Sklep
Strona główna Blog Strona 3

Aspartam – czym jest, właściwości, bezpieczeństwo, potencjalna szkodliwość działania

Magdalena Konowrocka
-
0
Aspartam – czym jest, właściwości, bezpieczeństwo, potencjalna szkodliwość działania

Aspartam to słodzik powszechnie używany jako zamiennik cukru o znikomej kaloryczności. Czym jest aspartam, czy aspartam jest zdrowy, jaki jest aktualny stan wiedzy nt. potencjalnie rakotwórczego działania tego słodzika? Czy aspartam można stosować w ciąży i czy mogą go spożywać dzieci?

Spis treści:

  1. Co to jest aspartam?
  2. Aspartam: szkodliwość substancji. Skutki uboczne stosowania aspartamu
  3. Czy aspartam jest zdrowy?
  4. Aspartam u dzieci
  5. Czy aspartam może być stosowany przez kobiety w ciąży i matki karmiące?
  6. Gdzie można znaleźć aspartam?
  7. Aspartam – często zadawane pytania
  8. Aspartam – podsumowanie

Co to jest aspartam?

Aspartam to syntetyczny środek słodzący, wykazujący ok. 200 razy intensywniejszy smak słodki niż sacharoza. Aspartam jest dipeptydem, składającym się z dwóch aminokwasów:

Aspartam ma bardzo niską wartość energetyczną, zawiera 4 kcal/g.

Aspartam właściwości i wchłanianie w przewodzie pokarmowym

W środowisku zasadowym aspartam jest substancją nietrwałą, można go przechowywać do 6 miesięcy, po tym okresie traci słodki smak. W podwyższonej temperaturze ulega rozkładowi, dlatego nie jest używany jako słodzik w wypiekach. Można go jednak znaleźć w wielu produktach żywnościowych, także w formie soli z acesulfamem.

Spożyty aspartam jest całkowicie rozkładany w przewodzie pokarmowym, produkty powstałe w wyniku jego hydrolizy to:

  • fenyloalanina,
  • kwas asparaginowy,
  • metanol (hydroliza aspartamu uwalnia ok. 10% metanolu).

Wszystkie trzy substancje są całkowicie wchłanianie w przewodzie pokarmowym.

>> Może Cię zainteresować: Budowa, funkcje i najczęstsze choroby układu pokarmowego człowieka

Aspartam: szkodliwość substancji. Skutki uboczne stosowania aspartamu

Aspartam uznawany jest za substancję bezpieczną w użyciu, co potwierdzają badania. Nie zaobserwowano toksycznych efektów jego działania, zarówno w postaci ostrej, jak i przy stosowaniu przewlekłym. Eksperci uznają za bezpieczną dawkę 40 mg aspartam/kg mc/dzień.

Niektórzy obawiali się skutków działania produktów rozpadu aspartamu, głównie metanolu. Jednak hipotezy o jego szkodliwym działaniu nie znajdują potwierdzenia w badaniach. Podobnie jest w przypadku innego metabolitu aspartamu – kwasu asparaginowego. Narażenie na kwas asparaginowy powstały ze spożycia dopuszczalnej ilości aspartamu nie budzi obaw co do jego bezpieczeństwa.

Aspartam a fenyloketonuria

Metabolitem aspartamu budzącym obawy ze względu na potencjalne skutki uboczne u ludzi jest aminokwas fenyloalanina. Aminokwas może być groźny dla pacjentów z fenyloketonurią – rzadką chorobą dziedziczną – w której wysoki poziom fenyloalaniny prowadzi do:

  • uszkodzenia układu nerwowego,
  • zaburzeń neurologicznych.

Z tego powodu wszystkie produkty zawierające aspartam muszą zawierać ostrzeżenia dla osób obciążonych tym schorzeniem. Pacjent z fenuloketornurią musi ściśle monitorować swoją dietę.

WAŻNE! Wszystkie produkty zawierające aspartam muszą być oznaczone ostrzeżeniem, iż dany artykuł zawiera fenyloalaninę i może być szkodliwy dla osób z fenyloketonurią.

Produkty metabolizmu aspartamu

Kwas asparaginowyFenyloalaninaMetanol
40%50%10%

Aspartam a alergia – uczulenie na aspartam

W badaniach in vitro aspartam nie uruchamiał reakcji alergicznej IgE zależnej i nie wpływał na uwalnianie histaminy. W badaniach in vivo, w których oceniano wpływ aspartamu na organizm przy pomocy skórnych testów alergicznych, również nie potwierdzono, aby indukował klasyczne reakcje alergiczne.

W literaturze medycznej opisywane są pojedyncze przypadki pokrzywek po aspartamie (również inne postacie nadwrażliwości na ten produkt) nie są to jednak alergie. W jednym z badań, gdzie diagnozowano grupę pacjentów zgłaszających „uczulenie na aspartam”, u żadnej z osób nie potwierdzono wyraźnie powtarzalnej niepożądanej reakcji na ten słodzik. Oznacza to, iż zgłaszane reakcje związane były z innymi niż aspartam czynnikami.

>> Warto przeczytać także: IgE całkowite – o czym świadczy wynik i w jakim celu przeprowadza się badanie?

Czy aspartam jest rakotwórczy?

Badania nad potencjalnie rakotwórczym działaniem aspartam trwają już wiele lat. Najbardziej aktualne stanowisko dotyczące tego zagadnienia pochodzi z 14.07.2023 roku, gdy aspartam został uznany za czynnik mogący przypuszczalnie wywoływać raka wątroby (raka wątrobokomórkowego) u ludzi.

Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem, IARC – agenda WHO – zaklasyfikowała aspartam do tej grupy związków na podstawie badań, które – w nomenklaturze badaczy – przynoszą „ograniczone” dowody na wywoływanie raka u ludzi i „mniej niż wystarczające” u zwierząt.

Badania prowadzone na myszach narażonych na aspartam okołoporodowo i spożywających aspartam w paszy po urodzeniu, wykazywały ryzyko zachorowania tych zwierząt laboratoryjnych nie tylko na raka wątroby, ale również na nowotwory krwi. Niestety z powodu niedociągnięć metodologicznych wnioski płynące z tych badań nie są jednoznaczne.

Mechanizm potencjalnie rakotwórczego działania aspartamu ma polegać na indukowaniu stresu oksydacyjnego, co jest potwierdzane zwiększonym stężeniem markerów tego stresu w organizmie.

Dalsze badania nad substancją trwają. Eksperci podkreślają, iż dla bezpieczeństwa nie należy przekraczać dopuszczalnej dawki tego słodzika, która wynosi 40 mg/kg mc/dobę.

Aspartam – wpływ na mikrobiotę jelitową

Badania nad wpływem aspartamu na mikrobiotę jelitową pokazują, iż narażenie na ten słodzik może powodować wiele zmian w składzie bakterii probiotycznych i patogennych.

Badania składu mikrobioty przeprowadzone u szczurów, które spożywały aspartam przez 8 tygodni w wodzie pitnej, wykazały znaczny wzrost liczebności bakterii Clostridium leptum w grupie z ekspozycją na ten słodzik w porównaniu z grupą, która otrzymywała czystą wodę.

C. leptum jest znana jako bakteria powiązana z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit (tym chorobą Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego) oraz zaburzeniami metabolicznymi – większą ich liczebność stwierdza się u pacjentów z cukrzycą t.2 oraz u nastolatków z nadwagą.

Inne badania wykazały, iż zmiana w składzie mikrobioty pod wpływem aspartam powiązana jest ze składem diety, z którą aspartam jest przyjmowany. Wzrost liczebności bakterii z rodzaju Clostridium, Enterobacteriaceae i Roseburia spp obserwowano jeśli dieta zawierała większe ilości tłuszczu, w porównaniu z tą samą ilością aspartamu w diecie niskotłuszczowej.

Wpływ aspartamu na skład mikrobioty jest również przedmiotem badań u ludzi. W jednym z badań randomizowanych, z grupą kontrolną, obejmujących 20 zdrowych ochotników odpowiedź mikrobioty na aspartam była skorelowana z odpowiedzią glikemii na ten słodzik.

Zauważono np. wzrost liczebności Akkermensia muciniphila (bakterii o korzystnym wpływie na metabolizm glukozy i lipidów oraz odpowiedź zapalną u ludzi) u osób wykazujących najniższą odpowiedź glikemiczną po ekspozycji na aspartam.

Inne różnice to wzrost Clostridium sp. CAG:7 i Tyzzerella sp.Marseille-P3062 (szczep powiązany z z chorobą Leśniowskiego-Crohna) i zmniejszenie liczby Alistipes obesi i Eubacterium sp. CAG:248 u osób o najwyższej reakcji glikemicznej.

Aspartam jest słodzikiem, który – jak wspominano wyżej – jest całkowicie rozkładany w przewodzie pokarmowym, dlatego był uważany za substancję niemającą wpływu na mikrobiotę. Badania pokazują jednak, że taki wpływ istnieje, co więcej może być zależny do parametrów metabolicznych gospodarza czy diety, z którą aspartam jest powiązany. Zagadnienie wymaga wielu dalszych badań, jednak warto je już dziś brać pod uwagę w rozważaniach nad słodzikami.

Badanie Organix Gastro pośredni test dysbiozy banerek

Czy aspartam jest zdrowy?

Aspartam to praktycznie bezkaloryczny słodzik, dlatego jest propagowany jako „zdrowy zamiennik cukru”. Jaki jest zatem wpływ aspartamu na parametry metaboliczne: glikemię, poziom insuliny i masę ciała?

Wiele badań wskazuje, iż posiłek z aspartamem wywołuje niższy poziom glikemii poposiłkowej niż taki sam posiłek z sacharozą. Podobnie jest z poposiłkowym poziomem insuliny. Wyniki były podobne również wówczas, gdy badani pili napoje słodzone aspartamem.

Słodzik jest również bezpieczny dla pacjentów z cukrzycą t.2.

Aspartam nie wykazuje również negatywnego wpływu na poziom trójglicerydów – ich stężenie nie ulega zmianie pod wpływem spożycia aspartamu w porównaniu z grupą kontrolną (bez żadnych słodzików) oraz grupą sacharozy.

Wiele badań wskazuje, iż aspartam – jako substancja o intensywnie słodkim smaku – powoduje, iż ilość kalorii dostarczana z posiłkiem jest niższa, co sprzyja utrzymaniu masy ciała.

W roku 2023 ukazało się badanie, które rzuciło światło na zagadnienie konsekwencji zdrowotnych przy długookresowym spożywaniu aspartamu. Obserwacja aż 25-letniego jego stosowania wykazała, iż wyższe jego spożycie wiąże się jednak z większą objętością wisceralnej tkanki tłuszczowej (VAT), podskórnej tkanki tłuszczowej (SAT) oraz tłuszczu mięśniowego (IMAT).

Osoby, które w opisywanym badaniu spożywały najwięcej aspartamu (> 28,5 mg/kg mc/dziennie) w porównaniu z najniższym spożyciem tego słodzika (do 3,9 mg) wykazywały:

  • zawartość VAT wyższą o 8,4%,
  • zawartość SAT wyższą o 11,6%,
  • zawartość IMAT wyższą o 10,6 %.

Na podstawie tych wyników badacze sugerują, aby w zaleceniach dotyczących zastępowania cukru, rozważać jednak inne opcje, ponieważ aspartam ma długofalowe konsekwencje zdrowotne.

W tym samym roku WHO zaleciło, aby nie rekomendować słodzików osobom, które chcą kontrolować swoją masę ciała, ponieważ nie przynosi to korzyści długoterminowych.

Jeden z ekspertów napisał, iż jeśli konsument stoi przed wyborem czy zdrowszym wyborem będzie napój ze słodzikiem, czy ten sam napój z cukrem, to należy rozważyć trzecią opcję: napić się wody. Jest to również nasza rekomendacja.

Aspartam u dzieci

Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci nie rekomendują podawanie dzieciom < 1 r.ż. produktów zawierających glikozydy stewiolowe, poliole oraz słodziki intensywne (np. acesulfam K, aspartam, sacharyna), aby ich nie przyzwyczajać do słodkiego smaku.

Amerykańska Akademia Pediatrii wskazuje, iż nie ma danych, które potwierdzają skuteczność i bezpieczeństwo stosowania słodzików u dzieci poniżej 2 r.ż. Zwraca również uwagę na fakt, iż bardzo słodki smak substancji słodzących może wpływać na rozwój określonych, niekorzystnych z punktu widzenia zdrowia, preferencji żywieniowych u dzieci.

Zalecenia jednoznacznie wskazują, iż nie wolno podawać aspartamu dzieciom z fenyloketonurią.

WAŻNE! Nie zaleca się podawania aspartamu dzieciom poniżej 2 r.ż. Brak udokumentowanych danych potwierdzających długotrwałe bezpieczeństwo jego stosowania powoduje, iż należy z rozwagą podchodzić do ewentualnego wprowadzania słodzików do diety starszych dzieci.

Czy aspartam może być stosowany przez kobiety w ciąży i matki karmiące?

Stosowanie aspartamu przez kobiety ciężarne wydaje się bezpieczne. Należy jednak pamiętać, aby nie przekraczać dziennego dopuszczalnego limitu spożycia tego słodzika.

Aspartam jest substancją, która szybko się rozkłada, nie przenika do mleka matki. Po jego spożyciu nie stwierdza się mierzalnych poziomów słodzika w kobiecym pokarmie.

Badano również wpływ spożycia aspartamu przez matkę karmiącą na stężenie jednego z metabolitów – fenyloalaniny – w kobiecym mleku. Fenyloalanina jest naturalnie obecna w pokarmie, nieznaczne zwiększenie jej stężenia zaobserwowano dopiero po spożyciu odpowiednika 17 puszek napoju gazowanego i wróciło ono do wartości wyjściowych po 12 godzinach.

Kobiety karmiące piersią niemowlęta chore na fenyloketonurię powinny unikać w swojej diecie tego słodzika, jednak jednorazowe, czasem omyłkowe, jego spożycie nie powoduje dodatkowego ryzyka dla karmionego dziecka.

