieniowej, jak i reumatoidalnego zapalenia stawów, czy spondyloartropatii seronegatywnych. Wędrujący ból stawów wymaga szczegółowej diagnostyki reumatologicznej.

Ból stawów a borelioza

Borelioza to schorzenie wielonarządowe wywołane przez bakterie – krętki z rodzaju Borrelia, które przenoszone są przez kleszcze. Choć borelioza kojarzona jest przede wszystkim ze zmianami skórnymi, to jednym z jej objawów są również bóle stawów. W przebiegu tego schorzenia może wystąpić zarówno ostre, jak i przewlekłe zapalenie stawów. Ostre zapalenie stawów rozwija się typowo w ciągu kilku tygodni do kilku miesięcy od zakażenia. Objawia się asymetrycznym zajęciem pojedynczych dużych stawów – najczęściej zajęty jest staw kolanowy. Objawy stanu zapalnego mogą ustąpić w ciągu kilku dni, jednak nie oznacza to wyleczenia. W przebiegu boreliozy można się również spotkać z przewlekłym zapaleniem stawów. Wówczas epizody bólu stawowego nawracają. Kolejne rzuty symptomów cechują się typowo dłuższym czasem trwania.

>> To może Cię zainteresować: Borelioza stawowa (boreliozowe zapalenie stawów) – objawy, leczenie

Bóle stawowe a nerwica

Dolegliwości bólowe w obrębie stawów mogą być niewspółmiernie odczuwane w przebiegu zaburzeń psychiatrycznych, a w szczególności przy jednoczesnym występowaniu depresji i zaburzeń lękowych (nazywanych potocznie nerwicą). Nasilony i przewlekły stres może być również czynnikiem spustowym wystąpienia niektórych schorzeń autoimmunizacyjnych, w tym na przykład reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS).

Warto w tym miejscu wspomnieć również o bólu stawów, towarzyszącemu fibromialgii. Jest to schorzenie o nie do końca poznanej etiologii, które objawia się doskwierającymi dolegliwościami bólowymi, występującymi w tak zwanych punktach spustowych. W leczeniu fibromialgii zastosowanie znajdują substancje przeciwdepresyjne i przeciwlękowe, co może świadczyć o wspólnych szlakach patogenetycznych tych schorzeń.

Jakie badania na ból stawów wykonać?

Diagnostykę bólu stawów powinno zacząć się od dokładnego badania przedmiotowego i przeprowadzenia wnikliwego wywiadu dotyczącego odczuwanych dolegliwości. W diagnostyce laboratoryjnej bólów stawowych istotną rolę odgrywa wykonanie takich oznaczeń jak:

W wielu przypadkach niezbędne jest również wykonanie badań obrazowych, w szczególności, gdy podejrzewana jest etiologia urazowa. W tym celu wykonuje się takie badania jak:

  • zdjęcia RTG,
  • tomografia komputerowa,
  • ultrasonografię stawów (USG),
  • rezonans magnetyczny (MR).

Konieczne może okazać się również wykonanie punkcji (nakłucia) stawu i pobranie płynu stawowego do badań. Badanie płynu stawowego jest wykorzystywane między innymi w diagnostyce zakażeń stawów, a także przy podejrzeniu dny moczanowej.

Pakiet reumatyczny (5 badań)
pakiet reumatyczny rozszerzony

Leczenie bólu stawów

Leczenie bólu stawów jest uzależnione od jego przyczyny. W przypadku etiologii urazowej i przeciążeniowej konieczne może być leczenie ortopedyczne oraz odpowiednio dobrane ćwiczenia z zakresu fizjoterapii. Z kolei w sytuacji potwierdzenia występowania schorzenia reumatologicznego, konieczne jest wczesne włączenie odpowiedniego leczenia, co ma na celu zapobiegnięcie trwałym zmianom w układzie kostno-stawowym. Natomiast, gdy przyczyną bólu stawów jest zakażenie bakteryjne lub borelioza – niezbędne jest włączenie leczenia przeciwbakteryjnego, a więc antybiotykoterapii. Decyzję o sposobie leczenia podejmuje lekarz prowadzący.

>> Przeczytaj też: Wczesne zapalenie stawów (WZS) – dlaczego ważne jest wczesne postawienie diagnozy?

Domowe sposoby na bóle stawów

Co można zrobić w warunkach domowych, by zniwelować dolegliwości związane z chorobami stawów? Działania pacjenta powinny skupić się przede wszystkim na:

  • odciążaniu bolącego stawu – warto na pewien czas ograniczyć nadmierną aktywność fizyczną,
  • wykonywaniu ćwiczenia wzmacniających – takie ćwiczenia powinny być dobrane przez doświadczonego fizjoterapeutę,
  • wykonywaniu okładów chłodzących z lodu – takie postępowanie może przynieść ulgę w sytuacji rozwijającego się stanu zapalnego i uszkodzenia związanego z przeciążeniem, warto zaznaczyć, że zimny okład nie powinien być utrzymywany na skórze dłużej, niż 10-15 minut, co ma na celu zapobiegnięcie odmrożeniu skóry,
  • przyjmowaniu leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych dostępnych bez recepty – w dawkach określonych na ulotce. 

Ból stawów to częsta dolegliwość, która może wynikać zarówno z uszkodzeń mechanicznych, jak i schorzeń ostrych i przewlekłych. Dolegliwości bólowe w obrębie stawów powinny być skonsultowane w pierwszym kroku z lekarzem rodzinnym, który po przeprowadzeniu wnikliwego wywiadu i badania przedmiotowego zadecyduje o dalszym postępowaniu. Jeżeli okaże się to konieczne, pacjent z bólem stawów może być skierowany na konsultację reumatologiczną. Nie warto bagatelizować bólu stawów, ponieważ opóźnienie w znalezieniu przyczyny tych dolegliwości może niekiedy wiązać się z pojawieniem się poważnych powikłań.

Bibliografia

  1. A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
  2. M. Puszczewicz i inni, Wielka Interna – Reumatologia, Medical Tribune Polska, 2012.

Enzym DAO (diaminooksydaza) – w jakim celu wykonuje się badanie i co oznacza wyniki?

Sara Aszkiełowicz
-
0
Enzym DAO (diaminooksydaza) – w jakim celu wykonuje się badanie i co oznacza wyniki?

W ostatnich latach wzrasta świadomość pacjentów na temat różnorodnych badań, które pomagają diagnozować i leczyć nietolerancje pokarmowe oraz inne dolegliwości związane z układem trawiennym. Jednym z enzymów, którego poziom aktywności można zmierzyć w organizmie, jest diaminooksydaza (DAO). Co to jest enzym DAO i dlaczego jego badanie jest tak istotne? Z tego artykułu dowiesz się, czym dokładnie jest diaminooksydaza, w jakich sytuacjach wykonać badanie DAO oraz jak interpretować wyniki tego badania.

  1. Co to jest diaminooksydaza (DAO)?
  2. Kiedy wykonuje się badanie poziomu aktywności diaminooksydazy?
  3. Na czym polega i jak wygląda badanie poziomu aktywności enzymu DAO?
  4. Interpretacja wyników badania DAO
  5. Co oznacza zbyt niski poziom aktywności diaminooksydazy?

Co to jest diaminooksydaza (DAO)?

Diaminooksydaza (DAO) to enzym, który odgrywa kluczową rolę w metabolizmie histaminy, substancji naturalnie występującej w naszym organizmie, ale także obecnej w wielu pokarmach. Enzym DAO jest odpowiedzialny za rozkładanie histaminy, co zapobiega jej nadmiernemu gromadzeniu się we krwi. Zbyt wysoki poziom histaminy może prowadzić do wystąpienia objawów, takich jak: bóle głowy, pokrzywka, zaburzenia żołądkowo-jelitowe czy reakcje skórne. Z tego powodu prawidłowa aktywność DAO jest niezbędne do utrzymania równowagi w organizmie.

Kiedy wykonuje się badanie poziomu aktywności diaminooksydazy?

Badanie poziomu aktywności enzymu DAO wykonuje się przede wszystkim u pacjentów, u których podejrzewa się nietolerancję histaminy. Objawy tej nietolerancji mogą być różnorodne i często mylone z alergią lub innymi problemami zdrowotnymi. Należą do nich między innymi:

– migreny, zawroty głowy;

– bóle brzucha, wzdęcia, zaparcia;

– rumień, pokrzywka, obrzęki;

– nieżyt nosa, objawy astmy.

Badanie DAO warto rozważyć również wtedy, gdy pacjent zgłasza trudności w trawieniu niektórych pokarmów, szczególnie tych bogatych w histaminę, takich jak: sery, wędliny, ryby, czekolada czy alkohol. Niedobór diaminooksydazy może być powiązany z chorobami przewlekłymi, takimi jak zespół jelita drażliwego (IBS), co dodatkowo motywuje do przeprowadzenia diagnostyki nietolerancji histaminy.

badanie diaminooksydazy dao

Na czym polega i jak wygląda badanie poziomu aktywności enzymu DAO?

Badanie poziomu aktywności enzymu DAO jest wykonywane poprzez pobranie próbki krwi. Wskazane jest, aby pacjent na badanie pojawił się na czczo i odstawił wcześniej, w miarę możliwości, leki mogące wpływać na hamowanie działania enzymu.

Nie zaleca się wykonywania badania u kobiet ciąży, ze względu na zwiększoną aktywność enzymu DAO w tym okresie. Jeśli oznaczenie jest przeprowadzane w celu pogłębienia diagnostyki migren, pobranie krwi powinno nastąpić optymalnie 24-72 godzin po wystąpieniu incydentu.

W laboratorium ocenia się poziom aktywności diaminooksydazy w surowicy krwi, co pozwala na określenie, czy pacjent ma zdolność odpowiedniego rozkładania histaminy. W przypadku podejrzeń o nietolerancję histaminy, oznaczenie DAO może stanowić kluczowy element diagnostyki.

Interpretacja wyników badania DAO

Interpretacja wyników badania DAO zależy od norm przyjętych przez laboratorium, które przeprowadza analizę. Wynik w normie najczęściej przemawia za tym, że organizm prawidłowo rozkłada histaminę. Wartość poniżej normy może wskazywać na obniżoną aktywność tego enzymu, co sugeruje ryzyko występowania nietolerancji histaminy. W takich przypadkach zaleca się konsultację z lekarzem, który na podstawie wyników badania oraz objawów klinicznych może zaproponować rozpoznanie, odpowiednie leczenie i/lub zmiany w diecie. Wysoki poziom aktywności DAO zwykle nie jest problematyczny, ale jego niski poziom może powodować szereg nieprzyjemnych dolegliwości, które wymagają interwencji.

