Sklep
Strona główna Blog Strona 165

Zespół jelita nadwrażliwego – objawy, diagnostyka, leczenie

Agata Strukow
-
0
Zespół jelita nadwrażliwego – objawy, diagnostyka, leczenie

Osoby, które skarżą się na nawracające bóle brzucha i problemy z wypróżnianiem często przypisują swoje dolegliwości „drażliwym jelitom”. Czy słusznie? Dowiedz się, czym jest zespół jelita drażliwego i jakie badania są konieczne do postawienia diagnozy.

Spis treści:

  1. Co to jest zespół jelita drażliwego? Jak często występuje?
  2. Diagnostyka zespołu jelita drażliwego
  3. Badania laboratoryjne w diagnostyce zespołu jelita nadwrażliwego
  4. Zespół jelita nadwrażliwego – objawy
  5. Zespół jelita drażliwego – zmiany mikrobioty jelitowej (dysbioza)
  6. Kolonoskopia w zespole jelita nadwrażliwego
  7. Leczenie zespołu jelita nadwrażliwego

Co to jest zespół jelita drażliwego? Jak często występuje?

Zespół jelita nadwrażliwego (czasem zwany zespołem jelita drażliwego lub z ang. IBS – irritable bowel syndrome)  jest zaburzeniem funkcji przewodu pokarmowego, w którym pacjent skarży się na nawrotowe bóle jelita grubego oraz problemy z wypróżnianiem.

IBS w przeszłości określany był jako zaburzenie czynnościowe i choroba psychosomatyczna. Obecnie wiemy, iż u jego podłoża leżą zaburzenia interakcji na osi jelito-mózg, a najważniejszą rolę w jego powstawaniu odgrywają bakterie jelitowe. Badania wskazują, iż nawet 50% pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego ma jakościowe i ilościowe zmiany w składzie mikrobioty jelitowej (dysbiozę).

Choroba występuje u ok. 11% populacji na świecie. Częściej u kobiet – 14%, wśród mężczyzn – 9%. Połowa pacjentów pierwsze objawy zgłasza przed 35. rokiem życia. Badania potwierdzają, iż udział w występowaniu choroby mają czynniki genetyczne, obserwuje się również częstsze występowanie zespołu jelita nadwrażliwego po przebyciu infekcji żołądkowo-jelitowej.

Diagnostyka zespołu jelita drażliwego

Zespół jelita drażliwego rozpoznaje się na podstawie wywiadu i objawów klinicznych pacjenta.

Aby można było postawić diagnozę, występujące symptomy muszą spełniać następujące kryteria:

  • pacjent odczuwa nawracający ból brzucha, co najmniej jeden dzień w tygodniu, przez ostatnie 3 miesiące
  • ból brzucha wiąże się z występowaniem co najmniej dwóch następujących czynników – występuje w czasie wypróżnienia, zmieniła się częstotliwość wypróżnień, zmieniła się konsystencja stolca.

W praktyce wyróżniamy kilka postaci (podtypów) IBS:

  • IBS-D – z dominującą biegunką
  • IBS-C – z dominującym zaparciem
  • IBS-M – podtyp mieszany
  • IBS-N – niesklasyfikowany.

Badania laboratoryjne w diagnostyce zespołu jelita nadwrażliwego

IBS jest chorobą, w której nie występują zmiany organiczne, dlatego nie ma badań laboratoryjnych potwierdzających tę chorobę. Ponieważ jednak objawy zespołu jelita nadwrażliwego przypominają objawy innych chorób przewodu pokarmowego, również tych, które mogą być groźne w skutkach dla pacjenta, zalecana jest diagnostyka laboratoryjna w celu wykluczenia tych chorób.                               

Jakie to badania i z jakiego powodu należy je zrobić?

  • Morfologia – badanie krwi, w którym można stwierdzić występowanie niedokrwistości (anemii) z niedoboru żelaza, która może towarzyszyć nowotworom jelita grubego oraz celiakii. Dlatego stwierdzenie niedokrwistości (i leukocytozy) jest wskazaniem do pogłębienia diagnostyki.
  • CRP – badanie wykonywane w celu stwierdzenia, czy w organizmie pacjenta nie toczy się stan zapalny. Badanie jest przydatne w różnicowaniu objawów IBS z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit, które mogą wywoływać podobne objawy (zwłaszcza niezaparciowe postacie IBS).
  • Kalprotektyna w kale – marker stanu zapalnego jelit, który – podobnie jak CRP – pomaga w różnicowaniu z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit i pomaga w wykluczeniu np. choroby Leśniowskiego-Crohna. W wytycznych amerykańskich (American Collage of Gastroenteology) kalprotektyna może być zastąpiona laktoferyną w kale – ten parametr również pomaga ocenić, czy w jelitach nie występuje stan zapalny.
Pakiet zdrowe jelita banerek
  • TSH – podstawowe badanie funkcji tarczycy, które wykonuje się w celu wykluczenia nieprawidłowości funkcjonowania tego narządu. Zaburzenia pracy tarczycy mogą bowiem mieć związek z dolegliwościami brzusznymi, takimi jak zaparcia lub biegunki.
  • Przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej w klasie IgA oraz badanie całkowitego IgA. Przeciwciała przeciwko transglutaminazie służą wykluczeniu choroby trzewnej (celiakii), która może objawiać się podobnymi symptomami jak IBS. Oznaczenie całkowitego IgA wykonuje się natomiast, ponieważ niedobór immunoglobulin klasy A jest najczęściej występującym niedoborem odporności i – jeśli mamy z nim do czynienia – badanie poziomu przeciwciał będzie fałszywie negatywne i utrudni prawidłowe rozpoznanie.

Jeśli przyczyną dolegliwości u badanego pacjenta jest zespół jelita drażliwego, wyniki wszystkich powyższych badań będą prawidłowe.

Test wodorowo - metanowy(diagnostyka SIBO) banerek
  • Wodorowo-metanowy test oddechowy – SIBO – u pacjentów z IBS obserwuje się częste (30%) współwystępowanie SIBO, szczególnie jeśli zespół jelita nadwrażliwego ma postać biegunkową i przebiega ze wzdęciami. Dlatego u tych pacjentów należy wykonać badanie pomagające wykluczyć lub potwierdzić jego istnienie.

Uzupełnieniem diagnostyki IBS w uzasadnionych przypadkach może być wykonanie USG.

Zespół jelita nadwrażliwego – objawy

Zespół jelita nadwrażliwego jest chorobą przewlekłą, w której występują następujące objawy ze strony przewodu pokarmowego:

  • nawracające bóle brzucha, mogą być związane z wypróżnieniem i odczuwane jako bolesne skurcze jelit;
  • problemy z wypróżnieniem – biegunki lub zaparcia, lub zmienna konsystencja stolca. Należy podkreślić, iż u pacjentów z IBS zmienione stolce mogą występować na przemian ze stolcami prawidłowymi;
  • wzdęcia brzucha, gazy, przelewania.

Obserwuje się, iż u 50-80% pacjentów istnieje zależność pomiędzy stresem a występowaniem i nasileniem tych objawów.

Inna grupa często występujących objawów to symptomy spoza układu pokarmowego:

  • senność
  • bóle głowy
  • bóle pleców w odcinku lędźwiowym
  • nocne oddawanie moczu
  • częste i naglące oddawanie moczu
  • zaburzenia miesiączkowania.

Objawy spoza przewodu pokarmowego nie mają znaczenia przy stawianiu rozpoznania, ale warto wiedzieć, że mogą towarzyszyć IBS, ponieważ mogą utrudniać i opóźniać diagnozę.

