Sklep
Strona główna Blog Strona 27

Nefropatia toczniowa – wszystko, co musisz wiedzieć

Anna Kołtyś
-
0
Nefropatia toczniowa – wszystko, co musisz wiedzieć

Nefropatia toczniowa, zwana również toczniowym zapaleniem nerek, to jedno z najpoważniejszych powikłań tocznia rumieniowatego układowego (TRU). Stanowi ona główną przyczynę śmiertelności wśród pacjentów zmagających się z tą chorobą.

Nefropatia może prowadzić do uszkodzenia nerek, zaburzeń ich funkcjonowania, a w konsekwencji – do poważnych komplikacji zdrowotnych. W tym artykule wyjaśniamy, czym jest nefropatia toczniowa, jakie są jej objawy i przyczyny, jak przebiega proces diagnostyczny oraz jakie metody leczenia są dostępne.

Spis treści:

  1. Czym jest nefropatia toczniowa?
  2. Objawy nefropatii toczniowej
  3. Przyczyny nefropatii toczniowej
  4. Diagnostyka nefropatii toczniowej
  5. Rola autoprzeciwciał w nefropatii toczniowej
  6. Leczenie nefropatii toczniowej
  7. Podsumowanie

Czym jest nefropatia toczniowa?

Nefropatia toczniowa rozwija się w wyniku zajęcia nerek w przebiegu tocznia rumieniowatego układowego. TRU to choroba o podłożu autoimmunizacyjnym, która może atakować wiele układów i narządów w organizmie. Jednym z jej poważniejszych powikłań jest właśnie nefropatia toczniowa, która może dotyczyć nawet 60% pacjentów z TRU! W większości przypadków choroba ujawnia się w ciągu pierwszych pięciu lat od postawienia diagnozy.

Toczniowe zajęcie nerek obejmuje przede wszystkim kłębuszki nerkowe, choć zmiany chorobowe mogą dotyczyć także cewek nerkowych oraz tkanki miąższowej. Proces ten może prowadzić do poważnego uszkodzenia nerek, zaburzenia ich funkcji, a w skrajnych przypadkach – do niewydolności nerek.

Objawy nefropatii toczniowej

Objawy nefropatii toczniowej mogą być złożone i często rozwijają się stopniowo. Należy jednak pamiętać, że w niektórych przypadkach choroba może postępować gwałtownie, prowadząc do niewydolności nerek. Do najczęstszych symptomów należą:

  • nieprawidłowe wyniki badań moczu – obecność białka (białkomocz), erytrocytów (krwinkomocz) czy wałeczków ziarnistych,
  • zmiany w wyglądzie moczu – pojawienie się piany (świadczącej o obecności białka) lub ciemniejszy kolor,
  • obrzęki – zwłaszcza w okolicach twarzy, stóp, kostek i podudzi,
  • podwyższone ciśnienie krwi – często wynikające z uszkodzenia nerek,
  • zmęczenie, bóle stawów, gorączka – objawy ogólne związane z aktywnością tocznia w organizmie,
  • rumień na twarzy w kształcie motyla – charakterystyczny dla pacjentów z toczniem rumieniowatym układowym.

Warto podkreślić, że powyższe objawy nie muszą występować jednocześnie. Dlatego kluczowe znaczenie ma szybka reakcja w przypadku pojawienia się niepokojących symptomów oraz regularne monitorowanie stanu zdrowia.

Przyczyny nefropatii toczniowej

Bezpośrednią przyczyną nefropatii toczniowej są reakcje autoimmunologiczne charakterystyczne dla tocznia rumieniowatego układowego. Układ immunologiczny (odpornościowy) zamiast chronić organizm, atakuje jego własne tkanki i komórki. W wyniku tych nieprawidłowych reakcji dochodzi do produkcji autoprzeciwciał, które niszczą tkanki organizmu.

W przypadku nefropatii toczniowej celem ataku stają się nerki, a konkretnie kłębuszki nerkowe. Autoprzeciwciała łączą się z innymi cząsteczkami, tworząc tzw. kompleksy immunologiczne, które odkładają się w kłębuszkach nerkowych. To prowadzi do rozwoju procesu zapalnego, którego konsekwencją są stopniowe uszkodzenia i zakłócenia funkcji filtracyjnych kłębuszków nerkowych.

W grupie ryzyka zachorowania na nefropatię toczniową są przede wszystkim osoby chore na toczeń rumieniowaty układowy. Większość pacjentów z TRU to kobiety, a nefropatia toczniowa najczęściej rozwija się u młodych kobiet w wieku od 20. do 40. r.ż.

Diagnostyka nefropatii toczniowej

Rozpoznanie nefropatii toczniowej wymaga wykrycia zmian w nerkach u pacjenta z uprzednio zdiagnozowanym TRU, przy jednoczesnym wykluczeniu innych możliwych przyczyn uszkodzenia nerek. Kluczowe elementy diagnostyki to:

  • biopsja nerki – jest to podstawowe badanie diagnostyczne, pozwalające ocenić rodzaj i stopień uszkodzenia nerek,
  • badania laboratoryjne – istotne nieprawidłowości obejmują:
    • białkomocz,
    • krwinkomocz,
    • obniżenie współczynnika filtracji kłębuszkowej (eGFR),
    • obecność we krwi specyficznych dla TRU autoprzeciwciał, takich jak przeciwciała przeciwjądrowe (ANA), np. anty-dsDNA.

Zgodnie z aktualnymi rekomendacjami rozpoznanie nefropatii toczniowej wymaga potwierdzenia zmian w biopsji nerki oraz wykazania obecności przeciwciał przeciwjądrowych.

Dzięki tym metodom diagnostycznym możliwa jest precyzyjna ocena zmian w nerkach i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Jest to kluczowe dla ochrony funkcji nerek u pacjentów z toczniem rumieniowatym układowym.

Badanie przeciwciał anty-dsDNA

Rola autoprzeciwciał w nefropatii toczniowej

W nefropatii toczniowej charakterystyczna jest obecność przeciwciał przeciwjądrowych (ANA), które występują nawet u 90% pacjentów z toczniem rumieniowatym układowym. W diagnostyce choroby kluczowe znaczenie mają nie tylko ANA jako test przesiewowy, ale także specyficzne autoprzeciwciała należące do tej grupy, takie jak:

  • przeciwciała anty-dsDNA – służące również do monitorowania aktywności choroby,
  • przeciwciała anty-Sm,
  • przeciwciała przeciw nukleosomom,
  • przeciwciała antyfosfolipidowe – obejmujące przeciwciała antykardiolipinowe oraz  przeciwko β2-glikoproteinie 1, które mogą występować w przebiegu TRU.
przeciwciała przeciwjądrowe ANA

Leczenie nefropatii toczniowej

Leczenie nefropatii toczniowej ma na celu zahamowanie toczącego się stanu zapalnego, ochronę nerek przed dalszym uszkodzeniem i poprawę ich funkcjonowania. Główne metody terapii to:

  • leki immunosupresyjne,
  • kortykosteroidy,
  • inhibitory ACE i blokery receptora angiotensyny II,
  • zmiana stylu życia – dieta niskosodowa i niskobiałkowa, unikanie stresu oraz regularne ćwiczenia fizyczne wspierają leczenie.

Podsumowanie

Nefropatia toczniowa to poważne powikłanie tocznia rumieniowatego układowego, które może prowadzić do uszkodzenia nerek i poważnych konsekwencji zdrowotnych. Wczesne rozpoznanie oraz odpowiednie leczenie odgrywają kluczową rolę w zapobieganiu rozwojowi niewydolności nerek.

Jeśli chorujesz na toczeń rumieniowaty układowy lub zauważysz u siebie objawy mogące świadczyć o problemach z nerkami, regularnie monitoruj swój stan zdrowia. Konsultacja z lekarzem i wykonanie odpowiednich badań umożliwiają szybkie wykrycie ewentualnych zmian i wdrożenie skutecznej terapii. Zdrowie zaczyna się od świadomości – zadbaj o nie już dziś!

Piśmiennictwo

  1. https://www.mp.pl/pacjent/nefrologia/choroby/chorobyudoroslych/166687,toczniowe-zapalenie-nerek (dostęp 03.01.2025)
  2. https://laboratorium.info.pl/autoimmunologia/nefrologia/nefropatia-toczniowa/ (dostęp 03.01.2025)
  3. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.16.3 (dostęp 03.01.2025)
  4. Nowicki M., Nowości w leczeniu nefropatii toczniowej – woklosporyna, Nefrol. Dial. Pol. 2024; 28: 21–26 (dostęp 03.01.2025)

Dieta bezglutenowa – co jeść a czego unikać? Przykładowy jadłospis i przepisy

Magdalena Konowrocka
-
0
Dieta bezglutenowa – co jeść a czego unikać? Przykładowy jadłospis i przepisy

Dieta bezglutenowa polega na eliminacji z pożywienia glutenu, występującego  w ziarnach zbóż pszenicy, żyta i jęczmienia. Z niniejszego artykułu dowiemy się, na czym polega dieta bezglutenowa, poznamy zasady jej stosowania, zalety, a jakie przeciwskazania.

Spis treści:

  1. Dieta bezglutenowa – na czym polega i kiedy należy ją stosować?
  2. Zasady i zalecenia stosowania diety bezglutenowej
  3. Dieta bezglutenowa – przeciwskazania, kto nie powinien jej stosować?
  4. Dieta bezglutenowa – zawartość glutenu w poszczególnych produktach
  5. Dieta bezglutenowa a niedobór witamin i minerałów
  6. Dieta bezglutenowa – jadłospis, przykładowe przepisy
  7. Dieta bezglutenowa – podsumowanie

Dieta bezglutenowa – na czym polega i kiedy należy ją stosować?

Dieta bezglutenowa najczęściej stosowana jest w leczeniu celiakii, nietolerancji glutenu i nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten.

Dieta bezglutenowa polega na całkowitym wyeliminowaniu z codziennych posiłków produktów zawierających gluten:

  • Unikamy wszelkich przetworów zbożowych zawierających w swoim składzie pszenicę, żyto czy jęczmień oraz ich mieszanki, a także tych produktów spożywczych, do których gluten może być dodany.
  • Produkty glutenowe muszą zostać zastąpione przez ich bezglutenowe odpowiedniki np. grykę, kukurydzę, komosę ryżową, kaszę jaglaną.
  • Korzystamy z surowców naturalnie niezawierających glutenu lub takich, z których gluten został usunięty na drodze technologicznej.
  • Za żywność bezglutenową uznaje się produkty, w których zawartość glutenu nie przekracza 20 mg/kg. Oznaczone są one napisem „produkt bezglutenowy” lub „produkt nie zawiera glutenu” lub symbol przekreślonego kłosa na opakowaniu.
  • Czytamy etykiety, aby upewnić się, że produkty, które chcemy zakupić nie zawierają glutenu lub dodatku glutenu.
  • Dbamy o odpowiedni sposób przechowywania żywności bezglutenowej oraz przygotowywania bezglutenowych posiłków, tak aby uniknąć ich wtórnego zanieczyszczenia glutenem.