Co oznacza zbyt niski poziom aktywności diaminooksydazy?

Niski poziom aktywności diaminooksydazy może świadczyć o zwiększonej ilości histaminy w organizmie. Taki stan może objawiać się wspomnianymi wcześniej reakcjami skórnymi, problemami trawiennymi, migrenami lub nawet zaburzeniami oddychania. Pacjenci, u których stwierdzono niedobór aktywności diaminooksydazy i nietolerancję histaminy, powinni unikać pokarmów bogatych w histaminę, aby wyeliminować potencjalne wystąpienie objawów. Przyczyn niskiego poziomu aktywności diaminooksydazy może być kilka. Mogą one wynikać z genetycznych predyspozycji, chorób zapalnych jelit, a także z działania niektórych leków. Leczenie zwykle opiera się na diecie eliminacyjnej, unikaniu produktów bogatych w histaminę oraz wprowadzeniu suplementacji DAO przed spożyciem pokarmów zawierających tę substancję.

Diaminooksydaza (DAO) to enzym odgrywający kluczową rolę w rozkładaniu histaminy w organizmie. Jego niewystarczająca aktywność może prowadzić do nietolerancji histaminy, objawiającej się różnorodnymi dolegliwościami. Badanie poziomu aktywności enzymu jest prostym badaniem z krwi, które może dostarczyć istotnych informacji na temat zdolności organizmu do metabolizowania histaminy.

Jeśli podejrzewasz u siebie nietolerancję histaminy lub doświadczasz objawów, takich jak migreny, wysypki czy problemy trawienne, warto rozważyć wykonanie badania oceniającego aktywność enzymu DAO. Wczesna diagnoza może pomóc uniknąć wielu problemów zdrowotnych i poprawić jakość życia.

Bibliografia

  1. Comas-Basté O, Sánchez-Pérez S, Veciana-Nogués MT, Latorre-Moratalla M, Vidal-Carou MDC. Histamine Intolerance: The Current State of the Art. Biomolecules. 2020 Aug 14;10(8):1181.
  2. Shulpekova YO, Nechaev VM, Popova IR, Deeva TA, Kopylov AT, Malsagova KA, Kaysheva AL, Ivashkin VT. Food Intolerance: The Role of Histamine. Nutrients. 2021 Sep 15;13(9):3207.
  3. Schnedl WJ, Enko D. Histamine Intolerance Originates in the Gut. Nutrients. 2021 Apr 12;13(4):1262.
  4. Arih K, Đorđević N, Košnik M, Rijavec M. Evaluation of Serum Diamine Oxidase as a Diagnostic Test for Histamine Intolerance. Nutrients. 2023 Oct 2;15(19):4246.

Badanie NRBC – co to jest? Obniżone i podwyższone NRBC u dorosłych i dzieci

Katarzyna Banaszczyk
-
0
Badanie NRBC – co to jest? Obniżone i podwyższone NRBC u dorosłych i dzieci

Morfologia krwi obwodowej to proste badanie laboratoryjne, którego wynik pozwala na uzyskanie wielu przydatnych informacji klinicznych. W wyniku morfologii krwi otrzymuje się oznaczenia liczby i stężenia wielu elementów morfotycznych. Jednym z parametrów jest NRBC. Co oznacza ten skrót i jakich informacji dostarcza? Co oznacza podwyższona wartość NRBC? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w poniższym artykule.

Spis treści:

  1. Parametr NRBC – co to jest?
  2. Norma NRBC. Jak interpretować wyniki badania?
  3. Podwyższona liczba jądrzastych krwinek czerwonych – przyczyny
  4. Czy podwyższony poziom NRBC należy leczyć?
  5. Czy trzeba profilaktycznie sprawdzać poziom jądrzastych krwinek czerwonych?

Parametr NRBC – co to jest?

NRBC to skrót od angielskich słów nucleated red blood cells – czyli w tłumaczeniu na język polski jądrzaste krwinki czerwone. NRBC to jeden z parametrów oznaczanych w morfologii krwi obwodowej. Parametr ten określa, jaka ilość niedojrzałych komórek prekursorowych erytrocytów (krwinek czerwonych) znajduje się we krwi.

>> Zobacz też: Badanie RBC (liczby erytrocytów) – po co się je wykonuje? Interpretacja wyników    

NRBC odnosi się przede wszystkim do zawartości we krwi obwodowej erytroblastów. Erytroblasty to komórki, z których powstają erytrocyty, czyli dojrzałe krwinki czerwone. Dojrzałe erytrocyty, w przeciwieństwie do erytroblastów nie posiadają jądra komórkowego. Co więcej, w prawidłowych warunkach te prekursorowe komórki znajdują się w szpiku kostnym, gdzie zachodzi proces erytropoezy, czyli powstawania erytrocytów. Przy pewnych nieprawidłowościach może jednak dochodzić do pojawiania się erytroblastów we krwi obwodowej, o czym więcej można przeczytać w kolejnych akapitach tego artykułu.

>> Przeczytaj też: PDW (wskaźnik anizocytozy płytek krwi) – badanie, podwyższone i obniżone wskaźniki, interpretacja wyników

Kiedy należy zbadać poziom NRBC?

Badanie poziomu NRBC jest wykonywane w czasie oznaczania morfologii krwi obwodowej – badanie to wykonuje się nie tylko przy wystąpieniu niepokojących objawów, ale również w celach profilaktycznych. Szczególną uwagę na wartości NRBC zwraca się w przypadku podejrzenia schorzeń hematologicznych. Morfologię krwi obwodowej wraz z wykonaniem rozmazu ręcznego powinno się więc wykonać w przypadku wystąpienia takich objawów klinicznych jak:

  • zmęczenie, pogorszenie wydolności organizmu,
  • utrata masy ciała,
  • nocne poty,
  • pojawienie się uporczywych krwawień,
  • bóle kostno-mięśniowe,
  • zaburzenia koncentracji,
  • zawroty i bóle głowy.
Morfologia banerek

>> Przeczytaj też: Neutrofile (neutrocyty) – czym są? O czym świadczy podwyższony i obniżony poziom?

Norma NRBC. Jak interpretować wyniki badania?

Wartości referencyjne dla NRBC mogą się różnić w zależności od danego laboratorium. Należy też wspomnieć, że wartości NRBC zależą od wieku pacjenta. W warunkach fizjologicznych NRBC, czyli jądrzaste krwinki czerwone, mogą być wykrywane we krwi pobranej od wcześniaków i noworodków.

Należy mieć świadomość, że u dzieci starszych i osób dorosłych NRBC nie powinny być wykrywane w badanej próbce krwi żylnej. Ich obecność wymaga wyjaśnienia przyczyny takiego stanu i wykluczenia poważnych schorzeń hematologicznych.

>> Przeczytaj też: Bazofile we krwi – jak interpretować wyniki badania?

Podwyższona liczba jądrzastych krwinek czerwonych – przyczyny

Podwyższona wartość NRBC może świadczyć o uszkodzeniu bariery krew–szpik lub zachodzeniu erytropoezy poza szpikiem kostnym. Uszkodzenie bariery krew-szpik sprawia, że komórki, które powinny znajdować się w szpiku, mogą przedostawać się do krwi obwodowej. Podwyższone wartości NRBC mogą być też efektem wzmożonego wytwarzania krwinek czerwonych na skutek utraty dużej liczby krwi (na przykład po krwotokach).

Podwyższona liczba NRBC może świadczyć o obecności takich schorzeń jak na przykład:

  • anemia hemolityczna,
  • talasemia,
  • stan po masywnym krwawieniach, w tym krwawieniach wewnętrznych,
  • stan po przeszczepie szpiku kostnego,
  • białaczki,
  • stan po poważnych urazach i zabiegach operacyjnych.

Wartości NRBC są również wykorzystywane w ocenie rokowania pacjentów hospitalizowanych na oddziałach intensywnej terapii. Zauważono bowiem, że wzrost wartości NRBC może wiązać się ze zwiększeniem ryzyka śmiertelności. Badanie to jest również wykorzystywane do monitorowania pacjentów po przeszczepie komórek macierzystych.

>> Przeczytaj też: MCHC w morfologii krwi. Co to za wskaźnik, co oznacza niski lub podwyższony poziom?

Podwyższone wartości NRBC u dzieci

Choć jądrzaste krwinki czerwone mogą być w pewnej ilości wykrywane we krwi noworodków i wcześniaków, to podwyższenie ich liczby powyżej wartości referencyjnych może świadczyć o nieprawidłowościach. Zwiększona wartość NRBC u noworodków i wcześniaków może wskazywać na przykład na:

  • pourodzeniową lub przewlekłą hipoksję (czyli niedotlenienie),
  • niedokrwistość,
  • niektóre wrodzone choroby zakaźne, na przykład kiłę wrodzoną,
  • cukrzycę występującą u matki dziecka.

>> To może Cię zainteresować: Cukrzyca ciążowa

Czy podwyższony poziom NRBC należy leczyć?

Podwyższona wartość NRBC u noworodków i wcześniaków oraz sama obecność tych komórek we krwi u dzieci starszych i pacjentów dorosłych wymaga znalezienia przyczyny takiego stanu. Konieczne jest wykonanie szczegółowych badań hematologicznych, między innymi w celu wykluczenia schorzeń nowotworowych krwi. Podwyższone NRBC u pacjentów hospitalizowanych na oddziałach intensywnej terapii wymaga wzmożonego monitorowania pacjenta, ponieważ wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zgonu.

>> Sprawdź też: Czerwienica prawdziwa – co to jest? Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Czy trzeba profilaktycznie sprawdzać poziom jądrzastych krwinek czerwonych?

Parametr określany jako NRBC jest elementem morfologii krwi obwodowej. To badania laboratoryjne powinno być wykonywane u każdego pacjenta przynajmniej raz w roku, jako badanie przesiewowe. Morfologia krwi obwodowej pozwala bowiem na uzyskanie wielu przydatnych informacji klinicznych na temat stanu zdrowia pacjenta. Wykrycie NRBC we krwi pacjenta wymaga pilnej konsultacji lekarskiej.