Zespół jelita drażliwego – zmiany mikrobioty jelitowej (dysbioza)

U ok. 50% pacjentów z IBS stwierdza się ilościowe oraz jakościowe zaburzenia w składzie mikrobioty (dysbiozę), u wielu z nich występuje SIBO – zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego. Zmiany, które można obserwować u chorych z IBS to:

  • zmniejszenie ilości bakterii z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium
  • zwiększenie ilości bakterii z rodzaju Streptococcus, E. coli, Clostridium spp
  • zwiększenie ilości bakterii Firmicutes a zmniejszenie Bacteroidetes.
Badanie Organix Gastro pośredni test dysbiozy banerek

Kolonoskopia w zespole jelita nadwrażliwego

Zespół jelita nadwrażliwego jest chorobą, której objawy przypominają symptomy innych schorzeń układu pokarmowego, również tych, które mogą być dla pacjenta groźne w skutkach. W takich przypadkach – aby wykluczyć chorobę organiczną –  wskazane byłoby wykonanie kolonoskopii. Jednak u pacjentów z IBS nie jest ona rekomendowana jako badania rutynowe.

Zalecenia mówią, aby w diagnostyce IBS kolonoskopia nie była wykonywana u osób w wieku poniżej 50 r.ż bez czynników ryzyka choroby organicznej (tabela poniżej).

Czynniki ryzyka choroby organicznej – sytuacje, w których powinna być wykonana kolonoskopia

wiekpowyżej 50 lat
choroby w rodzinienowotwory jelita grubego, celiakia, nieswoiste choroby zapalne jelit
objawyniezamierzona utrata masy ciała, występowanie objawów w nocy, wodobrzusze
badania laboratoryjneniedokrwistość, zwiększona liczba białych krwinek

Leczenie zespołu jelita nadwrażliwego

Leczenie IBS jest kilkuetapowe i obejmuje postępowanie niefarmakologiczne (wysiłek fizyczny oraz wsparcie psychologiczne, dietę, suplementację błonnika, stosowanie olejków z mięty pieprzowej oraz probiotyków) i stosowanie leków (eubiotyków, rozkurczowych, przeciwbiegunkowych lub zmniejszających zaparcie). Aby ustalić właściwe postępowanie, konieczne jest określenie objawu dominującego oraz rozpoznanie sytuacji, które nasilają objawy w celu modyfikacji stylu życia.

Postępowanie niefarmakologiczne:

  • umiarkowany wysiłek fizyczny
  • normalizacja masy ciała
  • wsparcie psychologiczne w celu opracowania optymalnych sposobów radzenia sobie ze stresem
  • dieta przy zespole jelita drażliwego – unikanie pokarmów, które szkodzą pacjentowi (modyfikacje indywidualne oparte na doświadczeniach pacjenta), dieta low-FOODMAP (z małą zawartością fermentujących cukrów prostych oraz polioli) – stosowana nie dłużej niż 6-8 tygodni, nie należy jej powtarzać, ponieważ pacjent nie odnosi korzyści z takiego postępowania, unikanie produktów wysoko przetworzonych
  • stosowanie błonnika rozpuszczalnego w rekomendowanej dawce 10-25 g dobę, jego źródłem powinny być świeże warzywa i owoce, babka płesznik, babka lancetowata, babka jajowata, otręby owsiane. Pacjent z IBS powinien unikać błonnika nierozpuszczalnego (otręby pszenne, ziarna, orzechy, fasola, warzywa kapustne i korzeniowe) ponieważ może dodatkowo nasilać dolegliwości
  • olejek z mięty pieprzowej – stosowanie preparatu w okresie od 2 do 12 tygodni
  • probiotyki – powinny być stosowane z rozwagą, nie zaleca się stosowania probiotyków jako grupy, sugerowane jest stosowanie konkretnych szczepów probiotyków, które mają prawdopodobny korzystny wpływ na objawy IBS oraz modyfikują mikrobiotę jelitową.

Postępowanie farmakologiczne

Zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Gastroenterologicznego oraz zaleceniami amerykańskimi w celu złagodzenia objawów stosuje się rifaksyminę. Lek jest podawany pacjentom z biegunką, bólami brzucha i wzdęciami, natomiast nie znajduje zastosowania u osób z zaparciami.

Pomocnicze znaczenie ma stosowanie leków rozkurczowych, jednak należy podkreślić, iż nie wszystkie leki z tej grupy są skuteczne u pacjentów z IBS, należy wybierać konkretne preparaty, których skuteczność została potwierdzona w zespole jelita nadwrażliwego.

Ważną grupą leków, która znajduje zastosowanie u pacjentów z IBS, są również leki przeciwdepresyjne (grupa trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych) zmniejszające objawy bólowe.

Zespół jelita drażliwego to choroba przewlekła, która nie powoduje zmian organicznych w przewodzie pokarmowym. Ponieważ objawy choroby przypominają objawy innych chorób jelit, w postępowaniu diagnostycznym należy wykluczyć chorobę nowotworową, celiakię oraz nieswoiste choroby zapalne jelit. Leczenie drażliwości jelita jest wieloetapowe i obejmuje postępowanie zarówno farmakologiczne, jak i niefarmakologiczne. O poprawie i skuteczności leczenia świadczy zmniejszenie nasilenia objawów.

Przeczytaj też: Wpływ diety low-FODMAP na IBS

Profilaktyka raka szyjki macicy

Izabela Grabowska
-
0
Profilaktyka raka szyjki macicy

Artykuł został zaktualizowany 19.11.2025 r.

Rak szyjki macicy jest jednym z najgroźniejszych nowotworów kobiecych, jednak jego rozwój jest procesem powolnym i w niemal 100% przypadków można mu zapobiec lub wyleczyć na wczesnym etapie. Nowoczesna profilaktyka opiera się na dwóch filarach: szczepieniach przeciwko wirusowi HPV (profilaktyka pierwotna) oraz regularnych badaniach przesiewowych (profilaktyka wtórna).

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:
>> jaką rolę odgrywa wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) w rozwoju nowotworu i które typy wirusa stanowią największe zagrożenie,
>> czym dokładnie jest szczepionka przeciw HPV, jak działa i kto powinien skorzystać z Powszechnego Programu Szczepień dostępnego w Polsce,
>> co to jest test HPV HR i czym różni się nowy schemat profilaktyki od tradycyjnej cytologii,
>> po co i jak samodzielnie wykonać domowy test na HPV.

Spis treści:

  1. Dlaczego profilaktyka raka szyjki macicy jest ważna?
  2. Infekcja wirusem HPV jako główny czynnik ryzyka
  3. Profilaktyka raka szyjki macicy – trzy filary profilaktyki: test HPV, cytologia i szczepienia
  4. Badania w kierunku HPV – dlaczego test HPV jest obecnie podstawą w profilaktyce raka szyjki macicy?
  5. Cytologia płynna
  6. Szczepienia przeciwko wirusowi HPV
  7. Rak szyjki macicy: badania przesiewowe – aktualne zalecenia
  8. Domowy, wysyłkowy test na HPV – jak go wykonać?
  9. Profilaktyka raka szyjki macicy szczepienia i inne badania – sekcja FAQ

Dlaczego profilaktyka raka szyjki macicy jest ważna?

Wdrożenie profilaktyki w postaci szczepień oraz badań przesiewowych ma na celu przede wszystkim zmniejszenie wskaźnika zachorowalności i umieralności kobiet z powodu raka szyjki macicy. Dzięki regularnym badaniom można wykryć i wyleczyć zmiany przedrakowe jeszcze zanim rozwinie się złośliwy nowotwór.

Warto podkreślić, że wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) jest przyczyną około 5% wszystkich nowotworów złośliwych na świecie. Dzięki szczepieniom można się uchronić nie tylko przed rakiem szyjki macicy, ale także przed innymi nowotworami związanymi z HPV, takimi jak rak odbytu, sromu, pochwy, prącia czy jamy ustnej i rak gardła.

>> Przeczytaj: Najczęstsze nowotwory u kobiet i mężczyzn

Infekcja wirusem HPV jako główny czynnik ryzyka

Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV, ang. human papillomavirus) odpowiada za niemal wszystkie przypadki rozwoju raka szyjki macicy (99,7%). Zakażenie HPV jest powszechne, a do transmisji dochodzi głównie drogą kontaktów seksualnych.

Większość zakażeń ustępuje samoistnie, jednak przewlekła infekcja wysokoonkogennymi typami wirusa prowadzi do zmian w komórkach, które mogą przekształcić się w nowotwór. Najbardziej rakotwórczym typem jest HPV 16, który dominuje w typach wywołujących raka. Ponadto duży potencjał onkogenny mają również typy 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58 i 59.

