Czym jest błędnik, gdzie się znajduje i jaką pełni funkcję?

Błędnik to narząd znajdujący się w uchu wewnętrznym. Można powiedzieć, że „współpracuje” z innymi strukturami w organizmie, takimi jak narząd słuchu i wzroku, żeby zapewnić prawidłową koordynację ruchów i orientację w przestrzeni. Przeczytaj nasz artykuł, aby dowiedzieć się więcej na temat tego, gdzie jest błędnik i jakie pełni funkcje.

Spis treści:

  1. Błędnik – co to za narząd?
  2. Za co odpowiada błędnik?
  3. Błędnik a nerw błędny – czy to to samo?
  4. Objawy uszkodzenia błędnika
  5. Błędnik – najczęstsze choroby narządu
  6. Zaburzenia pracy błędnika – jak się je diagnozuje?
  7. Czy można w jakiś sposób zadbać o błędnik?
  8. Błędnik: podsumowanie informacji

Błędnik – co to za narząd?

Ucho człowieka zbudowane jest z trzech części:

  • ucha zewnętrznego
  • ucha środkowego
  • ucha wewnętrznego

Błędnik to część ucha wewnętrznego. Znajduje się w kości skroniowej i ma bardzo skomplikowaną, labiryntową budowę.

Jak zbudowany jest błędnik?

Jaka jest budowa błędnika? Składa się on z części kostnej będącej sztywną, kostną strukturą, która zawiera przedsionek, kanały półkoliste i ślimaka. Wewnątrz niego znajduje się błędnik błoniasty wypełniony płynem. Pomiędzy tymi zlokalizowana jest przestrzeń wypełniona płynem, które przypomina osocze.

Za co odpowiada błędnik?

Za co odpowiada błędnik? Znajdują się w nim struktury, które są odpowiedzialne za utrzymanie równowagi i prawidłowy odbiór bodźców słuchowych.

>> To może Cię zainteresować: Zawroty głowy i ich możliwe przyczyny. Jakie badania należy przeprowadzić?

Błędnik a nerw błędny – czy to to samo?

Błędnik a nerw błędny – nie należy mylić tych pojęć, ponieważ są to zupełnie inne struktury. Błędnik to część ucha wewnętrznego, która odpowiada za prawidłowy odbiór bodźców słuchowych i utrzymanie równowagi. Z kolei nerw błędny to dziesiąty nerw czaszkowy i jeden z głównych nerwów układu przywspółczulnego. Pełni zupełnie inne funkcje niż błędnik – odpowiada m.in. za kontrolowanie funkcji niektórych narządów wewnętrznych i regulację trawienia.

Pakiet elektrolity (4 badania) banerek

Objawy uszkodzenia błędnika

Błędnik to narząd, który jest potrzebny m.in. do utrzymania równowagi. W związku z tym jego uszkodzenie daje objawy pod postacią zawrotów głowy. Zazwyczaj są one szybkie, przemijające i opisywane jako wirowanie wszystkiego, co znajduje się w zasięgu wzroku. Mogą pojawić się zarówno przy otwartych, jak i zamkniętych oczach.

Częstym objawem uszkodzenia błędnika w uchu jest również oczopląs (niezależne ruchy gałek ocznych) podczas wykonywania nagłych ruchów. Oprócz niego mogą pojawić się inne niepokojące sygnały, takie jak m.in. szumy uszne, pogorszenie słuchu, problemy z zachowaniem właściwej pozycji ciała czy subiektywnym postrzeganiem ruchu.

>> Sprawdź: Ataksja rdzeniowo-móżdżkowa – co to jest? Objawy, przyczyny, badania, dziedziczenie

Przyczyny powstawania uszkodzeń błędnika

Do uszkodzenia błędnika mogą doprowadzić m.in. urazy głowy, infekcje, niektóre leki, choroby autoimmunologiczne, a nawet stres.

Błędnik – najczęstsze choroby narządu

Jedną z najczęstszych chorób jest zapalenie błędnika, czyli stan zapalny w obrębie ucha wewnętrznego. Zazwyczaj jest spowodowany zakażeniem wirusowym i stanowi powikłanie przewlekłego zapalenia ucha środkowego. Objawia się m.in. zawrotami głowy, zaburzeniami równowagi i oczopląsem.

Choroby błędnika mogą mieć również charakter przewlekły. Przykładem jest wodniak błędnika (choroba Meniere’a), który jest spowodowany gromadzeniem się i wzrostem ciśnienia płynów w uchu wewnętrznym. Daje objawy pod postacią upośledzenia słuchu, szumu w uchu, silnymi i napadowymi bólami głowy, nudnościami, a także potami i zblednięciem skóry.

Uporczywe szumy uszne czy upośledzenie słuchu mogą być również objawem innego schorzenia – otospongiozy. W jej przypadku proces chorobowy obejmuje strzemiączko, które bezpośrednio przylega do błędnika. Powoduje to niesymetryczne osłabienie słuchu i zaburzenia przewodzenia dźwięków.

>> Sprawdź: Niedosłuch – rodzaje, objawy, przyczyny, leczenie

Zaburzenia pracy błędnika – jak się je diagnozuje?

Co robić, gdy pojawią się objawy, które mogą świadczyć o chorobie błędnika w uchu? Pierwszym krokiem jest wizyta u lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), który przeprowadzi szczegółowy wywiad i zdecyduje, czy konieczna jest wizyta u specjalisty. Kolejnym krokiem mogą być:

  • badanie otolaryngologiczne.
  • próby stroikowe (pomaga w ustaleniu przyczyny niedosłuchu).
  • próba kaloryczna.
  • badanie neurologiczne.

W niektórych przypadkach wykonuje się również badania, takie jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny.

Morfologia banerek

Czy można w jakiś sposób zadbać o błędnik?

Jednym z elementów dbania o błędnik są szczepienia ochronne przeciw wirusom, które mogą doprowadzić do zapalenia błędnika. Są to m.in. wirusy odry, różyczki czy świnki (w ich przypadku dostępna jest szczepionka łączona tzw. MMR).

Dbanie o błędnik to także uważna obserwacja organizmu i szybkie reagowanie na objawy, które mogą świadczyć o stanach chorobowych w jego obrębie. W przypadku zawrotów głowy, szumów usznych czy oczopląsu warto jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.

Błędnik: podsumowanie informacji

Błędnik jest kluczowym elementem układu równowagi w organizmie człowieka, który odpowiada za utrzymanie równowagi i prawidłowy odbiór bodźców słuchowych. Zaburzenia w jego funkcjonowaniu mogą prowadzić do różnych dolegliwości, takich jak zawroty głowy, nudności, zaburzenia równowagi czy nawet problemy z chodzeniem. Nie należy ich lekceważyć – każdy taki niepokojący sygnał warto skonsultować z lekarzem. Wczesna diagnoza umożliwia zastosowanie odpowiednich metod leczenia, które przynoszą ulgę i poprawiają codzienne funkcjonowanie.

Opieka merytoryczna: lek. Sara Aszkiełowicz


Bibliografia

  1. Sienkiewicz-Jarosz, Hanna, and Konrad Rejdak. „Zawroty głowy; przyczyny, epidemiologia, rodzaje i leczenie.” Polski Przegląd Neurologiczny 14.2 (2018): 67-74.
  2. https://www.nhsinform.scot/illnesses-and-conditions/ears-nose-and-throat/labyrinthitis (dostęp: 12.04.2025).
  3. https://www.sciencedirect.com/topics/neuroscience/labyrinthine-disorder (dostęp: 12.04.2025).
  4. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/niedosluch-rodzaje-objawy-przyczyny-leczenie/ (dostęp: 12.04.2025).
  5. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/111181,subiektywne-badania-sluchu (dostęp: 12.04.2025).

Czym jest woskowina w uchu i jaką pełni funkcję?

Woskowina uszna jest naturalną substancją, która pełni ważne funkcje w organizmie. Jej zadaniem jest nawilżenie przewodu słuchowego, jego ochrona przed zanieczyszczeniami i bakteriami, a także utrzymywanie czystości. Dowiedz się, jaki powinna mieć kolor i co zrobić, jeśli zmieni się jej wygląd.

Spis treści:

  1. Czym jest woskowina w uchu?
  2. Skąd bierze się woskowina w uszach?
  3. Czy woskowina uszna spełnia jakieś funkcje w organizmie?
  4. Jak wygląda woskowina w uchu: kolory woskowiny a stan zdrowia
  5. Zatkane ucho woskowiną: jak się objawia i do czego może prowadzić?
  6. Czym rozpuścić woskowinę w uchu?
  7. Czy można zapobiec nagromadzeniu woskowiny w uchu?
  8. Woskowina uszna: podsumowanie informacji

Czym jest woskowina w uchu?

Woskowina wytwarzana jest w uchu zewnętrznym. Jest to oleista substancja o żółtym lub delikatnie brązowym zabarwieniu. Zazwyczaj posiada kwaśne pH (ok. 6), dzięki czemu chroni narząd słuchu przed namnażaniem się bakterii. Woskowina stanowi fizjologiczną, naturalną i integralną część uszu. Jej nadmierne usuwanie może być tak samo niebezpieczne, jak jej nadmiar.

>> Sprawdź: Budowa i funkcje ucha. Z czego składa się ludzkie ucho?

Skąd bierze się woskowina w uszach?

W skład woskowiny wchodzą różne związki, które są efektem pracy gruczołów łojowych i potowych zlokalizowanych w przewodzie słuchowym. Ponadto w woskowinie znajdziesz złuszczone komórki naskórka wyścielającego przewód słuchowy. Proces wydzielania woskowiny jest ciągły, co świadczy o prawidłowym funkcjonowaniu narządów słuchu.

Czy woskowina uszna spełnia jakieś funkcje w organizmie?

Woskowina uszna jest ważna dla prawidłowego funkcjonowania przewodu słuchowego. Do jej zadań należy:

  • nawilżanie nabłonka
  • przeciwdziałanie nadmiernemu wysychaniu,
  • ochrona przed podrażnieniami,
  • oczyszczanie przewodów słuchowych,
  • działanie przeciwdrobnoustrojowe.

Jednak najważniejszą rolą woskowiny jest naturalne oczyszczanie przewodu słuchowego. Codziennie do ucha dostają się zanieczyszczenia pochodzące z zewnątrz, a wraz z nimi różne patogeny, które mogą wywołać infekcje uszu.

>> Przeczytaj: Infekcje – reakcja organizmu na zakażenie

Jak wygląda woskowina w uchu: kolory woskowiny a stan zdrowia

Prawidłowy kolor woskowiny w uchu to żółty lub jasnobrązowy. Niekiedy może on przybierać inną barwę, co nie zawsze jest powodem do niepokoju. Warto jednak wiedzieć, jaki kolor woskowiny usznej wymaga konsultacji lekarskiej.

Czarna woskowina w uchu

Czarna woskowina zazwyczaj nie świadczy o niczym poważnym. Pojawia się, kiedy w uchu jest jej nadmiar. Może również wskazywać na to, że w przewodzie słuchowym zalega stara lub zanieczyszczona woskowina. Niepokój powinna wzbudzić krew, która po zaschnięciu również może być czarna. Jest to wskazanie do pilnej konsultacji lekarskiej.

Biała, sucha woskowina w uszach

Biała woskowina w uchu u niektórych osób jest naturalnym kolorem i nie jest powodem do niepokoju. Może być również sucha i łuszcząca się, co także jest naturalnym zjawiskiem.

Jasny kolor może również świadczyć o niedoborze lipidów, które biorą udział w produkcji woskowiny. Sucha, biała woskowina uszna może również świadczyć o grzybicy, dlatego, jeśli taką zauważysz, skontaktuj się z lekarzem pierwszego kontaktu.

Zielona woskowina w uchu

Zielona woskowina w uchu wskazuje najczęściej na obecność bakterii. Może jej towarzyszyć nieprzyjemny zapach, a także inne dolegliwości, jak ból głowy i stan podgorączkowy. Wymaga pilnej interwencji lekarskiej i włączenia odpowiedniego leczenia.

Brak woskowiny w uszach

Brak woskowiny usznej najczęściej świadczy o procesie zapalnym w zewnętrznej części przewodu słuchowego. W jego przebiegu dochodzi do niszczenia gruczołów łojowych, co skutkuje zahamowaniem wytwarzania woskowiny. Niekiedy brak woskowiny w uchu może być cechą genetyczną.

Zatkane ucho woskowiną: jak się objawia i do czego może prowadzić?

W wyniku nagromadzenia się woskowiny powstaje czop w przewodzie słuchowym. Jego pojawienie się może przebiegać bezobjawowo, ale również mogą wystąpić:

  • zaburzenia słuchu,
  • uczucie zatkania,
  • szumy uszne,
  • zawroty głowy,
  • uczucie rozpierania ucha,
  • świąd.

