Sklep
Strona główna Blog

Wapno na alergię – czy rzeczywiście pomaga w przypadku uczulenia?   

Angelika Janowicz
-
0
Wapno na alergię – czy rzeczywiście pomaga w przypadku uczulenia?   

Dane epidemiologiczne wskazują, że problem alergii dotyczy nawet 40% Polaków. Wśród domowych sposobów na łagodzenie objawów uczulenia często wymienia się preparaty zawierające wapń. Wielu pacjentów sięga po nie w nadziei na zmniejszenie kataru, swędzenia skóry czy innych dolegliwości alergicznych. Dowiedz się, czy wapno rzeczywiście pomaga na alergię.

Spis treści:

  1. Czym jest wapno i jak działa w organizmie?
  2. Wapno a alergia – czy są ze sobą powiązane?
  3. Wapno na alergie – w jakich sytuacjach jest stosowane?
  4. Wapno na uczulenia skórne – czy rzeczywiście pomaga?
  5. Czy wapno działa na alergię? Co mówią badania?
  6. Wapno a alergia – podsumowanie

Czym jest wapno i jak działa w organizmie?

Wapń to pierwiastek chemiczny należący do grupy berylowców, będący jednym z najważniejszych makroelementów dla człowieka. Dorosły organizm zawiera około 1–1,5 kg wapnia, z czego aż 99% znajduje się w kościach i zębach w postaci hydroksyapatytu. Pozostały 1% jest obecny w tkankach miękkich i płynach pozakomórkowych.

Chociaż potocznie mówimy „wapno”, należy pamiętać, że prawidłowym terminem medycznym jest „wapń”.

Wapń jest podstawowym materiałem budulcowym kości i zębów. Dodatkowo pełni szereg innych ważnych ról w organizmie. Należą do nich:

  • udział w przewodnictwie bodźców nerwowych,
  • udział w kurczliwości mięśni,
  • uczestnictwo w procesie krzepnięcia krwi,
  • aktywacja niektórych enzymów,
  • wspieranie prawidłowej pracy serca i układu naczyniowego,
  • zmniejszenie przepuszczalności błon komórkowych,
  • uczestnictwo w regulacji hormonalnej.

>> Zobacz także: Wapń – podstawowy pierwiastek układu kostnego

Organizm ściśle reguluje poziom wapnia we krwi dzięki współdziałaniu parathormonu, kalcytoniny i witaminy D. Niedobory wapnia mogą prowadzić do zaburzeń rytmu serca, drgawek, tężyczki, osteoporozy u dorosłych i krzywicy u dzieci.

Dzienne zapotrzebowanie na wapń zależy od wieku. Dla osób dorosłych wynosi ono 1000 mg, a po 51. roku życia 1200 mg. Głównym źródłem tego pierwiastka w diecie jest mleko i jego przetwory.

Wapno a alergia – czy są ze sobą powiązane?

W świadomości społecznej utrwaliło się przekonanie, że wapno stanowi skuteczny środek na alergię. Przyczyniły się do tego badania przeprowadzone jeszcze w latach 70. ubiegłego wieku. Jednej grupie pacjentów w wieku dojrzewania podawano doustnie preparat wapniowy, a druga grupa otrzymywała placebo. Wyniki wskazały, że po takiej terapii doszło do zmniejszenia objawów alergicznych.

Wapno na alergię miałoby działać poprzez stabilizację błon komórkowych, redukcję stanu zapalnego i zmniejszenie przepuszczalności naczyń włosowatych. Warto podkreślić, że reakcja alergiczna to złożony proces immunologiczny, w którym rolę odgrywają m.in. mediatory zapalne. Wapń nie wpływa bezpośrednio na ich działanie, dlatego jego skuteczność w leczeniu alergii jest mocno dyskutowana.

Panel molekularny alergii ALEX - 295 alergenów banerek

Również obecnie różnego rodzaju preparaty zawierające wapń są reklamowane jako środki wspomagające łagodzenie objawów alergii. Taka informacja zawarta jest również w charakterystyce produktu leczniczego (ChPL). Brakuje jednak rzetelnych dowodów na to, że wapno działa na uczulenie.

Istnieją badania, które sugerują, że dzieci z alergiami mogą być bardziej narażone na niedobory wapnia i witaminy D. Według badaczy wynika to z negatywnego przekonania, że produkty mleczne mogą zaostrzać uczulenie.

Wapno na alergie – w jakich sytuacjach jest stosowane?

Uważa się, że wapno na alergię może być zastosowane przy następujących dolegliwościach:

  • pokrzywka,
  • świąd,
  • łzawienie,
  • kichanie,
  • wyciek wodnistej wydzieliny z nosa,
  • nadmierne łzawienie oczu,
  • obrzęk po ukąszeniu owada.

>> Zobacz także: Pokrzywka alergiczna: objawy, przyczyny, leczenie

Wapno na uczulenia skórne – czy rzeczywiście pomaga?

W przypadku uczuleń skórnych wapno często bywa pierwszym wyborem w leczeniu domowym. Pacjenci często zgłaszają, że po przyjęciu preparatów wapnia objawy stały się nieco łagodniejsze. Należy jednak pamiętać, że jest to efekt subiektywny, który nie ma potwierdzenia w badaniach klinicznych.

Wapń nie działa przeciwhistaminowo i nie blokuje mediatorów zapalnych odpowiedzialnych za objawy alergii. Dlatego przy nasilonych zmianach skórnych zaleca się stosowanie leków przeciwhistaminowych i glikokortykosteroidów, a w razie wątpliwości – konsultację z lekarzem dermatologiem lub alergologiem.

>> Zobacz także: Wyleczyć się z alergii na pyłki – czy jest to możliwe?

Czy wapno działa na alergię? Co mówią badania?

Badanie opublikowane w Polish Archives of Internal Medicine w 2017 roku przeprowadzone przez zespół z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego wykazało, że doustne przyjmowanie wapnia (1000 mg trzy razy dziennie przez 3 dni) nie wpływało na zmniejszenie reakcji skórnych wywołanych przez alergeny. W badaniu nie stwierdzono istotnych różnic w wielkości bąbli pokrzywkowych ani w intensywności świądu między grupą otrzymującą wapń a grupą placebo. Ponadto stwierdzono, że preparaty wapnia nie tłumią odpowiedzi w testach skórnych punktowych.

Jedynie starsze badania sugerują pozytywny wpływ wapna na objawy alergii. Poza wcześniej wspomnianym badaniem z lat 70. ubiegłego wieku jest to badanie opublikowane w Journal of Allergy and Clinical Immunology w 1993 roku. Oceniano w nim wpływ doustnego wapnia na reakcje alergiczne nosa. Wyniki sugerują, że podanie 1000 mg wapnia może zmniejszać obrzęk błony śluzowej nosa wywołany przez alergeny, jednak nie wpływa to na objawy takie jak kichanie czy wydzielina z nosa.

Nie ma jednoznacznych dowodów potwierdzających, czy wapno pomaga na alergię. Aktualne rekomendacje towarzystw alergologicznych nie uwzględniają go jako podstawy łagodzenia objawów alergicznych.

Wapno a alergia – podsumowanie

  • Wapń jest bardzo ważnym pierwiastkiem dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jest budulcem kości i zębów oraz bierze udział w wielu procesach – m.in. przewodnictwie bodźców nerwowych.
  • Wapno na alergię jest powszechnie stosowane w warunkach domowych. Uznaje się, że łagodzi obrzęk, świąd, pokrzywkę, kichanie i łzawienie oczu.
  • Nie ma badań potwierdzających skuteczność wapnia na uczulenie. W celu złagodzenia objawów alergii rekomendowane jest stosowanie leków przeciwhistaminowych lub glikokortykosteroidów.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/wartowiedziec/57555,rozpowszechnienie-chorob-alergicznych-w-polsce (dostęp 12.05.2025)
  2. W. Kołłątaj, L. Szewczyk, Gospodarka wapniowa – rola wapnia w organizmie ludzkim, Endokrynologia Pediatryczna 5/2006, s. 57–61
  3. M. Jarosz i in., Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020
  4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/535840/ (dostęp 12.05.2025)
  5. https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.39.11.12. (dostęp 12.05.2025)
  6. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1939455121000739 (dostęp 12.05.2025)
  7. K. Matysiak, M. Matuszewski, W. Feleszko, Calcium preparations do not inhibit allergic reactions: a randomized controlled trial, Pol Arch Intern Med. 2017, 127(9), s. 582–588.
  8. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8436775/ (dostęp 12.05.2025)

Zespół autobrowaru: objawy, przyczyny i leczenie zespołu fermentacji jelitowej

Marta Malec
-
0
Zespół autobrowaru: objawy, przyczyny i leczenie zespołu fermentacji jelitowej

Alkohol od wieków obecny jest w ludzkiej kulturze — zarówno na co dzień, jak i przy okazji różnych obrzędów czy uroczystości. Choć powszechnie spożywany, wiąże się z wieloma zagrożeniami zdrowotnymi i społecznymi, zwłaszcza w przypadku nadużywania.

Zdarza się jednak, że niektóre osoby doświadczają tych skutków mimo całkowitej abstynencji. W takich przypadkach przyczyną może być tzw. zespół fermentacji jelitowej (GFS, gut fermentation syndrome), znany również jako zespół autobrowaru (ABS, auto-brewery syndrome).

Spis treści:

  1. Czym jest zespół autobrowaru?
  2. Zespół fermentacji jelitowej: przyczyny rozwoju zespołu autobrowaru
  3. Zespół autobrowaru: objawy
  4. Jak zdiagnozować zespół autobrowaru?
  5. Zespół fermentacji jelitowej. Leczenie syndromu autobrowaru
  6. Zespół autobrowaru: podsumowanie informacji o syndromie fermentacji jelitowej

Czym jest zespół autobrowaru?

Zespół autobrowaru to rzadkie i wciąż słabo poznane schorzenie, którego istotą jest nadmierna fermentacja alkoholowa w organizmie. Jego przyczyną są mikroorganizmy zasiedlające przewód pokarmowy — rzadziej moczowy — które w nadmiernych ilościach lub patologicznych lokalizacjach prowadzą do fermentacji spożywanych węglowodanów do etanolu.

>> Sprawdź: Zatrucie alkoholowe: objawy, przebieg, leczenie

Zespół fermentacji jelitowej: przyczyny rozwoju zespołu autobrowaru

Najczęstszą przyczyną zespołu fermentacji jelitowej jest dysbioza jelitowa, czyli zaburzenie równowagi mikrobioty przewodu pokarmowego. W jej wyniku dochodzi do kolonizacji jelit przez drożdżaki lub bakterie zdolne do fermentacji alkoholowej.

Do czynników sprzyjających rozwojowi choroby zalicza się dietę bogatą w węglowodany i produkty wysokoprzetworzone, przewlekłe lub częste stosowanie antybiotyków, immunosupresja, przebyte zabiegi chirurgiczne w obrębie przewodu pokarmowego, zakażenia grzybicze, a także narażenie na pleśń w środowisku.

Kogo może dotknąć zespół autobrowaru?

Choć zespół autobrowaru może występować u osób zdrowych, częściej obserwuje się go u pacjentów z chorobami współistniejącymi. Do schorzeń, które mogą zwiększać ryzyko jego rozwoju, należą m.in.:

Test wodorowo - metanowy(diagnostyka SIBO) banerek

Zespół autobrowaru: objawy

Zespół autobrowaru może znacząco wpływać na życie pacjenta — zarówno w aspekcie zdrowotnym, społecznym, jak i prawnym. Osoby z tym schorzeniem mogą doświadczać uciążliwych objawów, takich jak nieprzyjemny zapach z ust przypominający oddech po alkoholu oraz szereg dolegliwości ze strony układu pokarmowego: biegunki, wzdęcia, bóle brzucha, nudności i wymioty.

Z powodu tych objawów pacjenci cierpią nie tylko fizycznie. Nierzadko spotykają się z niezrozumieniem otoczenia, co może prowadzić do wykluczenia społecznego. W konsekwencji pogarsza się ich samopoczucie psychiczne, co sprzyja rozwojowi przewlekłego zmęczenia, obniżonej produktywności, braku motywacji, a nawet depresji.

Zespół autobrowaru może również prowadzić do konfliktów z prawem — na przykład w przypadku wykrycia podwyższonego poziomu etanolu we krwi podczas kontroli drogowej, mimo że chory nie spożywał alkoholu.

>> To może Cię zainteresować: Ciągłe zmęczenie – problem XXI wieku. Czy to może być objaw choroby?

Jak zdiagnozować zespół autobrowaru?

Proces diagnostyczny zespołu fermentacji jelitowej rozpoczyna się od zebrania dokładnego wywiadu. Lekarz zapyta pacjenta m.in. o stosowanie antybiotyków, spożycie alkoholu oraz niewyjaśnione epizody przypominające zatrucie alkoholowe. Następnie przeprowadza się badanie fizykalne i neurologiczne — ich celem jest wychwycenie zaburzeń mowy, chodu oraz objawów mogących świadczyć o nieprawidłowościach w funkcjonowaniu wątroby.

W dalszej kolejności zlecane są badania laboratoryjne oraz analiza kału pod kątem nadmiernego wzrostu grzybów lub bakterii. Ważnym elementem diagnostyki są również tzw. testy prowokacyjne — najczęściej z użyciem glukozy — podczas których mierzy się poziom alkoholu we krwi i/lub wydychanym powietrzu po spożyciu węglowodanów.

Badanie Organix Gastro pośredni test dysbiozy banerek

>> Przeczytaj też: Badanie Organix Gastro – jak czytać wyniki?