>> Może Cię zainteresować: Objawy HPV u kobiet. Przyczyny, diagnostyka i leczenie

Profilaktyka raka szyjki macicy – trzy filary profilaktyki: test HPV, cytologia i szczepienia

Skuteczne obniżenie ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy jest możliwe dzięki strategii opartej na trzech kluczowych filarach, które łączą profilaktykę pierwotną i wtórną.

Pierwszym filarem i najskuteczniejszą formą profilaktyki pierwotnej są szczepienia przeciwko wirusowi HPV. Ich celem jest zapobieganie zakażeniu onkogennymi typami wirusa, które są niemal wyłączną przyczyną raka szyjki macicy (w tym typy 16 i 18, odpowiadającymi za ponad 70% przypadków).

Drugi i trzeci filar stanowią profilaktykę wtórną, czyli regularne badania przesiewowe, które pozwalają na wczesne wykrycie zakażenia i/lub zmian przedrakowych, co gwarantuje blisko 100% wyleczalność. Badanie te obejmują test HPV HR oraz cytologię.

Dzięki połączeniu masowych szczepień (zapobieganie przyczynie) z efektywnym skriningiem opartym na teście HPV HR i uzupełniającej cytologii (wczesne wykrywanie skutków), możliwe jest skuteczne zapobieganie rakowi szyjki macicy.

Badanie HPV – wykrywanie i oznaczanie 32 genotypów wirusa (badanie wysyłkowe dla kobiet) banerek

Badania w kierunku HPV – dlaczego test HPV jest obecnie podstawą w profilaktyce raka szyjki macicy?

Rak szyjki macicy w początkowej fazie rozwoju nie wywołuje żadnych objawów. Jak najszybsze wykrycie ma niezwykle istotne znaczenie, ponieważ nowotwór zdiagnozowany we wczesnym stadium jest uleczalny w ponad 99% przypadków. Regularna kontrola, szczególnie w oparciu o nowe, molekularne metody (test HPV HR), jest najskuteczniejszą strategią, aby uniknąć zaawansowanej choroby.

Włączenie testu HPV HR (high-risk) jako badania pierwotnego do nowoczesnych programów skriningowych (w tym Polskiego Programu Profilaktyki Raka Szyjki Macicy) wynika z rozwoju wiedzy o etiologii tego nowotworu oraz przewagi czułości testu molekularnego nad tradycyjną cytologią.

Nowotwór szyjki macicy nie powstaje nagle, lecz jest efektem wieloletniego (ok. 5-10 lat) utrzymywania się zakażenia wirusem HPV. Cytologia wykrywa skutek zakażenia – czyli nieprawidłowe, zmienione komórki, które powstały po zakażeniu. Test HPV wykrywa zaś przyczynę – czyli samą obecność DNA lub RNA wirusa o wysokim ryzyku onkogennym, zanim jeszcze dojdzie do widocznych zmian komórkowych.

Wykrycie to pozwala „wyprzedzić” chorobę o lata. Kluczową kwestią, która przesądziła o zmianie standardów, jest znacznie wyższa czułość testu HPV HR w wykrywaniu klinicznie istotnych zmian przedrakowych w porównaniu do standardowej cytologii.

Negatywny wynik testu HPV HR oznacza bardzo niskie ryzyko rozwoju raka szyjki macicy w ciągu najbliższych 5 lat. Ta wysoka wartość predykcyjna pozwala na bezpieczne wydłużenie czasu między kolejnymi badaniami przesiewowymi (z 3 lat w przypadku cytologii do 5 lat w przypadku testu HPV HR).

Ważne:
W aktualnym schemacie badań profilaktycznych test HPV nie zastępuje całkowicie cytologii, ale określa, kiedy jest ona potrzebna.

>> Warto przeczytać także: Cytologia + test HPV mogą uratować życie

Cytologia płynna

Mimo wprowadzenia testów HPV jako głównego narzędzia przesiewowego, cytologia pozostaje kluczowym elementem diagnostyki, ewoluując z tradycyjnej formy na szkiełku (klasyczna) do nowocześniejszej cytologii płynnej (LBC, ang. liquid-based cytology).

Badanie cytologiczne polega na ocenie komórek nabłonka pod mikroskopem i pozwala zdiagnozować nieprawidłowości w ich budowie. Wykrycie tych wczesnych zmian (przednowotworowych) pozwala na ich całkowite wyleczenie, co jest celem profilaktyki.

Cytologia LBC różni się od klasycznej cytologii sposobem przygotowania materiału do badania. Wymaz z szyjki macicy pobierany jest za pomocą specjalnej szczoteczki, a następnie zamiast rozmazywania go bezpośrednio na szkiełku (cytologia klasyczna), szczoteczka jest opłukiwana lub umieszczana w pojemniku z płynem konserwującym (cytologia płynna). W laboratorium płyn jest mechanicznie oczyszczany z krwi, śluzu i innych zanieczyszczeń, a komórki są równomiernie rozmieszczane na szkiełku w cienkiej warstwie.

Cytologia LBC zapewnia bardziej reprezentatywny obraz, redukując ryzyko błędu diagnostycznego spowodowanego gęstymi skupiskami komórek lub obecnością zanieczyszczeń.

W aktualnym programie przesiewowym cytologia płynna jest nieoceniona, zwłaszcza w połączeniu z testem HPV HR. Cytologia płynna jest wykonywana automatycznie z tej samej próbki, co test HPV HR w przypadku dodatniego wyniku tego testu. Cytologia pozwala wówczas ocenić, czy obecność wirusa doprowadziła już do widocznych zmian komórkowych. Nieprawidłowy wynik LBC wskazuje na konieczność skierowania pacjentki na kolposkopię i dalszą diagnostykę.

Cytologia LBC może być również stosowana jako samodzielne badanie (choć z mniejszą czułością niż test HPV HR), zwłaszcza w przypadku kobiet, które wciąż korzystają z tradycyjnego, trzyletniego schematu badań.

>> Sprawdź: Wynik cytologii i co dalej? Uproszczona interpretacja wyników

Pakiet cytologia plynna (LBC) oraz wykrywanie DNA 14 wysokoonkogennych typow wirusa HPV banerek

Szczepienia przeciwko wirusowi HPV

Szczepienia są obecnie uznawane za podstawę profilaktyki pierwotnej, ponieważ mają na celu zapobieganie zakażeniu, zanim ono nastąpi. Najskuteczniejsze jest podanie szczepionki przed rozpoczęciem aktywności seksualnej, czyli przed potencjalnym kontaktem z wirusem.

Warto wiedzieć:
Szczepionki przeciwko HPV nie zawierają całego wirusa. Bazują na oczyszczonym białku L1 wirusa, które jest zdolne do samoistnego składania się w tzw. cząstki wirusopodobne (VLP). Chociaż nie zawierają materiału genetycznego wirusa, VLP imitują go, co stymuluje układ odpornościowy do produkcji przeciwciał.

Obecnie w Polsce stosowane są 2 rodzaje szczepionek:

  • 2-walentna, chroniąca przed typami 16 i 18 (odpowiedzialnymi za ponad 70% przypadków raka szyjki macicy),
  • 9-walentna o szerszym spektrum ochrony, przeciwko typom 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58.

Szczepionka działa poprzez indukowanie wysokiego poziomu przeciwciał u osoby zaszczepionej. Jeśli dojdzie do kontaktu z wirusem, wytworzone przeciwciała uniemożliwią jego wniknięcie do komórek. Dzięki temu nie dojdzie do przewlekłego zakażenia, a w konsekwencji rozwoju zmian przednowotworowych i nowotworu.

Szczepionki przeciw HPV są uważane za bezpieczne i dobrze tolerowane. Najczęściej obserwowane, niepożądane odczyny poszczepienne (NOP) mają łagodny i przemijający charakter. Obejmują one zazwyczaj ból, zaczerwienienie i obrzęk w miejscu wstrzyknięcia, a także zmęczenie, ból głowy i mięśni.