Zasady i zalecenia stosowania diety bezglutenowej

W przypadku celiakii ścisłe przestrzeganie diety bezglutenowej przez całe życie oraz zachowanie higieny bezglutenowej, czyli:

  • korzystamy z oddzielnych desek do krojenia i przygotowania pokarmów, noży i przyborów kuchennych,
  • przed dokonaniem zakupu produktów spożywczych, czytamy etykiety ze składem produktu aby upewnić się, że nie zawiera on glutenu,
  • zwracamy szczególną uwagę na zawarte na opakowaniach informacje typu „może zawierać śladowe ilości glutenu”, „może zawierać zboża zawierające gluten”, „w zakładzie pakowane są produkty zawierające gluten”,
  • jeżeli artykuł spożywczy zawiera białko roślinne niewiadomego pochodzenia, rezygnujemy z jego zakupu,
  • kontrowersyjnym zbożem w diecie bezglutenowej jest owies – często jest zanieczyszczony glutenem (np. produkcja na tej samej linii produkcyjnej); owies nawet w tzw. wersji bezglutenowej u części osób chorych na celiakię wywołuje dolegliwości.

Ze względu na swoje właściwości gluten jest powszechnie stosowany w produkcji żywności jako substancja:

  • wiążąca wodę,
  • emulgująca,
  • stabilizująca,
  • jako nośnik aromatów i przypraw.

Dlatego też, gluten może występować w różnych produktach – chipsach, kiełbasach, wędlinach podrobowych – pasztetach, salcesonie, zupach i sosach z proszku, dressingach, alkoholu, gumach do żucia. Gluten może być wykorzystywany do produkcji leków oraz suplementów diety.

Czytanie etykiet to nawyk absolutny, nawet gdy stale kupujemy ten sam produkt i mamy pewność, że nie zawiera on glutenu, należy co jakiś czas sprawdzać jego skład. Czasami producenci mogą zmienić swoje receptury.

Dieta bezglutenowa powinna być zgodna z zasadami zdrowego żywienia. Konieczność wprowadzenia diety bezglutenowej, nie oznacza radykalnych zmian w codziennym jadłospisie:

  • powinno się spożywać 4-5 dobrze zbilansowanych posiłków,
  • zawsze do godziny od wstania jeść śniadanie, ostatni posiłek spożywać na ok 3h przed snem,
  • pijemy wodę niegazowaną 1,5l/kobiety a 2l/mężczyźni na dobę,
  • ważny jest całokształt diety, jakość wybieranych produktów i ich urozmaicenie.

Na diecie bezglutenowej, można spożywać takie same dania, jak w diecie tradycyjnej – makarony, pierogi czy ciasta przygotowane przy użyciu mąki bezglutenowej. Wiele popularnych dań to dania bezglutenowe np. kluski śląskie czy popularna zupa pomidorowa z ryżem.

Regularna, codzienna aktywność fizyczna:

  • minimum 30 minut regularnej aktywności – spacer, szybki marsz, basen, ćwiczenia indywidulane lub grupowe,
  • codzienna aktywność – spacer do pacy zamiast jazdy samochodem (jeśli to możliwe), wybór schodów zamiast windy, proste czynności życia codziennego przynoszą korzyści dla zdrowia,

Remisja objawów występuje u 75% osób chorych na celiakię po roku diety bezglutenowej. Natomiast od wprowadzenia restrykcyjnej diety bezglutenowej już po kilku pierwszych tygodniach jej stosowania obserwuje się poprawę samopoczucia oraz stanu zdrowia.

Dieta bezglutenowa – przeciwskazania, kto nie powinien jej stosować?

Należy podkreślić, że gluten zdrowym ludziom nie szkodzi. Jak każda dieta eliminacyjna, dieta bezglutenowa niesie ze sobą różnego rodzaju zagrożenia. Osoby, które ją stosują, często wykluczają przetwory zbożowe w ogóle lub korzystają z wysokoprzetworzonych produktów przeznaczonych dla osób nietolerujących glutenu, nie zwracając uwagi na ich wartość odżywczą. W konsekwencji nieprawidłowe stosowanie diety bezglutenowej może być przyczyną niedoborów składników odżywczych, których dobrym źródłem są produkty ze zbóż glutenowych.

Pogląd, że dieta bezglutenowa działa odchudzająco, nie ma żadnego uzasadnienia. To nadwyżka spożywanych kalorii odpowiada za przybieranie na wadze, zaś sam gluten nie ma z tym nic wspólnego.

Produkty bezglutenowe mają często podobną, a nawet większą wartość energetyczną w porównaniu z podobnymi wyrobami ze zbóż glutenowych – np. 100 g bagietki bezglutenowej dostarcza 373 kcal, a taka sama ilość tradycyjnej bagietki 283 kcal.

Zdrowe diety zawierają gluten – jedna z najzdrowszych diet na świecie – dieta śródziemnomorska preferuje pełnoziarniste produkty ze zbóż glutenowych. Ich spożycie wspomaga w leczeniu nadciśnienia tętniczego oraz zmniejsza ryzyko zachorowania na niektóre typy nowotworów.

Stosowanie diety bezglutenowej, powinno wynikać ze wskazań medycznych. Decyzja o jej wprowadzeniu powinna być skonsultowana z lekarzem. Wykluczenie glutenu może być przyczyną trudności diagnostycznych w przypadku rzeczywistego istnienia chorób związanych z wrażliwością na dane białko.

Pakiet monitorowanie diety bezglutenowej (2 badania)

Dieta bezglutenowa – zawartość glutenu w poszczególnych produktach

dieta bezglutenowa
Zawartość glutenu w poszczególnych produktach. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej

Dieta bezglutenowa a niedobór witamin i minerałów

U chorych z nadwrażliwością na gluten, alergią a zwłaszcza u osób z celiakią w początkowym okresie wprowadzania diety, może być potrzebna suplementacja np.:

Zawsze jednak należy skonsultować się z lekarzem, który określi dawkę i rodzaj brakujących witamin czy minerałów.

Dieta bezglutenowa – jadłospis, przykładowe przepisy

I śniadanie

Bułka kukurydziana z jajkiem na twardo i pomidorem oraz posiekanym szczypiorkiem i kiełkami rzodkiewki.

II śniadanie

Jaglanka na mleku migdałowym z truskawkami, nasiona babki płesznik.

Obiad

Udziec pieczony z indyka. Podane z kaszą gryczaną niepaloną oraz z surówką z kiszonej kapusty, cebuli, marchewki i jabłka.

Podwieczorek

Warzywa pieczone w piekarniku lub grillowane na patelni (do wyboru burak, marchew, pietruszka, pieczarki, cukinia lub bakłażan).

Kolacja

Zupa krem z białych warzyw (kalafior/ziemniaki/pietruszka), na bulionie. Posypane uprażonymi pestkami dyni. Podajemy z grzanką z chleba gryczanego, polanego kilkoma kroplami oliwy i posmarowanego świeżym ząbkiem czosnku.

Dieta bezglutenowa – podsumowanie

Produkty bezglutenowe jedynie pod względem wartości energetycznej są zbliżone do tradycyjnych glutenowych. Potrafią się znacznie różnić pod względem zawartości niektórych składników pokarmowych. Wśród produktów bezglutenowych najbogatsza w witaminy i składniki mineralne jest mąka gryczana, natomiast gryka obfituje w białko i błonnik.

Aby dieta bezglutenowa była prawidłowo zbilansowana, nie dochodziło do niedoborów witamin i składników mineralnych należy zasięgnąć porady lekarza oraz przez jakiś czas być pod opieką dietetyka.

Nie zaleca się eliminacji glutenu przed postawieniem ostatecznej diagnozy lekarskiej.

Bibliografia

  1. Dieta bezglutenowa. Co wybrać?. (red. H. Kunachowicz). Wyd. 2. PZWL Warszawa 2015. (dostęp 02.01.2025)
  2. Celiakia i dieta bezglutenowa. Praktyczny poradnik. (red. G. Konińska, A. Marczewska, M. Źródlak). Polskie Stowarzyszenie Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej. Wydanie IX. Warszawa 2013. (dostęp 02.01.2025)
  3. Celiakia. Dieta bezglutenowa. Wiedzieć więcej 2016. Stowarzyszenie Przyjaciół Chorych na Celiakię „Przekreślony Kłos”, Bydgoszcz 2016. (dostęp 02.01.2025)
  4. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej „Dieta bezglutenowa”. (dostęp 02.01.2025)

Wątroba – budowa, funkcje, najczęstsze choroby

Angelika Janowicz
-
0
Wątroba – budowa, funkcje, najczęstsze choroby

Wątroba to jeden z najważniejszych narządów w naszym ciele, pełniący wiele istotnych funkcji dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Bez jej sprawnej pracy niemożliwe byłoby m.in. skuteczne usuwanie toksyn, trawienie tłuszczów. Dlatego niezwykle ważne jest dbanie o jej prawidłowe funkcjonowanie i odpowiednie leczenie, gdy pojawią się niepokojące dolegliwości. Sprawdź, za co odpowiada wątroba, gdzie się znajduje oraz jakie są najczęstsze choroby wątroby i ich objawy.

Spis treści:

  1. Budowa wątroby
  2. Czy wątroba boli?
  3. Funkcje wątroby
  4. Objawy chorej wątroby
  5. Choroby wątroby
  6. Diagnostyka chorób wątroby

Budowa wątroby

Wątroba jest częścią układu pokarmowego. To największy narząd w jamie brzusznej i największy gruczoł u ludzi. Jej przeciętna masa u osoby dorosłej wynosi około 1,5 kg, a różnice w jej masie mogą występować w zależności od płci. 

W budowie wątroby wyróżnia się 4 płaty: prawy, lewy, czworoboczny i ogoniasty. Ich granice są wydzielone przez bruzdy – poprzeczną, podłużną lewą i podłużną prawą.

Bruzda poprzeczna ma długość około 5 cm. Jest określana mianem wrót wątroby. To właśnie w tym miejscu do wątroby wchodzą nerwy, tętnica wątrobowa i żyła wrotna, a wychodzą naczynia limfatyczne i przewód wątrobowy.

Krew do wątroby płynie przez 2 naczynia krwionośne – tętnicę wątrobową i żyłę wrotną. Pierwsza z nich doprowadza krew bogatą w tlen. Natomiast żyła wrotna dostarcza krew z układu pokarmowego.

Wątroba jest otoczona cienką, ale wytrzymałą błoną włóknistą, która zapewnia ochronę i stabilizację. Wnętrze wątroby składa się z tysięcy małych (średnica 1–2 mm) jednostek funkcjonalnych, tzw. zrazików wątrobowych.

Zraziki wątrobowe ściśle do siebie przylegają i są połączone tkanką łączną. Każdy z nich jest zbudowany z dużej liczby komórek wątrobowych (hepatocytów) ułożonych w jednorzędowe beleczki i oplecionych siecią naczyń zatokowych. Pomiędzy nimi znajdują się kanaliki żółciowe, do których wydzielana jest żółć.

Kanaliki żółciowe przechodzą w przewodziki żółciowe. Następnie łączą się w coraz większe przewody żółciowe, ostatecznie tworząc przewód wątrobowy wspólny, który łączy się z przewodem pęcherzykowym.

Hepatocyty stanowią około 70% miąższu wątroby. Poza nimi obecne są także komórki niemiąższowe (m.in. wrzecionowate i gwiazdkowate).

Gdzie jest wątroba?

Warto znać nie tylko anatomię, ale także wiedzieć, po której stronie jest wątroba. Jest położona w górnej części jamy brzusznej, tuż pod prawym łukiem żebrowym. Jej większa część leży po prawej stronie, ale fragment lewego płata sięga aż do nadbrzusza, a czasem nawet nieco na lewo od linii środkowej ciała. Wątroba sąsiaduje z przeponą od góry,   a w części bocznej i dolnej z częścią przewodu pokarmowego.

W prawidłowych warunkach wątroba osób dorosłych jest całkowicie schowana pod łukiem żebrowym. Gdy dochodzi do jej powiększenia na skutek procesu chorobowego, może wystawać, co jest wyczuwalne podczas badania palpacyjnego.