Uzupełnieniem diagnostyki może być endoskopia z pobraniem treści jelitowej, co pozwala wykryć obecność mikroorganizmów i przeprowadzić testy wrażliwości na leki przeciwgrzybicze oraz antybiotyki.

Ostateczne rozpoznanie zespołu fermentacji jelitowej stawia się na podstawie dodatniego wyniku testu prowokacyjnego, identyfikacji drobnoustrojów zdolnych do produkcji etanolu oraz wykluczenia innych możliwych przyczyn obserwowanych objawów.

>> Zobacz: Testy oddechowe w diagnostyce chorób układu pokarmowego

Badania laboratoryjne w rozpoznaniu zespołu fermentacji jelitowej

W diagnostyce zespołu autobrowaru wykonuje się szereg badań laboratoryjnych, które pomagają ocenić ogólny stan zdrowia pacjenta oraz wykluczyć inne przyczyny objawów. Obejmują one:

>> Przeczytaj: Witaminy z grupy B – objawy niedoboru, rola w organizmie

Zespół fermentacji jelitowej. Leczenie syndromu autobrowaru

Leczenie zespołu fermentacji jelitowej zależy od rozpoznanej przyczyny, jednak główne strategie terapeutyczne obejmują:

  • Leki przeciwgrzybicze

Głównym celem leczenia farmakologicznego jest eliminacja drożdżaków fermentujących węglowodany. W przypadkach opornych na terapię konieczne może być zastosowanie różnych preparatów przeciwgrzybiczych w kolejnych etapach leczenia.

  • Dieta niskowęglowodanowa

Ograniczenie spożycia węglowodanów i produktów wysokoprzetworzonych jest kluczowe, ponieważ stanowią one pożywkę dla patogennych mikroorganizmów. W początkowej fazie leczenia zaleca się nawet całkowite wykluczenie węglowodanów z diety.

Wskazana jest również całkowita eliminacja alkoholu oraz produktów zawierających pleśnie i drożdże (serów pleśniowych, wypieków drożdżowych).

  • Modulacja mikrobioty

Probiotyki mogą być stosowane w celu konkurencyjnego hamowania wzrostu grzybów, choć ich skuteczność nie została jeszcze jednoznacznie potwierdzona badaniami klinicznymi.

  • Przeszczep mikrobioty kałowej

W przypadkach opornych na standardowe leczenie, przeszczep mikrobioty kałowej może prowadzić do długotrwałej remisji objawów.

Zespół autobrowaru: podsumowanie informacji o syndromie fermentacji jelitowej

Zespół autobrowaru to rzadkie, ale potencjalnie wyniszczające schorzenie, które może znacząco wpływać na życie pacjenta. Jego objawy często przypominają skutki spożycia alkoholu, mimo że chory go nie pił, co utrudnia diagnostykę i prowadzi do nieporozumień społecznych oraz prawnych. Kluczowe znaczenie ma wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie, oparte na farmakoterapii, diecie oraz modulacji mikrobioty.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

  1. Bayoumy AB, Gut fermentation syndrome: A systematic review of case reports, United European Gastroenterology Journal vol. 9, 2021, s. 332-342
  2. Dinis-Oliveira RJ, The Auto-Brewery Syndrome: A Perfect Metabolic „Storm” with Clinical and Forensic Implications, Journal of clinical medicine vol. 10, 2021
  3. Medicine & Law in Practice, Instytut Ekspertyz Medycznych w Łodzi, 2023, tom 1, nr 1, s. 57-64

Nerw trójdzielny: budowa, przebieg i obszary unerwienia

Weronika Dobrewa
-
0
Nerw trójdzielny: budowa, przebieg i obszary unerwienia

W skomplikowanej sieci naszego układu nerwowego nerw trójdzielny zajmuje wyjątkowe miejsce. Jest to jeden z największych i najważniejszych nerwów czaszkowych, pełniący kluczowe role dla funkcjonowania naszej twarzy – od odczuwania delikatnego dotyku, przez reakcję na ból i temperaturę, aż po umożliwienie tak podstawowej czynności jak żucie. Kiedy jednak ten wszechstronny nerw ulega uszkodzeniu lub podrażnieniu, może stać się źródłem niezwykle silnych dolegliwości, takich jak neuralgia trójdzielna. Ten artykuł przybliży budowę, przebieg i funkcje nerwu trójdzielnego oraz omówi najczęstsze problemy z nim związane.

Spis treści:

  1. Nerw trójdzielny: anatomia
  2. Nerw trójdzielny: gdzie jest?
  3. Funkcje nerwu trójdzielnego
  4. Uszkodzenie nerwu trójdzielnego: przyczyny nerwobólu
  5. Nerwoból trójdzielny: leczenie dolegliwości
  6. Nerw trójdzielny: podsumowanie

Nerw trójdzielny: anatomia

Nerw trójdzielny, fachowo określany jako piąty nerw czaszkowy (oznaczany rzymską cyfrą V), swoją nazwę zawdzięcza charakterystycznej budowie – dzieli się bowiem na trzy główne gałęzie, które docierają do różnych obszarów twarzy i głowy.

Początek nerwu trójdzielnego znajduje się w pniu mózgu, a dokładnie w moście. Stamtąd jego grube włókna biegną do struktury zlokalizowanej u podstawy czaszki, nazywanej zwojem trójdzielnym (lub zwojem Gassera). Zwój ten jest niezwykle istotny, ponieważ zawiera ciała komórek nerwowych większości włókien czuciowych nerwu trójdzielnego – to jakby „stacja przekaźnikowa” dla informacji czuciowych z twarzy. Od tego zwoju odchodzą właśnie trzy wspomniane główne gałęzie, które opuszczają jamę czaszki przez osobne otwory w jej podstawie, by dotrzeć do swoich docelowych obszarów unerwienia.

Warto wiedzieć:
Cały ten system – zwój i jego trzy rozgałęzienia – działa jak niezwykle ruchliwa „autostrada” dla informacji czuciowych z twarzy? To właśnie nerw trójdzielny przekazuje do mózgu przytłaczającą większość wrażeń dotyku, bólu i temperatury z niemal całej jej powierzchni oraz przedniej części głowy!

Nerw oczny

Nerw oczny (oznaczany jako V1) jest najmniejszą z trzech gałęzi nerwu trójdzielnego i ma charakter czysto czuciowy. Po odejściu od zwoju trójdzielnego kieruje się do oczodołu, opuszczając czaszkę przez szczelinę oczodołową górną. Jego zadaniem jest dostarczanie wrażeń czuciowych z górnej części twarzy i niektórych struktur oka.

Obszar unerwiany przez nerw oczny obejmuje:

  • skórę czoła i owłosioną skórę głowy aż do szczytu czaszki,
  • powiekę górną i spojówkę,
  • rogówkę oka,
  • grzbiet i czubek nosa,
  • błonę śluzową zatoki czołowej i częściowo jam nosowych.

Uszkodzenie tej gałęzi może prowadzić do zaburzeń czucia w tych rejonach, a także do osłabienia lub zniesienia odruchu rogówkowego.

>> Sprawdź: Zapalenie skórno-mięśniowe – co to jest? Objawy, przyczyny, badania i leczenie

Nerw szczękowy

Nerw szczękowy (V2) jest drugą, również czysto czuciową gałęzią nerwu trójdzielnego. Jest nieco większy od nerwu ocznego. Opuszcza jamę czaszki przez otwór okrągły i kieruje się do środkowej części twarzy.

Jego główne obszary unerwienia to:

  • skóra powieki dolnej, policzka, bocznej części nosa oraz wargi górnej,
  • zęby i dziąsła szczęki (górnej),
  • błona śluzowa podniebienia, części jamy nosowej oraz zatoki szczękowej,
  • opona twarda w przednim i środkowym dołu czaszki.

Problemy z nerwem szczękowym mogą objawiać się bólem lub zaburzeniami czucia w obrębie środkowej części twarzy, a także bólem zębów górnych.

>> Przeczytaj: Miastenia – choroba zmęczonych mięśni

Nerw żuchwowy

Nerw żuchwowy (V3) jest największą z trzech gałęzi i jako jedyny ma charakter mieszany – czuciowo-ruchowy. Opuszcza czaszkę przez otwór owalny.

Jego włókna czuciowe zaopatrują:

  • skórę dolnej części twarzy: brody, wargi dolnej, okolicy żuchwy (z wyjątkiem jej kąta) oraz części małżowiny usznej i skroni,
  • zęby i dziąsła żuchwy,
  • błony śluzowe policzków i przednie 2/3 języka (odpowiedzialne za czucie dotyku, bólu i temperatury, ale nie smaku – za smak w tym obszarze odpowiada inny nerw),
  • staw skroniowo-żuchwowy.

Włókna ruchowe nerwu żuchwowego są niezwykle ważne, ponieważ unerwiają główne mięśnie odpowiedzialne za żucie (tzw. mięśnie żwaczowe): mięsień żwacz, mięsień skroniowy oraz mięśnie skrzydłowe (przyśrodkowy i boczny). Ponadto, unerwia on kilka mniejszych mięśni, takich jak mięsień żuchwowo-gnykowy czy mięsień napinacz błony bębenkowej. Uszkodzenie części ruchowej tej gałęzi może prowadzić do osłabienia siły żucia i zaniku mięśni żwaczowych.

Nerw trójdzielny: gdzie jest?

Podsumowując przebieg, nerw trójdzielny rozpoczyna swoją drogę głęboko w mózgu, w strukturze zwanej mostem. Stamtąd jako pojedynczy, gruby pień nerwowy biegnie do przodu, docierając do zwoju trójdzielnego (Gassera), który leży w zagłębieniu kości podstawy czaszki, nazywanym jamą Meckela. To właśnie w tym zwoju nerw dzieli się na swoje trzy wspomniane gałęzie: oczną (V1), szczękową (V2) i żuchwową (V3). Każda z tych gałęzi opuszcza jamę czaszki przez inny otwór kostny, by następnie rozgałęzić się i dotrzeć do rozległych obszarów twarzy, jamy nosowej, jamy ustnej oraz części owłosionej skóry głowy. Można więc powiedzieć, że nerw trójdzielny „oplata” niemal całą twarz, będąc jej głównym dostarczycielem wrażeń czuciowych.

>> To może Cię zainteresować: Miopatia – rodzaje, objawy, diagnostyka i leczenie

Funkcje nerwu trójdzielnego

Funkcje nerwu trójdzielnego są dwojakie i niezwykle istotne dla naszego codziennego funkcjonowania:

  • Funkcja czuciowa – jest to dominująca rola nerwu trójdzielnego. Odpowiada on za odbieranie praktycznie wszystkich rodzajów czucia (dotyku, ucisku, bólu, temperatury) z całej powierzchni twarzy, przedniej części owłosionej skóry głowy, błon śluzowych jamy nosowej i ustnej, zatok przynosowych, zębów oraz części opony twardej mózgu. To dzięki niemu czujemy muśnięcie wiatru na policzku, ból zęba czy ciepło napoju. Nerw oczny (V1) odgrywa też kluczową rolę w odruchu rogówkowym – mrugnięciu okiem w odpowiedzi na dotknięcie rogówki, co chroni oko przed uszkodzeniem.
  • Funkcja ruchowa – realizowana wyłącznie przez nerw żuchwowy (V3 obejmuje unerwienie mięśni żucia (dzięki temu możemy gryźć, żuć i rozdrabniać pokarm), a także mięśni napinacza błony bębenkowej i napinacza podniebienia miękkiego.
Ciekawostka:
Popularne „zamrożenie mózgu”, czyli ostry ból głowy pojawiający się po szybkim zjedzeniu lodów lub wypiciu zimnego napoju, jest związane z nerwem trójdzielnym. Gwałtowne oziębienie podniebienia lub tylnej ściany gardła powoduje szybkie zwężenie, a następnie rozszerzenie naczyń krwionośnych. Te zmiany są odbierane przez receptory bólowe nerwu trójdzielnego, a mózg często interpretuje ten sygnał jako ból „rzutowany” na czoło lub skronie, czyli obszary również unerwiane przez ten nerw.

Uszkodzenie nerwu trójdzielnego: przyczyny nerwobólu

Uszkodzenie nerwu trójdzielnego może prowadzić do bardzo nieprzyjemnych dolegliwości, z których najbardziej znaną i dotkliwą jest neuralgia trójdzielna. Przyczyny uszkodzenia lub podrażnienia tego nerwu mogą być różnorodne:

  • Neuralgia trójdzielna samoistna, którejnajczęstszą przyczyną (ok. 80-90% przypadków) jest ucisk korzenia nerwu trójdzielnego (miejsca, gdzie nerw wchodzi do pnia mózgu) przez nieprawidłowo przebiegające naczynie krwionośne (tętnicę lub żyłę).
  • Neuralgia trójdzielna wtórna, która jest wynikiem innych schorzeń, takich jak np.: guzy mózgu, tętniaki, malformacje naczyniowe uciskające nerw trójdzielny w jego przebiegu, stwardnienie rozsiane, powodujące uszkodzenie osłonki mielinowej nerwu; urazy, infekcje (np. półpasiec oczny) czy choroby tkanki łącznej.

>> Przeczytaj: Półpasiec i możliwości zapobiegania tej chorobie

Objawy uszkodzenia nerwu trójdzielnego

Głównym i najbardziej charakterystycznym objawem neuralgii trójdzielnej jest nagły, niezwykle silny, przeszywający ból twarzy, opisywany często jako „uderzenie prądem”. Ból ten ma kilka typowych cech:

  • jest zazwyczaj jednostronny,
  • ma charakter napadowy – pojawia się nagle, trwa od kilku sekund do maksymalnie dwóch minut, po czym ustępuje, by po pewnym czasie (minuty, godziny, dni) powrócić,
  • jest prowokowany przez tzw. strefy spustowe– dotknięcie określonych miejsc na twarzy, a także przez codzienne czynności, takie jak mówienie, jedzenie, mycie zębów, golenie, uśmiechanie się, a nawet lekki podmuch wiatru.