Gdzie można znaleźć aspartam?

Aspartam to zamiennik cukru oznaczony kodem E951 stosowany w produktach spożywczych o obniżonej kaloryczności (produktach typu light) jak:

  • napoje,
  • słodycze,
  • guma do żucia.

Aspartam jest również składnikiem słodzików w tabletkach lub w proszku. Można go również spotkać w suplementach diety czy lekach, np. w różnych tabletkach musujących czy granulatach do sporządzania doustnej zawiesiny (np. antybiotykach). Szacuje się, że aspartam jest obecny w ponad 5 tys. różnych produktów żywnościowych na świecie.

Aspartam można znaleźć w napojach gazowanych typu light, lub typu „zero”. Jest również obecny w:

  • wodach smakowych,
  • napojach izotonicznych i energetyzujących,
  • piwie bezalkoholowym.

Napoje słodzone syntetycznymi słodzikami są głównym źródłem tej substancji w naszej diecie.

Inne produkty to jogurty, desery, galaretki, płatki śniadaniowe. Co więcej aspartam (i inne słodziki) można znaleźć nie tylko w artykułach spożywczych o smaku słodkim, ale również w chipsach ziemniaczanych czy wędlinach.

Jego obecność w składzie produktu można łatwo zidentyfikować czytając etykietę, gdzie jest informacja o jego obecności. Może być wymieniony jako „aspartam” lub „E591”.

Aspartamu nie wolno dodawać do żywności przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci.

WAŻNE! Produkty żywnościowe przeznaczone dla dzieci poniżej 3 r.ż. nie mogą zawierać żadnych słodzików.

Aspartam – często zadawane pytania

Jak aspartam wpływa na mózg?

Stosowanie aspartamu może podnosić poziom fenyloalaniny i kwasu asparaginowego w mózgu. Związki te mogą hamować syntezę i uwalnianie neuroprzekaźników: dopaminy, noradrenaliny i serotoniny, które regulują aktywność neuronów w OUN. Dlatego stosowanie aspartamu jest wiązane z takimi objawami jak: problemy z nauką, bóle głowy, drgawki, migreny, drażliwość, lęk, depresja, problemy ze snem.

Potrzebne są jednak dalsze badania oceniające neurobehawioralne skutki stosowani aspartamu, wiele prowadzonych do tej pory badań było badaniami na zwierzętach.

Czy aspartam jest niezdrowy?

Aspartam w dawce do 40 mg/kg mc/dziennie jest uważany za bezpieczny dla zdrowia. Stan wiedzy na dziś wskazuje, że stosowanie aspartamu od czasu do czasu nie niesie za sobą zagrożeń zdrowotnych.

Jednak 25-letnie obserwacje osób stosujących aspartam uwidaczniają jego powiązanie ze wzrostem objętości tkanki tłuszczowej oraz działanie potencjalnie rakotwórcze. Mechanizm potencjalnie niekorzystnego działania aspartamu na zdrowie opiera się na indukowaniu stresu oksydacyjnego.

Ile czasu potrzeba, aby aspartam został wydalony z organizmu?

Aspartam nie jest wchłaniania się w przewodzie pokarmowym, jest rozkładany do fenyloalaniny, kwasu asparginowego i metanolu. Produkty powstałe w wyniku jego hydrolizy są absorbowane w jelitach, następnie dalej metabolizowane i eliminowane z organizmu w ciągu 24 – 72 godzin po spożyciu.

Czy aspartam pobudza apetyt?

Aspartam nie pobudza apetytu. Badania wskazują, iż jego wpływ na apetyt jest neutralny, nie obserwuje się po nim ani zwiększonego ani mniejszego łaknienia.

W jakich produktach jest aspartam?

Aspartam jest obecny w bardzo wielu produktach żywnościowych oraz lekach. Najczęściej można go znaleźć w produktach typu light, o zmniejszonej kaloryczności, które mają być przeznaczone dla osób na dietach redukcyjnych.

Producenci mają obowiązek informować, iż dany artykuł zawiera słodziki, w tym aspartam, dlatego najlepszym sposobem sprawdzenia w jakich produktach jest on obecny, jest czytanie etykiet.

Co oznacza symbol E951?

Symbol E jest częścią kodu chemicznego dodatków do żywności dopuszczonych w Unii Europejskiej. E951 jest symbolem aspartamu.

Aspartam – podsumowanie

  • Aspartam – E951 – to niskokaloryczny zamiennik cukru pochodzenia syntetycznego.
  • Może być stosowany przez osoby z cukrzycą t.2 i insulinoopornością, ponieważ nie wpływa na poziom glikemii poposiłkowej.
  • Dopuszczalny limit dziennego spożycia aspartamu to 40 mg/kg mc/dziennie.
  • Aspartam uważany jest za substancję o możliwym działaniu rakotwórczym.
  • Osoby z fenyloketonurią nie mogą spożywać aspartamu.
  • Aspartam jest obecny w bardzo wielu produktach spożywczych, zwłaszcza żywności typu „light” i niskokalorycznej. Jego obecność w tych artykułach musi być oznaczona w składzie.

PIŚMIENNICTWO

  1. Riboli, Elio et al, Carcinogenicity of aspartame, methyleugenol, and isoeugenol, The Lancet Oncology, Volume 24, Issue 8, 848 – 850. (dostęp 23.04.2025 roku)
  2. Feng J, Peng J, Hsiao YC, Liu CW, Yang Y, Zhao H, Teitelbaum T, Wang X, Lu K. Non/Low-Caloric Artificial Sweeteners and Gut Microbiome: From Perturbed Species to Mechanisms. Metabolites. 2024 Oct 11;14(10):544. doi: 10.3390/metabo14100544. PMID: 39452925; PMCID: PMC11509705. (dostęp 23.04.2025 roku)
  3. Choudhary AK. Aspartame: Should Individuals with Type II Diabetes be Taking it? Curr Diabetes Rev. 2018;14(4):350-362. doi: 10.2174/1573399813666170601093336. PMID: 28571543. (dostęp 23.04.2025 roku
  4. Santos NC, de Araujo LM, De Luca Canto G, Guerra ENS, Coelho MS, Borin MF. Metabolic effects of aspartame in adulthood: A systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials. Crit Rev Food Sci Nutr. 2018;58(12):2068-2081. doi: 10.1080/10408398.2017.1304358. Epub 2017 Aug 18. PMID: 28394643. (dostęp 23.04.2025 roku)
  5. Świerczak U., Borowiecka A., Feder-Kubis J., STRUKTURA, WŁAŚCIWOŚCI I PRZYKŁADY ZASTOSOWAŃ SYNTETYCZNYCH SUBSTANCJI SŁODZĄCYCH, ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2016, 4 (107), 15 – 25, DOI: 10.15193/zntj/2016/107/134. (dostęp 23.04.2025 roku)
  6. Scientific Opinion on the re-evaluation of aspartame (E 951) as a food additive, EFSA Panel on Food Additives and Nutrient Sources added to Food (ANS), European Food Safety Authority (EFSA), Parma, Italy, EFSA Journal 2013;11(12):3496. (dostęp 23.04.2025 roku)
  7. https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.2.2.50. (dostęp 23.04.2025 roku)
  8. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004. (dostęp 23.04.2025 roku)
  9. Steffen B.T. et al,Long-term aspartame and saccharin intakes are related to greater volumes of visceral, intermuscular, and subcutaneous adipose tissue: the CARDIA study, International Journal of Obesity (2023) 47:939 – 947. (dostęp 23.04.2025 roku)
  10. Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA 2021 T.18. (dostęp 23.04.2025 roku)
  11. Drugs and Lactation Database (LactMed®) [Internet]. Bethesda (MD): National Institute of Child Health and Human Development; 2006-. Aspartam. [Aktualizacja 2024 styczeń 15]. Dostępne na: https://www-ncbi-nlm-nih-gov.translate.goog/books/NBK501510/?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=pl&_x_tr_hl=pl&_x_tr_pto=rq. (dostęp 23.04.2025 roku)
  12. Choudhary AK, Lee YY. Neurophysiological symptoms and aspartame: What is the connection? Nutr Neurosci. 2018 Jun;21(5):306-316. doi: 10.1080/1028415X.2017.1288340. Epub 2017 Feb 15. PMID: 28198207. (dostęp 23.04.2025 roku)

Krosty na języku – co mogą oznaczać? Możliwe przyczyny i leczenie

Katarzyna Banaszczyk
-
0
Krosty na języku – co mogą oznaczać? Możliwe przyczyny i leczenie

Krosty na języku to powszechnie używane przez pacjentów określenie, które związane jest z niepokojącymi zmianami w obrębie śluzówki języka. Jakie są przyczyny bolących krost na języku? Jakim schorzeniom mogą towarzyszyć takie zmiany? Dowiedz się więcej na temat krost na języku i ich diagnostyki. 

Spis treści:

  1. Co oznaczają krosty na języku?
  2. Białe krosty na języku
  3. Czerwone krosty na języku
  4. Od czego robią się krosty na języku?
  5. Krosty na języku – profilaktyka
  6. Jak leczyć krosty na języku?
  7. Krosty na języku – podsumowanie

Co oznaczają krosty na języku?

Krosta na języku to potoczne określenie na stany chorobowe pojawiające się jamie ustnej. W mianownictwie dermatologicznym krosta to zmiana wyniosła ponad poziom skóry, wypełniona typowo treścią ropną. Klasyczne krosty występują na przykład w przebiegu zapalenia mieszków włosowych i łuszczycy krostkowej.

Zmiany opisywane przez pacjentów jako krosty na języku, zgodnie z terminologią mogą być zupełnie innymi wykwitami, w tym na przykład plamami, pęcherzykami, grudkami, guzami, czy owrzodzeniami. Jednak bez względu na definicję medyczną, stany te wymagają wizyty u lekarza i przeprowadzenia odpowiedniej diagnostyki, ponieważ mogą świadczyć o miejscowych infekcjach lub chorobach ogólnoustrojowych.  

>> Przeczytaj także: Biały nalot na języku – co może oznaczać?

Białe krosty na języku

Białe zmiany na języku mogą wiązać się z występowaniem różnorodnych schorzeń i stanów klinicznych, o których warto dowiedzieć się więcej. Pod pojęciem białe krosty na języku może się kryć między innymi:

  • leukoplakia – jest to zmiana przednowotworowa, mająca postać białawej plamy lub płytki, której nie można usunąć metodami nieinwazyjnymi. Leukoplakia najczęściej pojawia się na dolnej powierzchni oraz brzegach bocznych języka, choć może również zlokalizować się na dnie jamy ustnej, czy też błonie śluzowej warg. Leukoplakia wiąże się ryzykiem transformacji nowotworowej wynoszącym średnio 3,8% w ujęciu rocznym,
  • zakażenie grzybicze – odpowiadają za nie typowo drożdżaki, najczęściej gatunek Candida albicans, które mogą bytować w obrębie jamy ustnej, a przy sprzyjających warunkach wywoływać objawy infekcji grzybiczej. Kandydoza języka objawia się pojawieniem się w jego obrębie białawych nalotów, które mogą też występować na dziąsłach i błonie śluzowej podniebienia,
  • język geograficzny – w tym przypadku obserwuje się pojawienie się biało-szarych (niekiedy czerwonawych) plam, które swoim nieregularnym układem przypominają kontynenty rozrysowane na mapie. Język geograficzny może (choć nie musi) towarzyszyć takim stanom klinicznym jak:
  • cukrzyca,
  • celiakia,
  • liszaj płaski,
  • łuszczyca,
  • łojotokowe zapalenie skóry,
  • przyjmowanie litu i doustnych środków antykoncepcyjnych.

Czerwone krosty na języku

Zmiany pojawiające się w obrębie błony śluzowej języka mogą również przyjmować inne zabarwienie. Czerwone wykwity na języku mogą wiązać się z takimi stanami jak na przykład:

  • zanikowe zapalenie języka – w tym przypadku obserwuje się czerwone zabarwienie języka i jego nieprawidłowe wygładzenie, co związane jest z zanikiem brodawek języka, stan ten może towarzyszyć:
  • romboidalne środkowe zapalenia języka – dolegliwość ta objawia się pojawieniem w obrębie języka zmiany o charakterze czerwonawej plamy, stan ten może być związany z cukrzycą, paleniem papierosów, czy zakażeniem wirusem HIV,
  • język truskawkowy – w tym przypadku dochodzi do znacznego uwydatnienia i powiększenia brodawek języka, co sprawia, że język upodabnia się do truskawki. Stan ten może być związany z infekcjami paciorkowcowymi i gronkowcowymi, ale również z chorobą Kawasakiego,
  • erytroplakia – podobnie jak leukoplakia, jest to zmiana przednowotworowa, która przyjmuje typowo postać czerwonej plamy. Poza językiem, zmiana ta może zlokalizować się także na błonie śluzowej przedsionka i dna jamy ustnej oraz w obrębie ustnej części gardła,
  • zmiany będące nowotworami złośliwymi – w tym między innymi rak płaskonabłonkowy, rak gruczołowy, rak śluzowo-naskórkowy, czy też chłoniaki. Zmiany te manifestują się typowo jako guz, rozległy naciek, a z czasem owrzodzenie, czyli innymi słowy głęboka, nieregularna rana.

Od czego robią się krosty na języku?

Przyczyny krost na języku zależą przede wszystkim od konkretnego stanu, z jakim mamy do czynienia w obrębie jamy ustnej. Czynniki, które sprzyjają pojawieniu się niepokojących zmian na błonie śluzowej języka to przede wszystkim:

  • palenie papierosów,
  • nadużywanie alkoholu,
  • cukrzyca,
  • nieprawidłowa dieta, bogata w cukry proste,
  • niedobory odporności, w tym zakażenie wirusem HIV,
  • refluks żołądkowo-przełykowy (GERD),
  • reakcje alergiczne na składniki pokarmowe,
  • niedożywienie,
  • niedobory minerałów i witamin,
  • nieodpowiedni poziom higieny jamy ustnej,
  • długotrwałe drażnienie mechaniczne błony śluzowej,
  • zakażenia wirusami HPV,
  • starszy wiek.
Morfologia banerek

Należy podkreślić, że zmiany na języku mogą mieć bardzo wiele przyczyn, w tym poważnych takich jak na przykład choroby weneryczne (między innymi kiła), czy schorzenia zapalne (nieswoiste zapalenia jelit). Z tego powodu żadna zmiana, która pojawia się w obrębie naszej jamy ustnej nie powinna zostać zbagatelizowana. W przypadku pojawiania się takich zmian, warto skonsultować się z lekarzem.