Ważne:
Szczepienie zaleca się rutynowo zarówno dziewczętom, jak i chłopcom. Powszechny Program Szczepień w Polsce obejmuje bezpłatne szczepienia dla osób po ukończeniu 9. roku życia do ukończenia 14. roku życia (schemat 2-dawkowy). W tym przedziale wiekowym szczepienie jest najskuteczniejsze, a odpowiedź poszczepienna najlepsza. Szczepienia są realizowane w placówkach Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ).

Należy podkreślić, że szczepienie chłopców jest również ważne, ponieważ zapobiega chorobom związanym z HPV u mężczyzn (np. rak odbytu, prącia, głowy i szyi, a także brodawki narządów płciowych) oraz poprawia odporność zbiorową i chroni partnerki.

Ponadto szczepienie zalecane jest także młodym dorosłym (do 26. roku życia), którzy nie byli wcześniej szczepieni – w tym przypadku zazwyczaj stosuje się schemat 3-dawkowy. Szczepienia powinny rozważyć, także osoby w wieku 27-45 lat, wcześniej niezaszczepione, które mogą odnieść z tego korzyści.

>> Dowiedz się więcej: Szczepienia osób dorosłych – które są zalecane i dlaczego?

Rak szyjki macicy: badania przesiewowe – aktualne zalecenia

Obok szczepień, regularne badania przesiewowe stanowią istotny element profilaktyki, ponieważ pozwalają wykryć zmiany, które rozwinęły się przy braku szczepienia lub zakażenia typem HPV, którego szczepionka nie obejmuje.

W ramach Programu Profilaktyki Raka Szyjki Macicy, dedykowanego kobietom w wieku 25-64 lata, w Polsce wprowadza się nowy, bardziej skuteczny schemat skriningu. Nowy schemat profilaktyki opiera się na dwóch etapach:

  1. Test HPV HR z genotypowaniem – badanie molekularne wykrywające DNA lub RNA wysokoonkogennych typów wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV HR) w wymazie z szyjki macicy, który stanowi badanie przesiewowe pierwszego rzutu.
  2. Cytologia płynna (LBC) – wykonywana jest tylko wtedy, gdy wynik testu HPV HR jest dodatni. Co ważne, wykorzystuje się do tego materiał z tego samego pobrania, co oszczędza pacjentce konieczności ponownej wizyty.

Wcześniej podstawowym badaniem była klasyczna cytologia.

Ważne:
Program bezpłatnych badań przesiewowych jest skierowany do kobiet w wieku 25-64 lat. Jeśli poprzednie wyniki były prawidłowe, w przypadku cytologii konwencjonalnej, badanie należy powtarzać co 3 lata. W nowym schemacie badań przesiewowych zakres i częstotliwość zależą od wyników poprzedniego testu HPV HR i/lub cytologii. W przypadku prawidłowego wyniku testu HPV HR badanie należy powtórzyć dopiero za 5 lat. Jeśli wynik testu jest dodatni, z tego samego pobranego materiału wykonuje się dodatkowo cytologię LBC.

Warto wspomnieć, że kobiety obciążone czynnikami ryzyka (np. zakażone wirusem HIV) powinny wykonywać badania co 12 miesięcy, a pierwsze badanie cytologiczne zaleca się wykonać nie później niż w ciągu trzech lat od rozpoczęcia współżycia.

Domowy, wysyłkowy test na HPV – jak go wykonać?

Domowy test na HPV (tzw. self-sampling) to nowoczesne rozwiązanie, które pozwala kobiecie samodzielnie pobrać materiał do badania w komfortowych warunkach, bez konieczności wizyty u ginekologa czy w punkcie pobrań. Jest to szczególnie cenne dla kobiet, które z różnych powodów unikają regularnych wizyt lekarskich.

Poniżej przedstawiono ogólny protokół wykonania domowego, wysyłkowego testu HPV, przy czym należy zawsze bezwzględnie kierować się szczegółową instrukcją dołączoną przez producenta do zakupionego zestawu.

Przed samodzielnym wykonaniem wymazu trzeba wstrzymać się od stosunków płciowych na 2-3 dni przed planowanym pobraniem. W tym okresie nie należy także stosować żadnych środków dopochwowych (globulek, kremów, irygacji). Na około 12 godzin przed pobraniem wymazu nie należy myć okolic intymnych. Ponadto badanie nie może być wykonane w trakcie menstruacji, jak również podczas ciąży, ani w okresie do trzech miesięcy po porodzie.

Zestaw do domowego pobrania zawiera zazwyczaj sterylny aplikator (wyglądający jak długa patyczek lub szczoteczka), probówkę z płynem konserwującym oraz instrukcję obrazkową.

  1. Przygotowanie zestawu:
    • trzeba umyć ręce, a następnie ostrożnie wyjąć aplikator z opakowania.
    • należy zachować szczególną ostrożność, aby nie dotknąć końcówki aplikatora.
  2. Pozycja do pobrania:
    • należy ułożyć się w wygodnej pozycji, ułatwiającej dostęp do pochwy, na przykład tak jak do założenia tamponu (np. na toalecie lub z uniesioną nogą na krawędzi wanny).
  3. Pobranie i zabezpieczenie próbki:
    • końcówkę aplikatora wprowadza się delikatnie do pochwy, na głębokość wskazaną w instrukcji (zazwyczaj jest to około 5 cm).
    • aplikator obraca się kilkukrotnie (zazwyczaj 3-5 razy) w celu zebrania komórek ze ścian pochwy,
    • po wyjęciu aplikatora, jego końcówkę umieszcza się w probówce z płynem konserwującym, a następnie probówkę zamyka się zgodnie z instrukcją. Takie postępowanie zapewnia stabilność materiału genetycznego.
  4. Po pobraniu próbki należy niezwłocznie podjąć następujące kroki:
    • opisać probówkę (zgodnie z wymaganiami laboratorium, podając np. imię i nazwisko oraz datę pobrania).
    • wypełnić wszystkie wymagane dokumenty lub formularze online.
    • zapakować probówkę w dołączoną kopertę kurierską lub karton i odesłać do laboratorium. Koszt przesyłki jest zazwyczaj wliczony w cenę testu.

Wysyłkowe testy na HPV, dzięki wysokiej czułości, stanowią przełom w profilaktyce onkologicznej, eliminując bariery logistyczne i psychologiczne oraz znacząco zwiększając dostępność badania przesiewowego dla wszystkich kobiet.

Profilaktyka raka szyjki macicy szczepienia i inne badania – sekcja FAQ

Rak szyjki macicy – jakie badania z krwi można wykonać?

Badania z krwi nie są stosowane w rutynowej profilaktyce raka szyjki macicy. Podstawą profilaktyki jest wymaz z szyjki macicy (test HPV i cytologia). Badania krwi służą głównie do monitorowania leczenia i wykrywania nawrotów choroby u pacjentek, u których rak został już zdiagnozowany (np. antygen raka płaskonabłonkowego SCC).

Profilaktyka raka szyjki macicy – od jakiego wieku?

Profilaktyka raka szyjki macicy jest dwuetapowa. Rozpoczyna się szczepieniem przeciw HPV (profilaktyka pierwotna) już od 9. roku życia. Badania przesiewowe (skrining), oparte na teście HPV HR, rozpoczyna się od 25. roku życia.

Czy badania na raka szyjki macicy są refundowane przez NFZ?

Tak, badania przesiewowe są refundowane w ramach Programu Profilaktyki Raka Szyjki Macicy. Program jest skierowany do kobiet w wieku 25-64 lata. Badanie przysługuje bezpłatnie co 3 lata, jeśli poprzednie wyniki były prawidłowe. Kobiety z grup ryzyka (np. zakażone wirusem HIV lub przyjmujące leki immunosupresyjne) mogą wykonywać badanie co 12 miesięcy.

Jak przygotować się do badania cytologicznego?