Czy wątroba boli?

Wątroba nie posiada zakończeń nerwowych odpowiedzialnych za odczuwanie bólu. Oznacza to, że narząd ten nie może boleć.

Unerwiona czuciowo jest natomiast błona włóknista, która otacza wątrobę. Jeżeli na skutek procesów chorobowych dojdzie do jej podrażnienia, może pojawić się dyskomfort lub ból brzucha z prawej strony, w okolicy żeber.

Funkcje wątroby

Funkcje wątroby w organizmie człowieka to:

  • wydzielanie żółci niezbędnej do trawienia tłuszczów
  • magazynowanie węglowodanów w postaci glikogenu,
  • przekształcanie węglowodanów i białka w tłuszcze,
  • syntezowanie lipoprotein i cholesterolu,
  • syntezowanie czynników krzepnięcia krwi,
  • syntezowanie i magazynowanie niektórych białek osocza krwi i enzymów,
  • wytwarzanie mocznika,
  • magazynowanie witamin (A, D, K, B12) i żelaza,
  • neutralizowanie toksyn,
  • udział w termoregulacji.

Wątroba pełni ważną funkcję immunologiczną. Odpowiada za pochłanianie produktów procesów zapalnych c, które dostają się z krwią z żyły wrotnej. Dodatkowo jej komórki wydzielają mediatory zapalenia niezbędne do odpowiedzi odpornościowej.

Objawy chorej wątroby

Choroby wątroby mogą objawiać się w różnoraki sposób. Część z nich przez długi czas może przebiegać bezobjawowo lub z niespecyficznymi dolegliwościami. Dlatego bardzo ważne są regularne kontrole kondycji wątroby, dzięki którym możliwe jest wykrycie ewentualnych nieprawidłowości na wczesnym etapie.

Na choroby wątroby mogą wskazywać objawy, takie jak m.in.:

  • zmęczenie i osłabienie,
  • utrata apetytu,
  • spadek masy ciała,
  • zaburzenia krzepnięcia krwi,
  • ból w prawym podżebrzu,
  • zażółcenie skóry i białek oczu,
  • zanik mięśni,
  • wodobrzusze,
  • biegunka,
  • obrzęki kończyn,
  • świąd skóry,
  • zaczerwienienie dłoni,
  • zaburzenia pamięci i koncentracji,
  • pogorszenie tolerancji wysiłku.

Należy pamiętać, że powyższe objawy mogą być obecne nie tylko przy chorobach wątroby. Wszystkie niepokojące dolegliwości wymagają konsultacji z lekarzem.

>> Zobacz także: Objawy chorej wątroby. Na co zwrócić uwagę i jakie badania wykonać?

Choroby wątroby

Wśród najczęstszych chorób wątroby wymienić można m.in.:

Miąższ wątroby jest bardzo kruchy, dlatego narząd ten może ulec pęknięciu na skutek urazu.

Wczesne wykrycie problemów z wątrobą zwiększa szansę na skuteczne leczenie i poprawę jakości życia.

>> Zobacz także: Dieta w chorobach wątroby

Diagnostyka chorób wątroby

Badania diagnostyczne wykonywane w przypadku podejrzenia chorób wątroby to:

pakiet wątrobowy baner

>> Zobacz także: Markery uszkodzenia wątroby i dróg żółciowych – enzymy wątrobowe

Wątroba jest położona w jamie brzusznej, pod prawym łukiem żebrowym. Odpowiada m.in. za wydzielanie żółci, syntezowanie cholesterolu, czynników krzepnięcia krwi i niektórych białek osocza krwi oraz magazynowanie węglowodanów czy witamin. Choroby wątroby mogą rozwijać się przez długi czas bez wyraźnych objawów. Dlatego bardzo ważne jest regularne monitorowanie jej kondycji – m.in. poprzez badania laboratoryjne z krwi.

Pakiet wątrobowy rozszerzony

Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki

Bibliografia

  1. W. Sylwanowicz, A. Michajlik, W. Ramotowski, Anatomia i fizjologia człowieka. Podręcznik dla średnich szkół medycznych, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich PZWL
  2. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/watroba/50948,watroba-gdzie-sie-znajduje-budowa-funkcje (dostęp 13.12.2024)
  3. I. Jankowska i in., Markery przewlekłej niewydolności wątroby, Pediatria po Dyplomie 01/2013
  4. M. Pawłowska, Szczepienia przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A, Medycyna po Dyplomie 2020, s. 6–11

Nerki – położenie, budowa, funkcje, najczęstsze choroby nerek

Angelika Janowicz
-
0
Nerki – położenie, budowa, funkcje, najczęstsze choroby nerek

Nerki człowieka odpowiadają m.in. za filtrację krwi, wydalanie toksyn oraz regulację gospodarki wodno-elektrolitowej. Jakiekolwiek zaburzenia w ich funkcjonowaniu mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Dlatego bardzo ważne jest, aby dbać o ten narząd, regularnie monitorować jego stan i reagować od razu, gdy pojawią się sygnały świadczące o nieprawidłowościach. Dowiedz się, gdzie znajdują się nerki, jaka jest ich budowa i funkcja oraz poznaj najczęstsze choroby nerek.

Spis treści:

  1. Gdzie znajdują się nerki u człowieka?
  2. Budowa nerek
  3. Za co odpowiadają nerki? Funkcje nerek u człowieka
  4. Najczęstsze choroby nerek i ich objawy
  5. Jak dbać o nerki?

Gdzie znajdują się nerki u człowieka?

Nerki są częścią układu moczowego, który jest odpowiedzialny za wydalanie moczu. Poza nimi należą do niego również moczowody, pęcherz moczowy i cewka moczowa.

Nerki człowieka są parzystym narządem położonym pozaotrzewnowo na tylnej ścianie jamy brzusznej, po obu stronach kręgosłupa. Zajmują przestrzeń od wysokości ostatniego kręgu piersiowego (Th12) do II kręgu lędźwiowego (L2). Narządy te są fizjologicznie ruchome – układają się nieco niżej w pozycji stojącej, a także mogą przesuwać się podczas głębokiego wdechu. Ponadto nerka lewa znajduje się nieco wyżej od prawej.

Nerki są utrzymywane w swoim położeniu dzięki dużej ilości tkanki tłuszczowej połączonej z tkanką łączną tylnej ściany brzucha, pniom dużych naczyń krwionośnych oraz ciśnieniu panującemu w jamie brzusznej.

Budowa nerek

W budowie nerki wyróżnia się:

  • tylną i przednią powierzchnię,
  • górny i dolny koniec,
  • wypukły brzeg boczny,
  • wklęsły w środkowej części brzeg przyśrodkowy.

W części środkowej brzegu przyśrodkowego znajduje się wnęka nerkowa. Wchodzą przez nią żyła nerkowa, tętnica nerkowa oraz moczowód.

Natomiast miąższ nerki składa się z:

  • kory nerki,
  • rdzenia nerki.

Kora nerki stanowi warstwę zewnętrzną. Otacza rdzeń nerki oraz wypełnia przestrzeń pomiędzy piramidami nerkowymi, z których jest on zbudowany.

Rdzeń nerki składa się z 10-20 piramid nerkowych. Ich wierzchołki są skierowane do wewnątrz, tworząc brodawkę nerkową.

Kształt nerki człowieka porównywany jest do ziarna fasoli. Narząd ten ma około 11 cm długości, 5 cm szerokości i 3 cm grubości. Waży około 150 g. Ze względu na dużą zawartości krwi nerka ma czerwonobrązowy kolor.

Nerka zbudowana jest z kilku milionów nefronów, które są jej jednostką strukturalno-funkcjonalną. Każdy z nich składa się z ciałka nerkowego i kanalika nerkowego. Wyróżnia się nefrony korowe i nefrony przyrdzeniowe.

Ciałko nerkowe jest zbudowane z kłębuszka nerkowego i otaczającej go torebki kłębuszka (Bowmana). Jest ono bardzo dobrze unaczynione. Tutaj w wyniku filtracji powstaje mocz pierwotny.

Kanalik nerkowy zbudowany jest z nabłonka jednowarstwowego brukowego, który umożliwia mu proces resorpcji i sekrecji, czyli zwrotnego wchłaniania wybranych substancji z moczu pierwotnego oraz proces wydalania zbędnych produktów przemiany materii.  W ten sposób dochodzi do powstania moczu ostatecznego.

>> Zobacz także: Mocz – jak powstaje, kiedy zrobić badanie i jak się przygotować?

Za co odpowiadają nerki? Funkcje nerek u człowieka

Główne funkcje nerek u człowieka to:

  • filtracja krwi i wydalanie zbędnych produktów przemiany materii wraz z moczem,
  • regulacja pH krwi,
  • regulacja gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu,
  • regulacja gospodarki wapniowo-fosforanowej,
  • przekształcanie witaminy D do formy aktywnej biologicznie.

Nerki pełnią także funkcję wewnątrzwydzielniczą. Wydzielają erytropoetynę, która stymuluje produkcję czerwonych krwinek, oraz reninę, odpowiadającą za regulację ciśnienia krwi.

Najczęstsze choroby nerek i ich objawy

Najczęstsze choroby nerek to:

  • kamica nerkowa – choroba charakteryzująca się obecnością złogów w obrębie nerek, potocznie nazywanych kamieniami nerkowymi.Powstają one w wyniku wytrącania się składników moczu, takich jak szczawian lub fosforan wapnia czy kwas moczowy;
  • przewlekła choroba nerek – to postępujące uszkodzenie nerek, które prowadzi do ich niewydolności. W przebiegu choroby dochodzi do zmniejszenia liczby prawidłowo funkcjonujących kłębuszków nerkowych;
  • ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek – zakażenie bakteryjne będące typowo następstwem przedostania się drobnoustrojów z pęcherza moczowego do nerek;
  • kłębuszkowe zapalenie nerek – grupa chorób, w których proces zapalny obejmuje kłębuszki nerkowe. Schorzenie może mieć charakter ostry lub przewlekły i prowadzić do niewydolności nerek.

>> Zobacz także: Zapalenie nerek – objawy, przyczyny, rodzaje, diagnostyka i leczenie

Choroby nerek mogą objawiać się m.in. poprzez:

Należy pamiętać, że choroby nerek mogą przez pewien czas przebiegać bezobjawowo. Dlatego ważne jest regularne sprawdzanie stanu zdrowia.

Jak dbać o nerki?

Wiele osób zadaje sobie pytanie, jak dbać o nerki i ich prawidłową pracę. Podstawą jest prowadzenie zdrowego stylu życia, na który składają się głównie:

  • dobrze zbilansowana dieta dostosowana do potrzeb organizmu (jadłospis zawierający m.in. świeże warzywa i owoce, produkty pełnoziarniste, niskotłuszczowe produkty mleczne, tłuszcze roślinne),
  • zrezygnowanie z cukrów prostych i produktów wysokoprzetworzonych,
  • odpowiednie nawodnienie organizmu (minimum 1,5–2 litry wody dziennie),
  • zrezygnowanie z używek,
  • regularna aktywność fizyczna dostosowana do preferencji i możliwości organizmu,
  • odpowiednia ilość snu (ok. 7–8 godzin) i odpoczynku,
  • unikanie stosowania w nadmiarze leków i suplementów diety,
  • unikanie wstrzymywania moczu.