Pomiędzy napadami bólu pacjent zazwyczaj nie odczuwa dolegliwości.

W przypadku uszkodzenia nerwu trójdzielnego o innym charakterze (np. neuropatii pourazowej, związanej z guzem) objawy mogą obejmować:

  • uporczywe, stałe drętwienie, mrowienie lub osłabienie czucia na twarzy,
  • stały ból o mniejszym nasileniu, ale bardziej ciągłym charakterze,
  • osłabienie lub zanik mięśni żucia i trudności z gryzieniem,
  • zanik odruchu rogówkowego.

>> To może Cię zainteresować: Utrata (brak) węchu i smaku – przyczyny, jak długo trwa, leczenie

Nerwoból trójdzielny: leczenie dolegliwości

Leczenie neuralgii trójdzielnej ma na celu przede wszystkim złagodzenie lub wyeliminowanie napadów bólu i jest dobierane indywidualnie w zależności od przyczyny i nasilenia objawów.

Najczęściej terapię rozpoczyna się od leków. Podstawą są tu specjalne preparaty z grupy leków przeciwpadaczkowych (np. karbamazepina), które pomagają „uspokoić” nadmiernie pobudzony nerw i zmniejszyć częstotliwość oraz siłę ataków bólu. Warto wiedzieć, że typowe, dostępne bez recepty środki przeciwbólowe zazwyczaj nie są skuteczne w przypadku tego rodzaju bólu.

Jeśli leczenie farmakologiczne nie przynosi wystarczającej poprawy lub jest źle tolerowane, lekarz może rozważyć bardziej zaawansowane metody. Jedną z opcji jest zabieg neurochirurgiczny nazywany mikrodekompresją naczyniową (MVD). Polega on na delikatnym odseparowaniu naczynia krwionośnego od uciskanego nerwu, co często daje długotrwałą ulgę. Inną grupą są zabiegi ablacyjne, których celem jest kontrolowane uszkodzenie niewielkiego fragmentu nerwu trójdzielnego, aby zablokować przesyłanie sygnałów bólowych.

Ważne jest również unikanie czynników wyzwalających napady bólu, jeśli pacjent jest w stanie je zidentyfikować.

Nerw trójdzielny: podsumowanie

Nerw trójdzielny jest kluczowym elementem układu nerwowego, odpowiadającym za większość wrażeń czuciowych z naszej twarzy oraz za tak fundamentalną czynność jak żucie. Jego złożona anatomia, z podziałem na trzy główne gałęzie, pozwala na precyzyjne unerwienie rozległych obszarów głowy.

Zaburzenia jego funkcji, a zwłaszcza niezwykle bolesna neuralgia trójdzielna, mogą znacząco obniżyć jakość życia. Na szczęście współczesna medycyna dysponuje coraz skuteczniejszymi metodami diagnostyki i leczenia schorzeń związanych z tym nerwem, oferując pacjentom ulgę i możliwość powrotu do normalnego funkcjonowania. Zrozumienie roli nerwu trójdzielnego pomaga docenić jego znaczenie i potrzebę dbania o zdrowie całego układu nerwowego.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

  1. Singh, G.P. (2019). Anatomy of Trigeminal Nerve. In: Rath, G. (eds) Handbook of Trigeminal Neuralgia. Springer, Singapore.
  2. Bathla G, Hegde AN. The trigeminal nerve: an illustrated review of its imaging anatomy and pathology. Clin Radiol. 2013 Feb;68(2):203-13.
  3. Freddi TAL, Ottaiano AC, Lucio LL, Corrêa DG, Hygino da Cruz LC Jr. The Trigeminal Nerve: Anatomy and Pathology. Semin Ultrasound CT MR. 2022 Oct;43(5):403-413.

Próba wysiłkowa: na czym polega EKG wysiłkowe i jak się do niego przygotować?

Angelika Janowicz
-
0
Próba wysiłkowa: na czym polega EKG wysiłkowe i jak się do niego przygotować?

Próba wysiłkowa to jedno z podstawowych badań kardiologicznych. Służy do oceny pracy serca w warunkach zwiększonego obciążenia fizycznego, co pozwala na wykrycie zaburzeń, które nie ujawniają się w spoczynku. Badanie jest szczególnie istotne w diagnostyce choroby wieńcowej, ocenie wydolności układu krążenia oraz monitorowaniu skuteczności leczenia u pacjentów z chorobami serca. Dowiedz się, na czym polega próba wysiłkowa, ile trwa, jak się przygotować oraz jak interpretować wyniki.

Spis treści:

  1. Co to jest test wysiłkowy (EKG wysiłkowe)?
  2. Jak przebiega próba wysiłkowa?
  3. Wskazania do wykonania próby wysiłkowej
  4. EKG wysiłkowe: jak się przygotować do badania?
  5. Czy po próbie wysiłkowej mogą wystąpić powikłania?
  6. Próba wysiłkowa: opis badania i interpretacja wyników
  7. EKG wysiłkowe: podsumowanie

Co to jest test wysiłkowy (EKG wysiłkowe)?

Próba wysiłkowa to badanie kardiologiczne, podczas którego rejestruje się elektrokardiogram (EKG) w trakcie stopniowo zwiększanego wysiłku fizycznego. Pacjent ćwiczy najczęściej na bieżni ruchomej lub rowerze stacjonarnym, a specjalista monitoruje pracę jego serca, ciśnienie tętnicze oraz ogólną tolerancję wysiłku. Głównym celem badania jest ocena czy mięsień sercowy otrzymuje wystarczającą ilość tlenu podczas zwiększonej aktywności fizycznej.

Warto wiedzieć: Pod wpływem obciążenia wysiłkowego wzrasta zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen. Jeżeli przewyższa ono podaż, dochodzi do niedotlenienia. Jest to podstawą do rozpoznania choroby wieńcowej.

EKG wysiłkowe jest przeprowadzane w warunkach ambulatoryjnych pod ścisłym nadzorem personelu medycznego (w tym lekarza specjalizującego się w wykonywaniu testów wysiłkowych). Badanie jest bezinwazyjne.

>> Sprawdź: Czym jest miażdżyca? Objawy i konsekwencje

Jak przebiega próba wysiłkowa?

Próba wysiłkowa rozpoczyna się od dokładnego wywiadu medycznego i oceny stanu zdrowia pacjenta. Lekarz zbiera informacje dotyczące ogólnego stanu zdrowia, występujących dolegliwości, przyjmowanych leków kardiologicznych oraz codziennej aktywności fizycznej. Wykonywane są pomiary wyjściowe: EKG w spoczynku, tętno oraz ciśnienie krwi.

Następnie pacjent rozpoczyna wysiłek – chód na bieżni lub jazdę na rowerze stacjonarnym. Intensywność ćwiczeń stopniowo wzrasta zgodnie z wybranym protokołem. Powinien być on dobrany w taki sposób, aby maksymalne zmęczenie nastąpiło między 8. a 12. minutą od rozpoczęcia testu wysiłkowego.

Próba wysiłkowa składa się z 3 etapów:

  • rozgrzewki,
  • fazy obciążeniowej ze stopniowo zwiększanym obciążeniem,
  • regeneracji.

W trakcie próby wysiłkowej lekarz na bieżąco monitoruje EKG, ciśnienie krwi oraz samopoczucie pacjenta, zadając pytania o ewentualne dolegliwości – np. duszność, ból w klatce piersiowej czy zawroty głowy. Po zaprzestaniu wysiłku nadal wykonywane są kontrolne zapisy EKG.

Próba wysiłkowa: ile trwa?

Czas trwania próby wysiłkowej zależy od kondycji pacjenta i zastosowanego protokołu. Zazwyczaj całe badanie (łącznie z przygotowaniem i okresem obserwacji po wysiłku) trwa około 30-45 minut. Sam etap wysiłku fizycznego może trwać od 6 do 12 minut, w zależności od wytrzymałości badanego.

Koniec próby wysiłkowej następuje, gdy:

  • zostanie osiągnięta docelowa lub maksymalna bezpieczna częstotliwości rytmu serca dla pacjenta (zwykle 85–100% przewidywanego maksymalnego tętna),
  • pojawią się nieprawidłowości w zapisie EKG (np. uniesienie odcinka ST),
  • dojdzie do spadku ciśnienia skurczowego powyżej 10 mmHg,
  • dojdzie do nadmiernego wzrostu ciśnienia tętniczego,
  • pojawią się niepokojące objawy (np. znaczne zmęczenie, sinica, zawroty głowy).

>> Zobacz także: Omdlenia u dorosłych i dzieci – przyczyny, objawy, rodzaje. Jakie badania wykonać?

Wskazania do wykonania próby wysiłkowej

Głównym wskazaniem do wykonania próby wysiłkowej jest podejrzenie choroby wieńcowej. Badanie stosuje się również w:

  • ocenie skuteczności leczenia kardiologicznego,
  • ocenie zaawansowania wcześniej rozpoznanej choroby wieńcowej,
  • ocenie ryzyka przed zabiegami chirurgicznymi,
  • ocenie objawów wywołanych wysiłkiem fizycznym (np. zaburzeń rytmu serca).

Próba wysiłkowa jest często stosowana w medycynie sportowej do oceny wydolności fizycznej zawodników – np. przed rozpoczęciem intensywnych treningów.

Próba wysiłkowa: przeciwwskazania

Bezwzględne przeciwwskazania do EKG wysiłkowego to:

Pakiet sercowy (10 badań) banerek

W powyższych przypadkach badanie nie może być wykonane. Oprócz tego istnieją jeszcze względne przeciwwskazania do próby wysiłkowej. Są to m.in.:

  • zaawansowany blok przedsionkowo-komorowy II lub III stopnia bez zabezpieczenia stymulatorem,
  • tachyarytmia z niekontrolowanym rytmem komór,
  • kardiomiopatia przerostowa,
  • świeżo przebyty udar mózgu,
  • nadciśnienie tętnicze powyżej 200/110 mmHg,
  • stenoza aortalna z niejasnym obrazem klinicznym,
  • ciężka niedokrwistość,
  • zaburzenia elektrolitowe,
  • niewyrównana nadczynność tarczycy.

Takie przeciwwskazania nie wykluczają możliwości wykonania badania, gdy jest ono niezbędne. Konieczne jest jednak zachowanie szczególnej ostrożności.

>> To może Cię zainteresować: Astma sercowa: objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

EKG wysiłkowe: jak się przygotować do badania?

Przygotowania do próby wysiłkowej obejmuje:

  • unikanie wysiłku fizycznego na minimum 6 godzin przed badaniem,
  • zrezygnowanie z palenia tytoniu, picia kawy, herbaty i napojów energetycznych minimum 6 godzin przed badaniem,
  • odstawienie przyjmowanych leków (tylko w porozumieniu z lekarzem).

Na EKG wysiłkowe należy zgłosić się 3 godziny od ostatniego posiłku. Zalecane jest założenie wygodnego, luźnego ubrania oraz zabranie ze sobą obuwia sportowego.

Czy po próbie wysiłkowej mogą wystąpić powikłania?

Próba wysiłkowa jest z reguły uznawana za bezpieczną, jeżeli są przestrzegane przeciwwskazania do wykonania badania oraz wytyczne dotyczące jego przerwania. Zdarza się jednak, że występują powikłania związane z istniejącymi obciążeniem chorobami sercowo-naczyniowymi. Mogą to być:

  • arytmia,
  • ból w klatce piersiowej,
  • spadek ciśnienia tętniczego,
  • zawroty głowy,
  • ból nóg,
  • utrzymujące się uczucie zmęczenia,
  • alergia kontaktowa w miejscu przyczepienia elektrod,
  • omdlenie,
  • zawał serca (rzadkie przypadki),
  • zgon (rzadkie przypadki).

Każda pracownia, w której wykonuje się EKG wysiłkowe, jest wyposażona w zestaw reanimacyjny i automatyczny defibrylator, a personel medyczny jest przeszkolony w zakresie wykonywania reanimacji.

>> Zobacz: Badania laboratoryjne, które należy wykonać przy diagnostyce nadciśnienia tętniczego

Próba wysiłkowa: opis badania i interpretacja wyników

Wyniki testu wysiłkowego są analizowane na podstawie zapisu EKG, ciśnienia tętniczego oraz zgłaszanych przez pacjenta objawów. Lekarz ocenia, czy pojawiły się zmiany wskazujące na niedokrwienie mięśnia sercowego. Próba wysiłkowa może być dodatnia, ujemna lub niediagnostyczna (nierozstrzygająca).

Próba wysiłkowa dodatnia: co oznacza?

Dodatnia próba wysiłkowa sugeruje, że podczas wysiłku doszło do niedokrwienia mięśnia sercowego, co może wskazywać na zwężenie tętnic wieńcowych. W takim przypadku lekarz zaleca dalszą diagnostykę (np. angiografię) i/lub wdraża odpowiednie leczenie.

Próba wysiłkowa ujemna: co oznacza?

Ujemna próba wysiłkowa oznacza, że nie stwierdzono cech niedokrwienia serca podczas badania. W takich przypadkach choroba wieńcowa jest mało prawdopodobna.