Krosty na języku – profilaktyka

Podstawowe zasady, którymi warto kierować się, by zmniejszyć ryzyko pojawienia się zmian na śluzówce języka to:

  • unikanie używek, w tym palenia papierosów i nadużywania alkoholu,
  • stosowanie zbilansowanej diety, dopasowanej do naszych potrzeb,
  • odpowiednia higiena jamy ustnej, w tym języka oraz przestrzeni międzyzębowych,
  • regularne, przynajmniej coroczne wizyty u stomatologa,
  • mycie rąk przed każdym posiłkiem,
  • unikanie spożywania niemytych owoców i warzyw,
  • używanie wyłącznie swoich sztućców podczas spożywania posiłków.

>> Warto przeczytać: Spuchnięty język – co może oznaczać? Możliwe przyczyny obrzęku języka

Jak leczyć krosty na języku?

Leczenie tych zmian zależy przede wszystkim od ich przyczyny. W sytuacji, gdy objawy na języku wynikają z infekcji grzybiczej – konieczne jest zastosowanie odpowiedniego preparatu przeciwgrzybiczego. Jeżeli wykwity na języku związane są z chorobą podstawową, na przykład cukrzycą, czy refluksem żołądkowo-przełykowym – konieczne jest włączenie odpowiedniej terapii. Warto również pamiętać o uzupełnieniu ewentualnych niedoborów pokarmowych, w tym niedoboru żelaza, czy witamin z grupy B. W przypadku zdiagnozowania stanu przednowotworowego lub nowotworu języka, konieczne może okazać się postępowanie zabiegowe.  

Badanie posiew wymazu z jamy ustnej (tlenowo) banerek

Krosty na języku – podsumowanie

  • Krosty na języku to potoczne i często używane przez pacjentów określenie na zmiany zabarwienia i struktury w obrębie języka.
  • Krosty na języku mogą podczas badania przedmiotowego okazać się owrzodzeniem, plamą lub guzem.
  • Zmiany te mogą być związane ze schorzeniami infekcyjnymi, metabolicznymi, zapalnymi, a także nowotworowymi.
  • Każda niepokojąca zmiana na języku wymaga konsultacji z lekarzem, w pierwszym kroku z lekarzem rodzinnym.
  • Leczenie i diagnostyka krost na języku jest uzależniona od konkretnego przypadku medycznego.

Bibliografia

  1. P. Zalewska i inni, Zmiany fizjologiczne i patologiczne na języku – rola czynników endo- i egzogennych, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2021, Tom 27, Nr 4, s. 407–413,
  2. A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
  3. A. Szantyr i inni, Zaburzenia potencjalnie złośliwe i nowotwory złośliwe błony śluzowej jamy ustnej, Med. Prakt. Stomatol, 2016; 2: 61–68,
  4. C. Ogueta i inni, Geographic Tongue: What a Dermatologist Should Know. Actas Dermosifiliogr. 2019; 110: 341–6.

Chłoniak skóry – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Katarzyna Banaszczyk
-
0
Chłoniak skóry – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Chłoniaki skóry to heterogenna grupa schorzeń dermatologicznych, różniąca się zarówno obrazem klinicznym jak i pochodzeniem komórkowym. Jak wygląda chłoniak skóry? Jakie badania wykonuje się przy podejrzeniu chłoniaków skórnych? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się na czym polega diagnostyka i leczenie pierwotnych chłoniaków skóry.

Spis treści:

  1. Co to jest chłoniak skóry?
  2. Jakie są objawy chłoniaka na skórze?
  3. Chłoniak skóry – jakie badania wykonać?
  4. Leczenie chłoniaka skóry
  5. Chłoniak skóry – najczęściej zadawane pytania
  6. Chłoniak skóry – podsumowanie

Co to jest chłoniak skóry?

Pierwotne chłoniaki skóry zaliczane są do nowotworów układu chłonnego. O chłoniakach pierwotnych skóry mówi się wówczas, gdy rozrost nowotworowy dotyczy tylko skóry i w momencie rozpoznania nie odnotowuje się zmian narządowych. Chłoniaki skóry dzieli się w zależności od rodzaju komórek, z których się wywodzą.

Wyróżniamy dwie duże grupy chłoniaków skóry, a mianowicie:

  • chłoniaki T-komórkowe – wywodzące się z limfocytów T, stanowią one 75% przypadków chłoniaków pierwotnych skóry,
  • chłoniaki B-komórkowe – wywodzące się z limfocytów B i stanowią 25% wszystkich przypadków.

Zarówno chłoniaki B, jak i T-komórkowe to zróżnicowana grupa chorób. Do chłoniaków T-komórkowych zaliczamy przede wszystkim:

  • ziarniniaka grzybiastego (mycosis fungoides),
  • lymphomatoid papulosis,
  • zespół Sezary’ego,
  • pierwotnego chłoniaka skórnego z komórek T gamma/delta,
  • pierwotnego chłoniaka skórnego epidermotropowego z komórek CD8+,
  • pierwotnego chłoniaka skórnego z dużych komórek anaplastycznych,
  • pierwotnego skórnego chłoniaka z małych lub średnich komórek T CD4+,
  • chłoniaka z komórek T tkanki podskórnej (typu zapalenia tkanki podskórnej).

Natomiast do grupy chłoniaków wywodzących się z limfocytów B zalicza się:

  • pierwotnego chłoniaka skórnego z ośrodków rozmnażania,
  • pozawęzłowego chłoniaka strefy brzeżnej,
  • pierwotnego chłoniaka rozlanego z dużych komórek B typu kończynowego.

>> Przeczytaj także: Chłoniak Burkitta: objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie nowotworu

Jakie są objawy chłoniaka na skórze?

Objawy kliniczne związane z chłoniakiem skóry mogą różnic się w zależności od konkretnego przypadku. W odniesieniu do najczęstszego chłoniaka z limfocytów T, a więc ziarniniaka grzybiastego – obserwuje się typową ewolucję zmian skórnych. Początkowo na skórze pojawiają się płaskie zmiany rumieniowe, a w kolejnych etapach zmiany stają się bardziej wyraźnie i naciekowe. W obrębie zmian rumieniowych mogą pojawiać się również zmiany o charakterze guzów i owrzodzeń. Klinicznie, ziarniniak grzybiasty może prezentować się również jako zmiany przypominające zaskórniki, pojawiające się najczęściej na głowie i karku. Taka postać ziarniniaka grzybiastego określana jest jako postać folikulotropowa.

Inne symptomy kliniczne, które mogą pojawić się w przebiegu chłoniaków skóry to między innymi:

  • rumieniowe grudki z tendencją do rozpadu,
  • pojawienie się guzów z tendencją do ewoluowania w owrzodzenie,
  • uogólnione zajęcie skóry przez zmiany rumieniowe-złuszczające (erytrodermia),
  • rogowacenie w obrębie dłoni i podeszew,
  • wypadanie włosów,
  • uszkodzenie płytek paznokciowych,
  • pogrubienie rysów twarzy (tak zwana lwia twarz),
  • niekiedy powiększenie węzłów chłonnych,
  • w zaawansowanych przypadkach powiększenie wątroby i/lub śledziony.

Chłoniak skóry – jakie badania wykonać?

Badania i procedury, jakie wykonuje się w przebiegu diagnostyki chłoniaków skóry to przede wszystkim:

  • badanie histopatologiczne wycinka skóry wraz z badaniem immunohistochemicznym, polegającym na określeniu immunofenotypu naciekających limfocytów – należy pamiętać, że przed pobraniem wycinka skóra nie powinna być traktowana preparatami sterydowymi, ani poddana fototerapii, ponieważ może to zaburzyć obraz histologiczny i utrudnić postawienie rozpoznania,
  • badanie histopatologiczne i immunohistochemiczne węzła chłonnego – procedurę wykonuje się w przypadku powiększenia i nacieku węzłów chłonnych,
  • badania molekularne – w tym badanie rearanżacji genów receptora T-komórkowego,
  • morfologia krwi obwodowej – wraz z rozmazem ręcznym (manualnym),
  • stężenie dehydrogenazy mleczanowej (LDH) – wzrost jej stężenia może świadczyć o zajęciu narządów wewnętrznych,
  • stężenie beta-mikroglobuliny – jest to nieswoisty marker, którego stężenie może rosnąć w przypadku ziarniniaka grzybiastego,
  • immunofenotypowanie limfocytów krwi obwodowej – metodą cytometrii przepływowej,
  • badania obrazowe – w tym USG jamy brzusznej, RTG klatki piersiowej, tomografia komputerowa,
  • badania w kierunku boreliozy – zakażenie krętkami Borrelia może mieć związek z chłoniakiem B-komórkowym strefy brzeżnej,
Morfologia banerek

Leczenie chłoniaka skóry

Terapia chłoniaków skóry zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania choroby oraz postaci klinicznej chłoniaka. W leczeniu zastosowanie znajdują między innymi:

  • silne glikokortykosteroidy miejscowe,
  • beksaroten,
  • fototerapia, w tym z zastosowaniem UVB i PUVA,
  • radioterapia,
  • metotreksat,
  • cyklofosfamid,
  • interferon alfa,
  • chemioterapia z wykorzystaniem gemcytabiny, doksorubicyny,
  • humanizowane przeciwciała, w tym mogamulizumab,
  • wycięcie chirurgiczne zmian guzowatych,
  • fotofereza pozaustrojowa,
  • retinoidy doustne,
  • allogeniczne przeszczepienie krwiotwórczych komórek macierzystych.

Leczenie powinno być prowadzone w ośrodku doświadczonym w terapii chłoniaków skóry.

>> Dowiedz się więcej: Chłoniak grudkowy – co to za choroba? Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Chłoniak skóry – najczęściej zadawane pytania

Czy chłoniak skóry jest uleczalny?

Przebieg i rokowanie co do wyleczenia zależy od postaci choroby i stopnia jej zaawansowania. W niektórych przypadkach dzięki odpowiedniej terapii można uzyskać trwałe remisje. Niestety, czasami rokowanie co do wyleczenia nie jest pomyślne. Jeżeli pojawiają się na naszej skórze niepokojące zmiany, to zdecydowanie warto skonsultować się z lekarzem dermatologiem, który zaproponuje odpowiednie postępowanie. Nie warto bagatelizować nowych wykwitów, pojawiających się na naszej skórze.

Jak długo można żyć z chłoniakiem skóry?

Rokowanie co do długości życia zależy od rodzaju chłoniaka i etapu, w którym rozpoczęto odpowiednie leczenie. W przypadku ziarniniaka grzybiastego we wczesnym stadium, pięcioletnie przeżycie wynosi aż 100%. Podobnie jest w sytuacji diagnozy lymphomatoid papulosis – schorzenia, które cechuje się wieloletnim, przewlekłym przebiegiem. Agresywniejszym przebiegiem charakteryzuje się natomiast zespół Sezary’ego. W tym przypadku pięcioletnie przeżycie to 20%, a czas przeżycia z chorobą wynosi od 2 do 4 lat.

Czy chłoniak skóry swędzi?

Świąd może wpisywać się w obraz klinicznych chłoniaków skóry, jednak objaw ten nie jest swoisty dla tej grupy dermatoz. Swędzenie może bowiem towarzyszyć wielu innym chorobom dermatologicznym.

Jak wygląda chłoniak skóry?

Chłoniaki skóry mają różnorodny obraz kliniczny. Zmiany skórne mogą przyjmować zarówno postać płaskim zmian rumieniowych, jak i twardych guzów, wyniosłych ponad poziom skóry. Niekiedy obserwuje się obecność strupów i niegojących się owrzodzeń. Chłoniaki skóry mogą być mylone z wieloma innymi schorzeniami dermatologicznymi, dlatego przy ich podejrzeniu konieczna jest wnikliwa diagnostyka i pobranie wycinka do badania histopatologicznego. 

Chłoniak skóry – podsumowanie

  • Chłoniaki skóry to szeroka i różnorodna grupa chorób dermatologicznych.
  • Objawy chłoniaka skóry zależą od jego postaci i stopnia zaawansowania.
  • Podstawą diagnostyki chłoniaków skóry jest badanie histopatologiczne wraz z oceną immunohistochemiczną.
  • W wielu przypadkach konieczne jest wykonanie dodatkowych badań diagnostycznych, w tym badań molekularnych i obrazowych.
  • Leczenie zależy od rodzaju chłoniaka i stopnia jego zaawansowania.

Bibliografia

  1. L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, PZWL, Warszawa 2022,
  2. L. Bolognia i inni, Fourth Edition Dermatologia, Medipage, Warszawa 2022,
  3. A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654–659.

Nadkwasota żołądka (nadkwaśność): objawy, przyczyny i leczenie  

Kacper Staniszewski
-
0
Nadkwasota żołądka (nadkwaśność): objawy, przyczyny i leczenie  

Nadkwasota żołądka, znana również jako nadkwaśność, jest zaburzeniem równowagi kwasowo-zasadowej w żołądku, polegającym na nadmiernym wydzielaniu kwasu solnego (HCl). Jest to dość powszechny problem zdrowotny, który dotyka osoby w różnym wieku, niezależnie od płci. W dłuższej perspektywie może prowadzić do poważniejszych konsekwencji zdrowotnych, takich jak choroba wrzodowa, refluks żołądkowo-przełykowy (GERD), a nawet zmiany przednowotworowe. W artykule omówione zostaną przyczyny, objawy oraz aktualne możliwości diagnostyczne i terapeutyczne nadkwasoty żołądka, w oparciu o literaturę naukową i wytyczne kliniczne.