Długo zalegająca, twarda woskowina w uchu może prowadzić do chorób przewodu słuchowego zewnętrznego, a nawet przejściowej utraty słuchu. Niekiedy dolegliwości mogą się nasilać, głównie po kąpieli czy pływaniu, kiedy do ucha dostaje się woda.

Posiew z ucha zewnętrznego (tlenowo) banerek

Czym rozpuścić woskowinę w uchu?

Woskowinę w uchu można rozpuścić samodzielnie przy pomocy preparatów z apteki. Zazwyczaj są to krople lub spraye na bazie olejów, lub roztworów wodnych. Ich zadaniem jest zmiękczenie woskowiny i ułatwienie jej usunięcia.

Można również udać się do laryngologa, który przy pomocy specjalnych narzędzi lub irygatora usunie czop woskowinowy. Niekiedy konieczne jest powtórzenie zabiegu lub wykorzystanie kilku metod w różnych odstępach czasowych. Podczas usuwania woskowiny usznej należy pamiętać, aby nie uszkodzić błony bębenkowej, ponieważ może to wiązać się z niedosłuchem i wymagać długotrwałego gojenia.

Czy można zapobiec nagromadzeniu woskowiny w uchu?

Prawidłowa higiena uszu pozwala ograniczyć nagromadzenie woskowiny. Nie należy do tego używać patyczków higienicznych, ponieważ można łatwo uszkodzić błonę bębenkową. Można je zastosować jedynie do czyszczenia zewnętrznej części ucha. Do bezpiecznego usuwania woskowiny z przewodu słuchowego zewnętrznego należy używać dedykowanych środków.

Nadmierna woskowina w uszach może również się tworzyć podczas stosowania aparatów słuchowych lub noszenia słuchawek dousznych. Takie osoby powinny w szczególności zwrócić uwagę na higienę uszu i dbać o czystość urządzeń.

>> To może Cię zainteresować: Ostre zapalenie ucha środkowego u dzieci – jeden z najczęstszych problemów małych dzieci

Woskowina uszna: podsumowanie informacji

Woskowina uszna jest naturalną substancją niezbędną do nawilżania i ochrony przewodu słuchowego przed zanieczyszczeniami. Zdrowa powinna być żółta lub jasnobrązowa. Jakiekolwiek zmiany w jej kolorze warto skonsultować z lekarzem, ponieważ może to świadczyć o stanie zapalnym lub infekcji grzybiczej. Nie zwlekaj z badaniami ani wizytą u laryngologa, zwłaszcza jeśli towarzyszą Ci niepokojące objawy.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski


Bibliografia

  1. P. Kudłacz, Czop woskowinowy – podsumowanie wytycznych American Academy of Otolaryngology,  „Otolaryngology – Head and Neck Surgery” 2017, v. 156.
  2. B. Latkowski, „Otorynolaryngologia”, PZWL Wydawnictwo Lekarskie 2017.
  3. M. Jabłoński, Prawidłowa higiena uszu, „Lek w Polsce”, 2023, vol.33, s. 18-23.

Jaskra – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Jaskra jest jedną z najczęstszych przyczyn ślepoty na świecie. Stanowi drugą co do częstości występowania przyczynę zaburzeń widzenia (po zaćmie), ale o postępującym i nieodwracalnym przebiegu.

Spis treści:

  1. Jaskra: co to za choroba?
  2. Jaskra: objawy przypadłości
  3. Przyczyny rozwoju jaskry
  4. Jaskra a zaćma – czym się różnią?
  5. Diagnostyka jaskry
  6. Jak leczy się pacjentów z jaskrą?
  7. Jaskra: najczęstsze pytania o chorobę

Jaskra: co to za choroba?

Jaskra stanowi zbiór wielu schorzeń, które wyróżniają: postępujące ubytki w polu widzenia, stopniowe niszczenie nerwu wzrokowego ze zmianami tarczy nerwu wzrokowego, jak również wysokie ciśnienie wewnątrz gałki ocznej.

Uszkodzenie nerwu wzrokowego w przebiegu jaskry jest procesem nieodwracalnym, a osoba z rozpoznaną chorobą wymaga leczenia.

Do czynników ryzyka jaskry zaliczamy m. in. :

  • wiek (częstość zachorowania wzrasta wraz z wiekiem).
  • płeć (częściej chorują kobiety).
  • czynniki uwarunkowane rodzinnie.
  • pochodzenie (częściej chorują mieszkańcy kontynentu azjatyckiego).
  • budowa anatomiczna gałki ocznej.

>> Przeczytaj: Łzawienie oczu: przyczyny, leczenie nadmiernego łzawienia

Rodzaje jaskry

Jaskrę ze względu na czas powstania, poziom ciśnienia i ocenę kąta przesączania, dzielimy na: jaskrę pierwotną i wtórną, jaskrę otwartego i zamkniętego kąta przesączania.

Jaskra wrodzona jest bardzo rzadką postacią choroby z częstością występowania 1/10 tys. urodzeń. Zdarza się, że przyczyn upatruje się w genetyce. Jaskra wrodzona może być elementem rozpoznawczym takich schorzeń jak: zespół Sturga-Webera, neurofibromatoz, Młodzieńcze Idiopatyczne Zapalenie Stawów (MIZS) czy zespołu Downa.

Jaskra: objawy przypadłości

Objawy związane z rozwojem choroby zależne są od rodzaju jaskry. W przypadku powolnego procesu uszkadzania nerwu wzrokowego w przebiegu jaskry otwartego kąta przesączania, wzrost ciśnienia śródgałkowego następuje stopniowo, dając bardzo niespecyficzne dolegliwości jak: bóle głowy, bóle okolic gałek ocznych, rozmyte i niewyraźne widzenie, pogorszenie dotychczasowej wady wzroku.

W przypadku jaskry zamkniętego kąta przesączania objawy pojawiają się nagle, jako następstwo np. silnego stresu czy rozszerzenia źrenicy. Są to m. in. : bolesność uciskowa gałek ocznych, silne i nagłe bóle głowy, nudności, wymioty, pogorszenie widzenia, przekrwienie twardówek oka. Ww. dolegliwości wymagają pilnej konsultacji medycznej.

>> Sprawdź: Migrena z aurą (oczna) – objawy, przyczyny, badania i leczenie

Ostry atak jaskry: jak się objawia?

Ostry napad jaskry polega na ostrym całkowitym zamknięciu kąta przesączania i wysokim ciśnieniu wewnątrzgałkowym, nasilonymi objawami bólowymi głowy i gałek ocznych. Jest to stan pilny, wymagający szybkiej konsultacji okulisty. Do charakterystycznych dla tego stanu objawów zaliczamy: obecność „tęczowych kół” wokół źródeł światła, ból okołogałkowy, bóle głowy, nudności, wymioty, szybko postępujące pogorszenia widzenia jednoocznego.

W przypadku podejrzenia ostrego ataku jaskry należy zachować pozycję pionową i unikać zasłaniania oczu (sprzyja to poszerzeniu źrenicy, czego efektem jest nasilenie ataku), a także niezwłocznie udać się do szpitala. Tam po konsultacji okulistycznej i postawieniu rozpoznania podaje się leki obniżające ciśnienie wewnątrzgałkowe i zmniejszające produkcję cieczy wodnistej a także wspomagająco leki przeciwzapalne, przeciwbólowe i czasem także przeciwwymiotne.

>> To może Cię zainteresować: Orbitopatia tarczycowa (wytrzeszcz oczu). Objawy, przyczyny, leczenie

Przyczyny rozwoju jaskry

Przyczyny jaskry możemy podzielić ze względu na jej pierwotny lub wtórny charakter.

Do przyczyn jaskry wtórnej zaliczyć możemy:

  • schorzenia oczu, w tym przebyte zapalenie błony naczyniowej, guzy wewnątrzgałkowe, przebyte urazy oka, jatrogenne, polekowe (po GKS), pooperacyjne (po leczeniu laserowym i chirurgicznym).
  • guzy oczodołu, zakrzep zatoki jamistej, zapalenie żył oczodołu.

Do przyczyn jaskry pierwotnej należy zablokowanie odpływu cieczy wodnistej  przez obwodową część tęczówki przez częściowe lub całkowite zamknięcie kąta jej przesączania.

W przypadku jaskry wrodzonej przyczyną jej rozwoju jest wrodzona dysgenezja kąta przesączania.

Jak często występuje jaskra?

Najczęstszą postacią jaskry jest jaskra pierwotna otwartego kąta (JPOK), gdyż stanowi około 75% wszystkich typów jaskry.

Jaskra a zaćma – czym się różnią?

Jaskra jest postępującym i nieodwracalnym procesem uszkodzenia włókien nerwu wzrokowego prowadzącym do utraty wzroku. Leczenie jej ma na celu opóźnienie dalszego postępu schorzenia.

Zaćma z kolei jest chorobą, w przebiegu której dochodzi do postępującego zmętnienia soczewki aż do etapu całkowitego braku jej przezierności. Zabieg operacyjny, polegający na wymianie chorej soczewki na nową, jest w stanie przywrócić choremu prawidłowe widzenie.

>> Zobacz: Zespół Sjögrena – objawy, powikłania, diagnostyka

Diagnostyka jaskry

Jaskrę rozpoznaje się po wykonaniu kompleksowych badań z uwzględnieniem:

  • badania okulistycznego (badanie ostrości wzroku, w lampie szczelinowej, badanie dna oka);
  • pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego (tonometrii);
  • gonioskopii (oceny kąta przesączania);
  • oceny tarczy nerwu wzrokowego;
  • badania perymetrycznego (pola widzenia);
  • pomiaru grubości włókien nerwowych w badaniach obrazowych jak m.in. OCT, HRT.
Badanie okulistyka – genetyczny panel diagnostyczny met. NGS (badanie z konsultacją) banerek

Jak leczy się pacjentów z jaskrą?

Leczenie jaskry jest leczeniem farmakologicznym polegającym na regularnym podaniu leków obniżających ciśnienie wewnątrzgałkowe w oku. W leczeniu stosuje się m. in.

  • inhibitory anhydrazy węglanowej np. acetazolamid
  • leki hiperosmotyczne np. mannitol, glicerol
  • krople okulistyczne do podawania miejscowego: 2% pilokarpina, tymolol

W niektórych przypadkach jaskry istnieją wskazania do leczenia chirurgicznego, po uprzednim obniżeniu ciśnienia wewnątrz gałki ocznej. Zabieg polega na wytworzeniu otworu w tęczówce, by umożliwić swobodny odpływ cieczy wodnistej z komory tylnej do komory przedniej.

Wśród metod chirurgicznych wyróżnia się m.in.: trabekulektomię oraz irydektomię – laserową lub chirurgiczną.

Jaskra: najczęstsze pytania o chorobę

Postawienie diagnozy jaskry budzi często niepokój zarówno wśród pacjentów a także ich najbliższych, zwłaszcza, gdy do rozwoju choroby dochodzi nagle, bez obciążonego wcześniej wywiadu rodzinnego.

Czy jaskrę da się wyleczyć?

Jaskra jest nieuleczalną chorobą wzroku. Nie ma takiej metody leczniczej, która byłaby w stanie zregenerować uszkodzone włókna nerwu wzrokowego w chwili rozpoznania. Leczenie polega na zahamowaniu dalszego rozwoju jaskry i postępującej ślepoty.

Czego nie wolno robić przy jaskrze?

W chwili postawienia rozpoznania jaskry, życie osoby z chorobą powinno ulec zmianom zarówno w zakresie żywienia jak i trybu życia. Nie zaleca się picia napojów zawierających kofeinę i alkoholu, palenia tytoniu czy spożywania produktów bogatych w tłuszcze nasycone i sól kuchenną.

Osoby chore na jaskrę powinny unikać przebywania w pozycji z głową schyloną w dół, ograniczyć podnoszenie dużych ciężarów, pływanie pod wodą i nurkowanie, skoki na bungee lub ze spadochronem czy ćwiczenia typu joga. Nie jest wskazana gra na instrumentach dętych.

Nie powinno się zbyt długo przebywać przed ekranem monitora komputera czy telefonu. Szkła kontaktowe nie są także wskazane u chorych na jaskrę.

>> Przeczytaj: Bezpieczna podróż samolotem – praktyczne wskazówki dla osób zdrowych i z różnymi schorzeniami

Jak szybko traci się wzrok przy jaskrze?

Tempo narastania uszkodzenia nerwu wzrokowego w przebiegu jaskry zależy od czasu, który upłynie od postawionego rozpoznania do momentu wdrożenia właściwego leczenia choroby. Może to być wiele miesięcy czy lat, ale także kilka tygodni.

Jakie są pierwsze objawy jaskry?