>> Zobacz także: Dieta w przewlekłej chorobie nerek

Bardzo ważnym elementem dbania o nerki są regularne badania profilaktyczne. Należy je wykonywać niezależnie od samopoczucia – wiele chorób przez długi czas przebiega bezobjawowo. Do podstawowych testów zalicza się m.in. badanie ogólne moczu, morfologię krwi, stężenie  mocznika, kreatyniny, kwasu moczowego, sodu i potasu.

pakiet nerkowy

>> Zobacz także: Laboratoryjne badania nerek

Nerki to narządy układu moczowego. Odpowiadają m.in. za filtrację krwi i regulację gospodarki wodno-elektrolitowej. Ich prawidłowe funkcjonowanie zapewnia zdrowie całego organizmu. Dlatego w dbaniu o nerki bardzo ważne są: zdrowy tryb życia (dobrze zbilansowana dieta, odpowiednie nawodnienie, regularna aktywność fizyczna, brak używek) oraz regularne badania kontrolne z krwi i moczu.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

  1. W. Sylwanowicz, A. Michajlik, W. Ramotowski, Anatomia i fizjologia człowieka. Podręcznik dla średnich szkół medycznych, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich PZWL
  2. A. Bochenek, M. Reicher, Anatomia człowieka. Repetytorium, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich PZWL
  3. L. Borodulin-Nadzieja, Fizjologia człowieka. Podręcznik dla studentów licencjatów medycznych, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2005
  4. https://www.mp.pl/pacjent/nefrologia/choroby/chorobyudoroslych/51945,kamica-nerkowa (dostęp 15.12.2024)
  5. https://www.mp.pl/nefrologia/artykuly/121308,rozpoznanie-i-leczenie-ostrego-odmiedniczkowego-zapalenia-nerek-u-kobiet  (dostęp 16.12.2024)

    Budowa, funkcje i najczęstsze choroby układu oddechowego człowieka

    Angelika Janowicz
    -
    0
    Budowa, funkcje i najczęstsze choroby układu oddechowego człowieka

    Podstawowym zadaniem układu oddechowego jest dostarczanie tlenu do komórek i usuwanie dwutlenku węgla, który powstaje w procesie oddychania komórkowego. Składa się na niego kilka elementów: nos i jama nosowa, gardło, krtań, tchawica, oskrzela i płuca. Zaburzenia funkcjonowania lub procesy chorobowe na poziomie któregokolwiek odcinka układu oddechowego mogą utrudnić prawidłowe działanie organizmu. Poznaj anatomię układu oddechowego, jego funkcje oraz najczęstsze choroby i ich objawy.

    Spis treści:

    1. Układ oddechowy – budowa
    2. Funkcje układu oddechowego
    3. Najczęstsze choroby układu oddechowego i ich objawy

    Układ oddechowy – budowa

    Układ oddechowy człowieka dzieli się na:

    • drogi oddechowe górne (nos i jama nosowa, gardło),
    • drogi oddechowe dolne (krtań, tchawica, oskrzela i oskrzeliki),
    • właściwy narząd oddechowy (płuca).

    Poszczególne elementy układ oddechowego ściśle ze sobą współpracują w osiągnięciu ostatecznego celu – a więc wymiany gazowej. Przez drogi oddechowe przechodzi powietrze (z i do płuc). Natomiast we właściwym narządzie oddechowym zachodzi wymiana gazowa.

    układ oddechowy człowieka infografika

    >> Sprawdź: Bakterie atypowe: wpływ przewlekłego kaszlu na układ oddechowy

    Jama nosowa

    Jama nosowa jest przedzielona przegrodą nosową na dwie części – prawą i lewą. Każda dzieli się na 3 przewody nosowe: górny, środkowy i dolny. Od tyłu łączą się one z przewodem nosowo-gardłowym, który z kolei jest połączony z częścią nosową gardła. Do jamy nosowej uchodzą zatoki przynosowe.

    Jama nosowa jest wyścielona błoną śluzową z nabłonkiem wielowarstwowym migawkowym, która jest bogato unaczyniona i zawiera komórki wydzielające śluz. Powietrze przechodzące przez jamę nosową jest oczyszczane, nawilżane i ogrzewane.

    >> To może Cię zainteresować: Przewlekły (chroniczny) katar – objawy, przyczyny, leczenie

    Gardło

    Gardło jest wspólnym odcinkiem układu oddechowego i pokarmowego. Dzieli się na trzy części: nosową, ustną i krtaniową. Umożliwia przedostawanie się powietrza z jamy nosowej do krtani.

    Krtań

    Krtań jest narządem łączącym gardło z tchawicą. Jej szkielet tworzy 9 chrząstek połączonych ze sobą więzadłami i mięśniami. Ma długość 4–6 centymetrów. Jama krtani (poza fałdami głosowymi) jest wyścielona nabłonkiem wielorzędowym migawkowym, który oczyszcza powietrze z drobnych zanieczyszczeń.

    Tchawica

    Górna część tchawicy łączy się z krtanią, a dolna przechodzi do wnętrza klatki piersiowej, gdzie dzieli się na dwa oskrzela główne. Jest to narząd o kształcie cewy, który u osoby dorosłej ma długość 10–15 cm i szerokość 13–22 mm. Zbudowana jest ze sprężystych chrząstek o kształcie podkowy, które są otwarte z tyłu. Są one połączone więzadłami obrączkowymi.

    Wnętrze tchawicy jest wyścielone błoną śluzową pokrytą nabłonkiem wielorzędowym cylindrycznym migawkowym. Dzięki temu możliwe jest oczyszczanie przechodzącego przez nią powietrza z drobinek kurzu. Zanieczyszczenia przesuwane są w stronę gardła.

    >> Przeczytaj także: Zapalenie oskrzelików – wróg niemowląt i ich rodziców

    Oskrzela

    Oskrzela główne dzielą się na lewe i prawe, które jest grubsze, krótsze i ustawione bardziej pionowo od lewego. Ich budowa jest podobna do budowy tchawicy. Błonę śluzową pokrywa nabłonek wielowarstwowy migawkowy zawierający gruczoły śluzowe. Każde z oskrzeli głównych rozgałęzia się na coraz węższe oskrzeliki, które doprowadzają i odprowadzają powietrze z i do płuc.

    Płuca

    Na układ oddechowy człowieka składają się dwa płuca – lewe i prawe. Narząd ten ma kształt stożkowy. Górna część jest nazywana szczytem, a dolna podstawą. Każde płuco jest podzielone na płaty – prawe zawiera ich 3, a lewe 2.

    W płucach znajdują się pęcherzyki płucne. Są one otoczone licznymi naczyniami włosowatymi. Przez ich ściany zachodzi wymiana gazowa z krwią. Tlen z powietrza zostaje przechwycony przez czerwone krwinki, natomiast oddane zostają dwutlenek węgla.

    Ciekawostka
    W płucach człowieka znajduje się od 300 do 500 milionów pęcherzyków płucnych. Ich łączna powierzchnia to nawet 140 m2.
    wymiana gazowa pęcherzyki płucne infografika

    Funkcje układu oddechowego

    Podstawową funkcją układu oddechowego jest wymiana gazowa. Tlen, pobrany z powietrza, przenika do krwiobiegu, a dwutlenek węgla – produkt metabolizmu – zostaje wydalony z organizmu. Proces ten odbywa się w pęcherzykach płucnych.

    Ponadto układ oddechowy:

    • bierze udział w procesie termoregulacji organizmu,
    • uczestniczy w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej organizmu,
    • umożliwia komunikację werbalną poprzez wytwarzanie dźwięków (krtań),
    • bierze udział w odbieraniu bodźców (węch).

    >> To może cię zainteresować: Utrata (brak) węchu i smaku – przyczyny, jak długo trwa, leczenie

    Najczęstsze choroby układu oddechowego i ich objawy

    Do najczęstszych chorób układu oddechowego należą:

    Ostre infekcje dróg oddechowych

    Ostre infekcje górnych dróg oddechowych mogą być wywołane przede wszystkim przez wirusy i bakterie. Najczęściej drobnoustroje są przenoszone drogą kropelkową z osoby chorej na zdrową (np. podczas kichania, kaszlu, mówienia).

    Objawy ostrych infekcji górnych dróg oddechowych to głównie:

    • katar,
    • kaszel,
    • ból gardła,
    • wzrost temperatury ciała,
    • ogólne zmęczenie i osłabienie,
    • duszność.

    >> Zobacz także: Sezonowe zakażenia układu oddechowego – ostre zakażenia górnych dróg oddechowych

    Astma oskrzelowa

    Astma charakteryzuje się przewlekłym zapaleniem dróg oddechowych, które powoduje nadreaktywność oskrzeli. Choroba przebiega z okresami zaostrzeń i remisji. Jej przyczyny dzieli się na alergiczne i niealergiczne.

    Objawy astmy oskrzelowej to:

    • duszność,
    • ucisk w klatce piersiowej,
    • napadowy kaszel,
    • świszczący oddech,
    • pogorszenie tolerancji wysiłku.

    >> Przeczytaj także: Nieżyt nosa i astma – czy to alergia?

    Nieżyt nos i astma u dorosłych - pakiet alergenów

    Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP)

    POChP to najczęstsza z niezakaźnych chorób układu oddechowego. Charakteryzuje się postępującym ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Jest to skutkiem reakcji zapalnej i przebudowy układu oddechowego w odpowiedzi na szkodliwe substancje (np. dym tytoniowy, zanieczyszczenia powietrza).

    Główne objawy POChP to:

    • duszność wywołana wysiłkiem (a w miarę postępu choroby obecna również w spoczynku),
    • zmniejszenie tolerancji wysiłku,
    • świszczący oddech,
    • przyspieszenie oddechu,
    • uporczywy kaszel.

    >> Zobacz także: Przedłużający się kaszel: jakie badania laboratoryjne wykonać, by rozpocząć skuteczne leczenie

    Rak płuca

    Rak płuca jest najczęstszym nowotworem złośliwym na całym świecie. We wczesnym stadium choroba przebiega bezobjawowo, co utrudnia jej wykrycie. W miarę rozwoju pojawiają się dolegliwości, takie jak m.in.:

    • kaszel,
    • ból w klatce piersiowej,
    • krwioplucie,
    • duszność,
    • nawracające zapalenia płuc,
    • chrypka,
    • spadek masy ciała,
    • zespół żyły głównej górnej.

    >> Sprawdź też: Markery nowotworowe w diagnostyce raka płuc

    Części układu oddechowego człowieka to nos i jama nosowa, gardło, krtań, tchawica, oskrzela i płuca. Jego główną funkcją jest wymiana gazowa. Skomplikowana budowa i wielofunkcyjność sprawiają, że układ ten jest narażony na liczne choroby. Do najczęstszych zalicza się ostre infekcje, astmę oskrzelową, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc czy raka płuca.

    Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

    Bibliografia

    1. W. Sylwanowicz, A. Michajlik, W. Ramotowski, Anatomia i fizjologia człowieka. Podręcznik dla średnich szkół medycznych, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich PZWL
    2. A. Bochenek, M. Reicher, Anatomia człowieka. Repetytorium, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich PZWL
    3. L. Borodulin-Nadzieja, Fizjologia człowieka. Podręcznik dla studentów licencjatów medycznych, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2005
    4. A. Książkiewicz i in., Astma oskrzelowa – zasady rozpoznawania i leczenia choroby u pacjentów dorosłych i małych dzieci w oparciu o najnowsze wytyczne, Postepy Higieny i Medycyny Doświadczalnej (online) 2020; 74, s. 283–300
    5. D. Tworek, Przewlekła obturacyjna choroba płuc – diagnostyka i leczenie w gabinecie lekarza rodzinnego, Lekarz POZ 1/2020, s. 9–13
    6. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.3.14.1. (dostęp 10.12.2024)

    Budowa, funkcje i najczęstsze choroby układu pokarmowego człowieka

    Paulina Górska
    -
    0
    Budowa, funkcje i najczęstsze choroby układu pokarmowego człowieka

    Układ pokarmowy to złożony system, który pełni wiele ważnych funkcji. Bez niego niemożliwe byłoby wchłanianie składników odżywczych, które są niezbędne do prawidłowego działania każdej komórki ludzkiego organizmu. Przeczytaj nasz artykuł, aby dowiedzieć się więcej na temat funkcji i budowy układu pokarmowego człowieka.