>> Zobacz też: Stan zapalny i rola leukocytów

NRBC to parametr określający ilość jądrzastych krwinek czerwonych we krwi i jest elementem, który można znaleźć w wyniku morfologii krwi obwodowej. W prawidłowych warunkach komórki te powinny być wykrywane tylko u wcześniaków i noworodków. Wykrycie jądrzastych krwinek czerwonych u pozostałych pacjentów wymaga pogłębienia diagnostyki i znalezienia przyczyny takiego stanu.

>> Przeczytaj też: Granulocyty i ich rodzaje. Jaką pełnią funkcję?

Bibliografia

  1. D. Green i inni, Nucleated erythrocytes in healthy infants and in infants of diabetic mothers, J Pediatr 1990/166, s. 129–31,
  2. S. Kuert i inni, Association of nucleated red blood cells in the blood and arterial oxygen partial tension. Clin Chem Lab Med 49/2011, s. 257–263,
  3. A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
  4. A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654–659,
  5. E. Bańkowski, Biochemia podręcznik dla studentów uczelni medycznych. Wrocław: Elsevir Urban & Partner, 2010.

Erytropoetyna – co to jest i po co bada się jej poziom? Interpretacja wyników

Katarzyna Banaszczyk
-
0
Erytropoetyna – co to jest i po co bada się jej poziom? Interpretacja wyników

Wytwarzanie krwinek czerwonych w szpiku kostnym jest regulowane przez wiele czynników. Jednym z nich jest hormon, nazywany erytropoetyną. W jakich sytuacjach klinicznych dochodzi do obniżenia, a w jakich do podwyższenia stężenia tego hormonu we krwi? Dowiedz się więcej o erytropoetynie, czyli substancji, która bywa wykorzystywana w leczeniu internistycznym, ale również nielegalnie, w celach dopingu.

Spis treści:

  1. Erytropoetyna – co to jest EPO?
  2. Kiedy należy wykonać badanie poziomu erytropoetyny?
  3. Erytropoetyna: normy i interpretacja wyników
  4. EPO w medycynie: erytropoetyna jako lek

Erytropoetyna – co to jest EPO?

Erytropoetyna należy do grupy hormonów i zbudowana jest z łańcucha polipeptydowego, do którego dołączone są cztery łańcuchy węglowodanowe (cukrowe). Pod względem biochemicznym jest więc glikoproteiną.

Erytropoetyna produkowana jest przede wszystkim w nerkach i w mniejszej ilości w obrębie wątroby. Hormon ten, w postaci rekombinowanej, jest aktualnie stosowany w leczeniu niektórych rodzajów niedokrwistości, ale również niektórych schorzeń hematologicznych i w stanach po przeszczepie szpiku kostnego.

Badanie erytropoetyny

Erytropoetyna – funkcje

Najważniejszą funkcją erytropoetyny jest regulowanie produkcji krwinek czerwonych, czyli erytrocytów. Hormon ten działa na receptory zlokalizowane w obrębie komórek prekursorowych dla erytrocytów – głównie proerytroblastów. Są to komórki, z których powstają docelowo krwinki czerwone. Można więc powiedzieć, że erytropoetyna to hormon zwiększający liczbę erytrocytów.

Ponadto erytropoetyna zwiększa liczbę retikulocytów oraz stężenie hemoglobiny we krwi. Należy podkreślić, że dojrzałe erytrocyty nie są wrażliwe na działanie erytropoetyny. Hormon ten nie wpływa również na inne układy krwinkowe (na produkcję płytek krwi ani krwinek białych).

Kiedy należy wykonać badanie poziomu erytropoetyny?

Badanie stężenia erytropoetyny wykonuje się przede wszystkim w diagnostyce niedokrwistości oraz nadkrwistości, a więc w przebiegu obniżonego, jak i podwyższonego stężenia hemoglobiny we krwi. Hormon ten oznacza się również niekiedy w trakcie monitorowania schorzeń nerek, w tym przewlekłej niewydolności tego narządu. Badanie to znajduje również zastosowanie w sporcie, ponieważ erytropoetyna jest uważana za nielegalny środek dopingujący.

>> Przeczytaj też: Przewlekła choroba nerek – objawy, przyczyny, powikłania, diagnostyka

Jak przygotować się do badania stężenia erytropoetyny?

Oznaczenie stężenia erytropoetyny jest wykonywane z próbki krwi żylnej. Badanie to nie wymaga więc od pacjenta specjalnego przygotowania. Ważne jest jednak powstrzymanie się od spożywania posiłków na około 10-12 h przed pobraniem próbki krwi. Co więcej, na dzień przed badaniem należy powstrzymać się od intensywnego wysiłku fizycznego oraz spożywania alkoholu.

Erytropoetyna: normy i interpretacja wyników

Wartości referencyjne dla stężenia erytropoetyny są zależne od używanej metody analitycznej oraz konkretnego laboratorium. Wartości te są również uzależnione od wieku pacjenta, jego stanu klinicznego oraz płci. Stężenie erytropoetyny powinno być więc interpretowane w korelacji z obrazem klinicznym. Jakiekolwiek odchylenia w wyniku oznaczenia stężenia erytropoetyny muszą być skonsultowane z lekarzem.

Co oznacza wysokie stężenie erytropoetyny?

Jednym z najważniejszych czynników stymulujących syntezę erytropoetyny jest niedotlenienie (hipoksja). W jakich sytuacjach klinicznych można spodziewać się podwyższonego stężenia erytropoetyny? Należy w tym miejscu wymienić przede wszystkim:

  • niektóre rodzaje niedokrwistości, a dokładniej:
    • niedokrwistość z niedoboru żelaza,
    • niektóre rodzaje niedokrwistości hemolitycznych,
    • niedokrwistość aplastyczną,
  • w przypadku nieefektywnej syntezy krwinek czerwonych w przebiegu mielodysplazji,
  • czerwienicę,
  • choroby układu oddechowego związane z niedotlenieniem organizmu,
  • niektóre choroby serca,
  • nałogowe palenie tytoniu,
  • przebywanie na dużych wysokościach nad poziomem morza.

Należy jednak wyraźnie podkreślić, że nie każda niedokrwistość będzie wiązać się z podwyższeniem stężenia erytropoetyny. Prawidłowe stężenie erytropoetyny obserwuje się na przykład przy niedokrwistości w przebiegu chorób przewlekłych.

Co oznacza niski poziom erytropoetyny?

Z obniżeniem stężenia erytropoetyny we krwi można się spotkać w przebiegu przewlekłej niewydolności nerek. Nie jest to zaskakujące, biorąc pod uwagę fakt, że erytropoetyna jest produkowana właśnie w tych narządach. W związku z tym przewlekłej niewydolności nerek towarzyszy na pewnym etapie również niedokrwistość, a więc obniżenie stężenia hemoglobiny we krwi.

To może Cię zainteresować:

>> Niskie stężenie ferrytyny we krwi – o czym może świadczyć, jak podnieść jej poziom?

>> Ferrytyna – możliwe przyczyny hiperferrytynemii

EPO w medycynie: erytropoetyna jako lek

W latach 80. XX wieku udało się wyizolować gen, który koduje białko erytropoetynę, co pozwoliło na uzyskanie rekombinowanej erytropoetyny i jej syntetyzowanie w celach terapeutycznych. Erytropoetyna jest wskazana do stosowania między innymi w przebiegu:

  • niedokrwistości występującej na przykład w trakcie leczenia nowotworów złośliwych z wykorzystaniem chemioterapii, u chorych na szpiczaka plazmocytowego, u chorych leczonych z powodu HIV/AIDS,
  • wcześniactwa (w celu zapobiegania wystąpieniu niedokrwistości u wcześniaków),
  • w stanach po przeszczepie nerki,
  • długotrwałych procesów zapalnych, w trakcie których dochodzi do zmniejszenia syntezy erytropoetyny w nerkach,
  • niedokrwistości sierpowatokrwinkowej,
  • zespołów mielodysplastycznych,
  • hipoplazji szpiku kostnego.

Erytropoetyna jest podawana drogą podskórną lub dożylną, a dawkowanie jest ustalane indywidualnie w zależności od jednostki chorobowej i obrazu klinicznego prezentowanego przez pacjenta.

Erytropoetyna: hormon stosowany w sporcie jako środek dopingujący

Ze względu na swoje właściwości, erytropoetyna bywa wykorzystywana przez sportowców jako środek dopingujący. Hormon ten powoduje bowiem wzrost liczby krwinek czerwonych, co przekłada się na lepsze utlenowanie tkanek i narządów, a tym samym prowadzi do poprawy wydolności organizmu. Z tego powodu stężenie tego hormonu jest często oznaczane przed wydarzeniami sportowymi.

Erytropoetyna to hormon, który reguluje powstawanie krwinek czerwonych w szpiku kostnym. Jego stężenie jest oznaczane w trakcie diagnostyki hematologicznej i nefrologicznej. Związek ten jest również nielegalnie stosowany jako doping w celu poprawy wydolności organizmu. Wszelkie odchylenia dotyczące stężenia erytropoetyny powinny być interpretowane w odniesieniu do konkretnego pacjenta i konsultowane z lekarzem.

Bibliografia

  1. Dmoszyńska, Wielka Interna – Hematologia, Wydawnictwo Medical Tribune, 2009.
  2. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
  3. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654–659,
  4. E. Bańkowski, Biochemia podręcznik dla studentów uczelni medycznych. Wrocław: Elsevir Urban & Partner, 2010.

Samoistne siniaki na nogach, rękach i innych częściach ciała. Jakie mogą być przyczyny?

Paweł Kumięga
-
0
Samoistne siniaki na nogach, rękach i innych częściach ciała. Jakie mogą być przyczyny?

Siniaki to potoczne określenie podbiegnięć krwawych, które są dobrze znaną wszystkim konsekwencją drobnych urazów. Czasem jednak zdarza się, że ich powstawanie trudno połączyć z obecnością stłuczenia lub upadku w ostatnim czasie. Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się, o czym może świadczyć obecność samoistnych siniaków na ciele.

Spis treści:

  1. Siniaki na ciele: czy są groźne?
  2. Samoistne siniaki na nogach i nie tylko: przyczyny
  3. Samoistne siniaki na ciele u seniorów: czy to powód do obaw?
  4. Samoistne siniaki u dziecka: kiedy udać się do lekarza?
  5. Co oznaczają samoistne siniaki na ciele? Jak zdiagnozować źródło dolegliwości?
  6. Od czego zależy leczenie samoistnych siniaków na ciele?