Próba wysiłkowa niediagnostyczna

Niediagnostyczna próba wysiłkowa to sytuacja, w której badanie nie daje jasnej odpowiedzi diagnostycznej – np. z powodu zbyt niskiej intensywności wysiłku uniemożliwiającej uzyskanie odpowiedniego obciążenia. W takich przypadkach lekarz zwykle zleca inne testy.

>> To może Cię zainteresować: Czym jest wstrząs hipowolemiczny? Objawy, przyczyny i postępowanie

EKG wysiłkowe: podsumowanie

  • Próba wysiłkowa ma na celu ocenę pracy serca podczas zwiększonego zapotrzebowania na tlen (wysiłek fizyczny).
  • Podczas EKG wysiłkowego pacjent znajduje się na bieżni lub rowerze stacjonarnym, a lekarz na bieżąco monitoruje zapis EKG, ciśnienie tętnicze oraz samopoczucie badanego.
  • Test wysiłkowy wykonywany jest przede wszystkim przy podejrzeniu choroby wieńcowej.
  • Wynik próby wysiłkowej może być dodatni, ujemny lub nierozstrzygający.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/152187,elektrokardiograficzna-proba-wysilkowa (dostęp 07.05.2025)
  2. M. Kośmicki, T. Chwyczko, Elektrokardiograficzna próba wysiłkowa, Wielka Interna. Kardiologia
  3. K. Smarż i in., Elektrokardiograficzne testy wysiłkowe u dorosłych: wykonanie i interpretacja. Opinia ekspertów Sekcji Rehabilitacji Kardiologicznej i Fizjologii Wysiłku Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, Kardiologia Polska 2019; 77, 3: 399–408
  4. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.V.25.1.2. (dostęp 07.05.2025)

Przegrzanie organizmu (hipertermia): objawy, skutki, postępowanie

Sylwia Brodniewska
-
0
Przegrzanie organizmu (hipertermia): objawy, skutki, postępowanie

Przegrzanie organizmu powstaje w wyniku zaburzeń mechanizmów termoregulacji. Ciało traci wtedy zdolność schłodzenia się. To stan, który może być niebezpieczny dla ludzi, w szczególności dzieci, seniorów i kobiet w ciąży. Jak go rozpoznać i co zrobić, kiedy dojdzie do hipertermii?

Spis treści:

  1. Hipertermia – czym jest przegrzanie organizmu?
  2. Co może doprowadzić do hipertermii?
  3. Objawy przegrzania organizmu
  4. Pierwsza pomoc przy hipertermii
  5. Skutki przegrzania organizmu: efekty hipertermii
  6. Jak zapobiegać przegrzaniu organizmu?
  7. Hipertermia: podsumowanie informacji

Hipertermia – czym jest przegrzanie organizmu?

Organizm człowieka ma umiejętność regulowania temperatury ciała poprzez wytwarzanie ciepła i zapobieganie jego utracie. Do hipertermii dochodzi w wyniku długotrwałej ekspozycji na wysokie temperatury, np. promieniowanie słoneczne. Fizjologiczna temperatura ciała wynosi 36-37°C. O przegrzaniu organizmu mówimy, gdy temperatura ciała wzrasta powyżej 38,5-39°C, a za stan bezpośrednio zagrażający życiu uznaje się przekroczenie 40-41°C. Mogą pojawić się nieodwracalne zmiany w strukturze białek ciała.

>> Sprawdź: Udar słoneczny – objawy, rozpoznanie i pierwsza pomoc

Kto jest szczególnie narażony na hipertermię?

Na hipertermię narażony jest niemal każdy, kto długo przebywa na zewnątrz podczas intensywnej ekspozycji słonecznej. Jednak u niektórych grup ludzi, ryzyko przegrzania organizmu jest wysokie. Są to:

  • niemowlęta i małe dzieci,
  • seniorzy,
  • osoby wykonujące ciężką pracę fizyczną,
  • sportowcy, którzy uprawiają sport podczas upałów,
  • osoby z zaburzeniami wydzielania potu,
  • osoby pod wpływem alkoholu,
  • kobiety w ciąży,
  • osoby przyjmujące niektóre leki.

Hipertermii sprzyjają również wysokie temperatury powietrza – powyżej 35°C oraz duża wilgotność powietrza.

>> Przeczytaj: Gorączka u dziecka – kiedy budzi niepokój?

Co może doprowadzić do hipertermii?

Przegrzanie organizmu jest wynikiem upośledzenia mechanizmów termoregulacji. Utrudnione jest pozbycie się nadmiaru ciepła z organizmu. Najczęściej do hipertermii prowadzi przebywanie w temperaturze przekraczającej 35°C, czyli jest ono możliwe głównie w wakacje podczas fali upałów. Ryzyko przegrzania organizmu wzrasta również u osób, które przy takich temperaturach uprawiają sport i zapominają o odpowiednim nawodnieniu.

Pakiet tarczycowy (TSH, fT3, fT4) banerek

Objawy przegrzania organizmu

Objawy przegrzania organizmu mogą być różne. Najbardziej niebezpieczne są omdlenia, a także udar cieplny, który może doprowadzić nawet do śmierci. Wczesne rozpoznanie hipertermii i szybkie schłodzenie organizmu są bardzo ważne dla zdrowia. Na jakie objawy zwrócić uwagę?

Objawy hipertermii (według nasilenia):

  • łagodne: zmęczenie, osłabienie, wzmożone pocenie się, pragnienie,
  • umiarkowane: zawroty i ból głowy, nudności, zaburzenia koncentracji, drażliwość,
  • ciężkie (udar cieplny): wysoka temperatura ciała (>40°C), zaburzenia świadomości, wymioty, tachykardia, drgawki, omdlenie, utrata przytomności.

U niektórych osób podczas przegrzania organizmu pojawia się biegunka, nudności i wymioty. Pojawia się również zwiększone pragnienie. Brak reakcji na lekkie objawy hipertermii mogą doprowadzić do udaru cieplnego.

>> Zobacz: Przewlekła biegunka u dorosłych i dzieci. Możliwe przyczyny i diagnostyka

Pierwsza pomoc przy hipertermii

Pierwsza pomoc przy hipertermii jest bardzo ważna:

  1. Należy przenieść przegrzaną osobę w zacienione miejsce.
  2. Warto zdjąć ubranie, aby umożliwić przepływ powietrza.
  3. Ciało należy schłodzić zimną, ale nie lodowatą wodą, ponieważ może dojść do szoku termicznego. Można zastosować letnie okłady, najlepiej w okolicy szyi, czoła i pach. Dodatkowo warto użyć wachlarza lub wiatraka, który przyspieszy schładzanie ciała.
  4. W przegrzaniu organizmu bardzo ważne jest nawodnienie organizmu. Można podać wodę, ewentualnie elektrolity.
  5. Jeśli przegrzana osoba jest nieprzytomna, konieczne jest ułożenie jej w pozycji bocznej bezpiecznej i sprawdzenie drożności dróg oddechowych.
  6. W przypadku braku oddechu należy wykonać resuscytację krążeniowo-oddechową.

Przegrzanie organizmu stanowi zagrożenie dla zdrowia, dlatego należy wezwać pomoc medyczną.

Pakiet nerkowy (7 badań) banerek

Leczenie szpitalne przegrzania organizmu

Lekkie przegrzanie organizmu nie wymaga leczenia szpitalnego, ale osoby w poważniejszym stanie przewożone są do szpitala. Na miejscu schładzany jest organizm poprzez dożylne podawanie chłodnych płynów. Dodatkowo mogą zostać włączone leki wazopresyjne lub przeciwdrgawkowe. Stosowanie leków przeciwgorączkowych (np. paracetamolu, NLPZ) nie jest skuteczne w leczeniu hipertermii, ponieważ nie obniżają one temperatury wynikającej z upośledzenia termoregulacji – nie mają zastosowania w udarze cieplnym.

>> Przeczytaj: Zatrucie paracetamolem. Czym grozi przedawkowanie paracetamolu?

Skutki przegrzania organizmu: efekty hipertermii

Znaczący wzrost temperatury ciała niesie za sobą szereg konsekwencji. Krytyczna temperatura dla organizmu wynosi 41,6°C, dlatego należy zrobić wszystko, aby uniknąć przegrzania organizmu.

Efekty hipertermii obejmują wiele układów, m.in. układu nerwowego, krążenia, oddechowego. Mogą pojawić się również zaburzenia pracy nerek i odwodnienie. Nadmierna ekspozycja słoneczna wpływa również na skórę. Mogą na niej pojawić się poparzenia, silne zaczerwienienie, wysypka, świąd i bąble.

Jak zapobiegać przegrzaniu organizmu?

Hipertermii można zapobiec, umiejętnie korzystając ze słońca. Staraj się nie spędzać długich godzin na zewnątrz, głównie w godzinach 11:00-15:00. W upalne dni szukaj schronienia w zacienionych miejscach. Kremy z wysokim SPF są bardzo ważne. Nakładaj je przed wyjściem z domu, na wszystkie odsłonięte części ciała. Po 2-3 godzinach ponownie aplikuj na skórę, dzięki temu ochronisz ją przed skutkami ekspozycji słonecznej. Zabezpiecz również głowę i oczy. Przydadzą się okulary przeciwsłoneczne i czapka lub kapelusz.

Morfologia banerek

Przegrzanie organizmu u dzieci jest niebezpieczne, więc zadbaj również o ich bezpieczeństwo. Ważne jest noszenie ubrań wykonanych z przewiewnych materiałów, np. bawełny i lnu. Dzieci powinny również unikać aktywności fizycznej na zewnątrz w czasie, kiedy temperatura powietrza przekracza 30°C.

Podczas upałów zwiększ również ilość spożywanych płynów, ponieważ Twoje ciało traci sporo wody, więc konieczne będzie jej uzupełnienie. Możesz sięgnąć po elektrolity. To jeden z domowych sposobów na przegrzanie organizmu. Wystarczy do wody dodać łyżkę miodu i niewielką ilość soli, a następnie pić małymi łykami przez cały dzień.

Pakiet elektrolity (4 badania) banerek

Hipertermia: podsumowanie informacji

Skutki przegrzania organizmu mogą być poważne, dlatego bardzo ważna jest szybka reakcja. Szybkie schłodzenie ciała i nawodnienie powinny być pierwszą reakcją. Poważne przegrzanie organizmu z zaburzeniami neurologicznymi, utratą przytomności i innymi zaburzeniami neurologicznymi często jest leczone w szpitalu, dlatego nie lekceważ żadnych niepokojących objawów.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

  1. Udar słoneczny, udar cieplny, przegrzanie cieplne. Ministerstwo Zdrowia. link: https://www.gov.pl/web/zdrowie/udar-sloneczny-udar-cieplny-przegrzanie-cieplne, dostęp: 15.05.2025 r.
  2. Hemmelgarn C, Gannon K. Heatstroke: clinical signs, diagnosis, treatment, and prognosis. Compend Contin Educ Vet. 2013 Jul;35(7).
  3. Gajewski P, red. Interna Szczeklika 2017. Medycyna Praktyczna; 2017: 2238-2239
  4. Jardine, D.S. Choroba z przegrzania i udar cieplny, „Pediatria po Dyplomie”, 2009, vol. 13, nr 1: 44-53.
  5. Klukowski M., Udar cieplny i inne stany wywołane przegrzaniem, Zdrowie Pacjenta, 2016, nr 2(45), s. 6.

Uczulenie na chlor – jak się objawia?     

Weronika Dobrewa
-
0
Uczulenie na chlor – jak się objawia?     

Chlor, dzięki silnym właściwościom dezynfekującym, jest powszechnie stosowany w uzdatnianiu wody, na basenach oraz w licznych środkach czystości, co sprawia, że kontakt człowieka z tym pierwiastkiem i jego związkami jest częsty. Wiele osób zgłasza niepożądane reakcje po takiej ekspozycji, potocznie nazywając je „uczuleniem na chlor”. Należy jednak zaznaczyć, że z naukowego punktu widzenia klasyczna alergia na sam chlor jest mało prawdopodobna. Reakcje te najczęściej wynikają z podrażnienia skóry, oczu lub dróg oddechowych przez chlor lub, co bardziej prawdopodobne, przez produkty jego reakcji z substancjami organicznymi. Mimo tej terminologicznej precyzji, doświadczane objawy mogą być uciążliwe. Celem niniejszego artykułu jest omówienie charakteru tych reakcji, ich objawów, metod diagnostyki oraz sposobów łagodzenia i leczenia.

Spis treści:

  1. Uczulenie na chlor – objawy
  2. Jak wygląda uczulenie na chlor?
  3. Jak sprawdzić uczulenie na chlor?
  4. Co pomaga na uczulenie na chlor?
  5. Jak leczyć uczulenie na chlor?
  6. Uczulenie na chlor – podsumowanie

Uczulenie na chlor – objawy

Objawy nietolerancji lub podrażnienia chlorem i jego związkami są zróżnicowane i zależą od drogi ekspozycji (kontakt skórny, inhalacja), stężenia substancji drażniącej, czasu ekspozycji oraz indywidualnej wrażliwości danej osoby. Do najczęściej zgłaszanych dolegliwości należą:

Dolegliwości skórne

Są to najczęstsze reakcje po kontakcie z chlorowaną wodą (np. w basenie, po użyciu wybielaczy). Pacjenci mogą odczuwać:

  • suchość, szorstkość i tendencję do łuszczenia się skóry,
  • pieczenie, swędzenie oraz widoczne zaczerwienienie i podrażnienie,
  • niekiedy pojawiają się zmiany przypominające bąble pokrzywkowe.