Przygotowanie do badania cytologicznego obejmuje następujące postępowanie:
>> do gabinetu lub punktu ginekologicznego należy zgłosić się nie wcześniej niż 4 dni po miesiączce i nie później niż 4 dni przed kolejną (najlepiej między 10. a 20. dniem cyklu),
>> należy powstrzymać się od stosunków płciowych co najmniej 2 dni przed badaniem,
>> przez 4 dni przed badaniem nie należy stosować żadnych leków dopochwowych ani tamponów.

Czy partnerzy seksualni powinni być informowani o ryzyku zakażenia HPV?

Tak, jest to zalecane. Zakażenie HPV jest bardzo powszechne (niemal każda aktywnie seksualna osoba zetknie się z nim w życiu) i pomimo iż zwykle ustępuje samoistnie, świadomość zakażenia jest bardzo ważna.

Współczesna profilaktyka raka szyjki macicy oparta na powszechnym programie szczepień oraz nowoczesnych badaniach przesiewowych (test HPV HR i cytologia płynna), pozwala skutecznie chronić kobiety przed rozwojem raka szyjki macicy. Regularne badania profilaktyczne umożliwiają wykrycie zmian we wczesnym stadium i ewentualne wdrożenie skutecznego leczenia.

Piśmiennictwo

  1. https://pacjent.gov.pl/program-profilaktyczny/profilaktyka-raka-szyjki-macicy (dostęp 5.11.2025),
  2. https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/hpv/ (dostęp 5.11.2025),
  3. WestN., BozV., Zanotta N. i in. Human Papillomavirus: An Old New History. Pathogens, 2025, 14(10), 1043,
  4. WilliamsonA-L. Recent Developments in Human Papillomavirus (HPV) Vaccinology. Viruses, 2023, 15(7), 1440.

Telomery i telomeraza – definicja i rola w komórkach człowieka

Julia Wranicz-Smagowska
-
0
Telomery i telomeraza – definicja i rola w komórkach człowieka

Żyjąc w XXI wieku, myślimy coraz więcej o tym, co zrobić, aby opóźnić proces starzenia się naszego organizmu i w dobrym zdrowiu dożyć sędziwego wieku. Doniesienia naukowe z ostatnich lat mówią o rzeczywistym wieku biologicznym organizmu. Co ważne, nie musi on odpowiadać temu, który zapisany jest w naszym dowodzie osobistym – czyli wiekowi metrykalnemu.

Wiemy też coraz więcej o czynnikach, które mogą w realny sposób wpływać na wolniejsze lub szybsze starzenie się komórek i organizmu.

Wszystko jednak sprowadza się do naszych chromosomów, a dokładniej do ich końcowych części – telomerów.

Telomery — co to jest? Jak wpływają na starzenie się organizmu?

Telomery, odkryte w 1939 roku przez Hansa Mullera, to powtarzalne fragmenty w chromosomach, zlokalizowane na ich końcach, które działają jak „czapeczki” ochronne.

Każdy chromosom ma dwa telomery umiejscowione na jego końcach. Telomery, czyli końcówki chromosomów składają się z powtarzalnej sekwencji tego samego kodu DNA, która u ludzi składa się z zasad TTAGGG. Najważniejszą funkcją telomerów jest utrzymanie integralności i stabilności chromosomów. Struktura telomerów zabezpiecza końce chromosomów przed ewentualnymi uszkodzeniami, które mogą zachodzić podczas ich replikacji – rozłożeniem enzymami,  zapobieganiu zespoleń końcówek i wymianie materiału genetycznego (rekombinacji) z innymi chromosomami. W  ten sposób telomery zabezpieczają stabilność materiału genetycznego.

Przy każdym podziale komórki telomery ulegają skróceniu, a ich długość jest wskaźnikiem „zużycia” organizmu spowodowanego uszkodzeniem komórek i stresem, ponieważ każdy podział komórki skraca telomery o kilka jednostek sekwencji.

Jak wydłużyć telomery?

Istotnym czynnikiem w kontekście długości telomerów jest działanie telomerazy – enzymu, który wydłuża telomery przed replikacją i występuje w intensywnie dzielących się komórkach.  Aktywna telomeraza wpływa na regenerację telomerów w komórkach. Jej aktywność zmniejsza się z wiekiem. Zmniejszenie aktywności telomerazy łączy się również ze starzeniem się komórek.

Co może wydłużać telomery i wpływać na aktywność telomerazy?

Telomery chroniące chromosomy, a co za tym idzie, nasz materiał genetyczny skracają się  wraz z wiekiem, ale mogą też ulec wydłużeniu. Znaczenie ma też stopień aktywności telomerazy.

Obecnie szacuje się, że nie więcej niż 20% postępującego procesu starzenia się jest determinowana genetycznie. Czy i jak można w takim razie obniżyć wiek biologiczny? Tym, co przede wszystkim wpływa na starzenie komórkowe to  czynniki zewnętrzne, głównie związane ze stylem życia:

  • regularna aktywność fizyczna
  • prawidłowo zbilansowana dieta – “wydłużająca telomery”, czyli uwzględniająca odpowiednią podaż witamin i składników mineralnych
  • odpowiedni status antyoksydacyjny
  • utrzymanie odpowiedniej masy ciała
  • unikanie stresy psychicznego
  • odpowiednia ilość i jakość snu
  • absencja od alkoholu, tytoniu i innych używek
  • stopień zanieczyszczenia środowiska

Jak sprawdzić wiek biologiczny – oznaczyć długość telomerów?

Wiek biologiczny możemy oszacować, wykonując w Internecie prosty test na wiek biologiczny, który najczęściej występuje w formie „kalkulatora” lub „quizu”, które uwzględniają deklaracje dotyczące miejsca zamieszkania, diety, aktywności fizycznej, stosowanych leków czy ogólnie pojętego higienicznego trybu życia. Jest to jednak tylko ocena deklaratywna – nie dowiemy się w ten sposób, w jakim wieku są de facto nasze komórki.

Badanie długości telomerów (wiek biologiczny) banerek

Długość telomerów pozwala ocenić genetyczne badanie wieku biologicznego, którego celem jest izolacja genomowego DNA z próbki krwi. Polega ono na przeprowadzeniu ilościowej łańcuchowej reakcji polimerazy (Q-PCR), aby oznaczyć względną średnią długość telomerów. W tym celu oblicza się wskaźnik T/S, który przedstawia stosunek średniej długości telomerów pacjenta do długości genu kontrolnego występującego w pojedynczej kopii w genomie. Uzyskany wynik porównuje się z danymi populacyjnymi dla danego przedziału wiekowego.

Badanie długości telomerów jest dostępne w ALAB laboratoria.

Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?

Agata Strukow
-
0
Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?

Jak zadbać o odporność? Jak utrzymać układ immunologiczny w dobrej formie?

Spis treści:

  1. Co to jest odporność?
  2. Czym jest odporność swoista i nieswoista?
  3. Jak dbać o odporność?
  4. Suplementacja witamin w budowaniu odporności – fakty i mity
  5. Jak zwiększyć odporność organizmu za pomocą diety?
  6. Witamina D
  7. Witamina C
  8. Cynk
  9. Selen
  10. Mikrobiota jelitowa – czy odporność zaczyna się w jelitach?
  11. Jak wzmocnić układ immunologiczny poprzez suplementację?
  12. Podsumowanie – jak dbać o odporność?

W ciągu ostatnich dwóch lat odporność i wszystkie sposoby jej wzmacniania cieszyły się dużym zainteresowaniem całego świata. Każdy chciał wzmocnić swój układ immunologiczny, aby wygrać walkę z wirusem SARS-CoV-2, a wiele suplementów diety zrobiło w tym czasie zawrotną karierę. Czy słusznie? W niniejszym artykule tłumaczymy, jak wzmocnić układ immunologiczny, jak wzmocnić organizm po antybiotyku i przebytej chorobie COVID-19, a także poruszamy inne kwestie związane z dbaniem o odporność.

Co to jest odporność? 