Siniaki na ciele: czy są groźne?

Siniaki zazwyczaj wywoływane są przez drobne urazy, takie jak np. stłuczenia lub otarcia. Ich konsekwencją są uszkodzenia drobnych naczyń krwionośnych i wynaczynienie krwi do tkanek zlokalizowanych pod skórą w miejscu urazu. W początkowej fazie siniaki mają z reguły czerwone, różowe lub purpurowe zabarwienie, co jest wynikiem obecności hemoglobiny w krwinkach czerwonych (erytrocytach). Wraz z upływem czasu hemoglobina ulega rozkładowi na inne produkty, a drobne podbiegnięcia krwawe zmieniają swój kolor na fioletowy, zielony, niebieski lub żółty.

Proces powstawania siniaków po urazach występuje u każdego człowieka. Ma charakter fizjologiczny i jest związany z poprawnym funkcjonowaniem organizmu. Z tego powodu w zdecydowanej większości przypadków siniaki nie stanowią powodów do zmartwień, ponieważ ich powstawanie nie jest oznaką patologicznego procesu chorobowego.

>>Przeczytaj też: Retikulocyty – czym są i po co bada się ich poziom? Podwyższony i obniżony poziom

Samoistne siniaki na nogach i nie tylko: przyczyny

Powstawanie siniaków pod wpływem bodźca (urazu) jest zjawiskiem naturalnym, jednak w niektórych przypadkach zmiany o takim charakterze mogą pojawiać się samoistnie. Wówczas obecność podbiegnięć krwawych w konkretnym miejscu nie jest możliwa do powiązania z żadną sytuacją, która mogła przyczynić się do wynaczynienia krwi. Przyczyn takiego stanu może być wiele, a wśród nich wyróżnia się m.in.:

  • choroby układu krwionośnego,
  • skazy krwotoczne,
  • choroby nerek i wątroby,
  • choroby metaboliczne,
  • inne (przyjmowanie niektórych leków, niedobory składników pokarmowych w diecie, choroby nowotworowe).

>> Sprawdź także: MCHC w morfologii krwi. Co to za wskaźnik, co oznacza niski lub podwyższony poziom?

Samoistne siniaki na ciele a choroby układu krwionośnego

Pojawianie się na skórze siniaków bez wyraźnej przyczyny może być spowodowane obecnością niektórych chorób układu krwionośnego. Objaw ten występuje w przebiegu zakrzepicy żył głębokich, jednak wówczas siniakom z reguły towarzyszy obrzęk i ocieplenie kończyny, a także ból kończyn nasilający się podczas chodzenia. Krwawienia z drobnych naczyń podskórnych mogą również przypominać teleangiektazje – symptom charakterystyczny dla niewydolności żylnej kończyn dolnych.

>> To może Cię zainteresować: Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa – przyczyny, objawy, diagnostyka

Siniaki „z niczego” a skazy krwotoczne

Samoistne siniaki mogą w niektórych przypadkach wskazywać na obecność stanów określanych mianem skaz krwotocznych. Zalicza się do nich m.in.:

Skazy krwotoczne charakteryzują się zaburzeniami w krzepliwości krwi, czego konsekwencją może być tendencja do powstawania samoistnych siniaków.

badanie fibrynogenu baner

Samoistne siniaki na udach, brzuchu i rękach a choroby wątroby i nerek

Drobne podbiegnięcia krwawe mogą być również objawem chorób i zaburzeń wątroby lub nerek. Wśród nich wyróżnia się np. marskość wątroby, wirusowe zapalenie wątroby (typu B oraz C), przewlekłą niewydolność nerek i zespół nerczycowy.

>> Sprawdź również: Przewlekła choroba nerek – objawy, przyczyny, powikłania, diagnostyka

Siniaki na ciele a choroby metaboliczne

Skłonność do powstawania siniaków występuje w przebiegu niektórych chorób metabolicznych, np. cukrzycy typu 2 i choroby Wilsona.

Inne przyczyny pojawiania się samoistnych siniaków na nogach, rękach czy brzuchu

Powyższe choroby i zaburzenia nie są jedynymi potencjalnymi przyczynami częstego pojawiania się siniaków na ciele. Tego typu objaw jest skutkiem ubocznym przyjmowania niektórych leków, np.:

  • kortykosteroidów,
  • leków przeciwzakrzepowych,
  • leków przeciwbólowych (aspiryna, ibuprofen).

Tendencję do powstawania siniaków mają osoby, u których występują niedobory niektórych witamin (B12, K, C), a także kwasu foliowego oraz rutyny. Naczynia krwionośne są bardziej podatne na pęknięcia u kobiet w trakcie menstruacji. Podskórne wynaczynienia mogą być także objawem skórnym niektórych chorób nowotworowych, np. białaczki.

Samoistne siniaki na ciele u seniorów: czy to powód do obaw?

Siniaki bardzo często pojawiają się u osób starszych, czego powodem jest postępująca wraz z wiekiem kruchość naczyń krwionośnych i podatność na ich uszkodzenia. Przyczyną takiego stanu jest również bardzo często obecność współistniejących chorób ogólnoustrojowych oraz stosowana z ich powodu farmakoterapia. Przypominające siniaki zmiany skórne mogą towarzyszyć także plamicy starczej, czyli przypadłości występującej powszechnie w populacji seniorów.

>> To może Cię zainteresować: Badania laboratoryjne dla seniorów

Samoistne siniaki u dziecka: kiedy udać się do lekarza?

Siniaki u dzieci z reguły nie powinny stanowić powodów do obaw. Najczęściej są one efektem zabaw, którym nierzadko towarzyszą drobne upadki i stłuczenia. Warto jednak zdecydować się na konsultację wówczas, gdy podatność na ich pojawienie się jest duża. W niektórych przypadkach zmiany podskórne u dzieci mogą być wywoływane przez nawet przez nieznaczne bodźce, takie jak np. chwyt za rękę lub lekkie otarcie. Tego typu sytuacje powinny skłonić do zasięgnięcia opinii lekarskiej i przeprowadzenia dokładniejszej diagnostyki.

Co oznaczają samoistne siniaki na ciele? Jak zdiagnozować źródło dolegliwości?

Samoistne siniaki mogą być powodowane przez wiele różnych chorób. Z tego powodu diagnostykę problemu należy rozpocząć od wizyty u lekarza, w trakcie której specjalista przeprowadzi wywiad i ocenę fizykalną zmian skórnych. Przydatne będzie również przeprowadzenie szczegółowych badań laboratoryjnych i obrazowych, które umożliwią postawienie trafnego rozpoznania w konkretnym przypadku.

Podstawowe badania krwi

Do podstawowych badań laboratoryjnych, które warto wykonać w pierwszej kolejności w przypadku pojawiania się samoistnych siniaków, zalicza się morfologię krwi oraz ocenę liczby płytek krwi.

Morfologia krwi obwodowej

Badania hormonalne

Badania hormonalne w diagnostyce siniaków samoistnych mogą okazać się pomocne do potwierdzenia niektórych pośrednich lub bezpośrednich przyczyn tego problemu. Przykładem na to jest m.in. niezbędne w diagnostyce cukrzycy badanie stężenia insuliny.

Inne badania pomocne w diagnostyce

Diagnostyka przyczyn samoistnych siniaków obejmuje również wykonanie innych badań. Zalicza się do nich między innymi badania genetyczne oraz koagulogram. Drugie z wymienionych jest badaniem laboratoryjnym, w którego skład wchodzi m.in. badanie APTT (czas kaolinowo-kefalinowy) oraz INR (znormalizowany czas protrombinowy), a także oznaczanie poziomu fibrynogenu i czynników krzepnięcia krwi.

Czas protrombinowy PT/INR

Od czego zależy leczenie samoistnych siniaków na ciele?

Pojawianie się samoistnych siniaków na ciele nie jest chorobą, lecz objawem schorzeń różnego typu. Z tego powodu leczenie w każdym przypadku powinno zostać ukierunkowane na właściwą przyczynę problemu. Warto zatem w pierwszej kolejności skorzystać z porady specjalisty i przeprowadzić szereg podstawowych badań, dzięki którym możliwe będzie postawienie trafnego rozpoznania. Przyczyn występowania siniaków na ciele może być wiele, dlatego najlepszym rozwiązaniem w takiej sytuacji jest zrezygnowanie z próby samodzielnej diagnostyki i zaufanie doświadczeniu oraz wiedzy specjalistów.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.15.18. (dostęp: 14.10.2024).
  2. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.7. (dostęp: 14.10.2024).
  3. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2. (dostęp: 14.10.2024).
  4. Sułek K. Ecchymoses and bruising – firstdiagnosticsteps. Lekarz POZ. 2018;4(3):174-178.

CEA – co to za badanie i co wykrywa?     

Sara Aszkiełowicz
-
0
CEA – co to za badanie i co wykrywa?     

Badanie CEA, czyli oznaczenie poziomu antygenu karcynoembrionalnego, jest jednym z kluczowych badań w diagnostyce onkologicznej. Czy wiesz, że może pomóc wykryć rozwój nowotworów? W tym artykule dowiesz się, czym dokładnie jest marker CEA, w jakich przypadkach warto go zbadać, jak się do niego przygotować oraz jak interpretować jego wyniki.

Spis treści:

  1. CEA – co to jest?
  2. Marker CEA – co to za badanie?
  3. Badanie CEA – kiedy należy je wykonać?
  4. Badanie CEA – jak się przygotować?
  5. CEA z krwi – jak interpretować wynik?
  6. Bardzo wysoki marker CEA – co oznacza?

CEA – co to jest?

CEA (antygen karcynoembrionalny) to białko produkowane w małych ilościach przez tkanki płodu, które u dorosłych występuje na bardzo niskim poziomie. Jednak w przypadku niektórych nowotworów, takich jak rak jelita grubego, rak płuc, piersi czy trzustki, jego stężenie we krwi może znacznie wzrosnąć. To sprawia, że CEA jest istotnym markerem nowotworowym, stosowanym zarówno w diagnostyce, jak i w monitorowaniu leczenia onkologicznego.

>> Przeczytaj także: Czym są markery nowotworowe i jakich dostarczają informacji?

Marker CEA – co to za badanie?