Dolegliwości ze strony układu oddechowego

Powstają głównie w wyniku wdychania oparów chloru lub drażniących chloramin. Mogą obejmować:

  • podrażnienie górnych dróg oddechowych: kichanie, wodnisty katar, uczucie suchości lub drapania w gardle, kaszel,
  • objawy z dolnych dróg oddechowych: suchy, napadowy kaszel, świszczący oddech, trudności w oddychaniu (duszność), uczucie ucisku w klatce piersiowej. Należy pamiętać, że ekspozycja na wysokie stężenia gazowego chloru (np. w awariach przemysłowych) wywołuje znacznie groźniejsze objawy, w tym ryzyko toksycznego obrzęku płuc.

Dolegliwości oczne

Bezpośredni kontakt oczu z chlorowaną wodą lub jej oparami może skutkować:

  • pieczeniem, swędzeniem, łzawieniem oraz zaczerwienieniem spojówek,
  • odczuciem ciała obcego („piasku pod powiekami”),
  • zwiększoną wrażliwością na światło.

>> Przeczytaj także: Wysypka alergiczna: przyczyny, objawy, leczenie.

Jak wygląda uczulenie na chlor?

Reakcje na chlor, choć różnorodne pod względem odczuwanych symptomów, często przybierają charakterystyczny wygląd, pozwalający powiązać je z ekspozycją na ten pierwiastek.

Na skórze najczęściej obserwuje się zmiany typowe dla kontaktowego zapalenia skóry z podrażnienia. Widoczne jest wówczas wyraźne zaczerwienienie, któremu może towarzyszyć niewielki obrzęk, zlokalizowane w miejscach, które miały bezpośredni kontakt z chlorowaną wodą. Skóra w tych rejonach jest często w dotyku sucha, napięta, a przy dłuższym lub powtarzającym się narażeniu może wykazywać tendencję do pękania i powierzchownego złuszczania się naskórka. U niektórych osób, jako odpowiedź na chlor, mogą pojawić się także swędzące, porcelanowo-białe lub różowe bąble pokrzywkowe, które przypominają te po oparzeniu pokrzywą. W odróżnieniu od typowej pokrzywki alergicznej, mechanizm ich powstawania w kontakcie z chlorem jest prawdopodobnie związany z bezpośrednim działaniem drażniącym na komórki skóry lub reakcją na inne substancje obecne w wodzie. Czasem mogą też wystąpić drobne, swędzące pęcherzyki lub grudki.

W przypadku układu oddechowego, objawy nie mają tak specyficznej manifestacji zewnętrznej, którą można by bezpośrednio „zobaczyć”, poza ewentualnym zaczerwienieniem nosa spowodowanym katarem czy łzawieniem oczu. Kluczowe jest tu jednak zaobserwowanie i powiązanie z ekspozycją na opary chloru takich zjawisk jak atak suchego, męczącego kaszlu, wystąpienie świszczącego oddechu (słyszalnego czasem nawet bez stetoskopu) czy pojawienie się lub nasilenie duszności. U osób z wcześniej rozpoznaną astmą, kontakt z oparami chloru może sprowokować typowy atak astmatyczny z wszystkimi jego charakterystycznymi cechami.

>> Warto przeczytać: Atopowe zapalenie skóry u dzieci (AZS). Diagnostyka i leczenie

Jak sprawdzić uczulenie na chlor?

Postawienie jednoznacznej diagnozy w przypadku podejrzenia „uczulenia na chlor” bywa sporym wyzwaniem. Wynika to przede wszystkim z faktu, że, jak już wcześniej wspomniano, rzadko mamy do czynienia z klasyczną reakcją alergiczną na sam pierwiastek chloru. Niestety, oznacza to, że nie istnieją standardowe testy alergiczne, takie jak typowe testy skórne punktowe czy badania krwi mierzące poziom swoistych przeciwciał IgE, które mogłyby jednoznacznie potwierdzić alergię na chlor jako taki. Diagnostyka opiera się zatem na innych metodach, które pozwalają lekarzowi zebrać potrzebne informacje.

>> Warto wiedzieć: Alergia IgE-zależna, czyli jaka?

Kluczowe znaczenie ma tutaj dokładnie przeprowadzony wywiad lekarski oraz wnikliwa obserwacja zgłaszanych przez pacjenta objawów. Lekarz będzie chciał dowiedzieć się jak najwięcej o rodzaju dolegliwości, okolicznościach ich występowania – czy pojawiają się na przykład po wizycie na basenie, po sprzątaniu z użyciem środków zawierających chlor, czy może w jeszcze innych sytuacjach. Ważne jest również, jak szybko po kontakcie z podejrzaną substancją objawy się pojawiają, jak długo trwają oraz co przynosi ulgę. W niektórych przypadkach lekarz może zasugerować prowadzenie przez pacjenta dzienniczka objawów, który pomaga precyzyjniej powiązać symptomy z konkretnymi sytuacjami lub czynnikami.

Jeśli podejrzewa się, że reakcje skórne mogą być wynikiem nie tylko podrażnienia chlorem, ale również alergii kontaktowej na inne substancje chemiczne, dermatolog lub alergolog może zlecić wykonanie naskórkowych testów płatkowych. Należy jednak podkreślić, że testy te nie służą wykrywaniu alergii na sam chlor. Ich celem jest zidentyfikowanie ewentualnej alergii na inne składniki, które mogą być obecne np. w środkach czystości (konserwanty, substancje zapachowe) lub produktach stosowanych do uzdatniania wody basenowej. Takie współistniejące alergie mogą bowiem nasilać objawy podrażnienia chlorem lub dawać podobne symptomy.

W niektórych sytuacjach, aby lepiej zrozumieć reakcję organizmu, lekarz może rozważyć próbę eliminacji i (bardzo ostrożnej) prowokacji. Polega to na świadomym unikaniu kontaktu z chlorem przez pewien czas i obserwacji, czy objawy ustępują. Jeśli tak się stanie, kolejnym krokiem – zawsze przeprowadzanym pod kontrolą lub za wiedzą lekarza, szczególnie jeśli wcześniejsze reakcje były silne – może być ponowna, kontrolowana ekspozycja na niewielkie stężenie chloru, aby sprawdzić, czy dolegliwości powrócą.

>> Dowiedz się więcej: Diagnostyka alergii

Co pomaga na uczulenie na chlor?

Postępowanie w przypadku wystąpienia objawów podrażnienia chlorem ma na celu przede wszystkim złagodzenie dolegliwości oraz unikanie dalszej ekspozycji.

Natychmiastowe działania po ekspozycji:

  • dokładne spłukanie skóry czystą, niechlorowaną wodą. Delikatne osuszenie skóry i nałożenie łagodnego emolientu (kremu nawilżającego i natłuszczającego) w celu odbudowy bariery lipidowej,
  • przepłukanie oczu dużą ilością czystej wody lub soli fizjologicznej,
  • wyjście na świeże powietrze, z dala od źródła oparów chloru.

Łagodzenie objawów:

  • stosowanie emolientów, a w przypadku silnego swędzenia lub stanu zapalnego – preparatów zaleconych przez lekarza (np. miejscowe glikokortykosteroidy o słabej lub średniej mocy działania, leki przeciwhistaminowe doustne),
  • w przypadku łagodnych objawów podrażnienia nosa można stosować roztwory soli morskiej do płukania. Przy nasilonych objawach (kaszel, duszność) konieczna może być konsultacja lekarska i zastosowanie leków rozszerzających oskrzela lub przeciwzapalnych.

Działania profilaktyczne:

  • przed wejściem do basenu spłukanie ciała pod prysznicem (zmniejsza ilość potu i kosmetyków na skórze, które reagują z chlorem, tworząc chloraminy). Można rozważyć nałożenie na skórę cienkiej warstwy emolientu barierowego,
  • po wyjściu z basenu jak najszybsze, dokładne umycie całego ciała i włosów przy użyciu łagodnego mydła/żelu, a następnie nałożenie emolientu,
  • stosowanie okularków pływackich i zacisku na nos,
  • korzystanie z basenów dobrze wentylowanych, z nowoczesnymi systemami uzdatniania wody (np. ozonowanie, lampy UV, które mogą redukować stężenie chloramin) lub basenów solankowych,
  • przy stosowaniu środków czystości zawierających chlor należy zapewnić dobrą wentylację pomieszczenia, stosowanie rękawic ochronnych i unikanie wdychania oparów.

Jak leczyć uczulenie na chlor?

Ponieważ „uczulenie na chlor” nie jest klasyczną alergią, leczenie przyczynowe (np. odczulanie) nie jest możliwe. Terapia koncentruje się na leczeniu objawowym oraz, co najważniejsze, na unikaniu lub minimalizowaniu ekspozycji na czynnik drażniący.

Leczenie objawowe

  • objawy skórne – wprzypadku łagodnego podrażnienia wystarczające jest stosowanie emolientów. Przy bardziej nasilonym stanie zapalnym (kontaktowe zapalenie skóry) lekarz może zalecić krótkotrwałe stosowanie miejscowych glikokortykosteroidów. Leki przeciwhistaminowe mogą pomóc w złagodzeniu świądu,
  • objawy oddechowe – w przypadku skurczu oskrzeli lub zaostrzenia astmy stosuje się leki wziewne rozszerzające oskrzela (beta2-mimetyki krótko- lub długodziałające), a w cięższych przypadkach lub w astmie przewlekłej – również wziewne glikokortykosteroidy. Niekiedy pomocne mogą być leki przeciwhistaminowe lub kromony,
  • objawy oczne – krople nawilżające („sztuczne łzy”), a w razie silniejszego stanu zapalnego – krople przeciwzapalne lub przeciwhistaminowe zalecone przez okulistę.

W ciężkich przypadkach, zwłaszcza przy narażeniu zawodowym (np. ratownicy, instruktorzy pływania) lub u osób z ciężką astmą, konieczna może być zmiana warunków pracy lub rezygnacja z niektórych aktywności.

Uczulenie na chlor – podsumowanie

Reakcje niepożądane na chlor i jego związki, choć często określane mianem „uczulenia”, w rzeczywistości stanowią spektrum dolegliwości, których podłoże rzadko wiąże się z klasycznym mechanizmem alergicznym. Zrozumienie, że dominującą rolę odgrywa tu działanie drażniące samego chloru lub, co istotniejsze, produktów jego reakcji z substancjami organicznymi, pozwala na bardziej świadome i skuteczne podejście do minimalizowania ryzyka oraz łagodzenia objawów. Właściwa edukacja i stosowanie się do zaleceń profilaktycznych mogą znacząco poprawić komfort życia osób wrażliwych na te powszechnie występujące substancje chemiczne.

Warto zapamiętać:

  • Najczęściej reakcje na chlor manifestują się jako podrażnienie i wysuszenie skóry (zaczerwienienie, świąd, wysypka), podrażnienie oczu (pieczenie, łzawienie) oraz dolegliwości ze strony układu oddechowego (kaszel, katar, duszność, możliwe zaostrzenie astmy).
  • Rozpoznanie opiera się głównie na wywiadzie klinicznym i zaobserwowaniu związku przyczynowo-skutkowego między ekspozycją na chlor a wystąpieniem objawów; nie ma swoistych testów alergicznych na sam chlor.
  • Podstawą jest unikanie lub minimalizowanie ekspozycji na chlor, a także odpowiednia pielęgnacja skóry (dokładne spłukiwanie, stosowanie emolientów) oraz łagodzenie występujących objawów odpowiednio do ich charakteru.
  • Działania takie jak prysznic przed i po korzystaniu z basenu, wybór obiektów z dobrą wentylacją i nowoczesnymi systemami uzdatniania wody, a także ostrożność przy stosowaniu domowych środków czystości, mogą znacząco ograniczyć ryzyko wystąpienia dolegliwości.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

  1. Achanta S, Jordt SE. Toxic effects of chlorine gas and potential treatments: a literature review. Toxicol Mech Methods. 2021 May;31(4):244-256.
  2. Hattersley JG. The Negative Health Effects of Chlorine. The Journal of Orthomolecular Medicine Vol. 15, 2nd Quarter 200.
  3. Talmage SS. Chapter 22 – Chlorine. Handbook of Toxicology of Chemical Warfare Agents, Academic Press, 2009, Pages 313-320.
  4. Bernard A, Carbonnelle S, de Burbure C, Michel O, Nickmilder M. Chlorinated pool attendance, atopy, and the risk of asthma during childhood. Environ Health Perspect. 2006 Oct;114(10):1567-73.
  5. https://familyallergy.com/allergies/chlorine-sensitivity-versus-allergy/
  6. https://acaai.org/allergies/allergic-conditions/chlorine-allergy/

Nerw kulszowy: przebieg, budowa i funkcje

Sandra Słuszewska
-
0
Nerw kulszowy: przebieg, budowa i funkcje

Nerw kulszowy, jako największy i najdłuższy nerw w organizmie człowieka, odgrywa niezwykle istotną rolę w funkcjonowaniu kończyny dolnej. Jego złożona struktura i rozległy przebieg sprawiają, że jest szczególnie narażony na różnego rodzaju przeciążenia i urazy. To właśnie on najczęściej odpowiada za charakterystyczny ból promieniujący od pośladka do stopy, znany wielu pacjentom jako rwa kulszowa. Co to jest nerw kulszowy? Jak długo trwa jego regeneracja w przypadku uszkodzenia?