Pierwsze objawy jaskry mogą być na tyle niespecyficzne, że łatwo je pomylić z pogorszeniem się istniejącej już wady wzroku. W niektórych typach choroby, dolegliwości pojawiają się na tyle dynamicznie, pod postacią nagłego bólu okolicy gałek ocznych, bólu głowy, łzawienia powiek, zawężenia pola widzenia, zaburzeń widzenia (pogorszenie ostrości wzroku) wraz z objawami dodatkowymi pod postacią nudności czy wymiotów, że nie sposób ich zbagatelizować.


Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/jaskra/73325,jaskra (dostęp online 12.04.2025).
  2. https://www.mp.pl/okulistyka/okulistyka-dla-nieokulistow/artykuly/117640,jaskra-podstawowe-informacje (dostęp online 14.04.2025).
  3. M. Wilczyński „Okulistyka dla lekarzy POZ”, wyd. Medical Tribune Polska, Warszawa 2016

Progesteron w ciąży – funkcje, badanie, wysoki i niski poziom progesteronu w ciąży

Odpowiedni poziom progesteronu jest warunkiem koniecznym do zajścia w ciążę i jej utrzymania. Artykuł omawia działanie progesteronu w ciąży, dostarcza informacji jak zmienia się jego poziom w poszczególnych trymestrach ciąży oraz wyjaśnia, o czym może świadczyć zbyt niski lub zbyt wysoki poziom tego hormonu.

Spis treści:

  1. Funkcje progesteronu w ciąży
  2. Jak przebiega synteza progesteronu?
  3. Stężenie progesteronu w ciąży – jaki poziom jest prawidłowy?
  4. Co oznacza zbyt niski poziom progesteronu w ciąży?
  5. Co oznacza zbyt wysoki poziom progesteronu w ciąży?
  6. Jak podnieść stężenie progesteronu w ciąży?
  7. PODSUMOWANIE

Funkcje progesteronu w ciąży

Progesteron jest hormonem produkowanym przez jajniki. W organizmie kobiety, która nie jest w ciąży, jego podstawową funkcją jest przygotowanie błony śluzowej macicy do ewentualnego zagnieżdżenia się zapłodnionego zarodka. Jeśli do zapłodnienia nie dochodzi, poziom progesteronu gwałtownie spada, błona śluzowa macicy zaczyna się złuszczać i występuje miesiączka.

Natomiast jeśli dochodzi do zapłodnienia, produkcja progesteronu jest podtrzymywana przez ciałko żółte jajnika przez pierwsze 10 tygodni ciąży, a następnie jego wytwarzanie przejmuje łożysko. Poziom progesteronu pozostaje podwyższony, endometrium nie złuszcza się, ciąża jest utrzymywana.

>> Sprawdź też: Równowaga hormonalna u kobiet

Jednym z podstawowych zadań progesteronu w ciąży jest relaksacja mięśniówki macicy i zmniejszanie jej skurczów. Dzięki temu progesteron odgrywa kluczową rolę w prawidłowym zagnieżdżaniu się zarodka, umożliwieniu jego prawidłowego rozwoju oraz zapobieganiu przedwczesnemu urodzeniu niedojrzałego płodu. W czasie ciąży progesteron hamuje również laktację.

WAŻNE! Progesteron nazywany hormonem ciąży jest niezbędny do jej utrzymania.

Progesteron sprzyja relaksacji mięśnia macicy, ale jego działanie nie ogranicza się tylko do mięśniówki tego narządu. Działa również na inne mięśnie w organizmie ciężarnej kobiety, rozluźniając np. dolny zwieracz przełyku oraz mięśnie przewodu pokarmowego.

Zwieracz przełyku to struktura umiejscowiona pomiędzy przełykiem i żołądkiem, dzięki której treść pokarmowa, po przedostaniu się do żołądka, nie może się cofać. Wysoki poziom progesteronu w ciąży sprzyja rozluźnieniu zwieracza przełyku, co skutkuje występowaniem refluksu i zgagi. Wpływ progesteronu na mięśniówkę jelit sprzyja z kolei powstawaniu zaparć.

Progesteron bierze również udział w mechanizmach wpływających na poród, hamując m.in. wydzielanie oksytocyny, hormonu wpływającego na zwijanie się macicy i naczyń krwionośnych ściany macicy po porodzie i wydaleniu łożyska.

poziom hormonow w ciazy infografika

Ważnym mechanizmem działania progesteronu w podtrzymywaniu ciąży jest jego wpływ na odpowiedź immunologiczną matki, co zapobiega nieprawidłowej reakcji na obcy antygenowo płód.

Istnieją doniesienia wskazujące, iż u kobiet, u których dochodzi do częstych poronień, obserwuje się zwiększoną syntezę cytokin prozapalnych odpowiadających za zahamowanie implantacji i rozwoju zarodka. Należą do nich – zależne od aktywności limfocytów Th1 – interferon gamma (IFN-γ), TNF-β, TNF-α oraz interleukina-2 (IL-2). Ciąża prawidłowa natomiast indukuje odpowiedź ze strony limfocytów Th-2 wydzielających interleukiny: IL-4, IL-5, IL-6, IL-10 oraz IL-13, o właściwościach przeciwzapalnych.

WAŻNE! Powodzenie ciąży zależy m.in. od wystąpienia tolerancji immunologicznej matki na antygeny płodu. Progesteron wpływa na odpowiedź immunologiczną matki, co sprzyja podtrzymaniu ciąży.
Badanie profil cytokin stanu zapalnego banerek

Jak przebiega synteza progesteronu?

Progesteron jest hormonem steroidowym, i podobnie jak wszystkie hormony tej grupy, jest pochodną cholesterolu. W organizmie kobiety, która nie jest w ciąży, progesteron wytwarzany jest przez ciałko żółte jajnika. We wczesnej ciąży – do 7 tygodnia – produkcja progesteronu nadal warunkowana jest syntezą jajnikową. Pomiędzy 7 a 10 tygodniem ciąży następuje konwersja produkcji progesteronu z ciałka żółtego na łożysko. Po 10 tygodniu to łożysko staje się kluczowym miejscem wytwarzania tego hormonu.

Progesteron łożyskowy, podobnie jak jego frakcja jajnikowa, powstaje z cholesterolu LDL, dostarczanego przez organizm matki.

Synteza progesteronu przebiega dwuetapowo. Pierwszy etap ma miejsce w strukturach mitochondrium komórkowego, gdzie przy udziale cytochromu P450 cholesterol ulega przekształceniu do pregnenolonu.

Drugi etap ma miejsce w retikulum endoplazmatycznym, gdzie uwolniony z mitochondrium pregnenolon przeistacza się w progesteron.

Bardzo niewielka część puli progesteronu wykorzystywana jest przez łożysko, większość przedostaje się do krążenia matki, gdzie jest metabolizowany w wątrobie i wydalany z organizmu.

Około 30% progesteronu przez żyłę pępowinową przedostaje się do płodu, gdzie po przemianach może być ponownie wykorzystany do syntezy łożyskowej hormonu.

Stężenie progesteronu w ciąży – jaki poziom jest prawidłowy?

Wielkość syntezy progesteronu zależy od:

  • stanu fizjologicznego – faza cyklu menstruacyjnego, ciąża
  • wieku ciąży
  • liczby płodów – ciąża pojedyncza czy mnoga.

W organizmie kobiety niebędącej w ciąży progesteron syntetyzowany jest w ilości 0,1-40 mg/dobę. W początkowym okresie ciąży – do 10 tygodnia – ciałko żółte produkuje 25-50 mg tego hormonu w ciągu doby. Produkcja łożyskowa progesteronu (po 10 tygodniu) wzrasta, i pod koniec ciąży jest na poziomie ok. 250 mg/dobę, w przypadku ciąży bliźniaczej może to być nawet 600 mg/dobę.

Niewielka ilość progesteronu produkowana jest także w nadnerczach, nie przekracza ona jednak 1 mg/dobę.

Produkcja progesteronu spada pod koniec pierwszego tygodnia po porodzie, wracając do poziomu syntezy przed ciążą.

Zatem jaki powinien być poziom progesteronu w ciąży? W pierwszych dniach ciąży (w pierwszym trymestrze ciąży) średnie stężenie progesteronu w surowicy mieści się w zakresie 8-48 ng/ml, w okresie przed porodem zwykle osiąga 100-200 ng/ml.

Badanie progesteronu banerek

Przytoczone wartości są wartościami średnimi i nie stanowią obowiązujących norm progesteronu w ciąży. Dlaczego? Ponieważ normy progesteronu w ciąży (wartości referencyjne) mogą różnić się w poszczególnych laboratoriach, dlatego zawsze należy sprawdzać jakie są prawidłowe wartości progesteronu w poszczególnych trymestrach ciąży na wyniku swojego badania.

Warto również zwrócić uwagę na fakt, iż monitorowanie stężenia tego hormonu w ciąży powinno się odbywać w tym samym laboratorium, a wynik powinien być intepretowany przez lekarza prowadzącego.

Jaki poziom progesteronu świadczy o ciąży?

Poziom progesteronu w pierwszym trymestrze ciąży jest względnie stabilny, dlatego pojedynczy pomiar tego parametru jest dobrym wskaźnikiem tego czy płód jest żywy. Wartości powyżej 25 ng/ml oznaczają żywą ciążę. Natomiast spadek poziomu progesteronu poniżej 5 ng/ml – czyli bardzo niski progesteron na początku ciąży – może wskazywać na obumarcie płodu.

Oznaczanie poziomu progesteronu w późniejszym okresach ciąży ma ograniczoną przydatność do jej monitorowania. Obniżenia poziomu progesteronu nie obserwuje się nawet w czasie porodu, również obumarcie płodu nie wpływa na jego stężenie. Wyraźny spadek wartości progesteronu ma miejsce dopiero po urodzeniu łożyska.

Co oznacza zbyt niski poziom progesteronu w ciąży?

Niski progesteron a zajście w ciążę

Niedobór progesteronu utrudnia zajście w ciążę, jego optymalny poziom jest konieczny aby doszło do owulacji, a następnie do przygotowania endometrium macicy do zagnieżdżenia się zarodka.

Progesteron w pierwszych dniach ciąży jest gwarantem prawidłowej implantacji zarodka i jego rozwoju.

Niski progesteron w ciąży zawsze budzi obawy i może świadczyć o:

  • poronieniu
  • ciąży pozamacicznej
  • zaburzeniach funkcji łożyska
  • stanie przedrzucawkowym
  • zatruciu ciążowym.

Stosowanie progesteronu w ciąży jest jedną z metod podtrzymywania ciąży u kobiet, u których w przeszłości wystąpiło poronienie.

Co oznacza zbyt wysoki poziom progesteronu w ciąży?

Wyższy poziom progesteronu wymagany jest do wystąpienia owulacji. Jeśli jego poziom we krwi przekracza 3 ng/ml w fazie lutealnej, wskazuje to, iż owulacja miała miejsce, a wysoki poziom progesteronu w pierwszych dniach i miesiącach ciąży wskazuje na ciążę prawidłową.

Znacznie podwyższony poziom progesteronu w ciąży nie wywołuje niebezpieczeństwa dla jej przebiegu, może natomiast świadczyć o ciąży mnogiej.

Jak podnieść stężenie progesteronu w ciąży?

Progesteron jest hormonem syntetyzowanym z cholesterolu, dlatego – u zdrowej kobiety – warunkiem nieodzownym optymalnego poziomu tego hormonu jest zrównoważona dieta, dostarczająca wszystkich niezbędnych makro i mikroelementów.

>> Przeczytaj: Żywienie w ciąży – na co warto zwrócić uwagę?

Kobiety w ciąży powinny dodatkowo uzupełniać poziom żelaza, jodu, kwasu foliowego, witaminy D i kwasów omega-3. Więcej na ten temat w artykule: Witaminy i ich suplementacja u kobiet w ciąży

W przypadku zbyt niskiego poziomu progesteronu w ciąży stosuje się uzupełnianie jego niedoboru przez zastosowanie preparatów zawierających ten hormon. Jest to jedna z metod zapobiegania:

  • poronieniu nawykowemu
  • poronieniu zagrażającemu
  • porodowi przedwczesnemu (ukończenie ciąży pomiędzy 22 a 37 tygodniem) u kobiet, które przeszły poród przedwczesny w przeszłości, u ciężarnych ze skracającą się szyjką macicy oraz w ciąży wielopłodowej.

Badania wskazują, iż stosowanie progesteronu w pierwszej połowie ciąży zmniejsza częstość poronień, zwłaszcza w sytuacji, gdy kobieta ma już utratę ciąży w wywiadzie. W przypadku pacjentek z przebytym w przeszłości porodem przedwczesnym podawanie preparatów progesteronu powinno się zacząć już od pierwszego trymestru. W przypadku skracającej się szyjki macicy (< 25 mm) ich zażywanie powinno się rozpocząć niezwłocznie po postawieniu diagnozy.