    Spis treści:

    1. Czym jest układ pokarmowy?
    2. Budowa układu pokarmowego człowieka. Elementy i anatomia
    3. Układ pokarmowy – funkcje i działanie
    4. Najczęstsze choroby układu pokarmowego
    5. Jak dbać o układ pokarmowy? Profilaktyka

    Czym jest układ pokarmowy?

    Układ pokarmowy (inaczej trawienny) to jeden z podstawowych układów, które znajdują się w organizmie człowieka. Zbudowany jest z:

    • przewodu pokarmowego o długości około 8 metrów (u dorosłego człowieka).
    • połączonych z nim gruczołów, czyli ślinianek, trzustki i wątroby.

    Układu pokarmowego człowieka nie należy mylić z przewodem pokarmowym, choć bywa, że pojęcia te są używane zamiennie. Przewód pokarmowy to węższy termin odnoszący się do cewy, która rozpoczyna się ustami, kończy odbytnicą i dzieli się na kilka odcinków (jamę ustną, gardło, przełyk, żołądek, jelito cienkie i grube).

    Budowa układu pokarmowego człowieka. Elementy i anatomia

    Jaka jest budowa układu pokarmowego człowieka? Poniżej przedstawiono krótką charakterystykę poszczególnych odcinków.

    Przełyk

    Przełyk to jedna z części przewodu pokarmowego. Znajduje się na wysokości od IV kręgu szyjnego do XI kręgu piersiowego (czyli poniżej jamy ustnej i gardła, a powyżej żołądka i jelit). Składa się z trzech odcinków: szyjnego, piersiowego (jest najdłuższy) i brzusznego.

    Z kolei, jeśli chodzi o poprzeczną budowę przełyku, to zbudowany jest on z kilku błon:

    • zewnętrznej;
    • mięśniowej, która jest złożona z mięśni gładkich i poprzecznie prążkowanych;
    • podśluzowej;
    • śluzowej;

    Przełyk dorosłego człowieka ma około 23-25 centymetrów długości.

    >> To może Cię zainteresować: Dieta w chorobie refluksowej przełyku (refluksie)

    Żołądek

    Żołądek to jeden z elementów układu pokarmowego, który znajduje się między przełykiem a jelitem cienkim. Składa się z czterech części:

    • wpustu, czyli otworu górnego;
    • dna żołądka;
    • trzonu (jest to największa część żołądka);
    • odźwiernika.

    Jego ściany składają się z trzech warstw. Od zewnątrz powleka go błona surowicza, a od wewnątrz – błona śluzowa. Pomiędzy nimi znajduje się błona mięśniowa, która odpowiada za elastyczność i wytrzymałość żołądka.

    Jelito cienkie

    Jelito cienkie to fragment układu pokarmowego, który jest położony między żołądkiem a jelitem grubym. U dorosłego człowieka ma mniej więcej 5-6 metrów długości, co oznacza, że jest najdłuższym elementem układu pokarmowego.

    Jelito cienkie składa się z dwunastnicy, jelita czczego i krętego. Do dwunastnicy uchodzą enzymy trawienne, które są wydzielane przez trzustkę, a także żółć produkowana przez wątrobę. Jelito czcze zawiera liczne fałdy błony śluzowej (tzw. kosmki jelitowe) oraz gruczoły wydzielające sok jelitowy. Z kolei jelito kręte to ostatni odcinek jelita cienkiego, w którym zachodzą końcowe etapy procesu trawienia.

    >> Przeczytaj także: Enzymy trawienne – co to jest, jakie są rodzaje i ich funkcje. Objawy niedoboru i diagnostyka

    Wątroba

    Wątroba to największy gruczoł w organizmie człowieka. U mężczyzn jej waga wynosi około 1500-1700 g, a u kobiet – 1300-1500 g.

    Gdzie leży wątroba? Znajduje się ona po prawej stronie brzucha pod żebrami. Częściowo przechodzi do lewego podżebrza i górnego nadbrzusza.

    Większość (około 60-70%) komórek wątroby stanowią hepatocyty. Odpowiadają one m.in. za produkcję żółci i albumin.

    >> Przeczytaj też: Wątroba – budowa, funkcje, najczęstsze choroby

    Trzustka

    Trzustka to narząd położony zewnątrzotrzewnowo. Jest podłużnym, spłaszczonym gruczołem o długości 12-20 cm i masie około 85 g u kobiet oraz 90 g u mężczyzn. Składa się z trzech elementów: głowy, trzonu i ogona.

    >> Sprawdź też: Ból trzustki – jakie mogą być przyczyny, gdzie lokalizuje się ból, jak postępować?

    Jelito grube

    Jelito grube to ostatni z odcinków układu pokarmowego. Znajduje się za jelitem cienkim i jest zakończone odbytem. Składa się z kilku odcinków, takich jak:

    • jelito ślepe (kątnica),
    • okrężnica,
    • odbytnica.

    Jelito grube ma mniej więcej 1,3-1,5 metrów długości.

    pakiet zdrowe jelita

    Układ pokarmowy – funkcje i działanie

    Jak działa układ pokarmowy? Odpowiada on za trawienie pokarmu, wchłanianie składników odżywczych i usuwanie zbędnych substancji z organizmu człowieka.

    Cały proces rozpoczyna się w pierwszym odcinku przewodu pokarmowego, czyli w jamie ustnej. Pokarm zostaje tu rozdrobniony przez zęby i zmieszany ze śliną, która zawiera amylazę (enzym trawienny, rozpoczynający trawienie węglowodanów).

    Rozdrobniony pokarm przemieszcza się przez przełyk (jest to możliwe, dzięki skoordynowanym skurczom perystaltycznym jego mięśni, tzw. perystaltyce) i trafia do żołądka. Następnie zostaje wymieszany z sokiem żołądkowym, który zawiera kwas solny i pepsynę odpowiedzialną za trawienie białek.

    Kolejne etapy trawienia zachodzą w następnym odcinku, czyli jelicie cienkim, gdzie pokarm jest mieszany z enzymami wydzielanymi przez trzustkę. Odpowiadają one za trawienie białek, węglowodanów i tłuszczów. W jelicie cienkim odbywa się nie tylko proces trawienia, ale i wchłaniania składników odżywczych i przekazywania ich do krwioobiegu.

    Ostatnim odcinkiem przewodu pokarmowego, do którego trafia pokarm, jest jelito grube. To miejsce, gdzie dochodzi do zagęszczenia treści pokarmowej, rozłożenia niestrawionych resztek przez bakterie jelitowe, produkcji gazów i powstania masy kałowej.

    To może Cię zainteresować:

    >> Jasny stolec – kiedy może być objawem choroby?

    >> Ołówkowaty (cienki) stolec – przyczyny i diagnostyka

    Najczęstsze choroby układu pokarmowego

    W poprzednich akapitach zostały opisane budowa i funkcje układu pokarmowego. Wobec tego czas przejść do kolejnego zagadnienia, jakim są najczęstsze schorzenia w obrębie tego systemu. Należą do nich m.in.:

    >> Sprawdź również artykuł: Rak jelita grubego – objawy, badania przesiewowe, leczenie i profilaktyka

    Co robić, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia chorób układu pokarmowego?

    Jak dbać o układ pokarmowy? Profilaktyka

    Jednym z podstawowych elementów dbania o układ pokarmowy jest zdrowy styl życia. Ważna jest zrównoważona dieta, która zawiera odpowiednie ilości błonnika pokarmowego, zróżnicowane źródła białka i dużą ilość antyoksydantów. Jednocześnie charakteryzuje się niską zawartością nasyconych kwasów tłuszczowych, izomerów trans kwasów tłuszczowych i cukru dodanego. Źródłem niezalecanych składników są m.in. tłuste gatunki mięs, margaryny w kostkach, słodkie napoje, słodycze i słone przekąski.

    Dieta to nie jedyny element zdrowego stylu życia, który wpływa na zdrowie układu pokarmowego człowieka. Warto pamiętać również o odpowiedniej ilości snu, regularnej aktywności fizycznej oraz unikaniu używek (papierosów i alkoholu) i stresu.

    Istotną rolę w profilaktyce chorób układu pokarmowego odgrywają również badania laboratoryjne czy obrazowe (m.in. badanie krwi utajonej w kale, gastroskopia, próby wątrobowe). Warto zgłaszać się na nie raz na jakiś czas (zgodnie ze wskazaniami lekarza) i nie zwlekać z ich wykonaniem, gdy pojawiają się niepokojące objawy np. bóle brzucha, wzdęcia, biegunki.

    Opieka merytoryczna: lek. Sandra Aszkiełowicz

    Bibliografia

    1. https://zpe.gov.pl/a/uklad-pokarmowy/DnbvxhXDH, dostęp: 06.12.2024
    2. https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/768,budowa-i-czynnosc-trzustki, dostęp: 06.12.2024
    3. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/zoladek/338517,zoladek-budowa-funkcje-polozenie, dostęp: 06.12.2024
    4. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/watroba/50948,watroba-gdzie-sie-znajduje-budowa-funkcje, dostęp: 06.12.2024
    5. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitocienkie/367494,jelito-cienkie-budowa-funkcje-i-najczestsze-choroby, dostęp: 06.12.2024
    6. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitogrube/367411,jelito-grube-budowa-funkcje-objawy-chorob-jelita, dostęp: 06.12.2024

    Cholina – objawy, przyczyny, diagnostyka niedoboru     

    Weronika Dobrewa
    -
    0
    Cholina – objawy, przyczyny, diagnostyka niedoboru     


    Cholina jest jednym z kluczowych składników odżywczych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Uczestniczy w wielu procesach metabolicznych, a jej rola w rozwoju układu nerwowego oraz prawidłowego funkcjonowania wątroby jest nieoceniona. Choć organizm może częściowo syntetyzować cholinę, jej odpowiednia ilość w diecie jest niezbędna do zapewnienia zdrowia na różnych etapach życia, zwłaszcza w czasie ciąży. W tym artykule przybliżymy najważniejsze aspekty choliny – jej właściwości, źródła a także objawy niedoboru.

    Spis treści:

    1. Co to jest cholina?
    2. Właściwości choliny
    3. Objawy niedoboru choliny
    4. Jak sprawdzić poziom choliny?
    5. Cholina w ciąży

    Co to jest cholina?

    Cholina jest organicznym związkiem chemicznym zaliczanym do witamin z grupy B, choć formalnie nie jest witaminą. Została uznana za niezbędny składnik odżywczy przez Institute of Medicine w 1998 roku. Pełni kluczową rolę w syntezie fosfolipidów, takich jak fosfatydylocholina, będących składnikiem błon komórkowych. Uczestniczy również w produkcji acetylocholiny, neuroprzekaźnika występującego w ośrodkowym układzie nerwowym.

    Gdzie występuje cholina?

    Cholina występuje zarówno w produktach pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. Najbogatszym źródłem są:

    • jaja – szczególnie żółtko,
    • mięso i podroby,
    • ryby,
    • rośliny strączkowe,
    • orzechy i nasiona,
    • zboża pełnoziarniste,
    • warzywa kapustne.