Spis treści:

  1. Nerw kulszowy: przebieg i umiejscowienie w organizmie
  2. Budowa nerwu kulszowego
  3. Nerw kulszowy: jakie pełni funkcje?
  4. Uszkodzenie nerwu kulszowego: przyczyny dolegliwości
  5. Objawy uszkodzenia nerwu kulszowego
  6. Jak zregenerować nerw kulszowy?
  7. Nerw kulszowy: podsumowanie

Nerw kulszowy: przebieg i umiejscowienie w organizmie

Nerw kulszowy (nervus ischiadicus) to największy i najdłuższy nerw w ciele człowieka, a jego anatomiczny przebieg stanowi kluczowy element w diagnostyce oraz leczeniu wielu dolegliwości bólowych kończyny dolnej. Powstaje w obrębie miednicy mniejszej, gdzie ograniczają go struktury takie jak mięsień zasłaniacz wewnętrzny, kolec kulszowy i mięsień gruszkowaty. Następnie wychodzi z miednicy przez otwór kulszowy większy — najczęściej poniżej mięśnia gruszkowatego — i kieruje się ku dołowi w stronę uda. W rzadkich przypadkach może przebiegać przez mięsień gruszkowaty lub ponad nim, co zwiększa ryzyko zespołu mięśnia gruszkowatego.

W jego przebiegu wyróżnia się dwa główne odcinki:

  • odcinek pośladkowy – nerw leży tu głęboko, pomiędzy mięśniami rotatorów zewnętrznych biodra, przebiegając za szyjką kości udowej i stawem biodrowym. To właśnie ten fragment jest najczęściej wykorzystywany w procedurach znieczulenia przewodowego;
  • odcinek udowy – biegnie w tylnej części uda, wśród mięśni zginaczy, na tylnej powierzchni mięśnia przywodziciela wielkiego. W tym obszarze nerw nie ma bezpośrednich towarzyszy naczyniowych, co czyni go szczególnie narażonym na izolowane uszkodzenia mechaniczne.

W okolicy dołu podkolanowego nerw kulszowy rozdziela się na dwie główne gałęzie końcowe: nerw piszczelowy oraz nerw strzałkowy wspólny, które dalej unerwiają niemal całą kończynę dolną – zarówno ruchowo, jak i czuciowo. Ten rozbudowany i precyzyjny przebieg sprawia, że każda zmiana patologiczna w jego obrębie, nawet niewielka, może prowadzić do silnych dolegliwości bólowych i zaburzeń neurologicznych.

>> Sprawdź: Zespół Lamberta-Eatona – objawy, diagnostyka i postępowanie

Budowa nerwu kulszowego

Nerw kulszowy powstaje z połączenia włókien nerwowych pochodzących z pięciu korzeni rdzeniowych: L4, L5, S1, S2 i S3, będąc końcową i najpotężniejszą gałęzią splotu krzyżowego. Składa się z włókien mieszanych, czyli czuciowych i ruchowych, co pozwala mu nie tylko przewodzić bodźce sensoryczne z kończyny dolnej, ale także kontrolować pracę licznych mięśni.

Górna część nerwu ma postać szerokiej, spłaszczonej taśmy o szerokości 10-15 mm i grubości około 5 mm. Jego wyjątkowa budowa sprawia, że jest odporny na rozciąganie i może wytrzymać obciążenie sięgające nawet 91,5 kg, co jest niezwykle istotne w kontekście jego położenia w dynamicznie pracującej kończynie dolnej.

Unaczynienie nerwu kulszowego

Ze względu na swoją długość i strategiczne znaczenie funkcjonalne, nerw kulszowy wymaga odpowiedniego zaopatrzenia w tlen i substancje odżywcze. Zapewnia to rozbudowana sieć naczyń krwionośnych, która towarzyszy mu na całej długości przebiegu – od okolicy pośladkowej aż po dół podkolanowy. Główne źródła ukrwienia nerwu kulszowego można podzielić na kilka kluczowych tętnic:

  • tętnica pośladkowa dolna – to najważniejsze naczynie odpowiedzialne za unaczynienie początkowego odcinka nerwu, obejmującego miednicę i okolicę pośladkową. Jej gałęzie mogą sięgać aż do dołu podkolanowego;
  • tętnice przeszywające (I-III) – odchodzą od tętnicy głębokiej uda i dostarczają krew do środkowej części nerwu, biegnącej wzdłuż tylnej powierzchni uda. Szczególnie istotna jest trzecia z nich, której gałęzie docierają najgłębiej;
  • tętnica przyśrodkowa okalająca udo – zaopatruje głównie bliższy odcinek nerwu w obrębie uda, wspomagając działanie wyżej wymienionych naczyń.

Dodatkowo wzdłuż nerwu biegną drobne naczynia żylne, odpowiadające za odprowadzanie krwi żylnej oraz wspomagające prawidłowy metabolizm struktur nerwowych.

>> Zobacz: Miopatia – rodzaje, objawy, diagnostyka i leczenie

Nerw kulszowy: jakie pełni funkcje?

Nerw kulszowy odpowiada za prawidłowe działanie wielu mięśni i struktur czuciowych kończyny dolnej. Jego sprawność jest bardzo ważna do wykonywania codziennych czynności, takich jak:

  • chodzenie;
  • wstawanie;
  • bieganie;
  • utrzymywanie równowagi.

Nerw kulszowy dzięki włóknom:

  • ruchowym – umożliwia zginanie stawu kolanowego, prostowanie i zginanie stopy oraz palców, a także ruchy zgięcia w stawie biodrowym;
  • czuciowym – przewodzi bodźce z tylnej części uda, tylno-bocznej powierzchni łydki, stopy i palców, umożliwiając odczuwanie bólu, temperatury i dotyku;
  • stabilizacyjnym – wspiera utrzymanie stabilności kolana i stawu biodrowego podczas ruchu;
  • autonomicznym – wpływa na regulację krążenia i funkcjonowanie gruczołów potowych w nodze.

>> To może Cię zainteresować: Zapalenie rozcięgna podeszwowego – przyczyny, objawy, leczenie

Jakie części ciała unerwia nerw kulszowy?

Nerw kulszowy unerwia głównie tylną część uda, całą goleń oraz stopę. Zawiera włókna:

  • ruchowe – unerwiają mięśnie tylnej części uda (mięsień dwugłowy uda, półścięgnisty, półbłoniasty), mięśnie goleni oraz większość mięśni stopy;
  • czuciowe – przewodzi bodźce czuciowe z tylnej powierzchni uda, tylnej i bocznej części podudzia oraz niemal całą stopę, z wyłączeniem przyśrodkowego brzegu (unerwionego przez nerw udowy – nerw odpiszczelowy);
  • autonomiczne – unerwiają gruczoły potowe oraz mięśnie ścian naczyń krwionośnych kończyny dolnej.

Po podziale w dole podkolanowym:

  • nerw piszczelowy unerwia przyśrodkową stronę stawu kolanowego, łydkę i podeszwę stopy (czuciowo i ruchowo).
  • nerw strzałkowy wspólny unerwia boczną część stawu kolanowego, przednio-boczną część goleni i grzbiet stopy.

Uszkodzenie nerwu kulszowego: przyczyny dolegliwości

Uszkodzenia nerwu kulszowego najczęściej wynikają z mechanicznego ucisku na jego korzenie, z czego aż około 90% przypadków wiąże się z przepukliną krążka międzykręgowego. Zmiany zwyrodnieniowe w kręgosłupie, postępujące z wiekiem lub na skutek przeciążeń, mogą prowadzić do wypukliny jądra miażdżystego, która uciska sąsiednie struktury nerwowe. Inne przyczyny to:

  • urazy (np. wypadki komunikacyjne z nagłym pociągnięciem kończyny);
  • zmiany guzowate lub guzy uciskające nerw;
  • porażenie nerwu.

>> Zobacz: Rwa kulszowa – przyczyny, objawy, leczenie

Objawy uszkodzenia nerwu kulszowego

W zależności od stopnia uszkodzenia nerwu kulszowego, objawy mogą mieć charakter zarówno czuciowy, jak i ruchowy. Do najczęstszych należą:

  • ból promieniujący – ostry, piekący lub przeszywający ból zaczynający się w pośladku i biegnący przez tył uda, podudzia, aż do stopy;
  • zaburzenia czucia – drętwienie, mrowienie lub osłabione czucie w tylnej części nogi i stopie;
  • osłabienie mięśni – trudności w zginaniu kolana, poruszaniu nogą czy unoszeniu stopy;
  • opadanie stopy – niemożność uniesienia jej przedniej części w trakcie chodzenia;
  • osłabienie odruchów – np. zmniejszony lub brak odruchu skokowego.

>> Przeczytaj także: Ból miednicy – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie bólów miednicy u kobiet

Jak zregenerować nerw kulszowy?

Wielu pacjentów zastanawia się, jak długo regeneruje się nerw kulszowy? Włókna nerwowe odrastają powoli – około 1-2 mm dziennie – dlatego pełna poprawa może potrwać od kilku miesięcy do nawet kilku lat. Na szczęście istnieje szereg metod, które wspierają ten proces i łagodzą dolegliwości. Należą do nich:

  • rehabilitacja i fizjoterapia – m.in. terapia manualna, neuromobilizacja, zabiegi elektroterapii i kinezyterapia;
  • ćwiczenia na nerw kulszowy – rozciągające i wzmacniające, szczególnie mięśnie gruszkowate i tylnej części uda, które zmniejszają napięcie i ucisk na nerw;
  • dieta i suplementacja – bogata w witaminy z grupy B (szczególnie B1, B6 i B12), które wspierają regenerację nerwów obwodowych, a także kwasy omega-3 i magnez, poprawiające ogólny metabolizm tkanki nerwowej;
  • masaże lecznicze – rozluźniają mięśnie i poprawiają ukrwienie w okolicy nerwu;
  • zabiegi fizykalne – jak naświetlanie promieniowaniem IR czy zimne i ciepłe okłady, które poprawiają krążenie i redukują ból.

>> Sprawdź: Skurcze łydek i nóg. Co jest przyczyną bolesnych skurczy mięśni?

Nerw kulszowy: podsumowanie

Podsumowując, nerw kulszowy odgrywa niezwykle istotną rolę w funkcjonowaniu kończyny dolnej – zapewnia ruch, czucie oraz stabilizację. Jego uszkodzenie może znacząco obniżyć komfort życia, powodując ból, ograniczenia ruchowe i zaburzenia czucia. Podstawą skutecznego leczenia jest szybka diagnoza oraz kompleksowa terapia – obejmująca rehabilitację, odpowiednią dietę, ćwiczenia oraz wsparcie fizykalne. Pamiętaj, że świadomość objawów i dostępnych metod leczenia zwiększa szanse na pełną regenerację i powrót do codziennej aktywności.

Najważniejsze informacje:

  • nerw kulszowy odpowiada za ruch i czucie w kończynie dolnej;
  • przebiega od kręgosłupa lędźwiowego do stopy, unerwiając wiele struktur;
  • najczęstszą przyczyną dolegliwości jest ucisk korzenia nerwowego przez przepuklinę dysku;
  • objawy uszkodzenia nerwu kulszowego to ból, drętwienie, osłabienie mięśni i tzw. opadająca stopa;
  • regeneracja nerwu jest możliwa, ale czasochłonna – może trwać od kilku miesięcy do kilku lat;
  • w leczeniu pomagają: rehabilitacja, ćwiczenia, zdrowa dieta, masaże i fizykoterapia.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

  1. Giuffre B.A., Black A.C., Jeanmonod R., Anatomy, Sciatic Nerve. [Updated 2023 Nov 16]. In: StatPearls.
  2. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom V, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
  3. https://fizjoterapeuty.pl/uklad-nerwowy/nerw-kulszowy.html [dostęp: 10.05.2025]
  4. https://podyplomie.pl/neurologia/31142,rwa-kulszowa?srsltid=AfmBOore0c5KTRiaByWR9nAJ_9Hkc-CfQNSZAXX7Dgfzkvq5p7YfGDXG [dostęp: 10.05.2025]

Próba tężyczkowa: czym jest badanie i co wykrywa? Jak się do niego przygotować?

Angelika Janowicz
-
0
Próba tężyczkowa: czym jest badanie i co wykrywa? Jak się do niego przygotować?

Tężyczka to złożony zespół objawów związanych z nieprawidłową pracą mięśni i nerwów, zwykle spowodowany zaburzeniami gospodarki wapniowo-magnezowej. Badaniem stosowanym w diagnostyce jest próba tężyczkowa. Test pozwala zobrazować nadpobudliwość nerwowo-mięśniową. Jest on szczególnie istotny u pacjentów skarżących się na bolesne skurcze mięśni czy drętwienie palców. Dowiedz się, jak wygląda próba tężyczkowa, jak się przygotować oraz jak interpretować wyniki.

Spis treści:

  1. Próba tężyczkowa – co to jest i w jakim celu się ją wykonuje?
  2. Na czym polega próba tężyczkowa i jak wygląda badanie?
  3. Co wykrywa próba tężyczkowa – w jakich chorobach jest pomocna?
  4. Jak się przygotować do próby tężyczkowej?
  5. Próba tężyczkowa – jak interpretować wyniki?
  6. Przeciwwskazania do wykonania próby tężyczkowej
  7. Próba tężyczkowa – podsumowanie

Próba tężyczkowa – co to jest i w jakim celu się ją wykonuje?

Próba tężyczkowa to badanie mające na celu wykrycie nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej. Opiera się na badaniu elektromiograficznym (EMG). Pozwala ocenić spontaniczną czynność bioelektryczną mięśnia podczas intencjonalnie wywołanego niedokrwienia kończyny lub hiperwentylacji.

Badanie elektromiograficzne (EMG) to test diagnostyczny oceniający funkcję mięśni i nerwów obwodowych poprzez rejestrację ich aktywności elektrycznej. Wykorzystuje ono elektrody powierzchniowe lub igłowe do pomiaru potencjałów elektrycznych powstających podczas skurczu mięśni po ich wcześniejszej stymulacji.

Na czym polega próba tężyczkowa i jak wygląda badanie?