Progesteron może być podawany dopochwowo, doustnie lub w zastrzykach. Kiedy należy odstawić progesteron w ciąży? Badania wskazują, iż stosowanie tego hormonu powinno się zakończyć po 34 tygodniu ciąży.

Progesteron znajduje również zastosowanie w przypadku ciąż pochodzących z zapłodnienia pozaustrojowego. Rekomendacje wskazują, iż w tym przypadku podawanie naturalnego progesteronu powinno mieć miejsce od momentu pobrania komórki jajowej przez kolejne 14 dni.

>> Zobacz także: Badania laboratoryjne w diagnostyce niepłodności

PODSUMOWANIE

Progesteron w ciąży niezbędny jest do przygotowania błony śluzowej macicy do zagnieżdżenia się zarodka, a następnie do zadbania o takie warunki, aby ciąża mogła się bezpiecznie utrzymać i rozwijać. Takie działanie progesteronu znane jest od wielu lat.

Nowsze badania wskazują, iż progesteron wykazuje duży wpływ na układ immunologiczny i właśnie takie immunomodulujące działanie tego hormonu ma znaczenie w zapobieganiu poronieniom, porodom przedwczesnym oraz wspieraniu technik zapłodnienia in vitro.


PIŚMIENNICTWO

  1. Cable JK, Grider MH. Physiology, Progesterone. [Updated 2023 May 1]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK558960/
  2. Progesteron i jego zastosowanie w wybranych patologiach ciąży – Forum Położnictwa i Ginekologii | czasopismo pisane z myślą o ginekologach i położnikach
  3. https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/1203,wprowadzenie-do-endokrynologii-ciazy
  4. Młodawski J., Rokita W., Młodawska M., Stosowanie progesteronu w zapobieganiu porodowi przedwczesnemu, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2018, tom 3, nr 3, strony 85–92
  5. National Institute for Health and Care Excellence. Ectopic pregnancy and miscarriage: evidence reviews for progestogens for preventing miscarriage FINAL (November 2021). NICE guideline NG126 (update).
  6. Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, pod red. A. Dembińskiej-Kieć, J. Naskalskiego i B. Solnicy, wyd. IV, Wrocław 2018, s. 571-581.
  7. Williams NI, Reed JL, Leidy HJ, Legro RS, De Souza MJ. Estrogen and progesterone exposure is reduced in response to energy deficiency in women aged 25-40 years. Hum Reprod. 2010 Sep;25(9):2328-39. doi: 10.1093/humrep/deq172. Epub 2010 Jul 6. PMID: 20605898; PMCID: PMC2922999.

Cukrzyca LADA – jak ją rozpoznać, czy jest dziedziczna?

Cukrzyca LADA (ang. Latent Autoimmune Diabetes in Adults) to autoimmunologiczna postać cukrzycy rozwijająca się u dorosłych, często błędnie diagnozowana jako najczęstsza w tej grupie wiekowej cukrzyca typu 2. Skoro oba schorzenia –mimo, że o tak różnej przyczynie – przebiegają podobnie, jak zatem “wychwycić” objawy cukrzycy LADA? Jakie są metody diagnostyczne? Jak przebiega leczenie i kontrolowanie choroby? Czy choroba jest dziedziczna? Jeśli chcesz poznać odpowiedzi na powyższe (i nie tylko) pytania to ten artykuł jest właśnie dla Ciebie.

Spis treści:

  1. Cukrzyca LADA – co to za choroba?
  2. Przyczyny cukrzycy LADA
  3. Cukrzyca typu LADA – objawy
  4. Diagnostyka cukrzycy LADA
  5. Cukrzyca typu LADA – leczenie
  6. Cukrzyca LADA – zalecenia dietetyczne
  7. Cukrzyca typu LADA – rokowania
  8. Podsumowanie

Cukrzyca LADA – co to za choroba?

Cukrzyca LADA (utajona autoimmunologiczna cukrzyca dorosłych) stanowi około 2-12% wszystkich przypadków cukrzycy w tej populacji. Innymi słowy, jest to wolno postępująca forma cukrzycy typu 1, w której dochodzi do niszczenia komórek β trzustki przez układ odpornościowy.

W przeciwieństwie do klasycznej cukrzycy typu 1, LADA rozwija się u osób po 30. roku życia i początkowo nie wymaga insulinoterapii. Badania wskazują, że u 80-90% pacjentów z LADA występują autoprzeciwciała przeciwko dekarboksylazie kwasu glutaminowego (GADA), które są kluczowym markerem diagnostycznym.

Cechą charakterystyczną jest również niższe BMI (<25 kg/m²) w momencie rozpoznania, co istotnie odróżnia ją od cukrzycy typu 2, w której do rozwoju choroby dochodzi wskutek utraty wrażliwości na insulinę.

>> Zobacz też: Insulinooporność – wstęp do stanu przedcukrzycowego i cukrzycy typu 2

Przyczyny cukrzycy LADA

Patogeneza LADA obejmuje zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Naukowcy zidentyfikowali dotychczas kilka genów związanych z podatnością na chorobę, w tym geny HLA klasy II (DR3-DQ2 i DR4-DQ8), które są również związane z cukrzycą typu 1.

Czynniki ryzyka rozwoju cukrzycy LADA obejmują:

  • obecność alleli HLA-DR3 i HLA-DR4,
  • dodatni wywiad rodzinny w kierunku cukrzycy autoimmunologicznej,
  • współwystępowanie innych chorób autoimmunologicznych,
  • niski wskaźnik masy ciała (BMI <25 kg/m²),
  • brak cech zespołu metabolicznego.

Pakiet ocena ryzyka cukrzycy (4 badania)_mobile baner na kategorię
UWAGA nr 1

Badania sugerują, że czynniki środowiskowe, takie jak niedobór witaminy D, infekcje wirusowe czy niektóre pokarmy mogą podnosić ryzyko rozwoju choroby u osób genetycznie predysponowanych – pamiętaj o suplementacji witaminy D, odpowiedniej, wyrównanej diecie, szczepieniach ochronnych i higienie!

Cukrzyca typu LADA – objawy

Objawy LADA są często mniej wyraźne niż w klasycznej cukrzycy typu 1 – jest to niebezpieczne, gdyż niejednokrotnie opóźnia rozpoznanie. Do typowych należą:

Ważną cechą różnicującą jest brak otyłości brzusznej i innych składowych zespołu metabolicznego. Jeśli zatem zauważasz u siebie lub bliskiej Ci osoby powyższe objawy, nie zwlekaj – wykonaj odpowiednie, podstawowe badania. O nich poniżej.

Diagnostyka cukrzycy LADA

Absolutną podstawą przy objawach sugerujących zachorowanie jest oznaczenie glukozy na czczo, dodatkowo (ewentualnie) hemoglobiny glikowanej i badania ogólnego moczu. Pozwalają one na ogólne rozpoznanie – “cukrzyca”. Zgodnie z aktualnymi wytycznymi, rozpoznanie LADA wymaga:

  • wystąpienia cukrzycy w wieku powyżej 30 lat,
  • obecności przynajmniej jednego autoprzeciwciała (GADA, IA-2A, ZnT8A),
Badanie przeciwciał IA-2A banerek
  • początkowego braku konieczności stosowania insuliny (przez co najmniej 6 miesięcy).

Dalsze kluczowe badania diagnostyczne obejmują:

  • oznaczenie autoprzeciwciał (GADA – najbardziej czuły marker),
Badanie przeciwciał GADA (anty-GAD) banerek
  • pomiar peptydu C (ocena rezerwy komórek β),
Badanie peptydu C banerek
  • badania genetyczne (typowanie HLA).

UWAGA nr 2

Nowsze doniesienia naukowe sugerują, że pomiar stosunku peptydu C do glukozy może poprawić wczesną identyfikację pacjentów z LADA.

Cukrzyca typu LADA – leczenie

Strategia leczenia LADA powinna uwzględniać stopień zachowanej funkcji komórek β. Aktualne rekomendacje obejmują:

  • wczesne włączenie insuliny (niskie dawki) w celu ochrony rezerwy komórek β,
  • unikanie pochodnych sulfonylomocznika (stymulują komórki β do uwalniania insuliny, co może obniżać ich rezerwę).

W leczeniu dodatkowo można rozważyć stosowanie innych grup leków:

  • metforminy (u pacjentów z insulinoopornością),
  • inhibitorów DPP-4,
  • analogów GLP-1.

Badania kliniczne wskazują, że wczesna insulinoterapia może spowolnić postęp choroby i zachować dłuższą funkcję komórek β. Ważnym elementem jest regularne monitorowanie peptydu C w celu oceny rezerwy insulinowej.

Cukrzyca LADA – zalecenia dietetyczne

Zalecenia żywieniowe dla osób z cukrzycą typu LADA opierają się na:

  • diecie bazującej na niskim indeksie i ładunku glikemicznym (wysokie spożycie warzyw i owoców, pełnoziarniste produkty zbożowe, ryby i oliwa z oliwek),
  • ograniczeniu produktów wysokoprzetworzonych, czerwonych mięs, tłuszczów nasyconych,
  • regularnym spożywaniu posiłków o stałych porach,
  • dieta bogata w przeciwutleniacze i kwasy omega-3 może mieć korzystny wpływ na funkcję komórek β.

Cukrzyca typu LADA – rokowania

Trudno jest jednoznacznie określić rokowanie – w każdym przypadku może być ono różne, zależy bowiem od kilku czynników:

  • czasu rozpoznania,
  • stopnia zachowanej funkcji komórek β,
  • skuteczności zastosowanego leczenia,
  • dyscypliny pacjenta co do trzymania się zaleceń.

W porównaniu z cukrzycą typu 2, LADA wiąże się z:

  • istotnie szybszą progresją do konieczności insulinoterapii (średnio od 2 do 5 lat),
  • wyższym ryzykiem wystąpienia cukrzycowej kwasicy ketonowej (stan zagrożenia życia!),
  • podobnym ryzykiem powikłań mikroangiopatycznych (stopa cukrzycowa, retinopatia cukrzycowa, neuropatia).

UWAGA nr 3

Badania wskazują, że wczesna diagnoza i właściwe leczenie mogą znacznie poprawić długoterminowe rokowanie. Pamiętaj – cukrzyca długo “nie boli”, jeśli jednak jest rozpoznana zbyt późno, to prowadzi do bardzo poważnych, trudnych do udźwignięcia konsekwencji.

Podsumowanie

Cukrzyca LADA to autoimmunologiczna postać cukrzycy, która łączy cechy typu 1 i typu 2, rozwijająca się u dorosłych. Kluczowe dla rozpoznania są obecność autoprzeciwciał (szczególnie GADA), wiek powyżej 30 lat oraz początkowo zachowana funkcja komórek β.

LADA ma podłoże genetyczne i często współwystępuje z innymi chorobami autoimmunologicznymi. Wczesna diagnoza i właściwe leczenie mogą znacząco wpłynąć na rokowanie i spowolnić postęp choroby.

Jeśli zauważasz u siebie niepokojące objawy (wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, nieplanowaną utratę masy ciała) lub masz w rodzinie przypadki tego typu cukrzycy, nie zwlekaj z wykonaniem podstawowych badań i konsultacją z internistą lub diabetologiem.

Pamiętaj, że wczesne rozpoznanie pozwala na wdrożenie optymalnego leczenia i może uchronić Cię przed poważnymi powikłaniami.


Źródła

Rajkumar V, Levine SN. Latent Autoimmune Diabetes. [Updated 2024 Mar 1]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557897

Buzzetti R, Tuomi T, Mauricio D, Pietropaolo M, Zhou Z, Pozzilli P, Leslie RD. Management of Latent Autoimmune Diabetes in Adults: A Consensus Statement From an International Expert Panel. Diabetes. 2020 Oct;69(10):2037-2047. doi: 10.2337/dbi20-0017. Epub 2020 Aug 26. PMID: 32847960; PMCID: PMC7809717

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7809717

Pieralice S, Pozzilli P. Latent Autoimmune Diabetes in Adults: A Review on Clinical Implications and Management. Diabetes Metab J. 2018 Dec;42(6):451-464. doi: 10.4093/dmj.2018.0190. PMID: 30565440; PMCID: PMC6300440.

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6300440

Hu J, Zhang R, Zou H, Xie L, Zhou Z, Xiao Y. Latent Autoimmune Diabetes in Adults (LADA): From Immunopathogenesis to Immunotherapy. Front Endocrinol (Lausanne). 2022 Jul 21;13:917169. doi: 10.3389/fendo.2022.917169. PMID: 35937817; PMCID: PMC9350734.