    Cholina może być również syntetyzowana w organizmie, głównie w wątrobie z N-metyloetanoloaminy.

    Jednakże, pomimo tej zdolności do syntezowania choliny, organizm nie  jest w stanie wytworzyć jej wystarczającą ilość, aby zaspokoić pełne zapotrzebowanie, zwłaszcza w określonych warunkach, takich jak ciążą, karmienie piersią, intensywny wysiłek fizyczny, stres czy choroby wątroby. Dlatego dieta, bogata w cholinę, jest kluczowa dla zapewnienia odpowiedniego poziomu tego składnika.

    Warto przeczytać:
    >> Witaminy i ich suplementacja u kobiet w ciąży.
    >> Dieta matki karmiącej – co jeść, a czego unikać w okresie karmienia piersią?

    Właściwości choliny

    Właściwości choliny wynikają z jej kluczowej roli w wielu procesach metabolicznych i funkcjonowaniu układu nerwowego. Wśród najważniejszych właściwości wyróżniamy:

    • Synteza neuroprzekaźników – jest niezbędna do produkcji acetylocholiny, wpływającej na pamięć, koncentrację, procesy uczenia się a także pracę mięśni.
    • Metabolizm lipidów i wspieranie funkcji wątroby – bierze udział w tworzeniu lipoprotein VLDL, a dzięki temu transporcie tłuszczów i cholesterolu w organizmie, zapobiega ich nadmiernemu odkładaniu się w wątrobie i ułatwia detoksykację organizmu.
    • Wspieranie układu sercowo-naczyniowego – uczestniczy w przemianie homocysteiny w inne związki, co zmniejsza ryzyko chorób serca. Wspiera prawidłowe krążenie i elastyczność naczyń krwionośnych.
    • Wpływ na rozwój płodu – jest ważna dla rozwoju układu nerwowego i mózgu u płodu.
    • Wpływ na metabolizm – uczestniczy w metabolizmie tłuszczów i węglowodanów przez regulację procesów enzymatycznych.
    Czy wiesz że?
    Cholina jest również stosowana w medycynie jako marker diagnostyczny w obrazowaniu metodą pozytronowej tomografii emisyjnej (PET).

    Objawy niedoboru choliny

    Objawy niedoboru choliny mogą być zróżnicowane i wpłynąć na różne funkcje organizmu. Do najczęstszych należą:

    • Zmęczenie i osłabienie mięśni (zaburzenia koordynacji ruchowej),
    • Problemy z pamięcią i koncentracją,
    • Drażliwość, zmiany nastroju a także depresja,
    • Zaburzenia metaboliczne wpływające na pracę wątroby,
    • Zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych,
    • Zaburzenia neurologiczne

    Niedobór choliny jest stosunkowo rzadki, ale może występować w przypadku diety ubogiej w produkty bogate w cholinę, szczególnie u osób z zaburzeniami wchłaniania lub przewlekłymi chorobami wątroby.

    Jak sprawdzić poziom choliny?

    Diagnostyka niedoboru choliny nie jest rutynowo stosowana w praktyce klinicznej. Istnieją jednak metody oceny jej poziomu:

    1. Badanie poziomu choliny we krwi jest najbardziej bezpośrednią metodą oceny jej stężenia w organizmie. Nie jest powszechnie stosowane w standardowej diagnostyce, a raczej w badaniach specjalistycznych.
    2. Badanie metabolizmu choliny poprzez ocenę poziomu jej metabolitów – betainy i dimetyloaminy w krwi lub/i moczu. Zwiększone stężenie dimetyloaminy lub zmniejszone betainy może wskazywać na problemy z metabolizmem choliny.
    Panel metabolitów witamin z grupy B

    >> Zobacz również: Oznaczanie metabolitów witamin z grupy B w moczu.

    Cholina w ciąży

    Cholina to niezwykle ważny składnik, który odgrywa kluczową rolę dla zdrowia matki i rozwijającego się dziecka w czasie ciąży. Jest niezbędna do prawidłowego rozwoju  układu nerwowego płodu, a zatem i mózgu, wspierając tworzenie acetylocholiny – neuroprzekaźnika, który odpowiada za komunikację między komórkami nerwowymi. To właśnie w pierwszych tygodniach ciąży cholina ma swoje najistotniejsze zadanie – wspiera tworzenie połączeń neuronowych, które będą fundamentem przyszłych zdolności poznawczych. Dla profilaktyki wad cewy nerwowej największe znaczenie ma przyjmowanie kwasu foliowego.

    Brak wystarczającej ilości choliny może prowadzić do poważnych konsekwencji. U dziecka może wystąpić opóźnienie rozwoju neurologicznego, które w późniejszym życiu może objawić się problemami z pamięcią i nauką. U matki natomiast zwiększa się ryzyko stanów przedrzucawkowych – powikłań związanych z wysokim ciśnieniem krwi i uszkodzeniem narządów, w tym wątroby. Dlatego tak ważne jest, aby kobieta w ciąży zadbała o odpowiednią podaż choliny, której zalecana dawka to 450 mg dziennie, a dla kobiet karmiących dawka ta powinna wynosić 500 mg. Warto pamiętać, że zapotrzebowanie na ten składnik może być wyższe w przypadku ciąży mnogiej lub u kobiet, które mają większe ryzyko niedoboru.

    >> Przeczytaj także: Badania laboratoryjne dla kobiet w ciąży – okiem ginekologa.

    Odpowiednia ilość choliny jest niezbędna dla prawidłowego rozwoju mózgu, funkcjonowania wątroby oraz układu sercowo-naczyniowego. Jest szczególnie istotna w czasie ciąży, w trakcie której znacząco wpływa rozwój płodu i. Choć niedobór choliny nie jest powszechny, może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, dlatego warto zadbać o jej odpowiednią podaż, szczególnie w diecie.

    Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki

    Bibliografia

    1. https://ods.od.nih.gov/factsheets/Choline-HealthProfessional/
    2. Gallo M., Gámiz F. Choline: An Essential Nutrient for Human Health. Nutrients. 2023; 15(13):2900.
    3. Zeisel SH., Klatt KC., Caudill MA. Choline. Adv Nutr. 2018 Jan 1;9(1):58-60.
    4. Wallace TC., Blusztajn JK,. Caudill MA. et al. Choline: The Underconsumed and Underappreciated Essential Nutrient. Nutrition Today 53(6):p 240-253, 11/12 2018.

    Śledziona: położenie, funkcje, budowa, choroby      

    Sandra Słuszewska
    -
    0
    Śledziona: położenie, funkcje, budowa, choroby      

    Mimo że można żyć bez śledziony, jej usunięcie wiąże się z trwałym osłabieniem organizmu. Warto zrozumieć, jak ważną rolę odgrywa ten narząd oraz jakie objawy mogą wskazywać na jego dysfunkcję. Za co odpowiada śledziona? Co to takiego? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w poniższym artykule.

    Spis treści:

    1. Co to jest śledziona?
    2. Śledziona — za co odpowiada?
    3. Czy śledziona boli?
    4. Jak zbadać śledzionę?
    5. Choroby śledziony
    6. Zakończenie

    Co to jest śledziona?

    Śledziona to jeden z najważniejszych, choć często niedocenianych narządów wewnętrznych człowieka. Choć śledziona nie jest niezbędna do życia i może zostać usunięta w wyniku urazu, jej prawidłowe funkcjonowanie ma istotne znaczenie dla zachowania równowagi organizmu. Pełni kluczowe funkcje dla układu krwionośnego i immunologicznego, będąc największym narządem limfatycznym. Po jej usunięciu wzrasta ryzyko ciężkich infekcji, w tym sepsy, co podkreśla znaczenie profilaktyki, np. poprzez szczepienia.

    Jak wygląda śledziona?

    Śledziona to narząd o owalnym kształcie, przypominającym dużą fasolę, o ciemnoczerwonym lub purpurowym kolorze. Jej rozmiar, zwykle porównywany do zaciśniętej pięści oraz masa, wynosząca od 100 do 200 gramów, mogą zmieniać się w zależności od wypełnienia krwią. Śledziona jest otoczona torebką włóknistą oraz błoną surowiczą, które zapewniają jej ochronę i integralność.

    Wnętrze śledziony zbudowane jest z dwóch głównych elementów: miazgi czerwonej i białej, które pełnią bardzo ważne funkcje. Miazga czerwona, stanowiąca około 70% narządu, jest odpowiedzialna za filtrowanie krwi, usuwanie starych lub uszkodzonych erytrocytów oraz magazynowanie żelaza. Miazga biała, zajmująca pozostałe 30%, zbudowana z limfocytów, umożliwia wyłapywanie oraz zwalczanie patogenów.

    Gdzie jest śledziona?

    Po której stronie jest śledziona u człowieka? Znajduje się ona w lewym górnym rogu jamy brzusznej, pod żebrami, pomiędzy dziewiątym a jedenastym żebrem. Leży wewnątrzotrzewnowo, tuż poniżej przepony, między żołądkiem a lewą nerką. Jej lokalizacja sprawia, że jest dobrze chroniona przez otaczające narządy, takie jak żołądek, jelito grube, ogon trzustki oraz dolny płat lewego płuca. Bliskość żołądka i narządów układu limfatycznego umożliwia śledzionie skuteczne filtrowanie krwi i eliminowanie patogenów oraz uszkodzonych krwinek. W przypadku splenomegalii (powiększenia śledziony) może ona stać się wyczuwalna poniżej łuku żebrowego.

    Śledziona nie jest wyczuwalna palpacyjnie, chyba że zostanie chorobowo powiększona. W dolnej części śledziony znajdują się żyła wrotna, przez którą tętnica śledzionowa dostarcza krew bogatą w tlen i składniki odżywcze, a żyła śledzionowa odprowadza przefiltrowaną krew. Unaczynienie narządu pochodzi od pnia trzewnego, a unerwienie zapewniają nerw błędny (przywspółczulne) oraz metamerowe segmenty Th5–9 (współczulne). Dzięki tej strategicznej lokalizacji i połączeniom śledziona odgrywa ważną rolę w ochronie i wspomaganiu układu odpornościowego.

    Śledziona — za co odpowiada?

    Do czego służy śledziona? Pełni ona w organizmie wiele istotnych funkcji. Jej główną rolą jest filtracja krwi – usuwa z krwiobiegu stare i uszkodzone krwinki czerwone, leukocyty, trombocyty oraz mikroorganizmy, chroniąc organizm przed infekcjami i anemią. Narząd ten wspiera układ odpornościowy, wytwarzając limfocyty i przeciwciała, które rozpoznają i niszczą patogeny. Ponadto narząd ten jest swoistego rodzaju magazynem krwi, uwalniając dodatkowe zapasy w sytuacjach zwiększonego zapotrzebowania, np. podczas urazów z utratą krwi.

    >> Przeczytaj także: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?

    Co więcej, w życiu płodowym bierze udział w procesie krwiotwórczym, produkując krwinki czerwone do piątego miesiąca życia płodowego. Śledziona wspomaga również recykling żelaza z usuwanych erytrocytów, które jest wykorzystywane do produkcji nowych komórek krwi. Dzięki tej złożonej funkcji immunologicznej i regulacyjnej stanowi ona strażnika zdrowia organizmu, choć w przypadku jej usunięcia, część jej funkcji przejmują wątroba i węzły chłonne, co jednak prowadzi do osłabienia odporności na całe życie.

    >> Zobacz również: Powiększone węzły chłonne (limfadenopatia) – przyczyny, diagnostyka.

    Czy śledziona boli?