Badanie CEA polega na pomiarze poziomu tego antygenu we krwi. Jest to test, który często stosuje się, aby ocenić, czy u pacjenta występują zmiany nowotworowe lub aby monitorować efekty leczenia raka. Chociaż badanie CEA nie jest samodzielnym narzędziem diagnostycznym, jego wartość wzrasta, gdy jest stosowany w połączeniu z innymi metodami, takimi jak badania obrazowe lub biopsje. W niektórych przypadkach może być również używany jako narzędzie prognostyczne, gdzie podwyższony poziom CEA może sugerować bardziej agresywny przebieg choroby lub większe ryzyko przerzutów. Warto podkreślić, że podwyższony poziom CEA nie zawsze oznacza raka – czasami może być wynikiem palenia tytoniu, a także innnych chorób, takich jak infekcja, zapalenie wątroby czy zapalenie trzustki.

Badanie CEA (antygen karinoembrionalny)

Badanie CEA – kiedy należy je wykonać?

Wykonywanie badania CEA jest najczęściej zalecane osobom, u których zdiagnozowano pewne typy nowotworów, w szczególności raka jelita grubego, płuc, trzustki, piersi i jajników. Lekarze mogą zlecić ten test przed leczeniem nowotworowym (aby ustalić wyjściowy poziom CEA); w jego trakcie, aby monitorować odpowiedź na terapię; po jego zakończeniu, w celu sprawdzenia, czy doszło do nawrotu lub przerzutów.

W niektórych przypadkach zleca się to badanie, jako część stałego programu nadzoru u pacjentów z wysokim ryzykiem nawrotu nowotworu.

Pacjenci z łagodnymi stanami, takimi jak choroby wątroby lub przewlekłe zapalenie, mogą również mieć podwyższone poziomy CEA, dlatego wyniki zawsze powinny być interpretowane w kontekście innych ustaleń klinicznych. Jeśli pacjent ma objawy sugerujące nowotwór, takie jak nieustępujący kaszel, krwawienie z przewodu pokarmowego czy utrata masy ciała, to badanie może być wyjątkowo przydatne.

Badanie CEA – jak się przygotować?

Przygotowanie do badania CEA jest proste i nie wymaga szczególnych działań. Bycie na czczo nie jest warunkiem przeprowadzenia badania. Warto poinformować lekarza o przyjmowanych lekach, ponieważ niektóre z nich mogą wpływać na wyniki. Przed samym badaniem pacjent powinien przez kilka dni unikać alkoholu i intensywnego wysiłku fizycznego. Palenie tytoniu może również podwyższać poziom CEA, dlatego zaleca się wstrzymanie od palenia przez kilka godzin przed badaniem.

CEA z krwi – jak interpretować wynik?

Interpretacja wyników testu CEA wymaga kompleksowego podejścia, ponieważ na poziom CEA może wpływać wiele czynników. U niepalących, prawidłowy zakres CEA jest zazwyczaj niższy niż u osób palących. Wyższe stężenia CEA mogą wskazywać na obecność nowotworu lub jego nawrót, w szczególności u osób z historią onkologiczną. Należy jednak pamiętać, że umiarkowanie podwyższone poziomy mogą być spowodowane stanami nienowotworowymi, takimi jak:

  • nieswoiste zapalenia jelit,
  • choroby wątroby,
  • przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP).

Znaczący spadek poziomu CEA w trakcie leczenia zazwyczaj oznacza pozytywną odpowiedź na terapię, natomiast wzrost poziomu po leczeniu może sugerować nawrót choroby lub jej postęp. Należy pamiętać, że same poziomy CEA nie mogą potwierdzić diagnozy i muszą być analizowane w szerszym kontekście stanu zdrowia pacjenta.

Bardzo wysoki marker CEA – co oznacza?

Bardzo wysoki poziom CEA może wskazywać na zaawansowaną postać nowotworu, często z przerzutami do innych narządów. Wynik taki najczęściej obserwuje się w przypadku jednostek takich, jak:

W kontekście raka jelita grubego, wysokie poziomy CEA po operacji mogą sugerować niecałkowite usunięcie guza lub wczesny nawrót choroby. Jednakże, stany nienowotworowe, takie jak marskość wątroby czy ciężkie infekcje, również mogą prowadzić do znacznie podwyższonych poziomów CEA. Niemniej jednak, sam wynik badania CEA nie daje pełnego obrazu – konieczne są dodatkowe badania obrazowe i laboratoryjne, które pomogą ustalić przyczynę podwyższenia tego markera.

>> Warto przeczytać:
Markery nowotworowe w diagnozie raka jelita grubego i trzustki
Markery nowotworowe żołądka. Jakie badania w kierunku raka żołądka wykonać?
Marker nowotworowy CA 15-3 a rak piersi

Badanie CEA to cenny wskaźnik w monitorowaniu nowotworów. Choć nie jest to samodzielne narzędzie diagnostyczne, dostarcza istotnych informacji na temat postępu choroby, skuteczności leczenia oraz nawrotu nowotworu. Jeśli Ty lub ktoś z Twoich bliskich jest w trakcie leczenia nowotworu lub w programie nadzoru, warto rozważyć omówienie z lekarzem potencjalnej roli testu CEA w monitorowaniu zdrowia. Jeśli zauważysz niepokojące objawy, takie jak nagła utrata wagi, przewlekły kaszel czy zmiany w rytmie wypróżniania i krwawienia z układu pokarmowego, skonsultuj się z lekarzem i rozważ wykonanie badań. Wczesne wykrycie nowotworu zwiększa szanse na skuteczne leczenie, dlatego nie zwlekaj i monitoruj swoje zdrowie.

Bibliografia

1. A. Soborczyk, A. Deptała. Markery nowotworowe w praktyce klinicznej. Choroby serca i naczyń 2007; 4(4):184-189

2. Wysocki PT. A comprehensive review on posttreatment surveillance in colorectal patients. Pol Arch Intern Med. 2021 2021; 131: 276-287.

3. Duffy MJ. Carcinoembryonic antigen as a marker for colorectal cancer: is it clinically useful? Clin Chem. 2001 Apr;47(4):624-30.

4. Jankowski M., Wysocki W.M.: Obserwacja chorych po leczeniu z powodu wybranych nowotworów złośliwych. Część VIII: rak okrężnicy. Med Prakt. 2017; 10: 56–57

Ból miednicy – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie bólów miednicy u kobiet

Paweł Kumięga
-
0
Ból miednicy – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie bólów miednicy u kobiet

Ból zlokalizowany w okolicy miednicy występuje w przebiegu wielu chorób i zaburzeń. Potencjalnymi przyczynami wystąpienia takiego objawu mogą być m.in. schorzenia wywołujące zespoły bólowe miednicy mniejszej, choroby ginekologiczne, zaburzenia mięśniowo-szkieletowe oraz wiele innych. Diagnostyka tego problemu jest złożona, dlatego przeczytaj poniższy tekst i dowiedz się więcej na temat potencjalnych przyczyn dolegliwości bólowych tej okolicy ciała.

Spis treści:

  1. Miednica – gdzie się znajduje i jaką spełnia funkcję?
  2. Zespół bólowy miednicy mniejszej: przyczyny dolegliwości
  3. Kiedy ból miednicy może się nasilać?
  4. Ból w miednicy: przyczyny dolegliwości
  5. Ból miednicy promieniujący do uda i innych części ciała: diagnostyka źródła dolegliwości
  6. Ból miednicy: leczenie i zapobieganie

Miednica – gdzie się znajduje i jaką spełnia funkcję?

Miednica jest strukturą anatomiczną zlokalizowaną w dolnej części tułowia. Stanowi ona połączenie pomiędzy kręgosłupem a kończynami dolnymi, a w skład jej części kostnej wchodzą kości biodrowe, łonowe, kulszowe, krzyżowe i guziczne. Główne funkcje miednicy obejmują ochronę narządów zlokalizowanych w jej wnętrzu (należących do układu pokarmowego, wydalniczego i rozrodczego), a także tworzenie podstawy podtrzymującej górną część ciała człowieka. Miednica umożliwia również mobilność i utrzymanie pionowej postawy ciała.

W budowie tej struktury wyróżnia się dwie części, czyli miednicę większą oraz miednicę mniejszą. Pierwsza z wymienionych rozciąga się od poziomu odcinka lędźwiowego kręgosłupa do poziomu talerzy kości biodrowych. Miednica mniejsza położona jest natomiast poniżej, a jej granice wyznaczane są przez spojenie łonowe oraz kość krzyżową i guziczną.

>> To może Cię zainteresować: Diagnostyka zaburzeń gospodarki wapniowej w organizmie

Zespół bólowy miednicy mniejszej: przyczyny dolegliwości

Zespół bólowy miednicy mniejszej (z ang. chronic pelvic pain, CPP) jest dolegliwością, która dotyka nawet do 15% populacji kobiet w wieku rozrodczym. Stan ten nie jest jednak chorobą, lecz zespołem objawów wywoływanych przez różne przyczyny. Wśród nich wyróżnić można m.in.:

Powyższe przyczyny CPP mają różnorodną charakterystykę, jednak wspólny dla nich jest zestaw objawów klinicznych, czyli przewlekły, utrzymujący się co najmniej 6 miesięcy ból zlokalizowany w dolnej części brzucha lub miednicy.

Ból miednicy czy ból kręgosłupa na wysokości miednicy: jak to rozróżnić?

Zespoły bólowe miednicy mniejszej wymagają różnicowania z odkręgosłupowymi przyczynami bólu. Należy pamiętać, że choroby takie jak np. dyskopatie, dysfunkcje stawów krzyżowo-biodrowych, kręgozmyki i radikulopatie mogą skutkować bólem, który swoim zakresem występowania obejmuje również miednicę. Proces diagnostyki różnicowej obu problemów jest złożony i wymaga konsultacji lekarskiej oraz przeprowadzenia dodatkowych badań – zarówno obrazowych, jak i laboratoryjnych. Na odkręgosłupową przyczynę bólu mogą wskazywać natomiast takie czynniki, jak np.:

  • lokalizacja dolegliwości bólowych w okolicy dolnego odcinka kręgosłupa oraz kości krzyżowej,
  • zmniejszanie lub nasilanie się bólu pod wpływem ruchu, aktywności i zmian pozycji ciała,
  • brak korelacji pomiędzy bólem a menstruacją, oddawaniem moczu, wypróżnianiem oraz aktywnościami seksualnymi.