Zacznijmy od początku, czyli od definicji odporności. Możemy powiedzieć, iż nasz organizm jest odporny, jeśli zdolny jest do zwalczania szkodliwych czynników ze środowiska zewnętrznego. Zazwyczaj mamy na myśli bakterie, wirusy, grzyby czy pasożyty. Pamiętajmy jednak, iż na co dzień mierzymy się również z toksynami chemicznymi, smogiem czy toksynami wytwarzanymi przez rośliny i zwierzęta. Jeśli nasz organizm jest zdolny do ich rozpoznania i uruchomienia kaskady układu immunologicznego, która je wyeliminuje, to nasz układ odpornościowy jest w dobrej formie. To, co jest bardzo ważne to fakt, iż układ odpornościowy to niezwykle złożony mechanizm. Składa się na niego odporność nieswoista i swoista, i niestety – powiedzmy to od razu – niemożliwe jest, aby suplementacja jednej, czy nawet kilku witamin – wpłynęła na jego wzmocnienie. Nawet jeśli będziemy ją przyjmować przez kilka tygodniu, czy kilka miesięcy. 

Czym jest odporność swoista i nieswoista? 

Odporność nieswoista jest to odporność wrodzona, która opiera się na istnieniu kilku barier chroniących organizm przed mikroorganizmami (bakteriami, wirusami), pasożytami, toksynami, lekami czy komórkami nowotworowymi.                                

Pierwszą barierą odpornościową naszego organizmu są: skóra, śluzówka przewodu pokarmowego, dróg oddechowych i moczowych. Dzięki budowie skóry oraz takich odruchom obronnym jak kichanie, kaszel, wymioty czy biegunka organizm zatrzymuje na zewnątrz wszelkie szkodliwe cząstki.

Drugi poziom zabezpieczeń to bariery chemiczne, czyli pot, łzy i ślina, zawierające substancje zwalczające bakterie i wirusy. Ważnym składnikiem tych zabezpieczeń jest kwas solny soku żołądkowego, którego pH = 2 zabija większość drobnoustrojów. Pamiętajmy o tym, gdy będziemy chcieli przez dłuższy czas zażywać leki zobojętniające kwas solny lub zmniejszające jego wydzielanie (np. inhibitory pompy protonowej na tzw. zgagę).  Nasza odporność może na tym ucierpieć.

Jeśli te dwie bariery zostaną pokonane i substancje obce lub drobnoustroje wnikają do wnętrza organizmu, włącza się następna linia obrony – zabezpieczenia komórkowe. Barierę komórkową tworzą np. leukocyty (ich podwyższony poziom można zobaczyć w morfologii, dlatego leukocytoza może być objawem infekcji) oraz makrofagi. Wynikiem działania tych mechanizmów i objawem walki organizmu z infekcją jest np. podwyższona temperatura. 

Odporność nieswoista jest uruchamiana w odpowiedzi na różne zagrożenia w podobny sposób, w przeciwieństwie do odporności swoistej, która jest uruchamiana po kontakcie ze specyficzną cząstką i ma za zadanie precyzyjne zwalczenie konkretnego antygenu. Pierwsza linia obrony odporności swoistej to komórki nazywane makrofagami – komórkami żernymi.  Ich funkcja dokładnie odpowiada nazwie, ponieważ mają za zadanie pochłanianie (fagocytozę) czynników chorobotwórczych.

Następny etap to pokazanie takiego antygenu (czyli cząstki, którą organizm uznaje za obcą) wyspecjalizowanym komórkom układu odpornościowego – limfocytom B, które zaczynają produkcję specyficznych przeciwciał zwalczających agresora. Warto podkreślić, że przeciwciała zwalczają tylko jeden rodzaj antygenu, co oznacza, iż nasz organizm jest zdolny wytworzyć specyficzną obronę przeciwko bardzo wielu potencjalnym czynnikom chorobotwórczym. Po jego zwalczeniu we krwi człowieka pozostaje grupa innych limfocytów – komórek pamięci – które w razie kolejnej infekcji szybko się namnażają, produkują przeciwciała i zwalczają atakujące drobnoustroje. Odporność swoistą wspierają szczepionki, które uczą organizm jak produkować przeciwciała, aby szybciej zwalczyć groźne dla organizmu choroby. 

Jak dbać o odporność?  

Jak widać, odporność jest bardzo złożonym mechanizmem i łatwo można teraz zrozumieć, dlaczego zażywanie 1 g witaminy C nawet codziennie, nie jest w stanie „wzmocnić” odporności. Witamina C jest bowiem tylko jednym puzzlem w tym procesie, do którego musimy podchodzić holistycznie. 

Zatem jak dbać o odporność? Dokładnie tak, jak dbamy o zdrowie, niestety nie ma tutaj żadnego cudownego leku lub suplementu, nie można podnieść odporności „na zapas”. Układ odpornościowy człowieka jest przygotowany na rozwój skutecznej odpowiedzi immunologicznej przeciwko patogenom, musimy tylko zadbać o to, aby był w optymalnej kondycji. Jak zadbać o tę kondycję, pokazuje poniższa tabela.

Suplementacja witamin w budowaniu odporności –  fakty i mity 

Jednym z najbardziej rozpowszechnionych mitów zdrowotnych jest dobroczynny wpływ suplementacji witamin na wzmocnienie układu odpornościowego. Rzeczywiście witaminy i wiele mikroelementów jest niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego, jednak ich suplementacja ma sens tylko w przypadku niedoborów. Jeśli w naszym organizmie ich poziom jest prawidłowy, to zażywając dodatkowe dawki różnych składników odżywczych w najlepszym wypadku zmuszamy organizm do tego, aby poradził sobie z nadmiarem i wyeliminował go z organizmu. Jednak nie z każdym nadmiarem organizm jest sobie w stanie poradzić, dlatego niektóre suplementy mogą gromadzić się w organizmie człowieka i wykazywać działanie toksyczne. Zatem warunkiem koniecznym bezpiecznej i efektywnej suplementacji są badania laboratoryjne – jeśli wiemy, czy występuje niedobór, możemy dobrać odpowiednią dawkę. W przeciwnym wypadku możemy suplementować za dużo i narażać się na działanie toksyczne lub za mało i – pomimo suplementacji – cierpieć na niedobór. 

Jak zwiększyć odporność organizmu za pomocą diety?

Witamina D

Jedną z najważniejszych witamin w budowaniu odporności jest witamina D. Niestety z dietą możemy przyjąć tylko 15-20% potrzebnej nam dawki, pozostała część jest wytwarzana w skórze, pod wpływem słońca. W naszej szerokości geograficznej od października do kwietnia synteza witaminy D w skórze jest niemożliwa, stąd aż 80-90% z nas cierpi na jej niedobór. Dlatego jest to jedyna witamina, której codzienna suplementacja ma sens. Jednak jak to robić skutecznie?

Przede wszystkim zbadać jej wyjściowy poziom w organizmie. Należy pamiętać, iż standardowa dawka suplementacyjna 1000 – 2000 IU przeznaczona jest do suplementacji dla osób bez niedoborów. Ponieważ większość z nas ten niedobór ma, bardzo duża część ma niedobór bardzo głęboki, musimy wiedzieć jaka dawka będzie odpowiednia dla nas. Na to pytanie odpowie tylko badanie laboratoryjne. Dobra wiadomość jest taka, że nie jest to badanie kłopotliwe. Nie trzeba go robić rano i nie trzeba być na czczo. Warto skontrolować efekty suplementacji po 3 miesiącach, aby ewentualnie skorygować dawkę. 

badanie witaminy D

A jak dobierać dawkę? Dawka dobowa witaminy D powinna być tak dobrana, aby jej stężenie we krwi mieściło się w zakresie 30-50 ng/ml. Po osiągnięciu takiego stężenia i gdy już wiemy, jaka dawka jest dla nas optymalna, możemy wykonywać to badanie raz w roku.

Dowiedz się więcej na temat suplementacji witaminy D

Witamina C

Witamina C obniża poziom cytokin prozapalnych (TNF alfa) i zwiększa przeciwzapalnych (IL-10), dlatego jest ważnym graczem przy zwalczaniu infekcji. Dlatego, jeśli już „złapaliśmy” wirusa, to warto zadbać o suplementację w dawce co najmniej 0,2 g na dobę. Skraca się wówczas czas trwania infekcji, a objawy są łagodniejsze. Taka krótkotrwała suplementacja ma sens. Natomiast profilaktyczne przyjmowanie tej witaminy przez długi czas nie ma niestety sensu. Dlaczego?