Spis treści:

  1. Czym jest nadkwasota żołądka?
  2. Przyczyny nadkwasoty żołądka
  3. Objawy nadkwasoty żołądka
  4. Jak leczyć nadkwaśność żołądka?
  5. Nadkwasota żołądka – najczęściej zadawane pytania
  6. Nadkwasota żołądka – podsumowanie

Czym jest nadkwasota żołądka?

Nadkwasota to stan, w którym dochodzi do zwiększonego wydzielania kwasu solnego przez komórki okładzinowe błony śluzowej żołądka. Kwas ten jest niezbędny do prawidłowego trawienia białek oraz ochrony przed drobnoustrojami, jednak jego nadmiar może uszkadzać śluzówkę przewodu pokarmowego. Patofizjologicznie, nadkwasota może mieć charakter pierwotny lub wtórny, wynikający z zaburzeń czynnościowych lub stylu życia.

>> Przeczytaj także: Niedokwasota żołądka, czym jest i jakie daje objawy? Przyczyny, dieta, leczenie

Przyczyny nadkwasoty żołądka

Etiologia nadkwasoty żołądka jest złożona i wieloczynnikowa. Najczęstsze przyczyny to:

  • czynniki fizjologiczne i funkcjonalne:
  • przewlekły stres psychiczny, zwiększający wydzielanie gastryny i histaminy,
  • nieregularne spożywanie posiłków lub długotrwałe głodówki, nasilające wydzielanie kwasu na czczo,
  • dieta bogata w tłuszcze, przyprawy, kofeinę i alkohol, stymulująca wydzielanie HCl oraz drażniąca błonę śluzową żołądka;
  • infekcja Helicobacter pylori
  • obecność H. pylori w błonie śluzowej żołądka, szczególnie w okolicy przedodźwiernikowej, prowadząca do wzmożonej produkcji gastryny i lokalnego stanu zapalnego, co skutkuje hiperchlorhydrią;
  • leki:
  • niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), prowadzące do uszkodzeń śluzówki i pośrednio zwiększające produkcję kwasu,
  • glikokortykosteroidy, nasilające wydzielanie HCl oraz osłabiające mechanizmy ochronne błony śluzowej,
  • inne leki wpływające na poziom gastryny lub wapnia (np. niektóre diuretyki, immunosupresanty);
  • zaburzenia hormonalne i zespoły chorobowe:
  • zespół Zollingera-Ellisona, to guz powodujący nadmierne wydzielanie gastryny,
  • hiperkalcemia jako stymulant wydzielania HCl, np. w przebiegu nadczynności przytarczyc.
  • rebound acid hypersecretion (RAHS)
  • zjawisko nadmiernego wydzielania kwasu żołądkowego po nagłym odstawieniu inhibitorów pompy protonowej (IPP), będące efektem kompensacyjnego wzrostu gastryny w czasie leczenia.
Badanie miedzi w moczu banerek
Helicobacter_pylori_w_kale metoda automatyczna banerek

Objawy nadkwasoty żołądka

Typowe objawy nadkwaśności obejmują:

  • pieczenie w nadbrzuszu, tzw. zgagę,
  • ból żołądka, nasilający się po posiłku,
  • odbijanie i uczucie kwaśnego smaku w ustach,
  • nudności, wzdęcia,
  • w cięższych przypadkach występują także: wymioty z domieszką krwi, spadek masy ciała, anemia.

Warto zaznaczyć, że objawy te są niespecyficzne i mogą występować również w innych jednostkach chorobowych przewodu pokarmowego, dlatego prawidłowa diagnostyka jest kluczowa.

pakiet wskaźnik insulinooporności banerek

Jak leczyć nadkwaśność żołądka?

Leczenie nadkwasoty żołądka obejmuje podejście objawowe, przyczynowe oraz profilaktyczne, a jego celem jest zarówno zmniejszenie dolegliwości, jak i zapobieganie powikłaniom, takim jak choroba wrzodowa czy refluks żołądkowo-przełykowy. Postępowanie powinno być indywidualizowane w zależności od etiologii, nasilenia objawów oraz współistniejących chorób.

  • Modyfikacja stylu życia i diety, w tym:
  • regularne spożywanie posiłków w niewielkich porcjach, unikanie przejadania się i głodówek,
  • eliminacja produktów nasilających wydzielanie kwasu solnego,
  • rzucenie palenia oraz unikanie stresu,
  • zmniejszenie masy ciała u pacjentów z nadwagą lub otyłością.
  • Farmakoterapia:
  • IPP (omeprazol, pantoprazol) – podstawowe leki zmniejszające wydzielanie HCl.
  • antagoniści H2 (famotydyna) – alternatywa dla IPP,
  • leki zobojętniające – działanie doraźne,
  • prokinetyki – pomocne przy refluksie i opóźnionym opróżnianiu żołądka,
  • preparaty osłaniające (np. sukralfat) – w przypadku nadżerek i wrzodów.
  • Leczenie przyczynowe:
  • eradykacja H. pylori,
  • leczenie zespołu Zollingera-Ellisona,
  • farmakoterapia zaburzeń endokrynologicznych.
  • Unikanie działań nasilających kwasotwórczość:
  • stopniowe odstawianie inhibitorów pompy protonowej w przypadku długotrwałej terapii,
  • monitorowanie działań niepożądanych leków mogących wpływać na błonę śluzową żołądka (szczególnie NLPZ i GKS).
  • Leczenie chirurgiczne (rzadko stosowane) – zarezerwowane dla przypadków opornych na leczenie zachowawcze lub powikłań (np. perforacji, krwawień, zwężeń odźwiernika), a także w przypadku guzów gastrynowych.

>> Przeczytaj także: Choroba wrzodowa, dyspepsja, infekcja Helicobacter pylori – diagnostyka i postępowanie

Nadkwasota żołądka – najczęściej zadawane pytania

Zagadnienia związane z dietą i stylem życia pacjentów z nadkwasotą żołądka często budzą wiele pytań. Poniżej odpowiedzi na najczęściej zadawane z nich.

Czego nie wolno jeść przy nadkwasocie?

Osoby z nadkwasotą powinny unikać:

  • napojów gazowanych i alkoholu,
  • potraw tłustych i smażonych,
  • ostrych przypraw (pieprz, chili),
  • cytrusów i soków cytrusowych,
  • produktów marynowanych,
  • czekolady i kawy (ze względu na relaksację zwieracza przełyku).

Co pić na nadkwasotę żołądka?

Polecane są:

  • letnia woda niegazowana,
  • napary ziołowe (np. rumianek, melisa, prawoślaz),
  • mleko o niskiej zawartości tłuszczu (czasowo łagodzi objawy),
  • kisiel z siemienia lnianego.

Czy przy nadkwasocie można pić wodę z cytryną?

Cytryna ma odczyn kwaśny, jej działanie może być drażniące dla nadwrażliwego żołądka, dlatego nie zaleca się jej regularnego spożywania w tej grupie pacjentów

Czy kefir jest dobry na nadkwasotę?

Kefir, dzięki zawartości probiotyków, może wspierać mikroflorę jelitową, jednak jego kwasowość może niekiedy nasilać objawy nadkwasoty. Warto obserwować reakcję organizmu i spożywać z umiarem.

Jaki lek neutralizuje nadmiar kwasów w żołądku?

Do najczęściej stosowanych leków należą:

  • związki zobojętniające kwas solny (popularne Alugastrin, Rennie, Manti),
  • inhibitory pompy protonowej (IPP),
  • H2-blokery.

Dobór leku powinien być uzależniony od nasilenia objawów, czasu ich trwania oraz obecności chorób współistniejących.

Czy kawa powoduje nadkwasotę?

Kawa, zwłaszcza pita na czczo lub w nadmiarze, zwiększa wydzielanie kwasu żołądkowego oraz obniża napięcie dolnego zwieracza przełyku, co sprzyja refluksowi. U osób z nadkwaśnością zaleca się ograniczenie spożycia kawy lub jej całkowite odstawienie.

Nadkwasota żołądka – podsumowanie

Nadkwasota żołądka to częsta dolegliwość, która może znacznie obniżać komfort życia, szczególnie gdy występuje przewlekle. Choć sama w sobie nie jest chorobą, może prowadzić do rozwoju poważniejszych schorzeń przewodu pokarmowego, jeśli nie zostanie odpowiednio zdiagnozowana i leczona. Kluczowe znaczenie ma nie tylko dobór właściwego leczenia farmakologicznego, ale również zmiana stylu życia i diety, które często są źródłem problemu.

Warto zapamiętać:

  • Nadkwasota to nadmierne wydzielanie kwasu solnego w żołądku.
  • Przyczyny: stres, niezdrowa dieta, palenie, leki, H. pylori.
  • Objawy: zgaga, ból w nadbrzuszu, odbijanie, nudności.
  • Leczenie: IPP (np. omeprazol), unikanie drażniących pokarmów, eradykacja H. pylori.
  • Niewskazane: kawa, alkohol, cytrusy, potrawy smażone i ostre.
  • Pomocne: rumianek, siemię lniane, letnia woda niegazowana, mleko roślinne.
  • Kefir może łagodzić objawy u części pacjentów.
  • Woda z cytryną – unikać przy objawach nadkwasoty.

Bibliografia

  1. Phan J, Benhammou JN, Pisegna JR. Gastric Hypersecretory States: Investigation and Management. Curr Treat Options Gastroenterol. 2015 Dec;13(4):386-97.
  2. Waldum HL, Qvigstad G, Fossmark R, Kleveland PM, Sandvik AK. Rebound acid hypersecretion from a physiological, pathophysiological and clinical viewpoint. Scand J Gastroenterol. 2010 Apr;45(4):389-94.
  3. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17019-acid-reflux-gerd
  4. Interna Szczeklika 2015, pod red. P. Gajewskiego, Kraków 2015.
  5. Rolph FW. GASTRIC HYPERACIDITY. Can Med Assoc J. 1914 Jan;4(1):25-32.

Zespół Swyera – czym jest i jakie są jego objawy?

Sara Aszkiełowicz
-
0
Zespół Swyera – czym jest i jakie są jego objawy?

Zespół Swyera to rzadka, ale istotna z punktu widzenia zdrowia reprodukcyjnego choroba genetyczna. W artykule dowiesz się, czym dokładnie jest zespół Swyera (znany też jako czysta dysgenezja gonad), jakie są jego objawy, jak wygląda diagnostyka oraz leczenie. Jeśli chcesz lepiej zrozumieć ten syndrom i dowiedzieć się, czy ciąża jest możliwa u osób z tym schorzeniem – koniecznie czytaj dalej.

Spis treści:

  1. Zespół Swyera: czym jest czysta dysgenezja gonad?
  2. Zespół Swyera: przyczyny występowania
  3. Zespół Swyera: objawy mutacji genetycznej
  4. Jak diagnozuje się zespół Swyera?
  5. Syndrom Swyera: na czym polega leczenie?
  6. Zespół Swyera a ciąża: czy możliwe jest poczęcie?
  7. Zespół Swyera: posumowanie

Zespół Swyera: czym jest czysta dysgenezja gonad?

Zespół Swyera (ang. Swyer syndrome) to rzadka choroba należąca do grupy zaburzeń różnicowania płci (DSD – Disorders of Sex Development). Występuje u osób z kariotypem 46,XY, który typowo wiąże się z rozwojem męskim. W przypadku tej jednostki, z powodu mutacji genetycznych, nie dochodzi do prawidłowego rozwoju jąder i wydzielania hormonów płciowych.

Zamiast jąder, w miejscu gonad rozwijają się tzw. pasma gonadalne – struktury nieaktywne hormonalnie. Brak testosteronu i hormonu antymüllerowskiego (AMH) powoduje, że organizm rozwija się w kierunku żeńskim: obecne są zewnętrzne narządy płciowe kobiece oraz macica i jajowody. Jest to tzw. czysta dysgenezja gonad.

>> Sprawdź: Jajniki – budowa, funkcje, regulacja hormonalna

Zespół Swyera: przyczyny występowania

Przyczyną zespołu Swyera są mutacje genetyczne, które zakłócają prawidłowe różnicowanie się płci w życiu płodowym. Najczęściej mutacje dotyczą genów odpowiedzialnych za rozwój jąder – takich jak SRY, MAP3K1 czy DHH. W wyniku tych zmian, mimo obecności chromosomu Y, organizm nie wytwarza testosteronu ani innych hormonów niezbędnych do wykształcenia męskich cech płciowych.

Jak często występuje zespół Swyera?

Zespół Swyera to rzadkie schorzenie – jego częstość szacuje się na około 1 przypadek na 80 000 urodzeń. W wielu przypadkach pozostaje niezdiagnozowany aż do momentu, gdy w okresie dojrzewania występują problemy z rozwojem płciowym, np. brak miesiączki lub brak cech dojrzewania.

Panel dysmorfologia - genetyczny panel diagnostyczny met. NGS (badanie z konsultacją) banerek

Zespół Swyera: objawy mutacji genetycznej

Objawy zespołu Swyera zwykle pojawiają się w okresie dojrzewania i są związane z brakiem hormonów płciowych. Najczęściej obserwowane symptomy to:

  • pierwotny brak miesiączki (amenorrhoea),
  • niewykształcone lub słabo rozwinięte piersi,
  • brak owłosienia łonowego i pachowego,
  • niski poziom estrogenów przy jednocześnie wysokim poziomie hormonów gonadotropowych – FSH i LH (hipogonadyzm hipergonadotropowy),
  • bezpłodność,
  • czasem: niewielki ból brzucha związany z obecnością pasm gonadalnych.

Objawy te nie są charakterystyczne wyłącznie dla zespołu Swyera, dlatego tak ważne jest wykonanie badań genetycznych i hormonalnych, które pozwalają na prawidłową diagnozę.

>> Zobacz też: Co to są estrogeny, za co odpowiadają i kiedy je badać?