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9350734

O’Neal KS, Johnson JL, Panak RL. Recognizing and Appropriately Treating Latent Autoimmune Diabetes in Adults. Diabetes Spectr. 2016 Nov;29(4):249-252. doi: 10.2337/ds15-0047. PMID: 27899877; PMCID: PMC5111528.

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35937817

Cytomegalia: objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie 

Cytomegalia to choroba wywoływana przez wirusa cytomegalii (CMV), który należy do rodziny herpeswirusów. W większości przypadków infekcja przebiega bezobjawowo lub łagodnie, ale niekiedy może prowadzić do poważnych powikłań. Szczególnie narażone są osoby z osłabioną odpornością oraz noworodki. Dowiedz się, jakie są objawy cytomegalii, jak ją rozpoznać oraz jak wygląda leczenie.

Spis treści:

  1. Cytomegalia – co to za choroba?
  2. Czym jest wirus CMV (cytomegalowirus)?
  3. Kto jest najbardziej narażony na zachorowanie?
  4. Cytomegalia – objawy u dorosłych i dzieci
  5. Cytomegalia u mężczyzn – charakterystyczne objawy
  6. Cytomegalia – objawy skórne i neurologiczne
  7. Cytomegalia wrodzona – co trzeba wiedzieć?
  8. Cytomegalia – badania i diagnostyka
  9. Jak rozpoznać zakażenie CMV?
  10. Jak leczyć cytomegalię?
  11. Jak długo cytomegalia jest zakaźna?
  12. Cytomegalia: objawy, przyczyny, leczenie – podsumowanie

Cytomegalia – co to za choroba?

Cytomegalia to zakaźna choroba wirusowa wywoływana przez cytomegalowirusa (CMV). Wyróżnia się:

  • cytomegalię wrodzoną – wirus jest przekazywany do rozwijającego się płodu przez łożysko,
  • cytomegalię okołoporodową – do zakażenia dochodzi podczas porodu siłami natury,
  • cytomegalię nabytą – do zakażenia dochodzi po urodzeniu.

Rezerwuarem cytomegalowirusa jest osoba zakażona. Patogen jest obecny w ślinie, łzach, moczu, nasieniu, wydzielinie z dróg rodnych, mleku kobiecym, krwi oraz przeszczepianych narządach. Do zakażenia dochodzi poprzez bezpośredni kontakt z płynami ustrojowymi, przetoczenie krwi, transplantację, a także w czasie ciąży, podczas porodu lub karmienia piersią.

Zakażenia cytomegalowirusem są częste. Szacuje się, że dotyczą nawet 40-80% populacji. Jednak w zdecydowanej większości przypadków przebiegają bezobjawowo lub bardzo łagodnie.

Czym jest wirus CMV (cytomegalowirus)?

Cytomegalowirus (CMV) należy do rodziny herpeswirusów – tej samej, co wirus opryszczki zwykłej czy ospy wietrznej i półpaśca. Jest to największy wirus, który powoduje zakażenia u człowieka.

Cytomegalowirus ma zdolność do replikacji w ludzkich komórkach i namnażania  się. Może pozostawać w formie uśpionej przez wiele lat. Do ponownej aktywacji dochodzi najczęściej w stanach obniżonej odporności. W momencie zakażenia produkowane są swoiste przeciwciała IgM i IgG, jednak ich obecność nie chroni przed reaktywacją CMV.

Biorąc po uwagę powyższe, wyróżnia się zakażenie CMV:

  • pierwotne – pierwsza styczność z wirusem CMV,
  • wtórne – ponowna aktywacja wirusa w organizmie,
  • reinfekcję – zakażenie nowym szczepem wirusa.

Wirus CMV jest wysoce odporny na działanie czynników środowiskowych. Okres wylęgania przy zakażeniu przez bezpośredni kontakt z płynami ustrojowymi nie jest znany (przyjmuje się, że średnio jest to 1–2 miesiące). Natomiast po przetoczeniu krwi cytomegalia ujawnia się w ciągu 3–12 tygodni, a po przeszczepieniu narządu czas ten wynosi 1–4 miesiące.

Kto jest najbardziej narażony na zachorowanie?

Wirus CMV może zaatakować każdego, jednak największe ryzyko rozwoju objawowej cytomegalii dotyczy głównie:

  • noworodków zakażonych w łonie matki (cytomegalia wrodzona),
  • kobiet w ciąży,
  • osób z obniżoną odpornością (np. pacjentów po przeszczepach, zakażonych wirusem HIV, osób przyjmujące leki immunosupresyjne),
  • pacjentów onkologicznych,
  • seniorów.

Ryzyko zakażenia cytomegalowirusem wzrasta przy bezpośrednim kontakcie z osobą chorą lub nosicielem. Nawet 70% dzieci uczęszczających do żłobka i przedszkola oraz 90% kobiet w wieku rozrodczym może mieć przeciwciała anty-CMV.

Cytomegalia – objawy u dorosłych i dzieci

W większości przypadków nie dochodzi do rozwoju objawowej cytomegalii. Najczęściej pierwotne zakażenie cytomegalowirusem przebiega bezobjawowo lub w postaci mononukleozy cytomegalowirusowej. Jej objawy to:

  • osłabienie i złe samopoczucie,
  • gorączka,
  • ból mięśni i stawów,
  • powiększenie węzłów chłonnych,
  • powiększenie wątroby.

>> Zobacz także: Mononukleoza zakaźna – choroba pocałunków

Cytomegalia u osób z obniżoną odpornością może objawiać się długotrwałą gorączką i przebiegać pod postacią zapalenia wątroby, zapalenia płuc, zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia nerek, zapalenia mózgu, zapalenia siatkówki czy zakażenia przewodu pokarmowego. Istnieje wysokie ryzyko ciężkiego przebiegu choroby i zgonu.

Objawy cytomegalii wrodzonej zależą głównie od tego, w którym momencie ciąży doszło do zakażenia oraz czy była to infekcja pierwotna, czy wtórna. Po urodzeniu są one obecne u 10% zakażonych noworodków.

Cytomegalia u mężczyzn – charakterystyczne objawy

Cytomegalia u mężczyzn zwykle przebiega w podobny sposób, jak u kobiet – bezobjawowo, w postaci mononukleozy cytomegalowirusowej lub w postaci narządowej. Należy jednak zdawać sobie sprawę, że CMV może pozostawać uśpiony w komórkach dróg moczowych i narządów płciowych, a tym samym przyczyniać się do problemów z płodnością.

Cytomegalia – objawy skórne i neurologiczne

Neurologiczne objawy cytomegalii to m.in.:

  • porażenie nerwów czaszkowych,
  • neuropatia,
  • zaburzenia świadomości,
  • bóle głowy,
  • zaburzenia osobowości,
  • napady padaczkowe,
  • niedowłady,
  • osłabienie siły mięśniowej.

Natomiast cytomegalia wrodzona może objawiać się osłabionym lub wzmożonym napięciem mięśniowym, drgawkami, wodogłowiem, małogłowiem, zwapnieniami śródmózgowymi, niedosłuchem, oczopląsem oraz zaburzeniami ze strony narządu wzroku (np. zaćmą).

Skórne objawy cytomegalii występują głównie w postaci wrodzonej. Mogą być to: osutka krwotoczna, drobne wybroczyny oraz żółtaczka.

Cytomegalia wrodzona – co trzeba wiedzieć?

Cytomegalia wrodzona rozwija się najczęściej, jeżeli kobieta uległa zakażeniu pierwotnemu w ciąży (lub tuż przed zajściem w ciążę). Średnie ryzyko transmisji na płód wynosi 50%. W przypadku zakażenia wtórnego jest to 1%.

U większości dzieci zakażonych wewnątrzmacicznie nie występują objawy cytomegalii zaraz po urodzeniu. Mogą natomiast pojawić się powikłania na późniejszym etapie życia (m.in. niedosłuch, opóźnienie rozwoju psychoruchowego, zaburzenia rozwoju mowy).

Zakażenie wirusem cytomegalii w ciąży może prowadzić do poronienia lub obumarcia płodu. Im wcześniej nastąpi infekcja, tym poważniejsze następstwa.

>> Zobacz także: Cytomegalia w ciąży i u noworodków: ryzyko, objawy i leczenie

Cytomegalia – badania i diagnostyka

Rozpoznanie cytomegalii opiera się o:

  • wywiad medyczny,
  • badanie fizykalne,
  • badania laboratoryjne.
Badanie genetyczne – wykrywanie DNA wirusa CMV (cytomegalia) banerek

Jak rozpoznać zakażenie CMV?

Rozpoznanie zakażenia cytomegalowirusem jest możliwe dzięki:

  • badaniom serologicznym (wykrycie swoistych przeciwciał klasy IgM i IgG),
  • badaniom genetycznym metodą Real Time-PCR (wykrycie materiału genetycznego wirusa – czyli DNA CMV),
  • badaniu histologicznemu – jest to złoty standard w diagnostyce narządowej cytomegalii.

Jak leczyć cytomegalię?

Leczenie cytomegalii zależy od stanu pacjenta. W przypadku mononukleozy cytomegalowirusowej prowadzona jest terapia objawowa. U osób z narządową postacią choroby stosuje się leki przeciwwirusowe, a leczenie odbywa się w warunkach szpitalnych. Dzieci z cytomegalią wrodzoną wymagają indywidualnej terapii prowadzonej długofalowo pod okiem wielu specjalistów.

Jak długo cytomegalia jest zakaźna?

CMV może utrzymywać się w płynach ustrojowych przez długi czas. Warto pamiętać, że źródłem zakażenia są również te osoby, które przechodzą infekcję bezobjawowo. W badaniach wykazano, że nawet w 30% przypadków wirus jest obecny w mleku matki do roku czasu.

Cytomegalia: objawy, przyczyny, leczenie – podsumowanie

  • Cytomegalia jest chorobą wywołaną przez zakażenie cytomegalowirusem (CMV).
  • Do zakażenia CMV może dojść poprzez bezpośredni kontakt z płynami ustrojowymi (np. nasieniem, moczem, śliną, krwią, mlekiem kobiecym), przetoczenie krwi, przeszczep narządu lub w czasie ciąży i podczas porodu.
  • W większości przypadków choroba przebiega bezobjawowo.
  • Cytomegalia jest groźna przede wszystkim dla osób z osłabioną odpornością oraz noworodków zakażonych wewnątrzmacicznie.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk


Bibliografia

  1. J. Kocięcki i in., Zakażenie wirusem cytomegalii – wybrane aspekty patologii klinicznej, Klinika Oczna 2007, 109, s. 74–78
  2. https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/157123,cytomegalia (dostęp 16.04.2025)
  3. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.1.22.1. (dostęp 16.04.2025)
  4. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/chorobyzakazne/67660,cytomegalia-u-dzieci (dostęp 16.04.2025)
  5. M. Sobolewska-Pilarczyk i in., Cytomegalia wrodzona — aktualne zalecenia dotyczące diagnostyki i terapii, Forum Medycyny Rodzinnej 2016, t. 10, nr 6, 309–313
  6. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6129377/ (dostęp 16.04.2025)
  7. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.6.2. (dostęp 16.04.2025)

Budowa i funkcje ucha. Z czego składa się ludzkie ucho?

Ucho ludzkie to jeden z najbardziej wyspecjalizowanych narządów w ciele człowieka. Dzięki niemu nie tylko słyszymy dźwięki, ale także utrzymujemy równowagę i orientację w przestrzeni. Choć na pierwszy rzut oka niewielkie i niepozorne, skrywa w sobie struktury współpracujące ze sobą, z niezwykłą dokładnością. Czym dokładnie jest ucho, z jakich części się składa?

Spis treści:

  1. Jak zbudowane jest ucho?
  2. Funkcje układu słuchowego: dlaczego tak właśnie jest zbudowane ucho?
  3. Budowa ucha: jak wpływa na proces słyszenia?
  4. Najczęstsze choroby układu słuchowego i ucha ludzkiego
  5. Budowa ucha a jego pielęgnacja: jak dbać o układ słuchowy?
  6. Budowa ucha ludzkiego: podsumowanie informacji

Jak zbudowane jest ucho?

Ucho to niezwykle precyzyjny i złożony narząd, który pełni podwójną funkcję — odpowiada zarówno za odbieranie dźwięków, jak i za utrzymanie równowagi. Zbudowane jest z trzech anatomicznych części:

  • ucha zewnętrznego;
  • ucha środkowego;
  • ucha wewnętrznego.

Należy pamiętać, że każda z nich spełnia ściśle określoną funkcję w procesie percepcji dźwięku.