    Śledziona sama w sobie nie boli, ponieważ nie posiada receptorów bólowych. Jednak ból w jej okolicy może być odczuwalny w wyniku nacisku na otaczające tkanki i narządy, co zdarza się np. przy powiększeniu śledziony (splenomegalii). Powiększona śledziona może powodować dyskomfort lub uczucie pełności w lewym górnym kwadrancie jamy brzusznej, które czasem promieniuje do lewego ramienia lub pleców.

    Jak zbadać śledzionę?

    Badanie śledziony rozpoczyna się od dokładnego wywiadu lekarskiego, podczas którego pacjent zgłasza objawy i informuje o występowaniu w rodzinie chorób takich jak niedokrwistość, nowotwory czy schorzenia hematologiczne. Następnie lekarz przeprowadza badanie fizykalne, które może obejmować próbę palpacyjnego wyczucia powiększenia śledziony, choć w normalnych warunkach narząd ten nie jest wyczuwalny. W celu dokładniejszej diagnostyki często wykonuje się badania laboratoryjne, takie jak morfologia krwi oraz CRP białko C-reaktywne.

    Morfologia krwi obwodowej
    CRP białko C-reaktywne

    Kluczowym narzędziem w ocenie śledziony jest badanie ultrasonograficzne (USG). Umożliwia ono nieinwazyjne i bezbolesne określenie wielkości oraz struktury narządu oraz ocenę przepływu krwi w naczyniach krwionośnych.

    Choroby śledziony

    Choroby śledziony mogą mieć różne przyczyny i często są związane z ogólnym stanem zdrowia organizmu. Wiele z nich objawia się zmianą wielkości lub funkcji tego narządu. Do najczęstszych schorzeń śledziony należą:

    • splenomegalia — powiększenie śledziony, które może występować w odpowiedzi na różne choroby, takie jak infekcje (np. mononukleoza zakaźna, cytomegalia, toksoplazmoza), niedokrwistość hemolityczna, białaczki, chłoniaki czy choroby autoimmunologiczne. Śledziona może wówczas osiągnąć masę nawet ponad 1 kg i stać się wyczuwalna poniżej linii żeber;
    • hipersplenizm — nadaktywność śledziony, to stan, w którym narząd nadmiernie niszczy krwinki czerwone, białe oraz płytki krwi, co prowadzi do niedokrwistości, leukopenii i trombocytopenii. W przeciwieństwie do splenomegalii hipersplenizm może wystąpić bez zmiany wielkości śledziony. Ten stan często współwystępuje z innymi chorobami, takimi jak marskość wątroby lub choroby hematologiczne.

    Zakończenie

    Śledziona, choć często niedoceniana, odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu układu krwionośnego i odpornościowego. Jej zdrowie jest ściśle powiązane z kondycją całego organizmu, dlatego warto zwracać uwagę na objawy mogące świadczyć o jej dysfunkcji, takie jak ból w lewym podżebrzu czy nawracające infekcje. Dbaj o swoje zdrowie i nie ignoruj sygnałów, jakie wysyła Twój organizm – wykonaj profilaktyczne badania i skonsultuj swoje wątpliwości z lekarzem.

    Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

    Bibliografia

    1. Tarantino G., Savastano S., Capone D., Colao A., Spleen: A new role for an old player? World J Gastroenterol, 2011 Sep 7;17(33):3776-84.
    2. Bronte V., Pittet M.J., The spleen in local and systemic regulation of immunity. Immunity, 2013 Nov 14;39(5):806-18.
    3. Brender E. , Burke A. , Glass R.M., Spleen, JAMA, 2005;294(20):2660.
    4. Zhou R. i inni, A New Role for the Spleen, The American Journal of Pathology, t. 189, rozdz. 11, s. 2233 – 2245.
    5. Jerves Serrano T. i inni, Hepatomegaly and Splenomegaly: An Approach to the Diagnosis of Lysosomal Storage Diseases. J Clin Med. 2024 Mar 2;13(5):1465.
    6. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/powiekszone-wezly-chlonne-limfadenopatia-przyczyny-diagnostyka/ [dostęp online: 15.12.2024]

    Maślan sodu (kwas masłowy) – co to? Właściwości, źródła w diecie, objawy niedoboru i badania

    Agnieszka Falborska
    -
    0
    Maślan sodu (kwas masłowy) – co to? Właściwości, źródła w diecie, objawy niedoboru i badania

    Kwas masłowy, a w szczególności jego pochodna – maślan sodu – to związek, którego rola w zdrowiu jelitowym jest coraz szerzej badana i doceniana. Jakie maślan sodu ma właściwości, dzięki którym coraz częściej wykorzystywany jest w terapii rozmaitych schorzeń i stanów? Dowiedz się więcej na temat tego związku i sprawdź, w jakich przypadkach można rozważyć suplementację kwasu masłowego.

    Spis treści:

    1. Co to jest maślan sodu?
    2. W czym występuje kwas masłowy?
    3. Właściwości maślanu sodu
    4. Maślan sodu – niedobór
    5. Jak brać maślan sodu?
    6. Maślan sodu – przeciwwskazania do stosowania

    Co to jest maślan sodu?

    Maślan sodu to sól kwasu masłowego, która charakteryzuje się stałym stanem skupienia i większą stabilnością od wspomnianego już kwasu masłowego. Z tego również powodu wykorzystywany jest w badaniach dotyczących mechanizmu działania krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA).

    Wspomniane SCFA są naturalnymi produktami fermentacji bakteryjnej niestrawionych węglowodanów i oligosacharydów, które powstają w jelicie grubym. Stężenie tych kwasów w świetle jelita waha się między 60 a 150 mmol/kg, przy czym maślan stanowi 10-15% tej puli. Mimo najmniejszego udziału, maślan pełni kluczową rolę jako główne źródło energii dla kolonocytów (komórek nabłonka jelitowego). Stymuluje ich wzrost, różnicowanie oraz funkcje ochronne.

    W czym występuje kwas masłowy?

    Kwas masłowy, zwłaszcza w formie estrów (maślanów) znajdziemy przede wszystkim w tłuszczach zwierzęcych oraz olejach roślinnych. Warto jednak wiedzieć o tym, że w jego ilości występujące w produktach żywnościowych nie są wystarczające, by uznać je za odpowiednie pod kątem wpływu na mikrobiotę jelitową. Dlatego główne źródło kwasu masłowego w organizmie to fermentacja błonnika pokarmowego przez bakterie jelitowe.

    pakiet zdrowe jelita

    >> Przeczytaj także: Błonnik pokarmowy – co to jest, jakie pełni funkcje? Źródła błonnika w diecie.

    Mleko krowie, masło, parmezan – to przykłady produktów, w których znajdziemy kwas masłowy. W czym występuje natomiast maślan sodu? Przede wszystkim w praktyce wykorzystywany jest jako składnik preparatów mlekozastępczych, a także dodatek do pasz zwierzęcych i suplement diety.

    Ciekawostka
    Kwas masłowy jest również obecny w mleku ludzkim oraz pocie.

    W organizmie ludzkim krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe powstają w jelicie grubym. Substratem do ich produkcji jest rozpuszczalna frakcja błonnika pokarmowego, który poddany fermentacji bakteryjnej w kątnicy i jelicie grubym, staje się źródłem kwasu masłowego. Bakteriami produkującymi kwas masłowy są głównie te fermentujące cukry, m.in. Clostridium spp., Eubacterium spp., Fusobacterium spp., Butyrivibrio spp., oraz Megasphaera elsdenii i Mitsuokella multiacida.

    badanie kwasu masłowego w kale baner

    Do łatwo fermentujących związków należą m.in. oligofruktoza, inulina, izomaltoza, laktoza, stachioza, sorbitol, mannitol. Wraz z żywnością dostarczymy ich spożywając: otręby pszenne, babkę płesznik i jajowatę, kiełki jęczmienia, cebulę, czosnek czy szparagi.

    Właściwości maślanu sodu

    Działanie tego związku zdaje się jednak nie ograniczać wyłącznie obszaru jelit i poprawy ich funkcji. Ta pochodna kwasu masłowego wykazuje również działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne i immunomodulujące.

    Maślan sodu – właściwości:

    • moduluje ekspresję genów,
    • pobudza zróżnicowanie komórek nabłonka jelitowego,
    • stymuluje ekspresję białek połączeń ścisłych,
    • stymuluje produkcję składników śluzu,
    • obniża ekspresję cytokin prozapalnych,
    • obniża stężenie kalprotektyny w kale,
    • stymuluje ekspresję białek o charakterze przeciwbakteryjnym.

    Wskazuje się również na potencjalne działanie przeciwnowotworowe, wynikające z tzw. paradoksu maślanu. Polega on na indukcji procesów rozpadu wyłącznie w nieprawidłowych komórkach krypt jelitowych, co stwarza możliwość zastosowania tej właściwości w chemoprewencji nowotworu jelita grubego.

    >> Przeczytaj także: Rak jelita grubego – objawy, badania przesiewowe, leczenie i profilaktyka.

    Maślan sodu – niedobór

    Gdy dochodzi do zaburzenia składu ilościowego oraz jakościowego mikrobioty jelitowej, mowa jest o dysbiozie. Jak się okazuje, ma ona duże znaczenie w patogenezie wielu schorzeń, które dotyczą nie tylko przewodu pokarmowego (chorób autoimmunizacyjnych, zaburzeń odporności czy funkcjonowania układu nerwowego).

    W przypadku podejrzenia występowania dysbiozy jelitowej warto wykonać specjalistyczne badania, które pozwolą sprawdzić profil bakteryjny i potwierdzić lub wykluczyć jej występowanie. Do takich testów zalicza się badanie genetyczne mikrobioty jelitowej FloraGEN.

    W sytuacji zmniejszenia ilości bakterii zdolnych do produkcji kwasu masłowego, endogenne wytwarzanie tego związku może okazać się niewystarczające do utrzymania właściwego składu mikrobioty. Co więcej, zaburzenia jelitowe mogą wiązać się z nadmiernym stanem zapalnym w obrębie jelit, co dodatkowo zwiększa zapotrzebowanie na maślan sodu.

    Jak brać maślan sodu?

    Lista zaleceń do potencjalnego zastosowania maślanu sodu jest dość pokaźna i obejmuje:

    • nieswoiste zapalenia jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna),
    • zaburzenia czynnościowe w obrębie przewodu pokarmowego,
    • zapalenia jelit po radio- czy chemioterapii,
    • chorobę uchyłkową okrężnicy,
    • biegunki – zarówno te o charakterze infekcyjnym, jak i te pojawiające się w podróży,
    • zaburzenia mikrobiomu jelitowego,
    • czynnościowe zaburzenia jelit,
    • zespoły złego wchłaniania,
    • choroby przebiegającym z nasilonym katabolizmem (np. choroby nowotworowe).

    Sole sodowe kwasu masłowego (maślan sodu) są trwalsze i właśnie z tej przyczyny to właśnie one wykorzystywane są w terapii. Dzięki technologii mikrootoczkowania maślan sodu chroniony jest przed działaniem soku żołądkowego i wychwytem przez nabłonek górnego odcinka przewodu pokarmowego. Efektywnym sposobem zabezpieczenia substancji czynnej są peletki pokryte otoczką lipidową oraz dodatkowo kapsułką z hydroksypropylometylocelulozy. Maślan sodu należy dawkować zgodnie z zaleceniami lekarskimi.

    floragen badanie mikrobioty genetycznej baner do artykułu

    Maślan sodu – przeciwwskazania do stosowania

    Maślan sodu stanowi cenne uzupełnienie postępowania terapeutycznego i dietetycznego w medycynie w gastroenterologii oraz medycynie ogólnej. Sporym atutem tego związku jest wysoki profil bezpieczeństwa, niska toksyczność oraz brak istotnym działań niepożądanych. W związku z tym może być z powodzeniem stosowany we wszystkich grupach wiekowych bez istotnych przeciwwskazań.