Nasz organizm nie jest w stanie zmagazynować tej witaminy, nie jesteśmy w stanie odłożyć jej „na zapas”. Witamina C jest dobrze rozpuszczalna w wodzie, dlatego jej nadmiar wydala się po prostu z moczem. Natomiast jeśli pomimo wszystko przez dłuższy czas suplementujemy duże jej dawki, może to doprowadzić do kamicy nerkowej. Jeśli zależy nam na optymalnym poziomie witaminy C w organizmie, postawmy na warzywa i owoce, tym bardziej, iż jest to witamina dostępna i łatwo przyswajalna. Jeśli spożywamy zalecane 400 g warzyw i owoców dziennie, jej brak nam nie zagrozi. Dlatego niektórzy lekarze i dietetycy zalecają, aby po witaminę C pójść do lokalnego warzywniaka, a nie do apteki. 

Trochę inna sytuacja może zaistnieć, gdy jesteśmy poddawani działaniu przewlekłego stresu. Wówczas rzeczywiście poziom witaminy C w naszym organizmie może być zbyt niski. Jednak wówczas rekomendowanym postępowaniem jest wykonanie badania jej poziomu we krwi, żeby zobaczyć, czy musimy wspomóc się suplementacją i jaką dawką. Zupełnie świadomie możemy również zadbać o jej dostępność z dietą. 

witamina C badanie

Badanie poziomu witaminy C należy wykonać w godzinach porannych i wymagane jest bycie na czczo. 

Zobacz też: Czy można przedawkować witaminę C?

Cynk 

Cynk to bardzo ciekawy pierwiastek. Rzeczywiście odgrywa dużą rolę w utrzymaniu systemu odpornościowego w dobrej kondycji, ale – podobnie jak w przypadku wszystkich innych składników diety, od których zależy dobra odporność – zbyt duża ilość suplementowanego cynku nie podnosi odporności „na zapas”, natomiast może być toksyczna. Optymalny poziom cynku to sprawny układ immunologiczny, sprawne funkcjonowanie ponad 300 enzymów, sprawny metabolizm kwasów nukleinowych i biosynteza białek. Jest to niezwykle ważny pierwiastek, ale gdy jest go za dużo, może być toksyczny i np. paradoksalnie prowadzić do obniżenia poziomu odporności. Może też przyczyniać się do magazynowania β – amyloidu w organizmie, który odpowiedzialny jest za rozwój choroby Alzheimera. Może wreszcie skutkować rozwojem nowotworów – jak uważa prof. J. Lubiński. Dlatego nie warto suplementować cynku bez kontroli, ponieważ może to przynieść więcej szkody niż pożytku. A jak zapewnić sobie odpowiednie ilości cynku w diecie? 

Badanie cynku we krwi

Przede wszystkim należy pamiętać, iż przyswajalność cynku zależy od rodzaju produktu spożywczego. Cynk ze źródeł pochodzenia zwierzęcego (mięso, sery podpuszczkowe) wchłania się lepiej, niż z produktów roślinnych. Zawarte w nich fityniany wiążą się bowiem z jonami cynku, co uniemożliwia ich wchłanianie. Przyswajalność cynku średnio w diecie waha się od 20-40%, natomiast z produktów zbożowych wynosi 10-15%. Pomimo wszystko produkty z pełnego przemiału są cennym źródłem tego pierwiastka, należy tylko mieć świadomość ograniczeń, jakie niesie dieta wegetariańska. 

Poza tym obniżone przyswajanie cynku powodują również inne składniki pokarmowe – błonnik, wapń, żelazo, miedź czy alkohol. W tym kontekście warto sprawdzać skład preparatów multiwitaminowych, jeśli chcemy prowadzić efektywną suplementację. 

Opracowane na podst. Zinc and COVID-19: Basis of Current Clinical Trial Amit Pal 1, Rosanna Squitti 2, Mario Picozza 3, Anil Pawar 4, Mauro Rongioletti 5, Atanu Kumar Dutta 6, Sibasish Sahoo 6, Kalyan Goswami 6, Praveen Sharma 7, Rajendro Prasad 8

Selen

Najbardziej znaną rolą selenu jest jego udział w prawidłowym funkcjonowaniu tarczycy (selen bierze udział w metabolizmie hormonów tarczycy). Warto jednak wiedzieć, iż selen stymuluje również układ odpornościowy, jako antyoksydant chroni nas przed działaniem wolnych rodników. Nasza codzienna dieta rzeczywiście może nie dostarczać odpowiednich ilości tego pierwiastka, dlatego wiele osób suplementuje selen. Niestety selen jest pierwiastkiem o dwóch obliczach – widełki pomiędzy dawką zalecaną a toksyczną są wąskie, dlatego dosyć łatwo go przedawkować. Nasz organizm nie potrafi sobie poradzić z nadmiarem selenu, mogą pojawić się objawy selenozy (zatrucia selenem).

Objawy przedawkowania selenu (selenozy):

  • objawy ze strony przewodu pokarmowego: biegunki, mdłości, czosnkowy oddech  
  • zmęczenie, apatia 
  • wypadanie włosów, łysienie (zamiana siarki na selen w keratynie) 
  • kruchość, łamliwość oraz odbarwienia paznokci 
  • bóle stawów

Jeśli zatem mamy podejrzenia, że brakuje nam selenu, lub chorujemy na choroby tarczycy i chcielibyśmy wspomóc się suplementacją tego pierwiastka, w pierwszej kolejności należy wykonać badanie laboratoryjne, aby sprawdzić, czy w ogóle mamy niedobór selenu. Dawka suplementacyjna powinna być zależna od poziomu niedoboru, a badanie kontrolne należy zaplanować po ok. 3 miesiącach. 

selen badanie

Dowiedz się więcej na temat selenu i jego roli w organizmie

Mikrobiota jelitowa – czy odporność zaczyna się w jelitach?

Jak pisaliśmy wyżej, odporność to bardzo złożony mechanizm naczyń połączonych, dlatego stwierdzenie, iż zaczyna się w jelitach, nie jest precyzyjne. Jednak pewne jest, iż zdrowe jelita odgrywają bardzo ważną rolę w budowaniu odporności. Jedna z tych ról już została wyżej opisana – błona śluzowa jelit to bariera, która chroni organizm przed wnikaniem patogenów z pożywienia. Ale nie tylko istnienie bariery fizycznej odgrywa tutaj rolę. Z błoną śluzową przewodu pokarmowego związana jest integralna część naszego układu immunologicznego – są to skupiska grudek limfatycznych zwane kępkami Peyera. Zawierają między innymi limfocyty B i T, ale także wyspecjalizowane komórki M, które wyławiają antygeny (np. bakterie) ze światła jelita i przekazują innym, wyspecjalizowanym komórkom układu odpornościowego w celu neutralizacji. 

Wreszcie ważną rolę w budowaniu odporności odgrywa mikrobiota jelitowa – zespół bakterii zasiedlających nasz przewód pokarmowy. Jej zadaniem jest koordynacja i stymulacja układu immunologicznego, chroni organizm przed zasiedleniem bakterii patogennych, ale wspomaga naszą odporność również pośrednio – wytwarza witaminy i wspomaga procesy trawienia i wchłaniania. 

floragen baner badanie mikrobioty genetycznej

Jak zadbać o mikrobiotę jelitową? Tutaj również zdrowa dieta to podstawa – warzywa, owoce, kiszonki – to wszystko lubią nasze jelita. Nie nadużywajmy antybiotyków – mikrobiota jelitowa po antybiotykoterapii odbudowuje się kilka tygodni, czasem nawet kilka miesięcy. 