>> Sprawdź: Ostre zapalenie ucha środkowego u dzieci – jeden z najczęstszych problemów małych dzieci

Budowa ucha zewnętrznego

Ucho zewnętrzne to pierwszy odcinek drogi słuchowej, odpowiedzialny za wychwytywanie i kierowanie fal dźwiękowych w głąb układu słuchowego. Składa się z dwóch elementów:

  • małżowiny usznej;
  • przewodu słuchowego zewnętrznego, który kończy się błoną bębenkową.

Małżowina uszna, utworzona z elastycznej chrząstki pokrytej cienką warstwą skóry, pełni funkcję „anteny”, zbierającej dźwięki z otoczenia i kierującej je do wnętrza przewodu. Sam przewód słuchowy ma długość około 2,5 cm i dzieli się na część chrzęstną (związaną z małżowiną) oraz kostną (przylegającą do kości skroniowej). Jego ściany wyścielone są skórą wyposażoną w gruczoły łojowe i woskowinowe oraz krótkie włosy, które pełnią funkcję ochronną przed zanieczyszczeniami.

Na końcu przewodu znajduje się błona bębenkowa — cienka, ale wytrzymała struktura o nieregularnym, eliptycznym kształcie, stanowiąca granicę między uchem zewnętrznym a środkowym.

Posiew z ucha zewnętrznego (tlenowo) banerek

Budowa ucha środkowego

Ucho środkowe to precyzyjnie zaprojektowana przestrzeń anatomiczna, zlokalizowana w kości skroniowej, która odgrywa kluczową rolę w przenoszeniu drgań dźwiękowych z ucha zewnętrznego do ucha wewnętrznego. Jego głównym elementem jest jama bębenkowa — wypełniona powietrzem, wąska komora, w której znajdują się trzy najmniejsze i najbardziej precyzyjne kosteczki ludzkiego ciała:

  • młoteczek;
  • kowadełko;
  • strzemiączko.

Tworzą one ruchomy łańcuch, który przekazuje drgania z błony bębenkowej na błonę okienka owalnego, wzmacniając jednocześnie dźwięk. Całość wspierają dwa drobne, ale istotne mięśnie:

  • mięsień napinacz błony bębenkowej;
  • mięsień strzemiączkowy.

Chronią one narząd słuchu przed nadmiernym natężeniem dźwięku. Integralną częścią ucha środkowego jest również trąbka słuchowa (Eustachiusza), łącząca jamę bębenkową z gardłem. Jej funkcją jest wyrównywanie ciśnienia po obu stronach błony bębenkowej, co umożliwia prawidłowe przewodzenie fal akustycznych.

>> To może Cię zainteresować: Zawroty głowy i ich możliwe przyczyny. Jakie badania należy przeprowadzić?

Budowa ucha wewnętrznego

Ucho wewnętrzne to najbardziej złożona część narządu słuchu, odpowiedzialna nie tylko za przetwarzanie dźwięków, ale także za utrzymanie równowagi. Składa się z dwóch współistniejących struktur:

  • błędnika kostnego;
  • błędnika błoniastego (mieszczącego się we wnętrzu błędnika kostneg).

Całość wypełniona jest specjalistycznymi płynami – perylimfą i endolimfą – których ruchy odgrywają kluczową rolę w przewodzeniu bodźców.

W skład błędnika kostnego wchodzą:

  • ślimak;
  • przedsionek;
  • trzy kanały półkoliste.

Ślimak, przypominający spiralnie zwiniętą muszlę, zawiera narząd Cortiego – precyzyjny zestaw komórek rzęsatych i podporowych, które przekształcają fale mechaniczne w impulsy nerwowe przesyłane do mózgu za pośrednictwem nerwu przedsionkowo-ślimakowego (VIII nerwu czaszkowego). Przedsionek i kanały półkoliste tworzą natomiast część statyczną błędnika, odpowiedzialną za rejestrowanie zmian położenia głowy i utrzymanie równowagi.

Funkcje układu słuchowego: dlaczego tak właśnie jest zbudowane ucho?

Układ słuchowy człowieka to precyzyjnie zaprojektowany system biologiczny, którego budowa bezpośrednio wynika z pełnionych funkcji – odbioru, wzmacniania, przekształcania i przekazywania dźwięków do mózgu. Każda z trzech głównych części ucha – zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne – odgrywa w tym procesie niezastąpioną rolę.

Małżowina uszna i przewód słuchowy stanowią pierwszy etap drogi akustycznej – kierują i wzmacniają fale dźwiękowe, które następnie wprawiają w drgania błonę bębenkową. Te mikroskopijne wibracje są przenoszone przez trzy kosteczki słuchowe – młoteczek, kowadełko i strzemiączko – do ucha wewnętrznego, gdzie strzemiączko porusza płyn wewnątrz ślimaka. Tam, w narządzie Cortiego, drgania mechaniczne zostają przekształcone w impulsy elektryczne, które przez nerw słuchowy trafiają do kory mózgowej.

Woskowina w uchu – czy spełnia jakąś funkcję?

Woskowina w uchu pełni szereg niezwykle istotnych funkcji ochronnych. Ta naturalna substancja powstaje w przewodzie słuchowym zewnętrznym jako mieszanka wydzielin gruczołów łojowych i apokrynowych oraz złuszczonych komórek naskórka.

Jej głównym zadaniem jest ochrona ucha przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi – zatrzymuje kurz, bakterie, a nawet drobne owady, zanim te dostaną się głębiej do struktur słuchowych. Co więcej, dzięki właściwościom natłuszczającym i lekko kwaśnemu odczynowi, wspomaga utrzymanie odpowiedniego nawilżenia nabłonka i hamuje rozwój patogenów.

>> Przeczytaj: Wybrane wskaźniki stanu zapalnego

Budowa ucha: jak wpływa na proces słyszenia?

To, jak słyszymy, wynika bezpośrednio z fizycznej i funkcjonalnej budowy ucha. Kształt małżowiny usznej umożliwia selektywny odbiór dźwięków z otoczenia, szczególnie tych dochodzących z przodu, co wpływa na lokalizację źródła dźwięku. Ucho środkowe, dzięki kosteczkom słuchowym i układowi dźwigni, wzmacnia fale dźwiękowe nawet 20-krotnie, zanim dotrą do ślimaka. Natomiast ślimak, dzięki swojej spiralnej budowie, rozkłada dźwięk na poszczególne częstotliwości, pozwalając nam słyszeć zarówno szept, jak i wysokie tony instrumentów muzycznych.

Najczęstsze choroby układu słuchowego i ucha ludzkiego

Zarówno u dzieci, jak i dorosłych, mogą występować różne dolegliwości obejmujące ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne:

  • zapalenie ucha środkowego – częsta infekcja, szczególnie u dzieci, początkowo wirusowa, a następnie bakteryjna. Może przybrać postać ostrą lub przewlekłą, prowadząc niekiedy do powikłań, takich jak perlak;
  • perlak ucha – przewlekłe zapalenie ucha środkowego z tworzeniem guza zapalnego;
  • zapalenie ucha zewnętrznego – często spowodowane urazem (np. patyczkiem higienicznym) lub infekcją bakteryjną bądź wirusową. Objawia się bólem, obrzękiem i świądem w przewodzie słuchowym;
  • niedosłuch – może mieć różne przyczyny: od przewlekłych infekcji u dzieci, przez uszkodzenia słuchu u dorosłych (np. hałas), aż po naturalne zmiany związane z wiekiem.

>> Zobacz: Utrata (brak) węchu i smaku – przyczyny, jak długo trwa, leczenie

Budowa ucha a jego pielęgnacja: jak dbać o układ słuchowy?

Ucho, jako niezwykle czuły i złożony narząd, wymaga szczególnej troski – zarówno pod względem higieny, jak i codziennej ochrony. Jego delikatna budowa sprawia, że niewłaściwe nawyki mogą łatwo prowadzić do podrażnień, infekcji, a nawet trwałych uszkodzeń słuchu. Dlatego warto świadomie dbać o układ słuchowy, kierując się zasadami zgodnymi z jego fizjologią:

  • chroń słuch przed hałasem – zarówno krótkotrwały, intensywny hałas, jak i długotrwała ekspozycja na głośne dźwięki (koncerty, hałaśliwe środowisko pracy) mogą prowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń. Używaj zatyczek do uszu lub słuchawek ochronnych;
  • unikaj patyczków kosmetycznych do czyszczenia – mimo że wydają się pomocne, mogą jedynie wpychać woskowinę głębiej, powodując jej zaleganie lub urazy mechaniczne. Zamiast tego warto sięgać po delikatne preparaty do higieny uszu dostępne w aptekach;
  • używaj słuchawek nausznych zamiast dokanałowych – te drugie działają zbyt blisko błony bębenkowej;
  • dbaj o profilaktykę – regularne wizyty u laryngologa i kontrola słuchu, szczególnie w przypadku podejrzenia niedosłuchu lub częstych infekcji, pozwolą na wczesne wykrycie problemów.

>> Sprawdź także: Dysmorfia – co to jest? Jakie są jej przyczyny i objawy?

Budowa ucha ludzkiego: podsumowanie informacji

Podsumowując:

  • ucho zewnętrzne obejmuje małżowinę uszną i przewód słuchowy zewnętrzny, który kończy się błoną bębenkową. Odpowiada za wychwytywanie i kierowanie fal dźwiękowych;
  • ucho środkowe to przestrzeń wypełniona powietrzem, w której znajdują się trzy kosteczki słuchowe (młoteczek, kowadełko, strzemiączko). Ich zadaniem jest wzmacnianie i przekazywanie drgań do ucha wewnętrznego;
  • ucho wewnętrzne tworzy błędnik kostny i błoniasty. Znajdują się tu ślimak – odpowiedzialny za odbiór i analizę dźwięków – oraz kanały półkoliste i przedsionek odpowiadające za utrzymanie równowagi;
  • całość współpracuje z nerwem przedsionkowo-ślimakowym (VIII nerwem czaszkowym), który przewodzi impulsy nerwowe do mózgu;
  • precyzyjna budowa ucha umożliwia zarówno odbiór dźwięków o różnym natężeniu, jak i kontrolę nad orientacją przestrzenną.

Zrozumienie, jak działa układ słuchowy, to pierwszy krok do jego skutecznej ochrony. Regularna profilaktyka, świadoma pielęgnacja i wczesna diagnostyka są kluczem do zachowania zdrowego słuchu na długie lata. Zadbaj o swoje uszy – wykonuj okresowe badania słuchu i nie lekceważ pierwszych objawów problemów!

Opieka merytoryczna: lek. Sara Aszkiełowicz


Bibliografia

  1. Poulton, S., Yau, S., Anderson, D., & Bennett, D. (2015). Ear wax management. Australian family physician, 44(10), 731–734.
  2. Dąbrowski P., Nawracające infekcje uszu, Choroby laryngologiczne w POZ, 2018.
  3. https://henrykskarzynski.pl/wp-content/uploads/2021/11/Sliwinska-Kowalska-M_Audiologia-kliniczna.pdf [dostęp: 13.04.2025]
  4. https://sound.eti.pg.gda.pl/student/pp/roz2.pdf [dostęp: 13.04.2025]
  5. http://wlf-info-platforma.wwsi.edu.pl/material/bsiInfoPlus/mibio/s2/bsiInfoPlus_mibio_s2_PoEdycjiUcho.pdf [dostęp: 13.04.2025]
  6. https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/jak-dbac-o-sluch [dostęp: 13.04.2025]

Stany lękowe – czym są i jakie są ich objawy? Przyczyny i leczenie

Stany lękowe, zaliczane do zaburzeń lękowych, charakteryzują się uczuciem intensywnego niepokoju i strachu oraz mogą wpływać na codzienne funkcjonowanie. Na czym polegają stany lękowe i w którym momencie strach przestaje być zdrową reakcją organizmu? Skąd się biorą stany lękowe i jak można je leczyć? Sprawdź, czym są stany lękowe, objawy tego zaburzenia oraz sposoby raczenia sobie z nimi – najważniejsze informacje znajdziesz w tym artykule.         

Spis treści:

  1. Co to są stany lękowe?
  2. Rodzaje zaburzeń lękowych
  3. Skąd się biorą stany lękowe?
  4. Objawy stanów lękowych
  5. Jak leczyć stany lękowe?  
  6. Stany lękowe – podsumowanie       

Co to są stany lękowe?

    Stany lękowe to zaburzenie związane z nieprawidłowym przetwarzaniem informacji. Należy odróżniać je od strachu, który jest naturalną reakcją organizmu na zagrożenie. Gdy jednak niepokój i lęk utrudnia lub wręcz uniemożliwia codzienne funkcjonowanie, konieczna jest konsultacja u specjalisty w celu diagnostyki, różnicowania z innymi zaburzeniami i chorobami oraz wdrożenia leczenia. Lęk w stanach lękowych może występować w różnych formach – od łagodnych, sporadycznych objawów po silne, przewlekłe zaburzenia, które znacząco utrudniają codzienne funkcjonowanie.