Zespół Swyera: wygląd osoby z czystą dysgenezją gonad

Z zewnątrz osoby z zespołem Swyera mają typowo żeńskie cechy fenotypowe. Mają żeńskie narządy płciowe zewnętrzne, typową sylwetkę i często przeciętny lub nieco wyższy wzrost. Ze względu na brak estrogenów, nie dochodzi u nich do rozwoju drugorzędowych cech płciowych, takich jak piersi czy owłosienie płciowe, chyba że zastosuje się terapię hormonalną.

W rzadkich przypadkach, jeśli pasma gonadalne produkują niewielkie ilości androgenów, może pojawić się lekki wirylizm (np. trądzik, owłosienie typu męskiego).

>> Przeczytaj: Krótkie kompendium wiedzy o dojrzewaniu płciowym

Jak diagnozuje się zespół Swyera?

Diagnostyka zespołu Swyera wymaga kilku kroków:

  • Wywiad i badanie fizykalne, szczególnie w przypadku pierwotnego braku miesiączki.
  • Badania hormonalne – niski poziom estrogenów, wysoki poziom FSH i LH (hipogonadyzm hipergonadotropowy).
  • Badanie genetyczne – w tym badanie cytogenetyczne kariotypu, wykazujące układ chromosomów 46,XY.
  • Diagnostyka obrazowa (USG narządu rodnego, MR miednicy mniejszej) – mogą wykazać obecność macicy i brak jajników.

Wczesne rozpoznanie jest kluczowe ze względu na ryzyko nowotworzenia w nieprawidłowych gonadach.

>> To może Cię zainteresować: Najczęstsze nowotwory u kobiet i mężczyzn

Syndrom Swyera: na czym polega leczenie?

Leczenie zespołu Swyera koncentruje się na kilku kluczowych obszarach:

  • Usunięcie pasm gonadalnych – ze względu na ryzyko nowotworzenia (gonadoblastoma), zwykle zalecane zaraz po rozpoznaniu.
  • Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) – estrogeny podawane w celu wywołania dojrzewania płciowego, a następnie progesteron, by zapewnić cykliczne zmiany błony śluzowej macicy.
  • Monitorowanie gęstości mineralnej kości – niedobór estrogenów może prowadzić do osteoporozy, w związku z czym pacjenci wymagają kontroli lekarskich i ewentualnego włączenia suplementacji lub odpowiedniego leczenia.
  • Wsparcie psychologiczne – szczególnie istotne u młodych pacjentek w okresie dojrzewania, które mierzą się z trudną diagnozą i wyzwaniami tożsamości płciowej.

>> Zobacz: Zespół łamliwego chromosomu X (FRA X) – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Zespół Swyera a ciąża: czy możliwe jest poczęcie?

Naturalna ciąża u osób z zespołem Swyera nie jest możliwa ze względu na brak funkcjonujących jajników. Jednak u większości pacjentek macica jest obecna, co otwiera drogę do macierzyństwa dzięki zapłodnieniu in vitro (IVF) z wykorzystaniem komórki jajowej dawczyni.

Po odpowiednim przygotowaniu hormonalnym macica może przyjąć zarodek i prawidłowo rozwijać ciążę. Z tego względu wiele kobiet z zespołem Swyera decyduje się na leczenie niepłodności w specjalistycznych ośrodkach.

Zespół Swyera: posumowanie

Wczesna diagnoza i leczenie są kluczowe dla zdrowia fizycznego i psychicznego pacjentki. Jeśli zauważasz u siebie lub bliskiej osoby niepokojące objawy dojrzewania – skonsultuj się z lekarzem i wykonaj odpowiednie badania genetyczne i hormonalne.

Bibliografia

  1. King TF, Conway GS. Swyer syndrome. Curr Opin Endocrinol Diabetes Obes. 2014 
  2. Bannour I, Bannour B, Ferjani S, Boughizane S. Swyer Syndrome: A diagnostic challenge. JBRA Assist Reprod. 2025 
  3. Kotlarz D, Matuszewska M. Zaburzenia różnicowania płci – diagnostyka i postępowanie. Pediatria po Dyplomie. 2017

Schizofrenia – charakterystyka choroby. Przyczyny, objawy, leczenie

Katarzyna Banaszczyk
-
0
Schizofrenia – charakterystyka choroby. Przyczyny, objawy, leczenie

Schizofrenia to schorzenie psychiatryczne, które dotyka nawet 1% populacji. Jest to choroba ludzi młodych – początek objawów schizofrenii przypada bowiem najczęściej na drugą i trzecią dekadę życia. Jak objawia się schizofrenia? Czym grozi nieleczona schizofrenia? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się więcej o symptomach i leczeniu tego schorzenia.

Spis treści:

  1. Czym jest schizofrenia?
  2. Schizofrenia: przyczyny choroby
  3. Schizofrenia: objawy
  4. Rozpoznanie schizofrenii: diagnostyka choroby
  5. Leczenie schizofrenii
  6. Czym grozi nieleczona schizofrenia?
  7. Schizofrenia – często zadawane pytania

Czym jest schizofrenia?

Schizofrenia to schorzenie związane ze zmianami czynnościowymi, jak i strukturalnymi w obrębie mózgu. Zaburzenia schizofreniczne cechują się przede wszystkim zaburzeniami myślenia i postrzegania, a także płaskim afektem, czyli m.in. spłyceniem ekspresji emocji. Choroba może mieć przebieg ciągły lub epizodyczny, a nasilenie objawów jest zależne od konkretnego przypadku klinicznego. Kobiety i mężczyźni chorują z podobną częstością.

Jakie postacie może przybierać schizofrenia?

W psychiatrii wyróżnia się kilka odmian schizofrenii. Najważniejsze z nich to:

  • schizofrenia paranoidalna – jest to najczęstsza odmiana schorzenia; w jej przebiegu dominują objawy takie jak urojenia i pseudohalucynacje, w tym doznania słuchowe pod postacią głosów wypowiadających negatywne, nakazujące treści.
  • schizofrenia hebefreniczna – w tym typie schizofrenii dominują objawy dezorganizacji i dotyczy on głównie młodych pacjentów; w przebiegu tej odmiany występują też objawy niedostosowanego afektu oraz manieryzmy, czyli dziwne, celowe ruchy i grymasy twarzy.
  • schizofrenia katatoniczna – rzadka postać, występująca w odmianie hiperkinetycznej (w której dominuje niekontrolowane pobudzenie) oraz w odmianie zahamowania katatonicznego, które cechuje się spowolnieniem psychoruchowych, a czasami całkowitym brakiem kontaktu z otoczeniem.
  • schizofrenia niezróżnicowana – symptomy tego typu schizofrenii nie odpowiadają innym jej rodzajom,
  • depresja poschizofreniczna – w tym przypadku dominują objawy depresyjne, a jednocześnie obecne są objawy psychotyczne; ta odmiana związana jest z wysokim ryzykiem podjęcia próby samobójczej.
  • schizofrenia rezydualna – jest to przewlekłe stadium schizofrenii, na pewnym etapie dominują już objawy negatywne i pogorszenie funkcjonowania społecznego.
  • schizofrenia prosta – w tym przypadku objawy negatywne dominują od samego początku choroby i nie obserwuje się objawów typowo psychotycznych (urojeń, omamów).

Przeczytaj:

>> Depresja. Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

>> Depresja maskowana – objawy, przyczyny, leczenie. Jakie badania zrobić przy depresji?

Schizofrenia: przyczyny choroby

Przyczyn schizofreniiupatruje się w tak zwanej teorii genetycznej podatności na stres. Teoria ta donosi, że osoby genetycznie wrażliwe na rozwój schizofrenii mogą rozwinąć to schorzenie pod wpływem różnego rodzaju czynników zewnętrznych takich jak między innymi:

  • infekcje w okresie płodowym i okołoporodowym,
  • cukrzyca matki,
  • niedotlenienie okołoporodowe,
  • niedożywienie matki,
  • nadużywanie substancji psychoaktywnych,
  • stres, szczególnie długotrwały,
  • zapalenie opon mózgowych i mózgu,
  • zamieszkanie na terenach miejskich.

Należy mieć świadomość, że w etiologii schizofrenii swój duży udział mają również nieprawidłowości anatomiczne i czynnościowe, w tym między innymi zmniejszenie objętości mózgu oraz nadaktywność dopaminergiczna.

>> Sprawdź: Dopamina – co to jest i jaką rolę pełni? Badanie, normy

Czy schizofrenia jest dziedziczna?

Schizofrenia może występować rodzinnie. Jeżeli na schizofrenię choruje jedno z rodziców, to ryzyko ujawniania się tego schorzenia u dziecka wynosi około 10%. Z kolei u bliźniąt ryzyko to wynosi 50% – w przypadku bliźniąt jednojajowych – i 20% w odniesieniu do bliźniąt dwujajowych. Ogólnie mówiąc, ryzyko zachorowania wzrasta wraz ze stopniem pokrewieństwa.

Czy schizofrenia może być wywołana przez wirusy?

W psychiatrii pojawiały się interesujące doniesienia na temat związku ryzyka rozwoju schizofrenii z prenatalną ekspozycją na wirusy grypy. Wykazano bowiem, że dzieci matek, które w I trymestrze ciąży przechorowały grypę, są bardziej narażone na rozwój schizofrenii. Choć wirusy nie są bezpośrednią przyczyną choroby, to infekcje w życiu płodowym mogą mieć wpływ na ryzyko jej rozwoju.

>> To może Cię zainteresować: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?

Schizofrenia: objawy

Objawy schizofrenii mogą być naprawdę różnorodne. Dla ułatwienia podzielono je na kilka grup, o czym więcej można przeczytać w kolejnych akapitach tego artykułu.

Objawy osiowe (4A) schizofrenii

Psychiatra Eugen Bleuler to lekarz, który jako pierwszy zaproponował pojęcie „schizofrenia” i opisał objawy, nazywane tzw. objawami osiowymi, czyli charakterystycznymi dla tej choroby. Objawy te nazywane są objawami 4A, od pierwszych liter opisujących te symptomy. Zalicza się do nich:

  • ambiwalencję, ambisentencję, ambitendencję – czyli wysnuwanie i realizowanie sprzecznych, wykluczających się uczuć, sądów, jak i działań,
  • autyzm – odcięcie się od otaczającego otoczenia,
  • afekt – a dokładniej zaburzenia afektu pod postacią jego zblednięcia, co objawia się nie wykazywaniem reakcji emocjonalnych i ubogą mimiką,
  • asocjacje – a więc rozkojarzenie prowadzonego przez pacjenta wątku.

>> Zobacz: Czym jest cyklotymia i jakie są jej objawy?

Objawy pozytywne i negatywne schizofrenii

Objawy schizofrenii można również podzielić na pozytywne (psychotyczne) oraz negatywne (deficytowe). Do objawów pozytywnych zalicza się m.in.:

  • urojenia – są to zaburzenia myślenia pod postacią nieprawidłowych treści pochodzenia chorobowego, towarzyszy im silne odczuwanie ich oczywistości; przykładem urojenia jest na przykład przekonanie o tym, że pacjent jest śledzony lub jest w niebezpieczeństwie.
  • halucynacje słuchowe – słyszenie nieistniejących dźwięków, na przykład pod postacią trzeszczeń, czy też słyszenie głosów nawołujących do pewnych zachowań.
  • zachowania katatoniczne – na przykład stupor, czyli tak zwane osłupienie, objawiające się brakiem reakcji na bodźce.

Z kolei do negatywnych objawów schizofrenii zaliczamy:

  • alogię – czyli ubóstwo mowy,
  • apatię – obojętność emocjonalną,
  • anhedonię – niezdolność do odczuwania przyjemności,
  • płaski afekt – uboga mimika, reakcje emocjonalne niedostosowane do sytuacji,
  • objawy depresyjne,
  • zaburzenia funkcji poznawczych – między innymi zaburzenia koncentracji i uwagi.

>> Sprawdź: Tężyczka utajona a stres i nerwica. Objawy, diagnostyka i leczenie przypadłości

Rozpoznanie schizofrenii: diagnostyka choroby

Do rozpoznania schizofrenii niezbędne jest wnikliwe, osobiste badanie psychiatryczne pacjenta. Ważny jest również wywiad dotyczący schorzeń współistniejących, nadużywania alkoholu i innych używek, w tym substancji psychoaktywnych. Rozpoznanie stawiane jest przede wszystkim w oparciu o prezentowane objawy kliniczne, przeprowadzony wywiad chorobowy (często również z członkami rodziny) oraz z pomocą specjalnych kryteriów diagnostycznych ICD.

Leczenie schizofrenii

Leczenie schizofrenii opiera się przede wszystkim na postępowaniu farmakologicznym, ale również na psychoterapii i terapii zajęciowej. Wybór konkretnego leku zależy od indywidualnej sytuacji klinicznej każdego pacjenta oraz chorób współistniejących. W leczeniu schizofrenii zastosowanie znajdują takie substancje i metody jak:

  • leki przeciwpsychotyczne (a więc neuroleptyki) – w tym haloperidol, sulpiryd, a także kwetiapina, arypiprazol, czy olanzapina,
  • elektrowstrząsy – stosowane przede wszystkim w leczeniu schizofrenii katatonicznej, a także lekoopornej,
  • psychoterapia indywidualna,
  • psychoedukacja,
  • rehabilitacja społeczna i zawodowa.
Panel farmakogenetyka - badanie wariantów genetycznych (met. RT-PCR)

Czy schizofrenia jest uleczalna?

Schizofrenia to schorzenie, w którym obserwuje się skłonność do nawrotowego przebiegu. Ryzyko ponownego pojawienia się ostrych objawów psychotycznych w ciągu dwóch lat wynosi około 40% u pacjentów leczonych i aż około 80% u pacjentów nie stosujących się do zaleceń.

Niestety, średnia długość życia pacjentów obciążonych schizofrenią jest krótsza niż w populacji ogólnej. U około 50% pacjentów zdarzają się próby samobójcze, które w 10-12% przypadków kończą się śmiercią. Szacuje się, że w 10% przypadków mamy do czynienia tylko z jednym epizodem choroby.