Próba tężyczkowa jest przeprowadzana w warunkach ambulatoryjnych – najczęściej w pracowni elektrofizjologicznej lub gabinecie neurologicznym. Badanie składa się z dwóch części, które mogą być wykonywane oddzielnie lub łącznie, w zależności od decyzji lekarza prowadzącego.

Pierwsza część to próba ischemiczna, która polega na wywołaniu kontrolowanego niedokrwienia kończyny górnej. W mięsień międzykostny wprowadza się elektrodę igłową, a na ramię zakładana jest opaska uciskowa, którą pompuje się do wartości przekraczającej ciśnienie skurczowe pacjenta o około 20-30 mmHg. Ucisk utrzymuje się przez 10 minut. W tym czasie dochodzi do przejściowego ograniczenia przepływu krwi w kończynie.

Druga część badania rozpoczyna się, gdy pojawi się uczucie drętwienia ręki. Jest to tzw. próba hiperwentylacyjna. Pacjent jest proszony o wykonanie serii głębokich i szybkich oddechów przez 2 minuty. Hiperwentylacja powoduje zasadowicę oddechową i zwiększa pobudliwość nerwowo-mięśniową.

Czy próba tężyczkowa boli?

Próba tężyczkowa nie jest inwazyjna i nie wiąże się z silnym bólem. Badanie jest z reguły dobrze tolerowane, ale zdarza się, że niektóre osoby odczuwają pewien dyskomfort. Ucisk na ramieniu podczas próby ischemicznej może być nieprzyjemny lub powodować mrowienie i drętwienie. Natomiast hiperwentylacja czasami prowadzi do zawrotów głowy i lekkiego osłabienia. Objawy te ustępują zaraz po zakończeniu badania. Wszelkie niepokojące dolegliwości podczas próby tężyczkowej należy zgłosić personelowi medycznemu.

Co wykrywa próba tężyczkowa – w jakich chorobach jest pomocna?

Głównym wskazaniem do wykonania próby tężyczkowej jest diagnostyka tężyczki. Jest to stan chorobowy cechujący się nadmierną pobudliwością nerwowo-mięśniową. Wyróżnia się tężyczkę:

  • jawną – przebiegającą z hipokalcemią,
  • utajoną – przebiegającą z prawidłowym poziomem wapnia i nietypowymi objawami.

>> Zobacz także: Tężyczka jawna i jej objawy. Czym różni się tężyczka jawna od utajonej?

Próba tężyczkowa bywa pomocna w różnicowaniu przyczyn zespołów psychosomatycznych. Wielu pacjentów z przewlekłym stresem, zaburzeniami lękowymi czy nerwicą wegetatywną doświadcza objawów przypominających tężyczkę (np. drżeń mięśniowych, parestezji czy uczucia duszności). W takich przypadkach ujemny wynik może pomóc w wykluczeniu organicznych przyczyn dolegliwości. Badanie pomaga również w różnicowaniu tężyczki z innymi zaburzeniami nerwowo-mięśniowymi – takimi jak neuropatia obwodowa czy zespół niespokojnych nóg.

Próba tężyczkowa wykorzystuje elementy badania EMG, ale stanowi jedynie wąskie, specjalistyczne zastosowanie tej techniki. Standardowe badanie elektromiograficzne ma znacznie szersze zastosowanie – pozwala na ocenę różnych zaburzeń nerwów obwodowych i mięśni.

Jak się przygotować do próby tężyczkowej?

Przygotowanie do próby tężyczkowej obejmuje zaprzestanie suplementacji preparatami wapnia, magnezu i witaminy D. Mogą one zaburzać wynik badania. W przypadku przyjmowania leków stałych decyzję o ich ewentualnym odstawieniu powinien podjąć lekarz. Nie należy samodzielnie modyfikować dawek ani przerywać terapii.

Badanie magnez w surowicy banerek

Do próby tężyczkowej nie trzeba pozostawać na czczo. Należy zjeść normalny, lekkostrawny posiłek i zadbać o optymalne nawodnienie organizmu.

W dniu badania należy umyć ręce i nie nakładać żadnych kremów lub balsamów. Wskazane jest także założenie luźnego i wygodnego ubrania oraz zrezygnowanie z biżuterii.

Próba tężyczkowa – jak interpretować wyniki?

Wyniki próby tężyczkowej powinny być zawsze interpretowane przez lekarza specjalistę – najlepiej neurologa lub endokrynologa – w kontekście całego obrazu klinicznego pacjenta. Dla tężyczki charakterystyczny jest zapis EMG z wieloiglicowymi potencjałami wyładowań w pierwszej minucie po sprowokowaniu niedokrwienia lub hiperwentylacji. Wyładowania następują po sobie w stałych odstępach czasu i tworzą:

  • dublety – podwójne wyładowanie mięśniowe (dwa potencjały następujące szybko po sobie),
  • triplety – potrójne wyładowanie (trzy powtarzające się potencjały),
  • multiplety – seria czterech lub więcej wyładowań w krótkich odstępach czasu.

Aby rozpoznać rodzaj i przyczynę tężyczki, konieczne jest wykonanie badań laboratoryjnych – w tym m.in. oznaczenia we krwi poziomu wapnia, magnezu, potasu, witaminy D, parathormonu, fosforanów nieorganicznych.

Badanie witaminy D banerek
Badanie wapń całkowity w surowicy banerek

>> Zobacz także: Diagnostyka zaburzeń gospodarki wapniowej w organizmie

Przeciwwskazania do wykonania próby tężyczkowej

Chociaż badanie jest z reguły bezpieczne, istnieją pewne przeciwwskazania do próby tężyczkowej lub sytuacje, które wymagają szczególnej ostrożności. Są to głównie:

  • wszczepiony rozrusznik serca,
  • opatrunek lub gips na badanej kończynie,
  • ciało obce w kończynie,
  • choroby zakrzepowo-zatorowe,
  • przyjmowanie leków przeciwzakrzepowych,
  • wysokie ciśnienie krwi.

O tym, czy próba tężyczkowa może być wykonana, zawsze decyduje lekarz po konsultacji.

Próba tężyczkowa – podsumowanie

  • Próba tężyczkowa to badanie oceniające pobudliwość nerwowo-mięśniową stosowane w diagnostyce tężyczki.
  • Próba tężyczkowa składa się z próby ischemicznej (wywołanie niedokrwienia mięśnia) i próby hiperwentylacyjnej (wywołanie zasadowicy oddechowej).
  • Badanie jest nieinwazyjne i bezbolesne, chociaż może pojawić się dyskomfort związany z uciskiem ręki lub hiperwentylacją.
  • Przygotowanie do próby tężyczkowej obejmuje przerwanie suplementacji wapnia, magnezu i witaminy D. Do badania nie trzeba być na czczo.

Opieka merytoryczna: lek. Sara Aszkiełowicz

Bibliografia

  1. A. Jopek, B. Steinborn, Tężyczka u dzieci – diagnostyka i leczenie, Neurologia Dziecięca 28/2019, s. 35–39
  2. R. Rola, Badania neurograficzne i elektromiograficzne w praktyce klinicznej, Neurologia po Dyplomie 2012, t. 7, nr 5, s. 7–18
  3. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/140530,elektromiografia (dostęp 08.05.2025)
  4. M. Koszewicz, A. Pokryszko-Dragan, Znaczenie badań elektrofizjologicznych w diagnostyce schorzeń ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, Polski Przegląd Neurologiczny 2008, t. 4, nr 4, s. 175–180

Uczulenie na antybiotyki – jakie są jego objawy i jak zdiagnozować alergię?

Angelika Janowicz
-
0
Uczulenie na antybiotyki – jakie są jego objawy i jak zdiagnozować alergię?

Uczulenie na antybiotyki stanowi istotny problem kliniczny, który może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych. Ma bardzo zróżnicowany przebieg – od łagodnych objawów skórnych po zagrażające życiu reakcje anafilaktyczne. Dlatego wszelkie niepokojące dolegliwości po zastosowaniu leku należy omówić z lekarzem, a w razie potrzeby rozpocząć szczegółową diagnostykę. Dowiedz się, jak wygląda uczulenie na antybiotyk i jak je leczyć.

Spis treści:

  1. Objawy uczulenia na antybiotyk
  2. Jak wygląda uczulenie na antybiotyk?
  3. Po jakim czasie może wystąpić uczulenie na antybiotyk?
  4. Jak zdiagnozować alergię na antybiotyki?
  5. Jak leczyć uczulenie na antybiotyk?
  6. Uczulenie na antybiotyki – często zadawane pytania
  7. Uczulenie na antybiotyki – podsumowanie

Objawy uczulenia na antybiotyk

Reakcja alergiczna może przybierać różne formy – w zależności od indywidualnej odpowiedzi immunologicznej organizmu oraz rodzaju przyjmowanego leku. W większości przypadków objawy uczulenia na antybiotyk dotyczą skóry, ale w cięższych sytuacjach mogą obejmować również układ oddechowy, pokarmowy czy nawet prowadzić do wstrząsu anafilaktycznego.

Możliwe objawy uczulenia na antybiotyk to:

  • zmiany skórne (m.in. pokrzywka, rumień, zmiany grudkowe, pęcherze),
  • zaczerwienienie spojówek,
  • nadmierne łzawienie oczu,
  • świąd (np. twarzy, podniebienia, dłoni, stóp),
  • obrzęk powiek lub w obrzęk w obrębie jamy ustnej (wargi, język),
  • wodnisty katar i kichanie,
  • chrypka,
  • kaszel,
  • trudności z oddychaniem,
  • uczucie ciała obcego w gardle,
  • świszczący oddech,
  • metaliczny posmak w ustach,
  • bóle brzucha,
  • nudności i wymioty,
  • biegunka,
  • niepokój,
  • bóle głowy,
  • spadek ciśnienia tętniczego,
  • zaburzenia rytmu serca.

Wstrząs anafilaktyczny objawia się nagłym początkiem i gwałtownym nasileniem objawów, takich jak spadek ciśnienia tętniczego, przyspieszone bicie serca, zawroty głowy, uczucie osłabienia, trudności w oddychaniu, bladość skóry, obfite pocenie się, utrata przytomności. Stanowi zagrożenie życia, dlatego wymaga natychmiastowej pomocy medycznej.

Nie wszystkie objawy występujące po spożyciu antybiotyku świadczą o alergii. Zdarza się, że dolegliwości są związane z infekcją lub działaniem niepożądanym leku (w tym z reakcją na stosowanie kilku leków jednocześnie).

Jak wygląda uczulenie na antybiotyk?

Uczulenie na antybiotyki najczęściej manifestuje się zmianami skórnymi, które mogą przybierać różne formy. U wielu osób występuje pokrzywka. Są to swędzące różowawe bąble, którym często towarzyszy rumień.

Innym objawem uczulenia na antybiotyki może być osutka plamisto-grudkowa. To rozsiane czerwone i czerwono-brunatne plamy i grudki, które niekiedy przypominają odrę lub różyczkę.

Skórnym objawem alergii na antybiotyki może być również obrzęk naczynioruchowy. To nagły, miejscowy obrzęk skóry, tkanki podskórnej lub błon śluzowych – najczęściej obejmujący twarz, usta, powieki i drogi oddechowe.

Antybiotyki mogą wywołać zarówno klasyczną alergię (pokrzywka, wstrząs), jak i ciężkie reakcje nadwrażliwości niezależne od IgE, np. zespół Stevensa-Johnsona (SJS), toksyczną nekrolizę naskórka (TEN) czy ostrą uogólnioną osutkę krostkową (AGEP). Chociaż mechanizmy tych reakcji różnią się od alergii IgE-zależnych, wszystkie wymagają natychmiastowego odstawienia leku i unikania jego przyjmowania w przyszłości. Najgroźniejsze są SJS i TEN, prowadzące do martwicy skóry i błon śluzowych.

Po jakim czasie może wystąpić uczulenie na antybiotyk?

Czas wystąpienia reakcji alergicznej na antybiotyk zależy od mechanizmu immunologicznego, który ją wywołuje. Reakcje natychmiastowe (związane z przeciwciałami IgE) rozwijają się bardzo szybko – zwykle w ciągu kilku minut do godziny od przyjęcia leku. Objawy w takich przypadkach są często gwałtowne i obejmują pokrzywkę, obrzęk naczynioruchowy, duszność, a nawet wstrząs anafilaktyczny. Z kolei reakcje opóźnione (związane z komórkowymi mechanizmami odpornościowymi) mogą pojawić się dopiero po 24–72 godzinach, a nawet kilka dni po rozpoczęciu antybiotykoterapii.

Panel farmakogenetyka - badanie wariantów genetycznych (met. RT-PCR)

>> Zobacz także: Alergia IgE-zależna, czyli jaka?

Jak zdiagnozować alergię na antybiotyki?

Pojawienie się niepokojących objawów po zażyciu leku należy zawsze skonsultować z lekarzem. Diagnostyka alergii na antybiotyki opiera się na szczegółowym wywiadzie medycznym oraz badaniach.

Badania stosowane w diagnostyce uczulenia na antybiotyki to:

  • punktowe testy skórne,
  • naskórkowe testy płatkowe,
  • oznaczenie miana przeciwciał IgE w surowicy krwi dla konkretnego alergenu.

W niektórych sytuacjach (szczególnie gdy wyniki innych badań nie są jednoznaczne) lekarz może zalecić przeprowadzenie kontrolowanej próby prowokacyjnej. Polega ona na podawaniu pacjentowi stopniowo zwiększanych dawek leku pod ścisłym nadzorem medycznym w warunkach szpitalnych.