Warto jednak pamiętać o tym, że powyższa charakterystyka różnicowania obu przyczyn stanowi jedynie wskazówkę do poznania właściwej przyczyny bólu miednicy. Potwierdzenie odkręgosłupowego źródła problemu tej dolegliwości w każdym wymaga skorzystania z wiedzy lekarskiej i przejścia przez proces diagnostyczny.

>> Przeczytaj też: Ból brzucha – skąd się bierze? Możliwe przyczyny i diagnostyka

Kiedy ból miednicy może się nasilać?

Nasilanie się bólu w obrębie miednicy u kobiet może zmieniać się w czasie. W zależności od właściwej przyczyny problemu zwiększanie się jego poziomu może być wywoływane przez:

  • pozycję ciała,
  • poziom i rodzaj aktywności fizycznej,
  • miesiączkowanie,
  • czynności oddawania moczu i wypróżniania,
  • rodzaj stosowanej diety,
  • stosunki seksualne,
  • czynniki psychosomatyczne, np. lęk, stres, obniżony poziom nastroju,
  • ekspozycję na niskie temperatury,
  • przyjmowanie niektórych leków.

>> Sprawdź także: Mrowienie i drętwienie lewej ręki – co oznacza i jak leczyć te objawy?

Ból w miednicy: przyczyny dolegliwości

Niektóre przyczyny dolegliwości bólowych miednicy u kobiet prezentuje poniższa tabela:

ginekologiczneendometrioza, adenomioza, mięśniaki macicy, torbiele jajników
urologicznezakażenia dróg moczowych, kamica układu moczowego
jelitowezespół jelita drażliwego, choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba uchyłkowa jelita grubego
mięśniowo-szkieletowespondyloartropatie i zaburzenia stawów krzyżowo-biodrowych, dysfunkcje mięśni dna miednicy, kręgozmyk, rwa kulszowa
inneczynniki psychologiczne, ciąża pozamaciczna, poronienie, wulwodynia, zrosty pooperacyjne

Ból miednicy w ciąży. Czy to normalne?

Ból zlokalizowany wewnątrz miednicy jest często zgłaszanym objawem przez kobiety w ciąży. Z reguły przyczyną takiego stanu jest osłabienie aparatu więzadłowego miednicy i zaburzenia w obrębie stawów biodrowo-krzyżowych. Zmiany tego typu mogą być przyczyną dolegliwości bólowych, jednak nie stanowią bezpośredniego zagrożenia dla życia i zdrowia płodu.

>> Przeczytaj również: Ból brzucha w ciąży. Jakie objawy powinny niepokoić?

Ból miednicy promieniujący do uda i innych części ciała: diagnostyka źródła dolegliwości

Promieniujący do innych części ciała ból w obrębie miednicy może w niektórych sytuacjach towarzyszyć rwie kulszowej. W większości przypadków dolegliwości wywołane przez rwę mają charakter jednostronny, kłujący i piekący. Ból promieniujący może także występować w przebiegu niektórych zaburzeń i schorzeń narządów wewnętrznych.

Badania laboratoryjne

Różnicowanie przyczyn bólu miednicy jest złożonym zadaniem diagnostycznym. Wartościowe znaczenie w praktyce klinicznej mają badania laboratoryjne, takie jak np.:

Morfologia krwi obwodowej

Badania obrazowe, per rectum i palpacyjne układu kostno-stawowego

Dokładniejsza diagnostyka przyczyny bólu miednicy może wymagać również wykonania dodatkowych badań obrazowych, np. USG, tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego lub RTG. Badanie per rectum znajduje natomiast zastosowanie w przypadku obecności objawu krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego i podejrzenia zaburzeń w obrębie mięśni dna miednicy. Przyczyny mięśniowo-szkieletowe wymagają natomiast przeprowadzenia badania układu kostno-stawowego, w którego skład wchodzi m.in. ocena zakresów ruchomości, badanie palpacyjne i testy funkcjonalne.

>> To może Cię zainteresować: Osteoporoza – cicha choroba kości

Ból miednicy: leczenie i zapobieganie

Metody leczenia bólu miednicy u kobiet mogą być równie zróżnicowane, co charakterystyka przyczyn dolegliwości tego typu. Mogą one obejmować m.in.:

  • farmakoterapię, np. leki przeciwzapalne, przeciwbólowe, rozkurczowe oraz antydepresanty i terapię hormonalną,
  • zabiegi fizjoterapeutyczne,
  • wsparcie psychologiczne.

Niezależnie od źródła problemu, w każdym przypadku leczenie powinno być ukierunkowane na właściwą przyczynę dolegliwości. Metody zapobiegania nawrotom bólu powinny dotyczyć zmiany dotychczasowego stylu życia, np. diety, poziomu aktywności fizycznej lub nawyków seksualnych.

Diagnostyka przyczyn bólu miednicy jest złożona, dlatego nie warto zwlekać z rozpoczęciem diagnostyki. Stanowi ona bowiem pierwszy krok w kierunku zwalczenia problemu, który ze względu na swoją charakterystykę często okazuje się znaczącym utrudnieniem w codziennym funkcjonowaniu wielu kobiet.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/bol/wytyczne/83398,wstepne-postepowanie-wprzypadku-zespolu-bolowego-miednicy-mniejszej-wytyczne-rcog (dostęp: 15.10.2024).
  2. Wozniak S. Chronic pelvic pain. Annals of Agricultural and Environmental Medicine. 2016 Jun 2;23(2):223–6.
  3. Kruczyński J, Bakoń B, Wydawnictwo Naukowe PWN. Wiktora Degi ortopedia i rehabilitacja. 2023.
  4. Interna Szczeklika 2024. Gajewski P, Jaeschke R. Kraków. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna. 2024.

Kampylobakterioza – objawy, diagnostyka i leczenie zakażeń wywoływanych przez bakterie z rodzaju Campylobacter

Elwira Zawidzka
-
0
Kampylobakterioza – objawy, diagnostyka i leczenie zakażeń wywoływanych przez bakterie z rodzaju Campylobacter

Kampylobakterioza jest odzwierzęcą chorobą zakaźną przebiegającą u ludzi pod postacią zapalenia żołądkowo-jelitowego lub zapalenia jelit. W wielu krajach Campylobacter spp. jest najczęstszą przyczyną zatruć i zakażeń pokarmowych. Stosunkowo mała liczba potwierdzonych przypadków zachorowań na kampylobakteriozę w Polsce może wynikać z braku wiedzy na temat tych patogenów i ograniczeń w dostępie do prawidłowo prowadzonej diagnostyki mikrobiologicznej w ich kierunku. Artykuł ma na celu przybliżenie tego zagadnienia.

Spis treści:

  1. Czym jest i jak można zarazić się kampylobakteriozą?
  2. Objawy kampylobakteriozy
  3. Diagnostyka w kierunku Camylobacter?
  4. Kampylobakterioza – leczenie
  5. Zakażenia Campylobacter – podsumowanie

Czym jest i jak można zarazić się kampylobakteriozą ?

Kampylobakterioza jest chorobą przewodu pokarmowego występującą powszechnie na całym świecie, zarówno w krajach rozwijających się, jak i rozwiniętych. Za objawy chorobowe odpowiadają bakterie z rodzaju Campylobacter spp., które zalicza się do jednej z czterech głównych przyczyn nieżytu żołądka i jelit (gastroenteritis).

Spośród opisanych do tej pory 32 gatunków tych drobnoustrojów, w zakażeniach u ludzi dominują dwa: Campylobacter jejuni (ok. 90% zakażeń) i Campylobacter coli (ok. 10 % zakażeń). Infekcje wywoływane przez inne gatunki (np. C.fetus, C.lari) występują sporadycznie. Szczyt zachorowań przypada na miesiące letnie.

>> Przeczytaj też: Escherichia coli – bakteria o różnych obliczach

Kampylobakterioza jest najczęściej zgłaszaną chorobą przewodu pokarmowego w Europie. W 2022 r. 30 krajów UE/EOG zgłosiło 140 241 potwierdzonych przypadków kampylobakteriozy, wskaźnik zgłoszeń był najwyższy u dzieci poniżej lat pięciu.

W Polsce odnotowuje się coraz więcej zachorowań na kampylobakteriozę. W 2023 r. zgłoszono 857 zakażeń pałeczkami Campylobacter spp., w 2024 r. liczba ta została przekroczona już we wrześniu (881 przypadków w okresie 1.01-30.09.2024 r.). Niestety dane są wielokrotnie zaniżone, co najprawdopodobniej wynika z niesprawnego programu nadzorowania przypadków zakażeń Campylobacter.

Kampylobakterioza jest chorobą odzwierzęcą (zoonozą). Głównym rezerwuarem pałeczek Campylobacter spp. są ptaki – drób hodowlany oraz ptactwo dzikie. Bakterie mogą wchodzić również w skład mikrobioty przewodu pokarmowego innych zwierząt (hodowlanych, domowych i dzikich).

Do zakażenia człowieka dochodzi przede wszystkim na skutek spożycia skażonego, niedogotowanego mięsa, szczególnie drobiu. Sprzyja temu zła obróbka mięsa oraz nieprzestrzeganie zasad higieny przygotowywania posiłków.

Powodem łatwego i częstego zakażenia Campylobacter spp. mięsem drobiowym są:

  • niska dawka zakaźna infekcyjna dla człowieka (ok. 500 komórek bakterii),
  • wysoki procent zakażonych kurcząt (w Polsce ok. 50%),
  • wysoki poziom kolonizacji jelit ptaków (do 109 komórek bakterii/gram zawartości jelita).

Zakażenie może mieć również miejsce po spożyciu zanieczyszczonej wody lub niepasteryzowanego mleka (krowiego i koziego) oraz poprzez kontakt ze zwierzętami domowymi i hodowlanymi.

Objawy kampylobakteriozy

Kampylobakterioza dotyczy ludzi w każdym wieku, ale najbardziej narażone są na nią niemowlęta i małe dzieci. Zakażenie Campylobacter spp. może przebiegać bezobjawowo, zazwyczaj jednak pojawiają się stany zapalne żołądkowo-jelitowe lub zapalenie jelit.