Czym grozi nieleczona schizofrenia?

Nieleczona schizofrenia wiąże się z ryzykiem nawrotów objawów psychotycznych, a także z częstszymi zachowaniami agresywnymi i tendencjami samobójczymi. Niestosowanie się do zaleceń i niepodejmowanie terapii jest również związane z pogorszeniem funkcjonowania społecznego i zawodowego.

>> To może Cię zainteresować: Mikrobiota jelitowa w zaburzeniach psychiatrycznych

Schizofrenia – często zadawane pytania

Jak zachowuje się osoba ze schizofrenią?

Obraz kliniczny prezentowany przez pacjenta ze schizofrenią może być bardzo zróżnicowany. Pacjent może między innymi:

  • słyszeć głosy, które komentują jego zachowanie, wyśmiewają go.
  • zerwać wszelkie relacje z bliskimi.
  • uważać, że jest obserwowany.
  • mieć trudności z pamięcią, koncentracją.
  • słyszeć głosy namawiające do samobójstwa.
  • mieć poczucie owładnięcia przez nieznane siły.
  • wykazywać opór przeciwko wszelkim poleceniom.

>> Przeczytaj: Skuteczność leków przeciwdepresyjnych i rola badań farmakogenetycznych w leczeniu depresji

Czy schizofrenik wie, że jest chory?

Pacjent ze schizofrenią może być świadomy, że jego objawy (w tym halucynacje i urojenia) są związane z chorobą, co oznacza, że wykazuje on wgląd w swoją chorobę. W ciężkim przebiegu jednak wgląd ten może być utrudniony poprzez postępujące zaburzenia funkcji poznawczych.

Jak wygląda atak schizofrenii?

Pod potocznym określeniem atak schizofrenii można mieć na myśli nagły, ostry początek choroby. Taki przebieg schizofrenii może być wywołany między innymi przez działanie substancji psychoaktywnych.

W ostrym początku choroby mamy do czynienia z nagłym ujawnieniem się objawów psychotycznych pod postacią urojeń, czy halucynacji (omamów). Wystąpienie ostrej psychozy może być poprzedzone objawami prodromalnymi – w tym uczuciem lęku, zagubienia czy też obniżonym nastrojem.

Jakie są pierwsze oznaki schizofrenii?

Początek choroby może wyglądać różnie – w zależności od konkretnego przypadku. W niektórych sytuacjach obserwuje się powolne narastanie objawów, w tym wycofywanie się z życia społecznego i zubożenie życia emocjonalnego. W niektórych zaś przypadkach dochodzi do ujawniania się symptomów w sposób nagły, co od razu wzbudza niepokój bliskich i wymaga szybkiego kontaktu ze specjalistą. Chory może z dnia na dzień zacząć wypowiadać treści urojeniowe i mieć problemy z codziennym funkcjonowaniem.

Czy schizofrenia niszczy mózg?

Badania neuroobrazowe dowodzą, że w przebiegu schizofrenii obserwuje się zmiany strukturalne w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, jednak ciągle nie ma pewności, czy zmiany te są bezpośrednio związane z patologią choroby. W badaniach obrazowych widoczne są takie nieprawidłowości jak:

  • powiększenie komór bocznych i komory III mózgu,
  • zmniejszenie objętości mózgu, w tym istoty szarej,
  • zmniejszenie hipokampu i jądra migdałowatego.

>> Sprawdź: Kryptopiroluria – choroba, która nie istnieje

Z czym można pomylić schizofrenię?

Schizofrenia wymaga różnicowania z takimi stanami psychiatrycznymi jak:

  • zaburzenia schizotypowe,
  • uporczywe zaburzenia urojeniowe,
  • zaburzenia schizoafektywne,
  • reakcjami związanymi z odstawieniem alkoholu,
  • zatrucie substancjami aktywnymi.

    Należy podkreślić, że rozpoznanie schizofrenii powinno być stawiane przez doświadczonego psychiatrę.

Bibliografia

  1. A. Kępińskim, Schizofrenia, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2003,
  2. A. Bilikiewicz i inni, Psychiatria, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2002,
  3. P. Gałecki, A. Szulc, Psychiatria, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2018.

Niskie ciśnienie: objawy, przyczyny. Czym grozi i kiedy wymaga leczenia?

Sara Aszkiełowicz
-
0
Niskie ciśnienie: objawy, przyczyny. Czym grozi i kiedy wymaga leczenia?

Masz zawroty głowy, odczuwasz osłabienie, a Twoje ciśnienie krwi regularnie jest poniżej normy? Niskie ciśnienie, czyli hipotonia, choć często bagatelizowane, może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Dowiedz się, czym grozi niskie ciśnienie, jakie są jego przyczyny i objawy oraz kiedy warto zgłosić się po pomoc. Przeczytaj i zadbaj o swoje zdrowie.

Spis treści:

  1. Niskie ciśnienie, czyli jakie? Kiedy można mówić o hipotonii?
  2. Objawy niskiego ciśnienia
  3. Przyczyny niskiego ciśnienia: co może prowadzić do niedociśnienia?
  4. Czy da się wyleczyć niskie ciśnienie krwi?
  5. Niskie ciśnienie: jak podnieść ciśnienie krwi
  6. Niskie ciśnienie krwi: najczęstsze pytania
  7. Niskie ciśnienie: podsumowanie

Niskie ciśnienie, czyli jakie? Kiedy można mówić o hipotonii?

O niskim ciśnieniu krwi mówimy, gdy wartość skurczowa (górna) spada poniżej 90 mmHg, a rozkurczowa (dolna) poniżej 60 mmHg. Taki stan nazywany jest hipotonią. Choć wiele osób funkcjonuje z nieco niższym ciśnieniem bez dolegliwości, to u niektórych może ono powodować szereg uciążliwych objawów.

Hipotonia może być przewlekła lub występować epizodycznie, na przykład w wyniku odwodnienia, gwałtownego wstawania czy długotrwałego unieruchomienia.

>> Zobacz też: Hipotonia (niedociśnienie) – rodzaje, objawy, przyczyny, diagnostyka

Jakie niskie ciśnienie jest niebezpieczne?

Ciśnienie staje się niebezpieczne, gdy towarzyszą mu objawy niedotlenienia mózgu, takie jak utrata przytomności, zaburzenia widzenia czy trudności z koncentracją. Szczególnie niepokojące jest niskie ciśnienie rozkurczowe, poniżej 50 mmHg, ponieważ to ono odpowiada za przepływ krwi przez naczynia w czasie, gdy serce się nie kurczy. Gdy rozkurczowe ciśnienie spada zbyt mocno, może dojść do zapaści krążeniowej.

Objawy niskiego ciśnienia

Do najczęstszych objawów hipotonii należą:

Objawy te są wynikiem niedostatecznego ukrwienia narządów, w tym mózgu, co może prowadzić do poważnych konsekwencji, włącznie z urazami po upadku.

Badanie żelaza banerek

Niskie ciśnienie: kiedy wezwać pogotowie?

Pogotowie należy wezwać, gdy niskie ciśnienie powoduje:

  • utratę przytomności,
  • objawy zapaści krążeniowej,
  • ból w klatce piersiowej,
  • duszność,
  • objawy udaru (niedowład, bełkotliwa mowa, asymetria twarzy).
Morfologia banerek

Przyczyny niskiego ciśnienia: co może prowadzić do niedociśnienia?

Przyczyn (zarówno fizjologicznych, jak i patologicznych) niskiego ciśnienia może być wiele. Do najczęstszych należą:

W diagnostyce pomocne są badania laboratoryjne, takie jak morfologia krwi, poziom żelaza, glukozy, witaminy B12 oraz ocena funkcji nerek, tarczycy czy nadnerczy.

Badanie witaminy B12 banerek

Czy da się wyleczyć niskie ciśnienie krwi?

Leczenie hipotonii zależy od jej przyczyny. Jeśli jest wtórna do innej choroby, najpierw trzeba leczyć schorzenie podstawowe. W wielu przypadkach możliwe jest opanowanie objawów i poprawa jakości życia. U części osób niskie ciśnienie ma charakter konstytucjonalny (wrodzony) i nie wymaga leczenia, o ile nie powoduje dolegliwości.

Niskie ciśnienie: jak podnieść ciśnienie krwi?

Sposoby na podniesienie ciśnienia zależą od sytuacji. W łagodnych przypadkach wystarczą zmiany stylu życia:

  • zwiększenie spożycia płynów,
  • unikanie gwałtownego wstawania,
  • umiarkowana aktywność fizyczna,
  • noszenie pończoch uciskowych,
  • dieta bogata w sól (jeśli nie ma przeciwwskazań).

W przypadkach cięższych, lekarz może zastosować farmakoterapię. Nie należy samodzielnie sięgać po leki bez konsultacji.

Niskie ciśnienie krwi: najczęstsze pytania

Jakie niskie ciśnienie jest niepokojące?

Gdy wartość skurczowa spada poniżej 90 mmHg i/lub rozkurczowa poniżej 60 mmHg, a pacjent ma objawy — to już sygnał alarmowy.

Czy od niskiego ciśnienia można dostać udaru?

Niskie ciśnienie a udar mózgu to rzadko omawiany, ale realny związek. Nagły spadek ciśnienia może zmniejszyć perfuzję mózgu, szczególnie u osób z miażdżycą, co może doprowadzić do niedokrwienia.

Przy jakim ciśnieniu jest zapaść?

Zapaść krążeniowa może wystąpić, gdy ciśnienie spada gwałtownie, np. < 70/40 mmHg, zwłaszcza przy współistniejących chorobach serca. Objawia się to nagłą utratą przytomności i wymaga natychmiastowej pomocy medycznej.

Badanie glukozy banerek

Niskie ciśnienie: podsumowanie

  • Hipotonia to ciśnienie krwi niższe niż 90/60 mmHg.
  • Niskie ciśnienie może być niebezpieczne, szczególnie jeśli towarzyszą mu objawy takie jak omdlenia, zawroty głowy czy osłabienie.
  • Najgroźniejsze powikłania to zapaść krążeniowa, utrata przytomności, a w niektórych przypadkach nawet udar.
  • Objawy niedociśnienia to m.in. mroczki przed oczami, zimne kończyny, przyspieszony puls i problemy z koncentracją.
  • Pogotowie należy wezwać, jeśli wystąpią objawy nagłe i poważne, jak omdlenie, duszność, silny ból w klatce piersiowej czy objawy neurologiczne.
  • Przyczyny niskiego ciśnienia są różnorodne — mogą być związane z odwodnieniem, chorobami serca, zaburzeniami hormonalnymi lub działaniem leków.
  • Leczenie zależy od przyczyny — czasem wystarczą zmiany w stylu życia, a czasem konieczna jest farmakoterapia.
  • Ciśnienie można podnieść, m.in. poprzez picie większej ilości wody, zwiększenie spożycia soli (jeśli nie ma przeciwwskazań), aktywność fizyczną i odpowiednią dietę.

Pamiętaj: jeśli zauważasz u siebie objawy niedociśnienia, nie zwlekaj z konsultacją lekarską. Warto działać profilaktycznie — zadbaj o zdrowie zanim pojawią się powikłania!

Bibliografia

  1. Gajewski, P., & Szmidt, J. (2020). Interna Szczeklika 2020. Medycyna Praktyczna.
  2. Mayo Clinic. (2024). Low blood pressure (hypotension).
  3. Bogucki, J., & Komorowski, L. (2017). Niskie ciśnienie tętnicze krwi – diagnostyka, leczenie, powikłania. Pediatria i Medycyna Rodzinna

Zespół Joubert – objawy, przyczyny, diagnostyka i dziedziczenie choroby

Sara Aszkiełowicz
-
0
Zespół Joubert – objawy, przyczyny, diagnostyka i dziedziczenie choroby

Zespół Joubert to rzadka choroba genetyczna, która może prowadzić do poważnych problemów neurologicznych, rozwojowych i fizycznych. W tym artykule dowiesz się, czym dokładnie jest choroba Joubert, jakie są jej objawy, przyczyny i jak wygląda jej dziedziczenie. Wyjaśnimy również, w jaki sposób przebiega diagnostyka i jakie są rokowania dla pacjentów. Czytaj dalej, aby dowiedzieć się, na co zwrócić uwagę i jakie kroki podjąć w razie podejrzeń tej choroby u dziecka.

Spis treści:

  1. Zespół Joubert: czym jest?
  2. Zespół Joubert: objawy choroby
  3. Zespół Joubert: przyczyny
  4. Jak diagnozowany jest zespół Joubert?
  5. Postępowanie i leczenie w przypadku stwierdzenia zespołu Joubert
  6. Zespół Joubert: podsumowanie

Zespół Joubert: czym jest?

Zespół Joubert (ang. Joubert syndrome) to rzadka choroba dziedziczna, zaliczana do grupy tzw. ciliopatii, czyli schorzeń wynikających z nieprawidłowego działania rzęsek komórkowych. Rzęski pełnią w organizmie wiele kluczowych funkcji, a ich dysfunkcja może powodować zaburzenia w rozwoju różnych narządów – w tym mózgu, oczu, nerek i wątroby.

Głównym elementem diagnostycznym zespołu Joubert jest nieprawidłowość rozwoju móżdżku oraz pnia mózgu. W badaniu obrazowym, zwłaszcza w rezonansie magnetycznym, widoczny jest charakterystyczny obraz znany jako „objaw zęba trzonowego” (ang. molar tooth sign), który wynika z deformacji struktur mózgowych.

Neurologia – genetyczny panel diagnostyczny met. NGS (badanie z konsultacją) banerek

Jak często występuje zespół Joubert?

Zespół Joubert należy do chorób ultra-rzadkich. Według aktualnych danych statystycznych jego występowanie szacuje się na 1 przypadek na 80 000-100 000 urodzeń. W rzeczywistości liczba ta może być większa, ponieważ objawy bywają niespecyficzne, a rozpoznanie choroby wymaga zaawansowanej diagnostyki obrazowej i genetycznej, która nie zawsze jest dostępna.