    Preparaty zawierające maślan sprzedawane są przede wszystkim jako środki specjalnego przeznaczenia żywieniowego przeznaczone do stosowania u pacjentów powyżej 7. roku życia. Przeciwwskazaniami do ich spożywania mogą być zaburzenia połykania i związane z tymi trudności z przyjęciem kapsułki oraz nadwrażliwość na jakiekolwiek składniki zawarte w preparacie.

    Maślan sodu wspiera działanie komórek błony śluzowej jelit, barierę śluzówkową a także sprzyja prawidłowej pracy jelit. Jego potencjalne zastosowania obejmują również choroby nowotworowe oraz schorzenia o charakterze ogólnoustrojowym. Suplementacja maślanu sodu powinna odbywać się zgodnie z protokołem zasugerowanym przez specjalistę.

    Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

    Bibliografia

    1. Kotunia, A., Pietrzak, P., Guilloteau, P., Zabielski, R. Kwas masłowy w przewodzie pokarmowym. Przegląd Gastroenterologiczny 2010; 5 (3): 117–122.
    2. Radwan, K., Radwan, P. Rola kwasu masłowego w patogenezie i leczeniu chorób jelit The role of butyric acid in intestinal disease pathogenesis and treatment. Medycyna Faktów 2021, t. 14, nr 3(52), 250-257.
    3. Konowrocka, B. Błonnik pokarmowy – co to jest, jakie pełni funkcje? Źródła błonnika w diecie. Dostęp: 15.12.2024 https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/jedz-blonnik-twoje-jelita-beda-ci-wdzieczne/

    Onycholiza – co to jest? Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie onycholizy paznokcia     

    Weronika Dobrewa
    -
    0
    Onycholiza – co to jest? Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie onycholizy paznokcia     

    Czy zauważyłeś, że Twój paznokieć zaczyna oddzielać się od łożyska? To może być onycholiza, czyli zjawisko które polega na oddzieleniu się płytki paznokciowej od znajdującego się pod nią łożyska. Zmiany te choć często bagatelizowane, mogą sygnalizować poważniejsze problemy zdrowotne lub prowadzić do nieprzyjemnych powikłań. Onycholiza objawia się zmianami w wyglądzie paznokcia, które mogą wpływać nie tylko na aspekt estetyczny, ale także na komfort życia codziennego. Dowiedz się, jak rozpoznać onycholizę, jakie są jej przyczyny oraz jak skutecznie ją leczyć.

    Spis treści:

    1. Co to jest onycholiza?
    2. Onycholiza a grzybica
    3. Przyczyny onycholizy
    4. Diagnostyka onycholizy
    5. Leczenie onycholizy

    Co to jest onycholiza?

    Onycholiza to częściowe oddzielenie się płytki paznokciowej od łożyska. Proces ten zwykle rozpoczyna się od wolnego brzegu paznokcia i postępuje w kierunku jego nasady. Chociaż onycholiza najczęściej dotyczy paznokci dłoni, może również występować na paznokciach stóp.

    Onycholiza może dotyczyć obu płci, wszystkich grup wiekowych i ras, ale najczęściej występuje u dorosłych kobiet.

    Onycholiza paznokcia – jak wygląda?

    Z klinicznego punktu widzenia onycholiza objawia się zmianą zabarwienia paznokcia, w miejscu, gdzie dochodzi do utraty integralności pomiędzy łożyskiem, a płytką paznokciową – w tym miejscu płytka przyjmuje typowo białawe lub żółtawe zabarwienie. W miejscach odwarstwienia płytka staje się przezroczysta, a granica między zdrową a zmienioną tkanką jest wyraźnie widoczna. Paznokieć często wygląda na pogrubiony i zniekształcony, staje się kruchy i łamliwy. W przypadku ostrej onycholizy może wystąpić krwotok podpaznokciowy (ma to miejsce dość często w onycholizie pourazowej) oraz niekiedy bolesność – w przypadku towarzyszącego zmianom stanu zapalnego.

    Onycholiza a grzybica

    Onycholiza bywa często mylona z grzybicą paznokci (onychomikozą), ale są to różne schorzenia. W przypadku grzybicy paznokieć jest zwykle bardziej matowy i kruchy, podczas gdy w onycholizie głównym objawem jest odklejanie się płytki.

    Warto pamiętać że przewlekła onycholiza może sprzyjać rozwojowi infekcji grzybiczych paznokci, dlatego tak ważna jest jej prawidłowa diagnostyka.

    >> Przeczytaj także: Łamliwe, rozdwajające się i kruche paznokcie. Stan paznokci a zdrowie.

    Przyczyny onycholizy

    Przyczyny onycholizy są zróżnicowane i mogą mieć charakter mechaniczny, chemiczny, dermatologiczny lub ogólnoustrojowy. Do najczęstszych należą:

    • Czynniki mechaniczne –  naciśnięcie, uderzenie lub uszkodzenie paznokcia może prowadzić do oddzielenia się płytki paznokciowej od łożyska;
    • Czynniki chemiczne – nadmierne stosowanie lakierów do paznokci, zmywaczy i detergentów,
    • Choroby skóry;
    • Infekcje płytki paznokciowej – bakteryjne (np. Pseudomonas aeruginosa) oraz grzybicze,
    • Choroby ogólnoustrojowe –  nadczynność tarczycy, cukrzyca, niedokrwistość;
    • Leki – niektóre antybiotyki, czy leki stosowane w przebiegu chemioterapii;
    • Niewłaściwa higiena i pielęgnacja paznokci – zbyt częste moczenie paznokci, nadmierne przycinanie lub niewłaściwe szlifowanie paznokci;
    • Zaburzenia krążenia – problemy z krążeniem obwodowym mogą prowadzić do pogorszenia stanu  paznokci;
    • Niedobory żywieniowe – niedobór witamin i mikroelementów, zwłaszcza cynku czy witamin z grupy B, może osłabić strukturę paznokci.

    Warto mieć świadomość, że onycholiza może również wpisywać się w obraz kliniczny niektórych schorzeń dermatologicznych, w tym między innymi:

    Co więcej, onycholiza może towarzyszyć erytrodermii. Erytrodermia to stan dermatologiczny, cechujący się zajęciem przez zmiany rumieniowo-złuszczające ponad 90% powierzchni skóry. Erytrodermia może wystąpić w przebiegu takich dermatoz jak łuszczyca pospolita, chłoniaki skóry, atopowe zapalenie skóry, czy pęcherzyca liściasta. Należy wyraźnie podkreślić, że erytrodermia niewiadomego pochodzenia wymaga wyjaśnienia jej przyczyny oraz wykluczenia obecności choroby nowotworowej. 

    Zastanawiasz się czy kondycja Twoich włosów, skóry i paznokci może być wynikiem niedoborów minerałów? Sprawdź szczegóły badania Pakiet zdrowa skóra, włosy i paznokcie.

    Diagnostyka onycholizy

    Diagnostyka onycholizy opiera się na dokładnie zebranym wywiadzie chorobowym oraz wnikliwym badaniu fizykalnym przeprowadzonym przez lekarza dermatologa. W razie potrzeby mogą być wykonane dodatkowe badania i procedury, w tym przede wszystkim:

    • badanie mykologiczne – czyli tak zwane zeskrobiny z paznokci, celem badania jest wykluczenie grzybicy,
    • biopsję skóry – jeżeli onycholizie towarzyszą nieokreślone zmiany skórne, to warto wykonać wycinek skóry i badanie histopatologiczne, ponieważ może okazać się, że onycholiza jest tylko jednym z objawów i towarzyszy liszajowi płaskiemu lub innej dermatozie,
    • badanie USG Doppler (żylny i tętniczy) – pozwala na ocenę krążenia obwodowego w obrębie kończyn dolnych i ewentualne zdiagnozowanie zaburzeń naczyniowych,
    • onychoskopię – a więc dermatoskopię wykonaną w obrębie płytki paznokciowej.

    Onycholiza wymaga również wykonania pewnych badań laboratoryjnych, które mogą wskazać na jej przyczynę. W diagnostyce onycholizy warto wykonać oznaczenie:

    W niektórych przypadkach onycholiza może towarzyszyć schorzeniom reumatologicznym. Przy takim podejrzeniu warto wykonać podstawowe badania w kierunku schorzeń tkanki łącznej, w tym na przykład oznaczenie przeciwciał przeciwjądrowych.

    Pakiet zdrowa skóra, włosy i paznokcie – suplementacja rozszerzony (6 badań)__

    Leczenie onycholizy

    Należy pamiętać, że odwarstwiona część paznokcia nie przyrośnie ponownie do łożyska. Celem leczenia jest więc zadbanie o to, aby nowo rosnący paznokieć nie oddzielał się dalej od macierzy.

    Ogólne środki lecznicze obejmują:

    – Regularne przycinanie uszkodzonego paznokcia, utrzymywanie go w krótkiej długości, aby uniknąć dalszych urazów.

    – Unikanie czynności, które mogą prowadzić do kolejnych uszkodzeń paznokcia i łożyska paznokciowego, np. chodzenie/bieganie w zbyt ciasnym obuwiu.

    – Ograniczenie stosowania lakierów do paznokci, zmywaczy, rozpuszczalników i detergentów, które mogą podrażniać i osłabiać paznokieć.

    – Wykonywanie prac w rękawiczkach, szczególnie stosowanie lekkich rękawiczek bawełnianych pod rękawiczkami winylowymi podczas pracy w mokrym środowisku, aby chronić paznokcie.

    Leczenie specyficzne onycholizy zależy od jej przyczyny. Może to oznaczać zaprzestanie lub zmianę stosowanego leku, leczenie infekcji paznokcia lub odpowiednie postępowanie w przypadku chorób ogólnoustrojowych lub dermatoz. Onycholiza, która ma krótkotrwały przebieg i znaną przyczynę, może zostać wyleczona. Paznokcie rąk rosną średnio 4-6 miesięcy, natomiast paznokcie stóp rosną dwa razy dłużej, dlatego na efekty leczenia trzeba poczekać.

    Jeśli zauważyłeś u siebie objawy onycholizy lub masz wątpliwości co do kondycji swoich paznokci, nie czekaj, aż problem się pogłębi. Skonsultuj się z dermatologiem lub podologiem, aby przeprowadzić odpowiednie badania i rozpocząć leczenie. Wczesna terapia i stosowanie się do zaleceń może pomóc uniknąć trwałych uszkodzeń paznokci i poprawić ich stan.

    Opieka merytoryczna i współpraca: lek. Katarzyna Banaszczyk

    Bibliografia

    1. Vélez NF., Jellinek NJ. Simple onycholysis: a diagnosis of exclusion. J Am Acad Dermatol. 2014 Apr;70(4):793-794.
    2. Zaias N., Escovar SX., Zaiac MN. Finger and toenail onycholysis. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2015 May;29(5):848-53.
    3. https://www.healthline.com/health/onycholysis
    4. Braun-Falco O., Plewing G., Wolff H.H. i wsp.: Dermatologia. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2010.
    5. Grover C., Chauhan A. Idiopathic/Simple Onycholysis: Response to Combination Topical Therapy. Indian Dermatol Online J. 2022 Sep 5;13(5):643-647.
    Page 27 of 124
    1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124
    1...262728...124Strona 27 z 124

    Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

    Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

    O nas

    Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

    Nasz adres

    ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.