    >> Przeczytaj także: Nerwica – objawy, rodzaje, przyczyny, diagnostyka i leczenie

    Rodzaje zaburzeń lękowych

    Zgodnie z klasyfikacją ICD – 10, zaburzenia lękowe dzieli się na dwie grupy:

    • zaburzenia lękowe w postaci fobii (np. agorafobia, fobia społeczna, specyficzne fobie przed konkretnymi sytuacjami, przedmiotami czy zwierzętami);
    • inne zaburzenia lękowe: zaburzenia lękowe z napadami lęku, zaburzenia lękowe uogólnione, zaburzenia depresyjne i zaburzenia lękowe mieszane. 

    Fobie to silne, irracjonalne reakcje lękowe pojawiające się w określonych sytuacjach, prowadzące przede wszystkim do unikania źródła lęku. Do najczęściej spotykanych należy agorafobia – lęk przed przebywaniem w miejscach publicznych, otwartej przestrzeni, tłumie lub sytuacji, z której ucieczka może być utrudniona, fobia społeczna – lęk przed oceną ze strony innych, prowadzący do unikania sytuacji społecznych oraz specyficzne fobie, np. strach przed pająkami (arachnofobia), lataniem, wysokością, zastrzykami czy krwią. Pomimo świadomości irracjonalności lęku, osoba dotknięta nim nie potrafi go kontrolować.

    Jeśli chodzi o inne zaburzenia lękowe, zalicza się do nich zaburzenia o charakterze bardziej uogólnionym lub napadowym. Jest to między innymi zaburzenie lękowe z napadami paniki – charakteryzuje się nagłymi, nawracającymi napadami intensywnego lęku, któremu towarzyszą objawy somatyczne (kołatanie serca, duszność, uczucie dławienia się czy zawroty głowy), a także zaburzenie lękowe uogólnione – przewlekły i trudny do opanowania lęk, niezwiązany z konkretną sytuacją oraz zaburzenia depresyjne i lękowe mieszane – występujące równocześnie objawy lękowe i depresyjne, co uniemożliwia postawienie osobnej diagnozy.

    Stany lękowe mogą zatem różnić się pod względem formy i nasilenia, ich wspólną cechą jest to, że znacznie utrudniają normalne funkcjonowanie.

    >> Sprawdź także: Depresja. Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

    Skąd się biorą stany lękowe?

    Jeśli chodzi o stany lękowe, przyczyny można upatrywać zarówno wśród czynników genetycznych, jak i środowiskowych, a także indywidualnych. Dlatego tak ważna jest dokładna diagnoza różnicowa: właściwa identyfikacja źródła lęku pozwala dobrać odpowiedni sposób leczenia.

    Stany lękowe po śmierci bliskiej osoby mogą wiązać się z koniecznością przepracowania traumy i przejścia przez proces żałoby. Jeśli lęk jest objawem choroby somatycznej, przede wszystkim należy leczyć to schorzenie, a na stany lękowe zalecane są leki działające objawowo, by poprawić komfort życia pacjenta. Stany lękowe po alkoholu mogą pojawić się w wyniku uzależnienia, ale również być jego przyczyną – w pierwszej fazie uzależnienia alkohol może działać uspokajająco, jednak jest to działanie krótkotrwałe. Organiczne zaburzenia lękowe są z kolei spowodowane przez zmiany organiczne wywołujące dysfunkcje mózgu, związane z chorobami takimi jak udary, guzy mózgu czy padaczka.

    >> Poczytaj więcej: Badania wspierające leczenie alkoholizmu

    Objawy stanów lękowych

    Objawy stanów lękowych mogą obejmować zarówno aspekty psychiczne, jak i fizyczne. Po czym rozpoznaje się stany lękowe? Objawy somatyczne to przede wszystkim:

    • duszność,
    • kołatanie serca,
    • ból w klatce piersiowej,
    • zawroty głowy,
    • pocenie się,
    • drżenie ciała.

    Do objawów psychiczny zalicza się z kolei:

    • nadmierne zamartwianie się,
    • ciągłe poczucie niepokoju,
    • uczucie utraty kontroli, paniki,
    • trudności w zasypianiu lub utrzymaniu snu.

    Każdemu z nas zdarzyło się poczuć lęk w jakiejś sytuacji. Jeśli jednak powyższe objawy występują niezależnie od konkretnej sytuacji lub zdecydowanie utrudniają one funkcjonowanie, warto zwrócić się po pomoc do specjalisty.

    Podczas diagnozy osoby z podejrzeniem zaburzenia lękowego ważne jest wykluczenie chorób somatycznych o podobnym obrazie klinicznym oraz innych chorób psychiatrycznych. Podobne objawy może dawać m.in. nadczynność tarczycy i przytarczyc, choroby układu sercowo – naczyniowego i płuc, padaczka skroniowa czy przemijające napady niedokrwienia mózgu. Objawy podobne do stanów lękowych występują również w depresji, chorobie afektywnej dwubiegunowej, a także na skutek stosowania substancji takich jak kofeina, lewotryksyna, leki obkurczające naczynia krwionośne błony śluzowej nosa, a także w przebiegu zespołów odstawienia substancji psychoaktywnych.

    O ile stanów lękowych nie diagnozuje się poprzez badania krwi, warto wykonać je w celu wykluczenia innych dolegliwości, takich jak nadczynność tarczycy. Objawy silnego niepokoju może dawać również hipoglikemia reaktywna, czyli zmniejszenie stężenia glukozy we krwi. Badania takie jak krzywa cukrowa pozwalają zatem na wykluczenie chorób, których objawem może być silny niepokój i tym samym przyspieszają proces diagnozy.

    Osoby borykające się ze stanami lękowymi mogą zdecydować się na badania krwi w domu zamiast wizyty w punkcie pobrań.          

    Panel farmakogenetyka - badanie wariantów genetycznych (met. RT-PCR)

    Jak leczyć stany lękowe?         

    Sposobów leczenia stanów lękowych jest kilka, a wiele zależy od tego, dlaczego wystąpiły stany lękowe. Jak sobie radzić podpowie specjalista – psychiatra lub psycholog. Leczenie powinno być dostosowane do diagnozy oraz indywidualnych preferencji. Kompleksowe leczenie zaburzeń lękowych obejmuje zarówno psychoterapię, jak i farmakoterapię, jednak przy braku przeciwwskazań można wziąć pod uwagę preferencje osoby zgłaszającej się po pomoc i zastosować tylko oddziaływania psychologiczne lub leki.

    Pakiet zdrowie psychiczne podstwowy (13 badań) banerek

    Jakie leki stosuje się na stany lękowe? Leczenie to przede wszystkim stosowanie leków z grupy SSRI, SNRI oraz bupropin. W przypadku leków uspokajających z grupy benzodiazepin zalecane jest krótkie stosowanie ze względu na ryzyko uzależnienia. Wskazana jest również psychoedukacja – uświadomienie pacjentowi przyczyn jego dolegliwości oraz nauka metod radzenia sobie z lękiem, a także psychoterapia poznawczo–behawioralna. W terapii stosuje się  psychoedukację i formy oddziaływań umożliwiające redukcję stresu i napięcia oraz zwiększenie kontroli nad emocjami (m. in. treningi oddychania przeponowego, treningi relaksacyjne, trening autogenny Schultza).

    Pakiet zdrowie psychiczne rozszerzony (15 badań) banerek

    Stany lękowe – podsumowanie         

    • Stany lękowe to zaburzenia związane z nieprawidłowym przetwarzaniem informacji i nieprawidłowej reackji układu nerwowego.
    • Do zaburzeń lękowych zalicza się między innymi lęk uogólniony, fobie, zaburzenia paniczne i lęk społeczny.
    • Przyczyny lęków mogą być genetyczne, środowiskowe, a także związane z przebytymi wydarzeniami i traumami.
    • Objawy mogą być zarówno psychiczne(nadmierne zamartwianie się) jak i somatyczne (przyspieszony puls, duszności); aby wykluczyć ewentualne choroby, w których uczucie niepokoju to jeden z objawów, warto wykonać dodatkowe badania krwi.
    • Leczenie obejmuje terapię poznawczo – behawioralną z elementami relaksacyjnymi oraz farmakoterapię.

    Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski


    Bibliografia

    1. Nitka-Siemińska A. “Zaburzenia lękowe — charakterystyka i zasady leczenia” Forum Medycyny Rodzinnej 2014;8(1):37-43
    2. https://www.mp.pl/medycynarodzinna/artykuly/138122,zaburzenia-lekowe-paniczne
    3. https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/77401,zaburzenia-nerwicowe-lekowe-zwiazane-ze-stresem-i-pod-postacia-somatyczna

    Syndrom supermarketu – na czym polega i jak się objawia?

    Czy kiedykolwiek czułeś się źle lub miałeś zawroty głowy w sklepie? To może być tzw. supermarket syndrome (syndrom supermarketu) – zespół reakcji organizmu na złożone bodźce środowiskowe. Chociaż nie jest zaliczany do jednostek chorobowych w klasyfikacjach ICD czy DSM, pojawia się coraz więcej opisów przypadków złego samopoczucia podczas robienia zakupów. Dowiedz się, czym jest syndrom supermarketu oraz jakie są jego przyczyny i objawy.

    Spis treści:

    1. Czym jest syndrom supermarketu?
    2. Objawy supermarket syndrome
    3. Jakie są przyczyny syndromu supermarketu?
    4. Dlaczego w sklepach czuję zawroty głowy?
    5. Kto jest najbardziej narażony na syndrom supermarketu?
    6. Supermarket syndrome – podsumowanie

    Czym jest syndrom supermarketu?

    Syndrom supermarketu to zespół nieprzyjemnych dolegliwości, które pojawiają się u niektórych osób podczas przebywania w dużych sklepach lub centrach handlowych. Jest to określenie potoczne, a nie oficjalny termin medyczny.

    Syndrom supermarketu najczęściej przybiera postać zawrotów głowy. To złudzenie ruchu kołowego otoczenia lub całego ciała, kołysania, niestabilności lub braku równowagi.

    Zawroty głowy w sklepie mogą być częścią przewlekłych posturalno-percepcyjnych zawrotów głowy. To schorzenie neurologiczne, które objawia się uporczywymi zawrotami głowy, związanymi z postawą ciała i percepcją otoczenia. W tym przypadku dolegliwości są często wywołane zmianami w układzie równowagi, w tym w błędniku i strukturach odpowiadających za równowagę ciała.

    Czynnikami wyzwalającymi objawy syndromu supermarketu są intensywne doznania zmysłowe – m.in.:

    • duże obszary o różnorodnych wzorach (np. półki supermarketów),
    • specyficzne ruchy ciała (jednoczesne schylanie się i odwracanie głowy),
    • szybkie ruchy w tle (np. spowodowane filmami na dużych ekranach lub poruszającym się tłumem ludzi).

    Na pojawienie się objawów syndromu supermarketu może wpływać ogólny poziom stresu lub zmęczenia. Należy pamiętać, że u osób predysponowanych dolegliwości często pojawiają się nie tylko w dużych sklepach czy centrach handlowych, ale również na lotniskach, dworcach kolejowych i innych dużych przestrzeniach, gdzie występują intensywne i złożone bodźce sensoryczne.

    Syndrom supermarketu należy rozróżnić z atakami paniki czy nagłym pogorszeniem samopoczucia związanym np. ze spadkiem glukozy we krwi.

    Objawy supermarket syndrome

    Objawy syndromu supermarketu to:

    • zawroty głowy,
    • zaburzenia równowagi (uczucie chwiejności),
    • ból głowy (głównie o charakterze uciskowym lub pulsującym),
    • problemy z koncentracją,
    • dezorientacja,
    • uczucie zmęczenia lub osłabienia,
    • nudności i wymioty,
    • wzmożone pocenie się,
    • wzmożone wydzielanie śliny.

    Najczęściej objawy syndromu supermarketu ustępują po opuszczeniu pomieszczenia lub po przejściu do spokojniejszej części (np. z innym oświetleniem, bez muzyki, bez ekranów z filmami). U niektórych osób mogą utrzymywać się dłużej – nawet do końca dnia.

    Jakie są przyczyny syndromu supermarketu?

    Jedną z przyczyn syndromu supermarketu jest przestymulowanie. Centra handlowe to środowisko pełne intensywnych bodźców (m.in. sztuczne oświetlenie, jaskrawe kolory, hałas, muzyka, zapachy, tłum ludzi). Ich nadmiar może powodować, że układ nerwowy nie jest w stanie skutecznie przetwarzać wszystkich napływających informacji. W efekcie pojawia się uczucie dezorientacji, utraty kontroli, przytłoczenia oraz nasila się stres.