>> Przeczytaj: Choroby rzadkie i ultrarzadkie

Zespół Joubert: objawy choroby

Objawy zespołu Joubert są różnorodne i zależą od stopnia nasilenia zmian w mózgu oraz ewentualnych wad współistniejących. Najczęściej obserwuje się:

  • opóźnienie rozwoju psychoruchowego (dziecko później siada, raczkuje, chodzi),
  • obniżone napięcie mięśniowe,
  • ataksję, czyli problemy z koordynacją i równowagą,
  • trudności z mową i komunikacją,
  • zaburzenia oddechowe – szczególnie w okresie noworodkowym,
  • oczopląs i inne zaburzenia wzroku,
  • zaburzenia słuchu,
  • problemy behawioralne, np. nadpobudliwość lub cechy spektrum autyzmu.

Część dzieci rozwija się stosunkowo dobrze, inne wymagają długotrwałej, intensywnej terapii i rehabilitacji.

Hipotonia i ataksja przy zespole Joubert

Hipotonia jest często pierwszym zauważalnym objawem choroby.

Dziecko może być „wiotkie”, mieć trudności z karmieniem, słabiej reagować na bodźce. Wraz z wiekiem dołączają się problemy z równowagą i koordynacją – objawy te określa się jako ataksję. Rehabilitacja ruchowa jest kluczowa i powinna rozpocząć się jak najwcześniej, aby wspomóc rozwój układu nerwowego.

Rozwój mózgu u chorych na zespół Joubert

W zespole Joubert dochodzi do nieprawidłowego rozwoju móżdżku (szczególnie jego środkowej części – tzw. robaka móżdżku) oraz pnia mózgu. Tylko rezonans magnetyczny mózgu pozwala na dokładne zobrazowanie zmian strukturalnych, takich jak poszerzenie wodociągu mózgu, zniekształcenie konarów móżdżku oraz wspomniany wcześniej „objaw mola”.

Jakie jeszcze wady wrodzone stwierdza się przy zespole Joubert?

Zespół Joubert często współwystępuje z innymi wadami rozwojowymi. Najczęściej są to:

  • wady nerek – w tym torbielowatość nerek, która może prowadzić do niewydolności,
  • wady wątroby – np. włóknienie wątroby,
  • nieprawidłowości w budowie siatkówki i nerwu wzrokowego,
  • dodatkowe palce (polidaktylia),
  • rozszczep podniebienia lub inne wady twarzoczaszki.

Ze względu na wielonarządowy charakter choroby, dzieci z zespołem Joubert powinny być pod opieką zespołu specjalistów: neurologa, okulisty, nefrologa, hepatologa i genetyka.

>> To może Cię zainteresować: Zespół (syndrom) Aperta. Przyczyny, objawy i diagnostyka choroby

Zespół Joubert: przyczyny

Choroba spowodowana jest mutacjami genetycznymi w genach kodujących białka odpowiedzialne za prawidłowe funkcjonowanie rzęsek. Do tej pory zidentyfikowano ponad 30 genów związanych z zespołem Joubert, m.in. AHI1, CEP290, TMEM67 czy CC2D2A.

Mutacje te prowadzą do upośledzenia rozwoju układu nerwowego oraz funkcjonowania innych narządów wewnętrznych. Ostateczny obraz kliniczny zależy od rodzaju i lokalizacji mutacji.

Zespół Joubert a dziedziczenie

Zespół Joubert dziedziczony jest najczęściej w sposób autosomalny recesywny. Oznacza to, że aby dziecko zachorowało, musi odziedziczyć wadliwy gen zarówno od matki, jak i ojca. Każde dziecko pary nosicieli ma 25% szans na urodzenie się z chorobą, 50% szans na bycie nosicielem i 25% szans na bycie zdrowym.

W rzadszych przypadkach możliwe jest dziedziczenie sprzężone z chromosomem X – dotyczy to głównie chłopców.

>> Zobacz: Zespół łamliwego chromosomu X (FRA X) – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Jak diagnozowany jest zespół Joubert?

Diagnostyka opiera się na połączeniu obserwacji klinicznych, badań obrazowych i testów genetycznych. Kluczowe etapy to:

  • Wywiad medyczny i ocena rozwoju dziecka.
  • Rezonans magnetyczny mózgowia – w celu potwierdzenia obecności charakterystycznych zmian.
  • Badania genetyczne – identyfikacja mutacji potwierdzających rozpoznanie.
  • Konsultacje specjalistyczne – ocena funkcji nerek, wątroby, wzroku i słuchu.

Wczesne rozpoznanie ma istotne znaczenie dla rokowania i planowania terapii.

Postępowanie i leczenie w przypadku stwierdzenia zespołu Joubert

Nie ma obecnie leczenia przyczynowego zespołu Joubert. Terapia opiera się na leczeniu objawowym i wsparciu rozwoju. W zależności od objawów, wdraża się:

  • intensywną rehabilitację ruchową,
  • terapię logopedyczną,
  • zajęcia integracji sensorycznej,
  • wsparcie psychologiczne i pedagogiczne,
  • leczenie nefrologiczne lub hepatologiczne, jeśli występują wady tych narządów.

Wczesne i kompleksowe wsparcie znacząco poprawia jakość życia dzieci i ich rodzin.

>> To może Cię zainteresować: Czy warto poznać swoje geny? Znaczenie badań genetycznych w diagnostyce i leczeniu chorób

Zespól Joubert: długość życia i rokowanie

Zespół Joubert długość życia może mieć bardzo zróżnicowaną. U osób z łagodniejszym przebiegiem i bez poważnych wad narządowych możliwe jest osiągnięcie dorosłości przy stosunkowo dobrej jakości życia. Jednak obecność ciężkich wad wrodzonych, zwłaszcza nerek i wątroby, może skrócić długość życia i pogorszyć rokowanie.

Zespół Joubert: podsumowanie

Zespół Joubert to poważna, ale rzadko występująca choroba genetyczna, która wpływa na rozwój mózgu i innych narządów. Objawia się głównie hipotonią, opóźnieniem rozwoju oraz zaburzeniami równowagi i mowy. Choć nie ma leczenia przyczynowego, odpowiednia opieka i wczesna diagnostyka mogą znacznie poprawić funkcjonowanie dziecka. Jeśli zauważasz niepokojące objawy – skonsultuj się z pediatrą, neurologiem lub genetykiem. Wczesna interwencja daje największe szanse na lepsze życie.

Bibliografia

  1. Spahiu L, Behluli E, Grajçevci-Uka V, Liehr T, Temaj G. Joubert syndrome: Molecular basis and treatment. J Mother Child. 2023 
  2. Alenizi A, Hundallah K. Joubert Syndrome. Neurosciences (Riyadh). 2019 
  3. Paprocka J, Jamroz E. Joubert syndrome and related disorders. Neurol Neurochir Pol. 2012

Powiększone migdałki – objawy, przyczyny u dorosłych i dzieci, leczenie

Damian Matusiak
-
0
Powiększone migdałki – objawy, przyczyny u dorosłych i dzieci, leczenie

Powiększone migdałki to problem często spotykany zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Trudności w przełykaniu, chrapanie, nawracające infekcje, pogorszenie słuchu, a nawet zaburzenia oddychania – głównie pod postacią obturacyjnego bezdechu sennego – mogą posiadać wspólny mianownik właśnie pod postacią przerostu migdałków.

Czytając poniższy tekst, nie tylko zdobędziesz podstawową wiedzę na temat samej choroby, lecz dowiesz się też, kiedy konieczna jest wizyta u lekarza i jakie badania warto wykonać.

Spis treści:

  1. Przyczyny powiększonych migdałków u dorosłych i dzieci
  2. Powiększone migdałki u dzieci – jak rozpoznać chorobę?
  3. Leczenie powiększonych migdałków
  4. Powiększone migdałki: jak zapobiegać chorobie?
  5. Powiększone migdałki – często zadawane pytania
  6. Powiększone migdałki: podsumowanie

Przyczyny powiększonych migdałków u dorosłych i dzieci

Powiększone migdałki u dorosłych najczęściej są skutkiem:

  • nawracających infekcji bakteryjnych (głównie o etiologii paciorkowcowej),
  • infekcji wirusowych (np. mononukleozy zakaźnej, adenowirusa),
  • przewlekłego zapalenia migdałków (związanego z częstymi zakażeniami w tej lokalizacji),
  • alergii (zarówno wziewnych jak i pokarmowych),
  • refluksu żołądkowo-przełykowego,
  • czynników genetycznych (większa skłonność do przerostu migdałków),
  • narażenia na dym tytoniowy i zanieczyszczenia powietrza (podrażnienie śluzówki),
  • nowotworów (rzadko, ale wymaga wykluczenia w przypadku utrzymującego się powiększenia).
UWAGA nr 1
O ile u dzieci dominują przyczyny zakaźne, u dorosłych zawsze należy pamiętać o nowotworach zwłaszcza, gdy obecne są czynniki ryzyka pod postacią palenia tytoniu i/lub regularnego spożywania alkoholu.
Badanie ASO – test ilościowy

Powiększone migdałki u dzieci – jak rozpoznać chorobę?

U dzieci migdałki są naturalnie większe niż u dorosłych, wynika to z faktu:

Jednak w miarę zwiększania się rozmiaru migdałków może wystąpić szereg objawów takich jak:

  • trudności w przełykaniu i niechęć do jedzenia,
  • chrapanie i bezdechy senne,
  • nawracające infekcje gardła, ucha środkowego,
  • mowa nosowa (przy przeroście migdałka gardłowego; brzmienie mowy „jak przy zatkanym nosie”),
  • przewlekłe zmęczenie i problemy z koncentracją,
  • oddychanie przez usta,
  • pogorszenie słuchu.
przerost midgalka gardlowego infografika

>> Przeczytaj też: Jak objawia się przerost migdałka gardłowego u dziecka?

UWAGA nr 2
Jeśli dziecko często oddycha przez usta, ma nawracające anginy lub infekcje uszu, nauczyciele lub inni opiekunowie zgłaszają, że trzeba mówić głośno, by dziecko usłyszało – warto skonsultować się z laryngologiem.
Badanie posiew z górnych dróg oddechowych rozszerzony banerek

Leczenie powiększonych migdałków

Sposób terapii zależy od przyczyny i nasilenia objawów – obejmuje zarówno metody zachowawcze, jak i chirurgiczne. Najczęstsze sposoby leczenia są następujące:

  • antybiotykoterapia celowana – w infekcjach bakteryjnych,
  • leki objawowe – przy infekcjach wirusowych,
UWAGA nr 3
Popularna substancja czynna przedstawiana jako lecz przeciwwirusowy – izoprynozyna – nie ma udowodnionego działania w skracaniu czasu objawów i redukcji odsetka powikłań w znacznej większości zakażeń wirusowych.
  • sterydy donosowe – głównie przy alergii,
  • tonsillektomia – usunięcie migdałków w przypadku przewlekłych infekcji lub bezdechów.
UWAGA nr 4
Decyzję o zabiegu podejmuje specjalista laryngolog po ocenie częstotliwości infekcji i wpływu na drożność dróg oddechowych.

>> Przeczytaj też: Dlaczego nie stosujemy antybiotyków na wirusy?

Jak leczyć powiększone migdałki u dorosłych?

U dorosłych leczenie często skupia się na:

  • farmakoterapii (antybiotyki, leki przeciwzapalne),
  • płukankach solnych i ziołowych (np. szałwia, rumianek),
  • unikaniu czynników drażniących (dym, alkohol, pikantne potrawy),
  • leczeniu refluksu (jeśli jest przyczyną podrażnienia),
  • usunięciu migdałków w przypadku niepowodzenia leczenia zachowawczego.

Jak już wspomniano, niezwykle istotne jest wykluczenie nowotworu, zwłaszcza gdy powiększeniu towarzyszy utrata masy ciała lub owrzodzenia.

Przebieg leczenia powiększonych migdałków u dzieci

U dzieci stosuje się:

  • leczenie infekcji (antybiotyki, leki objawowe),
  • sterydoterapię donosową (przy alergicznym obrzęku),
  • adenotomię (usunięcie przerośniętego migdałka gardłowego), tonsillektomię (w przypadku nawracających angin) lub oba jednocześnie.
UWAGA nr 5
Zabieg usunięcia migdałków wykonuje się zwykle po 3. roku życia, jeśli dziecko ma: co najmniej 7 infekcji rocznie przez rok, co najmniej 5 infekcji rocznie przez 2 lata, bezdechy senne lub trudności w oddychaniu. Należy jednak pamiętać, że decyzja o zabiegu jest ustalana indywidualnie.

Czy można leczyć powiększone migdałki domowymi sposobami?

Tak, w łagodnych przypadkach pomocne są:

  • płukanki z soli fizjologicznej (redukują obrzęk),
  • napar z szałwii lub rumianku (działa przeciwzapalnie),
  • miód i propolis,
  • nawilżanie powietrza (zapobiega podrażnieniom),
  • odpoczynek i odpowiednie nawodnienie.
UWAGA nr 6
Domowe metody nie zastąpią leczenia infekcji bakteryjnej – jeśli objawy utrzymują się dłużej niż 3-4 dni, konieczna jest konsultacja lekarska. Pamiętaj, że anginę paciorkowcową leczy się przede wszystkim, by zapobiec nerkowym i sercowym powikłaniom zakażenia.

Powiększone migdałki: jak zapobiegać chorobie?

Aby zmniejszyć ryzyko powiększenia migdałków:

  • unikaj kontaktu z chorymi (zwłaszcza w sezonie infekcyjnym),
  • dbaj o higienę jamy ustnej (regularne mycie zębów),
  • wzmocnij odporność (suplementacja witaminy D, zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna),
  • unikaj dymu tytoniowego i zanieczyszczeń,
  • lecz alergie i refluks (jeśli są przyczyną problemów).

Powiększone migdałki – często zadawane pytania

O czym świadczą powiększone migdałki?