Diagnostyka alergii na leki banerek

>> Zobacz także: Diagnostyka alergii u dzieci

Jak leczyć uczulenie na antybiotyk?

Postępowanie w przypadku wystąpienia reakcji alergicznej na antybiotyk zależy przede wszystkim od jej nasilenia. W łagodnych przypadkach – gdy występuje jedynie osutka lub świąd – zwykle wystarczy odstawienie leku i zastosowanie doustnych leków przeciwhistaminowych. W celu złagodzenia zmian skórnych lekarz może zdecydować o włączeniu miejscowych glikokortykosteroidów w postaci maści lub kremu.

Jeżeli reakcja alergiczna na antybiotyk ma cięższy charakter i towarzyszy jej obrzęk dróg oddechowych, duszność lub objawy wstrząsu anafilaktycznego, konieczne jest natychmiastowe wezwanie pogotowia ratunkowego. Wówczas leczenie prowadzone jest w warunkach szpitalnych, gdzie pacjent otrzymuje leki dożylne, a jego stan jest monitorowany do czasu ustąpienia objawów.

Po potwierdzeniu uczulenia na antybiotyk nie należy więcej stosować danego leku. W przypadku, gdy nie można go zastąpić innym, decyzję o podaniu podejmuje lekarz. Wówczas leczenie jest prowadzone w warunkach szpitalnych.

Uczulenie na antybiotyki – często zadawane pytania

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące alergii na antybiotyki.

Jaki antybiotyk najczęściej uczula?

Najczęściej uczulenie powodują antybiotyki beta-laktamowe. Do tej grupy zaliczane są m.in. penicyliny naturalne, penicyliny półsyntetyczne (np. amoksycylina, ampicylina), cefalosporyny (np. cefadroksyl), karbapenemy (np. imipenem), monobaktamy.

Ile trwa reakcja alergiczna po antybiotyku?

Czas trwania reakcji alergicznej po antybiotyku może być różny. Łagodna wysypka zwykle ustępuje w ciągu kilku dni po odstawieniu leku. Cięższe reakcje wymagają dłuższego leczenia i rekonwalescencji.

Co zrobić na uczulenie po antybiotyku?

W przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepokojących objawów po przyjęciu antybiotyku należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem. Jeżeli reakcja jest łagodna, specjalista może zalecić zmianę leku i stosowanie leków przeciwalergicznych. W cięższych przypadkach – szczególnie gdy występują trudności w oddychaniu lub objawy wstrząsu – konieczne jest natychmiastowe wezwanie pogotowia ratunkowego.

Uczulenie na antybiotyki – podsumowanie

  • Objawy uczulenia na antybiotyki mogą być różnorodne – od łagodnych zmian skórnych po zagrażające życiu reakcje ogólnoustrojowe (wstrząs anafilaktyczny).
  • Najczęściej alergia na antybiotyk manifestuje się zmianami skórnymi – pokrzywką, osutką plamisto-grudkową, obrzękiem naczynioruchowym.
  • Diagnostyka uczulenia na antybiotyki obejmuje wywiad medyczny oraz badania alergiczne (m.in. ocenę miana przeciwciał IgE w surowicy krwi).
  • Wstrząs anafilaktyczny po antybiotyku wymaga natychmiastowej pomocy medycznej, ponieważ może zagrażać życiu.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

  1. O. Brzezińska-Pawłowska, M.L. Kowalski, Zasady diagnostyki w alergii natychmiastowej na antybiotyki,  Alergia Astma Immunologia 2016, 21, s. 102–109
  2. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/lista/82760,jak-sprawdzic-czy-mam-uczulenie-na-penicyline (dostęp 05.05.2025)
  3. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/anafilaksja/ (dostęp 05.05.2025)
  4. M. Krawiec, Wysypka po antybiotyku, Pediatria po Dyplomie 04/2016
  5. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/58880,pokrzywka-przyczyny-objawy-i-leczenie (dostęp 05.05.2025)
  6. E. Stefańska i in., Skórne objawy nadwrażliwości na antybiotyki, Farmacja Współczesna 2011, 4, s. 85–92

Zatkane ucho – możliwe przyczyny i objawy. Jak odetkać zatkane ucho?           

Sandra Słuszewska
-
0
Zatkane ucho – możliwe przyczyny i objawy. Jak odetkać zatkane ucho?           

Zatkane ucho to jedna z tych dolegliwości, które, choć pozornie błahe, potrafią skutecznie uprzykrzyć codzienne funkcjonowanie. Uczucie przytłumienia dźwięków czy ciśnienia w uchu może pojawić się nagle i mieć różne, nie zawsze oczywiste przyczyny. Dlaczego dochodzi do zatkania ucha i co warto wiedzieć, zanim sięgniemy po domowe sposoby?

Spis treści:

  1. Zatkane ucho – jakie daje objawy?
  2. Zatkane ucho – przyczyny
  3. Jak odetkać zatkane ucho?
  4. Jak uniknąć zatkanego ucha?
  5. Zatkane ucho – podsumowanie

Zatkane ucho – jakie daje objawy?

Zatkane ucho może znacząco wpływać na komfort życia codziennego. Objawy zatkania ucha są zróżnicowane i mogą wskazywać zarówno na nieszkodliwy czop woskowinowy, jak i na poważniejsze schorzenia ucha środkowego czy wewnętrznego. Do typowych symptomów należą:

  • uczucie zatkania ucha – dominujący objaw, często nasilający się po kąpieli lub zmianie ciśnienia;
  • pogorszenie słuchu – zwykle tymczasowe, może utrudniać rozmowy i skupienie;
  • szumy uszne – szumienie, dzwonienie lub brzęczenie o różnym nasileniu;
  • uczucie pełności lub rozpierania – może towarzyszyć przeziębieniu lub obecności wody w uchu;
  • ból i świąd – szczególnie jeśli występuje stan zapalny ucha zewnętrznego;
  • zawroty głowy – wskazujące na możliwe zaburzenia równowagi lub choroby ucha wewnętrznego.

>> Sprawdź także: Budowa i funkcje ucha. Z czego składa się ludzkie ucho?

Zatkane ucho – przyczyny

Zatkane ucho może mieć wiele przyczyn – od błahych, po wymagające interwencji medycznej. To powszechna dolegliwość, szczególnie u osób narażonych na kontakt z wodą lub zmienne ciśnienie atmosferyczne. Zatkane ucho po basenie to częsty problem zwłaszcza latem – woda przedostająca się do przewodu słuchowego może rozmiękczać zalegającą woskowinę, prowadząc do powstania czopu i uczucia pełności. Podobnie, zatkane ucho po locie samolotem to efekt nagłej zmiany ciśnienia, które zaburza pracę trąbki słuchowej i może wywołać podciśnienie w uchu środkowym.

Posiew z ucha zewnętrznego (tlenowo) banerek

Do najczęstszych przyczyn zatkanego ucha zaliczamy:

  • nagromadzenie woskowiny – tworzy się czop woskowinowy blokujący przewód słuchowy;
  • ciała obce – częstsze u dzieci, ale mogą wystąpić w każdym wieku.
  • zmiany ciśnienia – lot samolotem, nurkowanie, jazda w góry;
  • obecność wody – szczególnie po kąpieli w basenie lub jeziorze;
  • infekcje i stany zapalne – przeziębienia, zapalenie ucha, zatok czy trąbki słuchowej;
  • alergie – mogą powodować obrzęk śluzówki i niedrożność przewodów.

Zatkane ucho woskowiną

Choć może wydawać się błahym problemem, zatkane ucho woskowiną to częsta przyczyna dyskomfortu i pogorszenia słuchu, z którą pacjenci trafiają do gabinetu laryngologicznego. W warunkach fizjologicznych woskowina odgrywa ważną rolę – chroni przewód słuchowy przed infekcjami i zanieczyszczeniami. Kłopot pojawia się wtedy, gdy naturalny mechanizm jej usuwania zostaje zaburzony.

Niektóre czynniki mogą prowadzić do formowania się czopu – zbitej masy złożonej z woskowiny, włosków i złuszczonego naskórka. Należą do nich:

  • nadmierna produkcja;
  • niewłaściwa higiena (np. używanie patyczków);
  • noszenie aparatów słuchowych;
  • częsty kontakt z wodą.

>> Dowiedz się więcej: Czym jest woskowina w uchu i jaką pełni funkcję?

Zatkane ucho od kataru

Zatkane ucho przy katarze to dolegliwość, która często towarzyszy infekcjom górnych dróg oddechowych, takim jak przeziębienie czy grypa. Choć może wydawać się niepozorna, wynika z zaburzenia drożności trąbki Eustachiusza – cienkiego kanału łączącego ucho środkowe z gardłem. W czasie infekcji błona śluzowa nosa i gardła ulega obrzękowi, a nadmiar wydzieliny zatyka ujście trąbki, uniemożliwiając wyrównanie ciśnienia po obu stronach błony bębenkowej. Problem ten jest szczególnie powszechny u dzieci, ale może dotknąć osoby w każdym wieku.

>> Przeczytaj również: Ostre zapalenie ucha środkowego u dzieci – jeden z najczęstszych problemów małych dzieci

Jak odetkać zatkane ucho?

Warto pamiętać, że odetkanie zatkanego ucha zależy przede wszystkim od przyczyny dolegliwości — inne metody zastosujemy przy czopie woskowinowym, a inne w przypadku zmiany ciśnienia. Jeśli podejrzewasz zatkane ucho woskowiną, sięgnij po dostępne w aptece krople lub spray zmiękczający woskowinę, które ułatwią jej naturalne usunięcie. W żadnym wypadku nie należy stosować patyczków higienicznych – mogą one przesunąć woskowinę głębiej i uszkodzić przewód słuchowy.

Jeżeli zatkane ucho wynika ze zmiany ciśnienia, np. po locie samolotem, pomocne mogą być proste techniki wyrównywania ciśnienia, takie jak:

  • ssanie cukierka;
  • żucie gumy;
  • ziewanie;
  • manewr Valsalvy (zatkanie nosa i próba delikatnego wydmuchania powietrza przy zamkniętych ustach).

Gdy zatkanie spowodowane jest obecnością wody, jak po kąpieli czy pływaniu, warto pochylić głowę w stronę zatkanego ucha i lekko postukać w przeciwną stronę – to może pomóc w jej wypłynięciu. Jeśli domowe metody zawiodą lub wystąpi ból, szumy czy pogorszenie słuchu, konieczna jest konsultacja z laryngologiem.

Jak uniknąć zatkanego ucha?

Zatkane ucho potrafi zepsuć dzień – pojawia się nagle, odbiera komfort słyszenia i często idzie w parze z irytującym uczuciem ucisku, szumu lub bólu. Na szczęście możesz mu zapobiec, zanim da się we znaki. Kluczem jest mądra profilaktyka. Zamiast sięgać po patyczki, które tylko spychają woskowinę głębiej, wybierz delikatne krople lub spray do uszu – bezpieczniejsze i skuteczniejsze.

Dbaj o nos. Dlaczego? Bo zatkane ucho bardzo często zaczyna się od kataru. Nawilżaj śluzówkę, nie bagatelizuj przeziębienia i reaguj szybko, zanim obrzęk trąbki słuchowej zablokuje przepływ powietrza między gardłem a uchem. A jeśli planujesz lot, skok w głębiny czy nawet górską wycieczkę – pamiętaj o ziewaniu, ssaniu cukierków i technice Valsalvy.

Zatkane ucho – podsumowanie

Dla lepszego zrozumienia problemu, jakim jest zatkane ucho, warto zebrać najważniejsze informacje w jednym miejscu. Choć objaw ten może wydawać się błahy, często jest sygnałem, że w uchu dzieje się coś więcej. Oto kluczowe fakty, które warto znać:

  • najczęstsze przyczynami zatkanego ucha są: czop woskowinowy, infekcje górnych dróg oddechowych, nagłe zmiany ciśnienia (np. podczas lotu samolotem) oraz zalegająca w uchu woda;
  • objawy obejmują: uczucie zatkania, szumy uszne, pogorszenie słuchu, a czasem także ból, świąd lub zawroty głowy;
  • zatkane ucho przy katarze wynika z obrzęku trąbki Eustachiusza, który uniemożliwia prawidłowe wyrównywanie ciśnienia w uchu środkowym;
  • domowe sposoby to m.in. stosowanie kropli zmiękczających woskowinę, techniki wyrównywania ciśnienia (ziewanie, ssanie cukierka, manewr Valsalvy) czy pochylanie głowy przy zalegającej wodzie;
  • należy unikać patyczków higienicznych – mogą przesunąć woskowinę głębiej i uszkodzić błonę bębenkową;
  • gdy objawy się utrzymują, nasilają lub towarzyszy im ból, gorączka, wyciek z ucha czy znaczne pogorszenie słuchu – konieczna jest konsultacja laryngologiczna.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

Bibliografia

  1. Hassmann-Poznańska E., Ciała obce w uchu, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2016.
  2. https://wylecz.to/laryngologia/zatkane-ucho-przyczyny-i-leczenie-uczucia-zatkanego-ucha/ [dostęp: 02.05.2025]
  3. Rzewnicki I., Problemy laryngologiczne w podstawowej opiece zdrowotnej, https://podyplomie.pl/medycyna/10635,problemy-laryngologiczne-w-podstawowej-opiece-zdrowotnej [dostęp: 02.05.2025]
  4. C. Armstrong, Czop woskowinowy – rozpoznawanie i postępowanie, https://www.mp.pl/otolaryngologia/artykuly/ucho/121432,czop-woskowinowy, [dostępne 02.05.2025]
Page 1 of 129
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129
123...129Strona 1 z 129

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.