    Inną przyczyną syndromu supermarketu jest zaburzenie przetwarzania informacji wizualnych w ruchu. Długie, symetryczne alejki, przesuwające się obrazy i ruchome elementy (np. reklamy) mogą wywoływać błędne sygnały w układzie przedsionkowym, co prowadzi do pojawienia się zawrotów głowy i uczucia dezorientacji.

    Objawy syndromu supermarketu mogą pojawić się, gdy mózg zbyt mocno polega na sygnałach wzrokowych dla utrzymania równowagi, a za mało na informacjach z układu przedsionkowego i proprioceptywnego. W efekcie może błędnie uznać, że się poruszamy, gdy w rzeczywistości stoimy nieruchomo.

    Dlaczego w sklepach czuję zawroty głowy?

    Zawroty głowy w sklepie mogą wskazywać na syndrom supermarketu, gdy dolegliwości nie utrzymują się stale i nie występują w innych sytuacjach. Należy obserwować swój organizm, a w razie potrzeby ograniczyć ekspozycję na intensywne bodźce podczas robienia zakupów (np. wybierać mniejsze sklepy, udawać się na zakupy w tzw. godzinach ciszy lub w godzinach porannych, gdy nie ma jeszcze tłumów).

    Pakiet stres (12 badań) banerek

    Zawroty głowy pojawiające się nie tylko w sklepie lub zaczynające się podczas zakupów, ale utrzymujące się przez dłuższy czas, wymagają konsultacji z lekarzem. Konieczne jest przeprowadzenie badań diagnostycznych w celu wykluczenia innych zaburzeń i chorób. Lekarz może zlecić m.in. badania laboratoryjne z krwi (np. morfologię krwi, ocenę stężenia żelaza, ferrytyny, witaminy D, wapnia) i badania obrazowe (np. tomografię komputerową głowy).

    >> Zobacz także: Tężyczka utajona a stres i nerwica. Objawy, diagnostyka i leczenie przypadłości

    Kto jest najbardziej narażony na syndrom supermarketu?

    Na wystąpienie syndromu supermarketu szczególnie narażone są następujące grupy osób:

    • seniorzy,
    • osoby z zaburzeniami lękowymi,
    • osoby w spektrum autyzmu i nadwrażliwością sensoryczną,
    • osoby zmagające się z zaburzeniami neurologicznymi.

    Należy pamiętać, że złe samopoczucie lub zawroty głowy w supermarkecie wywołane nadmiarem bodźców mogą występować sporadycznie u każdej osoby.

    Supermarket syndrome – podsumowanie

    • Syndrom supermarketu to określenie na zespół objawów wywołany nadmiarem bodźców. Najczęściej pojawia się w dużych centrach handlowych – stąd jego nazwa.
    • Objawy syndromu supermarketu to m.in. zawroty głowy, zaburzenia równowagi, dezorientacja, ból głowy.
    • Na pojawienie się zawrotów głowy w supermarkecie szczególnie narażone są osoby starsze, z zaburzeniami lękowymi lub chorobami neurologicznymi.
    • Nawracające zawroty głowy w sklepie lub utrzymujące się objawy należy skonsultować z lekarzem i przeprowadzić diagnostykę w celu wykluczenia chorób wymagających leczenia.

    Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski


    Bibliografia

    1. Vestibular Disorders Association https://vestibular.org/article/coping-support/living-with-a-vestibular-disorder/visually-induced-dizziness-supermarket-syndrome/ (dostęp 10.04.2025)
    2. A.J. Sałacki, Zawroty głowy, Medycyna po Dyplomie 09/2018
    3. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/152911,zawroty-glowy-i-zaburzenia-rownowagi (dostęp 11.04.2025)
    4. https://medibas.pl/home/tematy-kliniczne/laryngologia/informacje-dla-pacjentow/ucho-wewnetrzne-i-narzad-rownowagi/utrzymujace-sie-posturalno-percepcyjne-zawroty-glowy-pppd (dostęp 11.04.2025)

    Czym są migdałki, gdzie się znajdują i jaką pełnią funkcję?

    Migdałki to małe, ale niezwykle ważne struktury, których rola w układzie odpornościowym wciąż bywa niedoceniana. Ich obecność ma kluczowe znaczenie zwłaszcza w dzieciństwie. Czym są migdałki podniebienne? Dlaczego się je wycina? Odpowiadamy!

    Spis treści:

    1. Migdałki w gardle: czym są?
    2. Gdzie są migdałki i czy każdy je ma?
    3. Jak wyglądają migdałki?
    4. Do czego służą migdałki? Funkcje tkanki w organizmie
    5. Migdałki u człowieka: kiedy się je wycina?
    6. Diagnostyka chorób migdałków podniebnych: jak przebiega?
    7. Migdałki w gardle: podsumowanie informacji

    Migdałki w gardle: czym są?

    Migdałki w gardle, choć często kojarzone głównie z infekcjami, odgrywają ważną rolę w pierwszej linii obrony organizmu. Są one częścią tzw. pierścienia chłonnego Waldeyera – strategicznie rozmieszczonego skupiska tkanki limfatycznej, zlokalizowanego na styku układu oddechowego i pokarmowego. W jego skład wchodzą m.in. migdałki:

    • podniebienne;
    • językowy;
    • gardłowy;
    • trąbkowe;
    • oraz pasma boczne i grudki chłonne tylnej ściany gardła.

    Tworzą one biologiczną barierę, która rozpoznaje i neutralizuje drobnoustroje trafiające do organizmu przez jamę ustną lub nos.

    Badanie posiew wymazu z jamy ustnej (tlenowo) banerek

    Gdzie są migdałki i czy każdy je ma?

    Migdałki to struktury zbudowane z tkanki limfatycznej, które posiada każdy człowiek – są obecne już od urodzenia i pełnią ważną funkcję w układzie odpornościowym. Rozmieszczone są w obrębie górnych dróg oddechowych i pokarmowych, gdzie wspólnie tworzą tzw. pierścień gardłowy Waldeyera – układ anatomiczny przypominający ochronny pierścień wokół gardła.

    Najczęściej identyfikowaną strukturą migdałków są migdałki podniebienne, widoczne po obu stronach gardła, które można łatwo zauważyć, otwierając szeroko usta. Oprócz nich wyróżnia się migdałek gardłowy (często nazywany „trzecim migdałkiem”; zlokalizowany jest w części nosowej gardła), migdałki trąbkowe znajdujące się przy ujściu trąbek słuchowych oraz migdałek językowy na nasadzie języka. Choć z wiekiem migdałki mogą ulec częściowemu zanikowi, każdy z nas je posiada – są bowiem nieodłącznym elementem układu immunologicznego, zwłaszcza istotnym w dzieciństwie, kiedy odporność dopiero się kształtuje.

    >> To może Cię zainteresować: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?

    Jak wyglądają migdałki?

    Migdałki to niewielkie struktury o gąbczastej, nieco pofałdowanej powierzchni, zbudowane z tkanki limfatycznej – ich wygląd może przypominać małe, różowawe lub lekko czerwone „poduszeczki” zlokalizowane w tylnej części gardła. Najłatwiej zauważyć migdałki podniebienne, które widoczne są po obu stronach gardła po szerokim otwarciu ust – szczególnie u dzieci, u których są one zazwyczaj bardziej wyraźne.

    Do czego służą migdałki? Funkcje tkanki w organizmie

    Wiele osób zadaje sobie pytanie: po co są migdałki? Pełnią istotną funkcję w obrębie układu odpornościowego, zwłaszcza w okresie dzieciństwa, kiedy organizm dopiero uczy się rozpoznawać i zwalczać patogeny. Migdałki stanowią biologiczną barierę ochronną zlokalizowaną w obrębie górnych dróg oddechowych i pokarmowych, gdzie jako pierwsze mają kontakt z wirusami, bakteriami oraz alergenami wnikającymi do organizmu.

    Ich podstawową rolą jest inicjowanie odpowiedzi immunologicznej poprzez aktywację limfocytów oraz produkcję przeciwciał. Dzięki temu zdrowe migdałki wspomagają rozwój tzw. pamięci immunologicznej, kluczowej dla długoterminowej odporności. Wraz z wiekiem ich aktywność fizjologicznie maleje – migdałek gardłowy ulega zwykle inwolucji około 5. roku życia, następnie stopniowo dezaktywują się migdałki podniebienne i językowy. Choć ich funkcja obronna w dorosłości jest mniej znacząca, nadal stanowią one ważny element nadzoru immunologicznego w obrębie gardła i nosogardzieli.

    >> Sprawdź: Jak objawia się przerost migdałka gardłowego u dziecka?

    Migdałki u człowieka: kiedy się je wycina?

    Decyzja o chirurgicznym usunięciu migdałków, czyli tonsillektomii, podejmowana jest w sytuacjach, gdy ich funkcja immunologiczna zostaje zaburzona, a obecność migdałków prowadzi do powtarzających się infekcji, przewlekłych stanów zapalnych lub poważnych trudności w oddychaniu. U dzieci częstym wskazaniem jest przerost migdałka gardłowego, który może powodować nawracające zapalenia ucha, niedosłuch, a nawet bezdechy senne – zjawisko groźne, ponieważ prowadzi do przewlekłego niedotlenienia i zaburzeń rozwoju.

    U dorosłych migdałki podniebienne mogą stać się siedliskiem przewlekłych infekcji, stanowiąc źródło ciągłych angin, bólów gardła i gorączek, które nie reagują na leczenie farmakologiczne. W takich przypadkach migdałki, zamiast chronić, stają się obciążeniem dla organizmu.

    Inne istotne wskazania do zabiegu to trudności w połykaniu, zaburzenia snu, a także podejrzenia zmian nowotworowych. Tonsillektomia, przeprowadzana przez specjalistę otorynolaryngologa, często przynosi znaczną poprawę jakości życia – łagodząc objawy, zmniejszając liczbę infekcji i poprawiając komfort oddychania oraz snu.

    >> Zobacz: Angina – objawy, diagnostyka, leczenie

    Diagnostyka chorób migdałków podniebnych: jak przebiega?

    Podstawą rozpoznania jest wywiad medyczny oraz ocena zmian widocznych w badaniu wziernikowym jamy ustnej i gardła. Charakterystyczne cechy to m.in.:

    • zaczerwienienie łuków podniebiennych;
    • obecność wydzieliny lub nalotu w kryptach migdałków;
    • powiększenie migdałków;
    • ograniczenie ruchomości spowodowane zrostami.

    U części pacjentów stwierdza się także powiększenie i tkliwość węzłów chłonnych podżuchwowych. W celu potwierdzenia stanu zapalnego lekarz może zlecić badania laboratoryjne – typowo obserwuje się przyspieszony OB, podwyższone stężenie CRP czy wzrost miana ASO, świadczący o przebytej infekcji paciorkowcowej.

    Kluczowym elementem w rozpoznaniu stanów zapalnych migdałków, zwłaszcza anginy o etiologii paciorkowcowej (Streptococcus pyogenes), jest posiew wymazu z gardła – uznawany za tzw. złoty standard diagnostyczny. Prawidłowo wykonany wymaz, posiany na odpowiednie podłoże, charakteryzuje się bardzo wysoką czułością i swoistością, sięgającą 90-95%.

    Fałszywie ujemne wyniki zdarzają się rzadko i zwykle są efektem niewłaściwej techniki pobrania materiału lub wcześniejszego stosowania antybiotyków. Coraz częściej wykorzystywane są również szybkie testy antygenowe (tzw. testy kasetkowe), oparte na metodzie immunochromatograficznej, które umożliwiają wykrycie S. pyogenes w ciągu kilku minut.

    Morfologia banerek

    Migdałki w gardle: podsumowanie informacji

    Podsumowując, migdałki stanowią istotny element układu immunologicznego. Ich prawidłowe działanie jest szczególnie ważne w wieku dziecięcym, jednak w określonych przypadkach mogą same stać się źródłem przewlekłych dolegliwości. Przerost, częste infekcje czy trudności w oddychaniu powinny skłonić do konsultacji specjalistycznej i wdrożenia odpowiedniej diagnostyki. W trosce o zdrowie – nie ignoruj objawów, które mogą świadczyć o zaburzonych funkcjach migdałków.

    Opieka merytoryczna: lek. Sara Aszkiełowicz


    Bibliografia

    1. Czarnecka P., Janoska-Jaździk M., Zagor M., Przerost migdałków, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2018.
    2. Czarnecka P., Janoska-Jaździk M., Zagor M., Zapalenie gardła i migdałków, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2015.
    3. https://www.czytelniamedyczna.pl/1154,uklad-chlonny-gardla-ogolna-charakterystyka.html [dostęp: 09.04.2025]
    4. https://poradniklaryngologii.pl/w-jakim-wieku-usuwa-sie-trzeci-migdal/ [dostęp: 09.04.2025]