Powiększone migdałki u dzieci świadczą najczęściej o infekcji – bakteryjnej lub wirusowej – toczącej się w górnych drogach oddechowych. Mogą być również oznaką alergii.

Powiększone migdały u dorosłych mogą świadczyć o nowotworze, zwłaszcza jeśli pojawiają się również inne objawy, jak owrzodzenia czy utrata masy ciała.

Powiększone migdałki: podsumowanie

Zapamiętaj:

  • powiększone migdałki mogą wynikać z infekcji, alergii lub przewlekłego stanu zapalnego,
  • u dzieci często prowadzą do chrapania i bezdechów, wymagając konsultacji laryngologicznej,
  • leczenie obejmuje antybiotyki, postępowanie objawowe lub zabieg usunięcia migdałków w ciężkich przypadkach,
  • domowe sposoby (płukanki, miód, nawilżanie powietrza) mogą łagodzić objawy, ale nie zastąpią leczenia celowanego, jeśli jest wymagane,
  • jeśli cierpisz z powodu nawracających problemów z migdałkami lub obserwujesz niepokojące objawy u dziecka – umów się na wizytę do laryngologa; wczesna diagnoza pozwoli uniknąć powikłań.

Źródła

  1. Baugh RF, Archer SM, Mitchell RB, Rosenfeld RM, Amin R, Burns JJ, Darrow DH, Giordano T, Litman RS, Li KK, Mannix ME, Schwartz RH, Setzen G, Wald ER, Wall E, Sandberg G, Patel MM; American Academy of Otolaryngology-Head and Neck Surgery Foundation. Clinical practice guideline: tonsillectomy in children. Otolaryngol Head Neck Surg. 2011 Jan;144(1 Suppl):S1-30. doi: 10.1177/0194599810389949. PMID: 21493257.
    https://aao-hnsfjournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1177/0194599810389949 (dostęp 16.04.2025 r.)
  2. Mitchell RB, Archer SM, Ishman SL, Rosenfeld RM, Coles S, Finestone SA, Friedman NR, Giordano T, Hildrew DM, Kim TW, Lloyd RM, Parikh SR, Shulman ST, Walner DL, Walsh SA, Nnacheta LC. Clinical Practice Guideline: Tonsillectomy in Children (Update). Otolaryngol Head Neck Surg. 2019 Feb;160(1_suppl):S1-S42. doi: 10.1177/0194599818801757. PMID: 30798778.
    https://aao-hnsfjournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1177/0194599818801757 (dostęp 16.04.2025 r.)
  3. Psaltis AJ, Mackenzie BW, Cope EK, Ramakrishnan VR. Unraveling the role of the microbiome in chronic rhinosinusitis. J Allergy Clin Immunol. 2022 May;149(5):1513-1521. doi: 10.1016/j.jaci.2022.02.022. Epub 2022 Mar 14. PMID: 35300985; PMCID: PMC9354834.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9354834/ (dostęp 16.04.2025 r.)
  4. Guntinas-Lichius O, Geißler K, Mäkitie AA, Ronen O, Bradley PJ, Rinaldo A, Takes RP, Ferlito A. Treatment of recurrent acute tonsillitis-a systematic review and clinical practice recommendations. Front Surg. 2023 Oct 10;10:1221932. doi: 10.3389/fsurg.2023.1221932. PMID: 37881239; PMCID: PMC10597714.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10597714/ (dostęp 16.04.2025 r.)

Czym są limfocyty: rola i funkcje w organizmie. Jaki poziom jest niepokojący?

Weronika Dobrewa
-
0
Czym są limfocyty: rola i funkcje w organizmie. Jaki poziom jest niepokojący?

Choć niewidoczne gołym okiem, są kluczowymi graczami w obronie naszego organizmu. Limfocyty – wyspecjalizowane komórki układu odpornościowego – codziennie chronią nas przed infekcjami, nowotworami i własnymi komórkami, które „zbuntowały się” przeciwko organizmowi.

To, ile limfocytów znajduje się w naszej krwi, może powiedzieć bardzo dużo o stanie zdrowia. Zarówno ich podwyższony, jak i obniżony poziom może być sygnałem ostrzegawczym, a niektóre ich typy, np. limfocyty atypowe, bywają mylnie kojarzone wyłącznie z poważnymi chorobami.

W tym artykule wyjaśniamy, czym są limfocyty, jakie pełnią funkcje, jakie są ich rodzaje i w jakich sytuacjach ich poziom powinien zwrócić naszą uwagę.

Spis treści:

  1. Limfocyty – czym są i za co odpowiadają?
  2. Gdzie powstają limfocyty i jakie są ich rodzaje?
  3. Limfocyty – wartości referencyjne i interpretacja wyników
  4. Limfocyty podwyższone – co mogą oznaczać?
  5. Limfocyty obniżone – kiedy się niepokoić?
  6. Limfocyty atypowe i reaktywne – co to znaczy?
  7. Limfocyty: rola i funkcje w organizmie – podsumowanie

Limfocyty – czym są i za co odpowiadają?

Limfocyty to jeden z podstawowych rodzajów leukocytów, czyli białych krwinek. Stanowią około 20–45% wszystkich leukocytów obecnych we krwi obwodowej dorosłego człowieka, choć ich liczba może zmieniać się w zależności od wieku, stanu zdrowia czy fazy choroby.

W przeciwieństwie do innych białych krwinek, które odpowiadają głównie za niespecyficzną (wrodzoną) odpowiedź immunologiczną, limfocyty są kluczowymi graczami odporności swoistej – czyli takiej, która jest „nauczona” i skierowana przeciwko konkretnemu antygenowi.

>> Sprawdź: Leukocyty w moczu – co oznaczają, jakie są normy i wskazania do badania?

Gdzie powstają limfocyty i jakie są ich rodzaje?

Produkcja limfocytów rozpoczyna się w szpiku kostnym, gdzie ze wspólnej komórki macierzystej rozwijają się w dwóch głównych kierunkach: limfocyty B i T. Część z nich pozostaje w szpiku, gdzie dojrzewa (limfocyty B), a część migruje do grasicy, by tam przejść dalszy proces selekcji i aktywacji (limfocyty T). Trzecią, nieco odmienną linię stanowią limfocyty NK (natural killer), które choć są częścią odporności wrodzonej, również mają limfocytarny charakter i pełnią funkcje cytotoksyczne.

Typy limfocytów i ich funkcje

Wyróżniamy trzy główne typy limfocytów:

  • Limfocyty B: odpowiedzialne za produkcję przeciwciał (immunoglobulin). Po rozpoznaniu obcego antygenu przekształcają się w komórki plazmatyczne i zaczynają produkcję przeciwciał.
  • Limfocyty T: dzielą się na kilka subpopulacji, m.in. pomocnicze (CD4+), cytotoksyczne (CD8+) i regulatorowe. Odpowiadają za bezpośrednie niszczenie zainfekowanych komórek i koordynowanie odpowiedzi immunologicznej w tym tłumienie reakcji autoagresji.
  • Limfocyty NK (natural killer): zdolne do szybkiego niszczenia komórek nowotworowych i zakażonych wirusami, bez potrzeby uprzedniej aktywacji.
Warto wiedzieć: Limfocyty T cytotoksyczne potrafią zabić pojedynczą komórkę zakażoną wirusem, nie uszkadzając przy tym zdrowych komórek dookoła.

>> Przeczytaj: Układ limfatyczny człowieka – budowa, funkcje, najczęstsze choroby

Limfocyty – wartości referencyjne i interpretacja wyników

Liczba limfocytów jest rutynowo oznaczana podczas morfologii krwi. Jej interpretacja może dostarczyć cennych informacji o stanie zdrowia i działaniu układu odpornościowego. Wartości mogą być podawane zarówno jako liczba bezwzględna (G/l), jak i procent całkowitej liczby leukocytów.

Jaki poziom limfocytów jest prawidłowy?

Prawidłowa liczba limfocytów we krwi obwodowej u dorosłych wynosi zazwyczaj:

  • 1,0–4,5 × 10⁹/l (G/l) – w wartościach bezwzględnych,
  • 20–45% – w wartościach procentowych względem ogólnej liczby leukocytów.

Warto pamiętać, że normy mogą nieco różnić się w zależności od laboratorium, wieku pacjenta oraz stanu fizjologicznego. U dzieci limfocyty mogą stanowić większy procent leukocytów, nawet powyżej 50%.

Morfologia banerek

Limfocyty podwyższone – co mogą oznaczać?

Zwiększona liczba limfocytów we krwi to limfocytoza. Wskazuje na aktywację układu odpornościowego w odpowiedzi na różnego rodzaju bodźce.

Przyczyny podwyższonego poziomu limfocytów

Do najczęstszych przyczyn limfocytozy zaliczamy:

Wzrost limfocytów może też być przemijający i wynikać np. ze stresu, intensywnego wysiłku fizycznego lub stosowania niektórych leków.

W przypadku podwyższenia poziomu limfocytów, warto rozważyć wykonanie dodatkowych badań, takich jak badanie stężenia białka C-reaktywnego (CRP). Wzrost poziomu CRP może wskazywać na aktywne stany zapalne w organizmie, co często towarzyszy podwyższonemu poziomowi limfocytów.

>> Przeczytaj też: Stan zapalny i rola leukocytów

Badanie CRP - (białko C-reaktywne) banerek

Limfocyty obniżone – kiedy się niepokoić?

Z kolei zmniejszona liczba limfocytów to limfopenia. Może oznaczać zaburzenia odporności i wymagać dalszej diagnostyki.

Co oznacza niski poziom limfocytów?

Do możliwych przyczyn limfocytopenii należą:

  • ciężkie infekcje bakteryjne lub wirusowe (np. grypa, HIV),
  • choroby autoimmunologiczne (np. toczeń rumieniowaty układowy),
  • nowotwory (np. chłoniaki, białaczki),
  • niedobory odporności (pierwotne i wtórne),
  • niedożywienie, niedobory białka,
  • leczenie immunosupresyjne, chemioterapia, radioterapia,

Spadek limfocytów poniżej normy zwiększa podatność na zakażenia i może osłabiać odpowiedź immunologiczną.

Warto pamiętać: Do przejściowego spadku liczby limfocytów może dojść również zaraz po przebytej infekcji, szczególnie wirusowej. Jest to zjawisko fizjologiczne, wynikające m.in. z przemieszczania się limfocytów do tkanek lub ich tymczasowego zużycia w walce z patogenem. W takich przypadkach wynik nie musi oznaczać patologii. Warto jednak powtórzyć morfologię po kilku tygodniach, aby upewnić się, że wartości wracają do normy.

Limfocyty atypowe i reaktywne – co to znaczy?

W morfologii lub rozmazie krwi mogą pojawić się informacje o obecności limfocytów atypowych lub reaktywnych, co może budzić niepokój pacjentów.

Czym są limfocyty atypowe?

Pojęcie „limfocytów atypowych” często budzi niepokój, jednak ich obecność nie musi oznaczać choroby nowotworowej. Limfocyty atypowe (zwane też reaktywnymi) to komórki, które uległy zmianom morfologicznym w odpowiedzi na silną stymulację immunologiczną – najczęściej infekcję wirusową. Charakteryzują się większym rozmiarem, nieregularnym kształtem jądra oraz szeroką cytoplazmą.

Ich pojawienie się w obrazie mikroskopowym to częsty obraz np. w mononukleozie zakaźnej, cytomegalii czy toksoplazmozie. Kluczem do właściwej interpretacji jest kontekst kliniczny oraz analiza pozostałych parametrów morfologii.

Limfocyty reaktywne

Limfocyty reaktywne to limfocyty, które uległy aktywacji w odpowiedzi na obecność antygenu. Zmieniają wtedy swój wygląd – mogą być większe, z obfitą cytoplazmą i widocznymi jąderkami. Ich obecność zwykle wskazuje na toczącą się infekcję i jest fizjologiczną reakcją organizmu.

>> To może Cię zainteresować: Chłoniak grudkowy – co to za choroba? Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Limfocyty: rola i funkcje w organizmie – podsumowanie

  • Limfocyty to kluczowe komórki układu odpornościowego.
  • Wyróżniamy limfocyty B, T i NK – każda grupa pełni inne funkcje.
  • Powstają w szpiku kostnym i dojrzewają w narządach limfatycznych.
  • Wartości referencyjne: 1,0–4,5 G/l i 20–45% leukocytów.
  • Podwyższona liczba limfocytów może wskazywać na infekcję, autoagresję lub nowotwór.
  • Obniżona liczba limfocytów zwiększa ryzyko infekcji i może świadczyć o zaburzeniach odporności.
  • Atypowe i reaktywne limfocyty często występują przy infekcjach wirusowych.

Limfocyty odgrywają kluczową rolę w obronie naszego organizmu przed patogenami. Zarówno ich nadmiar, jak i niedobór mogą świadczyć o nieprawidłowościach zdrowotnych, dlatego warto regularnie wykonywać morfologię krwi i analizować wyniki z lekarzem. Jeśli zauważyliśmy niepokojące objawy lub wyniki odbiegają od normy – nie zwlekajmy z konsultacją.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

  1. LeBien TW, Tedder TF. B lymphocytes: how they develop and function. Blood. 2008 Sep 1;112(5):1570-80. Fabbri M, Smart C, Pardi R. T lymphocytes. Int J Biochem Cell Biol. 2003 Jul;35(7):1004-8.
  2. Globerson A, Effros RB. Ageing of lymphocytes and lymphocytes in the aged. Immunol Today. 2000 Oct;21(10):515-21.
  3. Romagnani S. The role of lymphocytes in allergic disease. J Allergy Clin Immunol. 2000 Mar;105(3):399-408.
  4. MacIver NJ, Michalek RD, Rathmell JC. Metabolic regulation of T lymphocytes. Annu Rev Immunol. 2013;31:259-83.
  5. Freitas AA, Rocha B. Population biology of lymphocytes: the flight for survival. Annu Rev Immunol. 2000;18:83-111.
Page 3 of 124
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124
1234...124Strona 3 z 124

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.