Okres wylęgania kampylobakteriozy zależy od dawki zakażającej oraz odporności zainfekowanego i wynosi 1-7 dni (średnio 3 dni). Choroba może być poprzedzona objawami grypopodobnymi, takimi jak:

  • ból głowy,
  • bóle mięśni,
  • podwyższona temperatura.

Objawy stanu zapalnego jelit manifestują się długotrwałą biegunką z domieszką śluzu i krwi. Biegunka może mieć różną intensywność – od kilku do ponad 10 wypróżnień na dobę. Mogą pojawiać się nudności, wymioty, bóle brzucha. Objawy ustępują zazwyczaj samoistnie po około 7 dniach.

U osób z nie w pełni ukształtowanym układem odpornościowym lub z zaburzeniami odporności może dojść do infekcji układowych z sepsą włącznie. Sporadycznie zakażenie pałeczkami Campylobacter spp. może prowadzić do rozwoju chorób autoimmunologicznych i neurologicznych, np. zespołu Guillaina-Barré (ostra zapalna neuropatia obwodowa) czy reaktywnego zapalenia stawów.

Diagnostyka w kierunku Camylobacter?

Potwierdzeniem przypadku kampylobakteriozy, zgodnie z definicją na potrzeby nadzoru epidemiologicznego, jest każda osoba spełniająca kryteria kliniczne i laboratoryjne. Bez spełnienia warunków laboratoryjnych, przy występujących objawach i powiązaniu epidemiologicznym, przypadek traktowany jest wyłącznie jako prawdopodobny.

Kryteria kliniczne

Każda osoba, która spełnia co najmniej jedno z następujących trzech kryteriów:

  • biegunka,
  • ból brzucha,
  • gorączka.

Kryteria laboratoryjne

Spełnienie co najmniej jednego z następujących dwóch kryteriów:

  • izolacja patogennego szczepu Campylobacter spp. z materiału klinicznego,
  • wykrycie kwasu nukleinowego Campylobacter spp. w materiale klinicznym.

>> Zobacz też: Badanie kału w kierunku pasożytów

Diagnostyka laboratoryjna

Najczęstszym materiałem do badania w kierunku kampylobakteriozy jest kał. Próbka do badań powinna być pobrana w ostrej fazie choroby do specjalnego pojemnika kałowego (dostępny w aptece lub punkcie pobrań). Do pojemnika należy przenieść porcję materiału wielkości orzecha włoskiego, wybierając fragmenty zawierające krew, śluz, ropę. Próbka powinna być jak najszybciej dostarczona do laboratorium.

>> Sprawdź: Jak i kiedy pobrać kał do badania?

W przypadku transportu powyżej kilku godzin należy przenieść kał na odpowiednie podłoże transportowe dostępne w laboratorium lub punkcie pobrań.

W zakażeniach uogólnionych, w zależności od lokalizacji zakażenia, materiałem do badania może być krew, płyn mózgowo-rdzeniowy lub inny.

Posiew jest najczęstszą metodą wykrywania zakażenia pałeczkami Campylobacter spp. Niezwykle istotne jest zlecanie badania ukierunkowanego, ponieważ specyficzne wymagania bakterii powodują, że w rutynowym posiewie kału nie są one wykrywane.

Posiew kału w kierunku Campylobacter

Materiał posiewany jest na odpowiednie wybiórczo-różnicujące pożywki bakteriologiczne i inkubowany przez 1-5 dni w atmosferze mikroaerfilnej (mniejszej zawartości tlenu) w temp 42°C. Wyhodowane drobnoustroje są identyfikowane do gatunku i wykonywane jest oznaczenie ich wrażliwości na środki przeciwdrobnoustrojowe (antybiogram).

Badania molekularne (wykrywanie materiału genetycznego) w kierunku Campylobacter spp. charakteryzują się wysokim poziomem czułości i swoistości i mogą być niezwykle przydatne np. w przypadku trudności z uzyskaniem wyniku posiewu.

Wykrywanie DNA Campylobacter jejuni

Badaniami pomocniczymi w diagnozowaniu kampylobakteriozy są badania serologiczne. Materiałem diagnostycznym jest krew żylna. W surowicy krwi oznaczane są przeciwciała przeciwko antygenom Campylobacter spp. w klasach IgA, IgM i IgG.

Badanie przeciwciał (IgG, IgM i IgA) przeciwko Campylobacter jejuni _

Specyficzne przeciwciała pojawiają się po kilku dniach od zakażenia, a ich poziom spada po kilku miesiącach od początku infekcji. Dla potwierdzenia ostrej fazy infekcji wskazane jest dwukrotne wykonanie badania celem oceny dynamiki wzrostu poziomu przeciwciał.

Kampylobakterioza – leczenie

Kampylobakterioza ma zazwyczaj charakter samoograniczający i nie wymaga terapii celowanej. Stosowane jest leczenie objawowe:

W ciężkim przebiegu choroby włączane są antybiotyki (makrolidy, fluorochinolony, tetracykliny).

Zakażenia Campylobacter – podsumowanie

  • Kampylobakterioza jest jedną z najbardziej powszechnych bakteryjnych chorób przewodu pokarmowego na świecie.
  • Zakażenia Campylobacter spp. są najczęściej wywoływane przez gatunki C.jejuni i C.coli
  • Głównym rezerwuarem bakterii Campylobacter spp. jest ptactwo (hodowlane i dzikie).
  • Do zakażenia dochodzi najczęściej przez spożycie surowego lub niedogotowanego skażonego mięsa drobiowego, przyczyną zakażenia może być również inne mięso oraz zanieczyszczona woda i niepasteryzowane mleko oraz jego przetwory.
  • Dodatnie wyniki badań laboratoryjnych w kierunku Campylobacter spp. są niezbędne dla potwierdzenia przypadku kampylobakteriozy.
  • Na zakażenie i objawowy przebieg kampylobakteriozy narażone są najczęściej niemowlaki i małe dzieci.
  • U osób z nierozwiniętym i zaburzonym układem odporności choroba może prowadzić do infekcji układowych oraz rozwoju chorób autoimmunologicznych i neurologicznych.

Piśmiennictwo

  1. Daniela Costa, Gregorio Iraola „Pathogenomics of Emerging Campylobacter Species” Clin Microbiol Rev. 2019 Oct; 32(4): e00072-18.
  2. Agnieszka Wyszyńska i inni „Postępy w opracowaniu szczepionki anty-Campylobacter przeznaczonej dla drobiu” Postępy Mikrobiologii; 2019, 58, 4, 385–398
  3. M. Jagielski, Etiologia, obraz kliniczny i diagnostyka ostrych zakażeń i zarażeń przewodu pokarmowego oraz zatruć pokarmowych; Biblioteka Diagnosty Laboratoryjnego; Fundacja Pro Futura; Warszawa 2010
  4. Zachorowania na wybrane choroby zakaźne w Polsce od 1 stycznia do 30 września 2024 r.oraz w porównywalnym okresie 2023 r. Zakład Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru NIZP PZH – PIB, Departament Przeciwepidemiczny i Ochrony Sanitarnej Granic GIS
  5. Campylobacteriosis Annual Epidemiological Report for 2022; Surveillance Report European Centre for Disease Prevention and Control
  6. Informacja o zachorowaniach na kampylobakteriozę NIZP PZH https://epibaza.pzh.gov.pl/story/informacja-o-zachorowaniach-na-kampylobakterioz%C4%99 (dostęp 07.10.2024 r.)

Czym jest test Quantiferon?

Elwira Zawidzka
-
0
Czym jest test Quantiferon?

Artykuł został zaktualizowany 4.04.2025 r.

Test QuantiFERON-TB (test IGRA) jest przeznaczony do diagnostyki utajonego zakażenia prątkami gruźlicy. Wykrycie prątków u osób z grup wysokiego ryzyka rozwoju aktywnej postaci choroby jest podstawą do rozważenia wdrożenia profilaktyki zapobiegającej rozwojowi choroby.

Spis treści:

  1. Jak często dochodzi do zakażenia prątkami gruźlicy?
  2. LTBI – w jakim celu i u kogo wykonuje się badania laboratoryjne?
  3. Metody diagnostyczne w diagnozowaniu LTBI
  4. Test QuantiFERON-TB Gold Plus – zasada, przygotowanie pacjenta, przebieg testu i interpretacja wyników
  5. LTBI – zalecenia stosowania testów diagnostycznych
  6. Podsumowanie

Jak często dochodzi do zakażenia prątkami gruźlicy?

Gruźlica jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych na świecie chorób zakaźnych. Co roku choruje na nią ok. 10 mln osób. W 2022 r. gruźlica była drugą, po COVID-19, najczęstszą na świecie przyczyną śmierci spowodowaną pojedynczym czynnikiem zakaźnym (spowodowała prawie dwa razy więcej zgonów niż HIV/AIDS).

Patogenami odpowiedzialnymi za wystąpienie gruźlicy są bakterie – prątki z rodzaju Mycobacterium należące do kompleksu Mycobacterium tuberculosis (MTBc – ang. Mycobacterium tuberculosis complex). 

Do zakażenia prątkami dochodzi przede wszystkim drogą powietrzno-kropelkową, rzadziej pokarmową lub kontaktową. Szacuje się, że ok. 1/3 ludności świata jest zakażona prątkami gruźlicy.

Jeden chory prątkujący (nie leczony) zakaża w ciągu roku średnio od 10 do 15 osób. Czynna gruźlica rozwija się u ok. 5% zakażonych, u ok. 95% zakażenie przechodzi w formę utajoną (LTBI – ang. latent tuberculosis infection). U 5-15% osób z LTBI uśpione prątki uaktywniają się w późniejszym okresie życia – u większości objawy gruźlicy pojawiają się w ciągu 5 lat.

>> Przeczytaj też:

Jak wygląda i ile trwa leczenie gruźlicy?

Gruźlica – co o niej wiemy?

LTBI – utajone (latentne) zakażenie prątkami gruźlicy

Utajone zakażenie prątkami gruźlicy jest stanem trwałej odpowiedzi immunologicznej na antygeny Mycobacterium tuberculosis, bez dowodów na klinicznie aktywną gruźlicę. W zakażeniu latentnym nie występują objawy chorobowe, brak jest zmian w badaniach obrazowych, a wyniki badań mikrobiologicznych w kierunku MTBc są ujemne. Zakażony nie prątkuje, czyli nie zaraża ludzi z otoczenia.

LTBI – w jakim celu i u kogo wykonuje się badania laboratoryjne?

Celem diagnozowania utajonego zakażenia prątkami gruźlicy jest rozważenie profilaktyki u osób z grup wysokiego ryzyka rozwoju aktywnej postaci choroby.

Grupy ryzyka reaktywacji gruźlicy

  • osoby z kontaktu z chorymi na gruźlicę płuc,
  • osoby zakażone HIV,
  • pacjenci przed leczeniem antagonistami TNF-α,
  • chorzy dializowani,
  • biorcy przeszczepów narządów lub szpiku kostnego,
  • chorzy na pylicę krzemową,
  • imigranci lub uchodźcy z krajów o dużym rozpowszechnieniu gruźlicy,
  • narkomani,
  • osoby bezdomne,
  • więźniowie,
  • pracownicy ochrony zdrowia.

Metody diagnostyczne w diagnozowaniu LTBI

W diagnozowaniu latentnej postaci zakażenia prątkami gruźlicy stosowane są dwa rodzaje testów:

  • TST – próba tuberkulinowa

Test przeprowadzany jest in vivo. Badanie polega na wywołaniu reakcji alergicznej u osoby badanej po śródskórnym podaniu tuberkuliny. Wynik dodatni potwierdza obecność w organizmie limfocytów uczulonych po kontakcie z antygenami prątka gruźlicy. Odczyn dodatni może wystąpić również po szczepieniu przeciwko gruźlicy szczepionką BCG lub po przejściu zakażenia prątkami niegruźliczymi MOTT (ang. Mycobacterium other than tuberculosis).

  • Testy IGRA (ang. Interferon-γ release assays)

Testy przeprowadzane są in vitro, próbką jest krew obwodowa. Badanie polega na ocenie wytwarzania interferonu gamma przez limfocyty T, pobudzone przez antygeny specyficzne dla prątków gruźlicy. Stosowane są dwa rodzaje testów, w których wykorzystuje się metodę ELISA (QuantiFERON–TB Gold Plus) lub metodę ELISPOT (T-SPOT.TB ). Testy IGRA są bardzo swoiste dla prątków gruźlicy, szczepienie BCG nie ma wpływu na ich wynik.

Testy IGRA w porównaniu do TST cechuje:

  • wyższa czułość i swoistość
  • brak reakcji krzyżowych ze szczepionką BCG i większością prątków MOTT
  • obiektywna i mniej inwazyjna technika wykonania testu oraz obiektywny odczyt wyniku
  • jednorazowa wizyta pacjenta w gabinecie zabiegowym

Wadą metod, zarówno TST, jak i IGRA, jest to, że dodatnie wyniki testów nie umożliwiają rozróżnienia LTBI od aktywnej gruźlicy, nie można również w oparciu o nie prognozować, które osoby z utajonym zakażeniem zachorują w najbliższym czasie.

Test QuantiFERON-TB Gold Plus – zasada, przygotowanie pacjenta, przebieg testu i interpretacja wyników

Zasada działania testu

Test QuantiFERON-TB Gold Plus jest testem immunologicznym nowej generacji opartym na ocenie wytwarzania w warunkach in vitro interferonu gamma (IFN-γ) przez limfocyty T pacjentów zakażonych prątkami gruźlicy. Do wytwarzania IFN-γ dochodzi na skutek pobudzenia limfocytów T antygenami naśladującymi białka prątka gruźlicy – ESAT-6 oraz CFP-10.

Białka te nie występują u szczepów szczepionkowych BCG oraz u większości mykobakterii nie należących do kompleksu M.tuberculosis .  W przypadku osób niezakażonych, zaszczepionych szczepionką BCG i chorych na większość innych mykobakterioz (wyjątek stanowią zakażenia M. kansasii, M. szulgai i M.marinum) wynik badania jest ujemny. Wykryty IFN-γ oznaczany jest ilościowo.

Test QuantiFERON-TB (test IGRA) – gruźlica utajona

Przygotowanie do badania

Próbką do badania jest krew żylna. Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania, nie trzeba być na czczo, należy jednak pamiętać o tym, że jeżeli Test QuantiFERON-TB Gold jest wykonywany po próbie tuberkulinowej, pobieranie krwi powinno nastąpić najpóźniej w dniu odczytu próby TST.

Przed wykonaniem testu warto upewnić się, czy gabinet zabiegowy (punkt pobrań materiału) jest przygotowany do pobrania próbki, gdyż wymaga to zastosowania specjalnego zestawu probówek.

Przebieg testu

Krew od pacjenta pobierana jest do specjalnego zestawu probówek, obejmującego kontrolę negatywną (próba ślepa), kontrolę pozytywną (probówka zawiera mitogen) oraz probówki testowe zawierające antygeny „gruźlicze” ESAT-6 oraz CFP-10.

W pierwszym etapie testu krew w probówkach jest inkubowana w temp. 37oC przez okres 16 – 24 godzin.  W kolejnym kroku zbierane jest osocze, które następnie bada się na obecność interferonu gamma syntetyzowanego w odpowiedzi na antygeny. Pomiaru stężenia IFN-γ dokonuje się metodą ELISA.

Zastosowanie kontroli umożliwia ocenę prawidłowości przebiegu procedury badania i jest szczególnie istotne, gdy istnieje wątpliwość, co do stanu układu immunologicznego pacjenta.

Interpretacja wyniku

Przy interpretacji wyniku badania QuantiFERON-TB Gold ważne jest zestawienie wyniku testu z wynikami innych badań (epidemiologicznych, lekarskich, diagnostycznych) oraz wywiad z pacjentem.

Stężenie interferonu gamma w próbce badanej uzyskuje się po uwzględnieniu wartości prób kontrolnych. Wynik przedstawiany jest w postaci wartości liczbowej (IU/ml) i może być interpretowany jako:

  • ujemny – zakażenie M. tuberculosis mało prawdopodobne
  • dodatni – zakażenie M. tuberculosis prawdopodobne. Poziom IFN-γ wytworzonego w probówkach testowych jest znamiennie wyższy niż wartości otrzymane dla kontroli negatywnej (tzw. tła). Wynik testu może świadczyć o kontakcie z prątkiem gruźlicy. Konieczna jest dalsza diagnostyka w celu wykluczenia aktywnej gruźlicy.
  • nieokreślony – nie daje informacji o prawdopodobieństwie zakażenia prątkiem gruźlicy. Może być to spowodowane stanem układu immunologicznego pacjenta lub różnymi czynnikami technicznymi w trakcie wykonywania oznaczenia

Przyczyną fałszywie ujemnych wyników testu QuantiFERON-TB Gold mogą być choroby układu immunologicznego (np. limfocytopenia, niezdolność limfocytów do syntezy i uwalniania IFN-γ) lub próbka została pobrana w zbyt wczesnej fazie infekcji (przed indukcją odpowiedzi komórkowej).

Przyczyną fałszywie dodatnich wyników może być zakażenie innymi mykobakteriami (M. kansasii, M. szulgai i M.marinum).

UWAGA: Test QuantiFERON–TB Gold Plus nie ma zastosowania w kontroli skuteczności leczenia gruźlicy. Po leczeniu dodatnie wyniki testu mogą utrzymywać się latami. Monitorowaniu terapii gruźlicy służą metody mikrobiologiczne (bakterioskopia, posiew).

LTBI – zalecenia stosowania testów diagnostycznych

Wytyczne dotyczące wyboru metody do diagnozowania utajonego zakażenia prątkami gruźlicy zostały opracowane w 2013 r. przez Polskie Towarzystwo Chorób Płuc (PTCP). Uwzględniają one testy IGRA.

Zalecenia PTCP w diagnozowaniu latentnej postaci zakażenia prątkami gruźlicy

  • Do rozpoznania LTBI u dorosłych i dzieci powyżej 5 roku życia, bez zaburzeń odporności, zaleca się stosowanie testów IGRA lub TST
  • U dzieci poniżej 5 roku życia zaleca się wykonanie TST i IGRA. Dodatni wynik jednego z testów upoważnia do rozpoznania LTBI
  • Ujemny wynik obu testów nie wyklucza ani LTBI, ani gruźlicy aktywnej
  • Jeśli IGRA jest wykonywany po TST, to pobieranie krwi do testu powinno nastąpić najpóźniej w dniu odczytu próby
  • W przypadku odmiennych wyników TST i IGRA u osób bez zaburzeń odporności rozpoznanie LTBI należy oprzeć na wyniku IGRA
  • Aby uzyskać wiarygodny wynik należy zadbać o odpowiednie pobranie i transport krwi, właściwe wykonanie testu oraz prawidłową interpretację wyniku

Podsumowanie

Test QuantiFERON-TB Gold (test IGRA):

  • jest skutecznym, nowoczesnym narzędziem do diagnozowania zakażenia prątkami gruźlicy,
  • szczepienie szczepionką BCG nie ma wpływu na wynik testu,
  • jest bezpieczny dla pacjenta – przeprowadzany jest in vitro,
  • wymagana jest jedna wizyta pacjenta w gabinecie zabiegowym,
  • wykonywany jest pod kontrolą pozytywną i negatywną,
  • odczyt wyniku odbywa się w sposób obiektywny,
  • nie różnicuje utajonego zakażenia prątkami gruźlicy i aktywnej choroby
  • nie ma zastosowania w kontroli skuteczności leczenia gruźlicy
  • właściwa interpretacja wyniku powinna uwzględniać wyniki innych badań diagnostycznych i wywiadu z pacjentem

Piśmiennictwo

  1. QuantiFERON®-TB Gold – PODRĘCZNIK DIAGNOSTYCZNY do testów w warunkach in vitro; Nr dokumentu: 05990301B, Styczeń 2007, Cellestis
  2. Elwira Zawidzka „Gruźlica-co o niej wiemy? Wywiad z prof.dr hab.n.biol. Zofią Zwolską” ALAB laboratoria. Warszawa 2021
  3. W.Czarniak, A.Wójtowicz, E.Zawidzka „Diagnostyka Gruźlicy Biuletyn Informacyjny” ALAB laboratoria; wydanie II, Warszawa 2018
  4. dr n. med. Ernest Kuchar O czym świadczy dodatni wynik testu Quantiferon TB Gold? https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/lista/94581,o-czym-swiadczy-dodatni-wynik-testu-quantiferon-tb-gold (dostęp 17.09.2024 r.)
Page 41 of 124
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124
1...404142...124Strona 41 z 124

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.