Na skład mikrobioty jelitowej mogą mieć wpływ różne czynniki – warto to wziąć pod uwagę, dbając o swoją odporność:

  • dieta redukcyjna, spożywanie produktów przetworzonych 
  • stosowanie leków – nie tylko antybiotyków, ale również niesteroidowych leków przeciwzapalnych (tzw. NLPZ) np. aspiryny (kwasu acetylosalicylowego), ibuprofenu, diklofenaku) oraz inhibitorów pompy protonowej (pisaliśmy już o nich wyżej), np. omeprazolu, pantoprazolu – leków powszechnie stosowanych w celu zwalczenia tzw, zgagi, czyli refluksu przełykowo-żołądkowego
  • przewlekły stres, brak ruchu, palenie papierosów, alkohol

Jak pokazują obserwacje z pandemii COVID-19, skład mikrobioty jelitowej zmienia się również pod wpływem wirusa SARS-CoV-2. 

Jak wzmocnić układ immunologiczny poprzez suplementację?

Suplementy diety są dostępne w aptece, z tego powodu wiele osób sądzi, iż są tak samo kontrolowane, jak leki i służą temu samemu celowi. Jednak definicja suplementu mówi, iż jest to „środek spożywczy, którego celem jest uzupełnienie diety”, zatem nie zastąpią zdrowego trybu życia oraz nie służą do leczenia. Nie są również tak kontrolowane, jak leki, prawo nie wymaga, aby przy ich rejestracji producent okazywał dokumentację, która udowadnia jakość, skuteczność lub bezpieczeństwo stosowania. W praktyce wystarczy deklaracja na opakowaniu, co zawiera suplement oraz należy dostarczyć wzór opakowania (sic!) Głównemu Inspektoratowi Sanitarnemu.

Zaufanie do suplementów diety i  ich popularność wynika w znacznej mierze z tego, iż aż 45%  nas jest przekonanych, iż suplementy diety są testowane pod kątem skuteczności, a aż 43% wierzy, że podlegają takiemu samemu nadzorowi jak leki. Dlatego w praktyce warto mieć ograniczone zaufanie do tych specyfików, zwłaszcza jeśli kupujemy je w internecie. Kiedy warto po nie sięgnąć? Kiedy mamy rzeczywiście niedobory potwierdzone badaniami. A jakie suplementy wybierać? Jeśli już musimy je zażywać, to wybierajmy specyfiki produkowane przez znane firmy farmaceutyczne. Wówczas minimalizujemy ryzyko, iż stosujemy nieszkodliwe placebo. Jednak na co dzień nie warto tego robić – starajmy się jeść dużo warzyw i owoców, a także  spożywać zrównoważone posiłki. 

Jakich suplementów zdecydowanie nie warto przyjmować? Preparatów multiwitaminowych, które zawierają wiele składników (witamin i minerałów). Dawki suplementów w takich preparatach są na ogół bardzo niewielkie – jeśli mamy duże niedobory trudno je takimi preparatami uzupełniać. Poza tym zawartość wielu minerałów nie gwarantuje optymalnego ich wchłaniania. Część z nich osłabia wchłanianie innych substancji odżywczych, co powoduje, że ich przyswajalność jest jeszcze mniejsza. Preparaty multiwitaminowe to zdecydowanie przeceniana grupa produktów, jeśli już musimy używać suplementów diety, róbmy to w sposób celowany. 

Podsumowanie – jak dbać o odporność? 

Nasz organizm jest przystosowany do tego, aby zwalczać szkodliwe dla niego cząstki – drobnoustroje, alergeny, substancje toksyczne. Dobrostan układu immunologicznego, podobnie jak wszystkich układów w naszym ciele, zależy od wielu czynników, ale decydujący wpływ na jego kondycję ma zdrowy tryb życia (sen, rozładowywanie stresu, brak używek). Jednym z ważniejszych dla optymalnej odporności czynników jest zrównoważona dieta, która dostarcza potrzebnych składników odżywczych. Kluczowe składniki diety, które mają wpływ na naszą odporność to witamina D, cynk, selen, żelazo oraz kwasy omega-3. Witamina C ma znaczenie w czasie aktywnej infekcji, należy pamiętać również o tym, aby utrzymywać w dobrej kondycji naszą mikrobiotę jelitową. Jeśli podejrzewamy, iż mamy niedobory, najpierw skorygujmy swoje nawyki żywieniowe oraz zróbmy badanie. Dopiero potwierdzenie niedoboru w laboratorium może być sygnałem do rozpoczęcia suplementacji. 

Suplementacja „na wszelki wypadek” nie wpływa pozytywnie na stan zdrowia, nie odgrywa żadnej roli w budowaniu odporności. Natomiast niekontrolowana suplementacja niektórych składników odżywczych może prowadzić do przekroczenia ich bezpiecznych poziomów w organizmie oraz niesie niebezpieczeństwo przedawkowania (np. cynk, selen, itp.). 

 

Jak wykonać badania krwi bez wychodzenia z domu?

Zespół ALAB laboratoria
-
0
Jak wykonać badania krwi bez wychodzenia z domu?

Jesteś bardzo zapracowany i trudno znaleźć Ci czas na wykonanie badań w przychodni? Pobieranie krwi jest dla Ciebie stresujące, a oczekiwanie w kolejce tylko nasila Twój strach? Idealnym rozwiązaniem dla Ciebie może być pobranie krwi w domu – poznaj szczegóły usługi ALAB w domu.

Regularne badania laboratoryjne krwi umożliwiają wczesne wykrycie wielu nieprawidłowości i chorób w ich początkowym, często bezobjawowym stadium rozwoju. Choć świadomość na ten temat rośnie, wielu z nas zniechęca myśl o porannej wycieczce do przychodni na pobranie krwi, co może wiązać się ze stresem i koniecznością oczekiwania w kolejce. Ponadto dla osób starszych, przewlekle chorych bądź o ograniczonej mobilności podobna wyprawa może stanowić duże wyzwanie, czasem wręcz ponad ich siły. Rozwiązaniem wszystkich powyższych problemów jest pobranie krwi w domu bądź innym miejscu wskazanym przez Pacjenta.

baner alab w domu

Pobranie krwi w domu – krok po kroku

ALAB w domu to możliwość zamówienia wizyty mobilnej pielęgniarki, która w umówionym terminie przyjedzie pod wskazany adres i na miejscu pobierze krew do badań laboratoryjnych. Pielęgniarka podczas wizyty może też pobrać wymaz na badanie w kierunku obecności wirusa SARS-CoV-2, a także odebrać od Pacjenta przygotowane wcześniej próbki innych materiałów do analizy, np. moczu. Usługa ALAB w domu jest obecnie dostępna w Warszawie, Rzeszowie, Katowicach i Wrocławiu.

Jak to zrobić?

  • Zastanów się, jakie badania krwi chcesz wykonać – jeśli nie masz listy zleconej przez lekarza, możesz skorzystać z katalogu badań ALAB laboratoria. Zwróć uwagę, że niektóre badania ze względu na wymagania dotyczące specjalnych warunków pobrania mogą być niemożliwe do wykonania w domu. Pełną listę takich badań znajdziesz TUTAJ.
  • Wejdź na stronę sklepu internetowego, wybierz interesujące Cię badania i dodaj je do koszyka. Następnie wybierz opcję „ALAB w domu” oraz miasto, na którego terenie chcesz wykonać pobranie.

LUB

  • Zadzwoń pod numer +48 22 308 98 98 – podczas rozmowy z konsultantem ustalicie miejsce, termin i godzinę pobrania. Konsultant potwierdzi też, czy badania, którymi jesteś zainteresowany są możliwe do zrealizowania w ramach usługi.
  • Pamiętaj o prawidłowym przygotowaniu do badań:
    • unikaj wysiłku fizycznego na 24 godzin przed badaniem
    • zadbaj o całonocny wypoczynek i regenerację
    • bądź na czczo – ostatni posiłek powinieneś spożyć najpóźniej 12 godzin przed badaniem
    • rano, przed pobraniem możesz wypić szklankę niegazowanej wody
    • godzinę przed badaniem nie pal papierosów, nie zażywaj używek
    • 15 minut przed badaniem odpocznij i zrelaksuj się w pozycji siedzącej

Jeśli przyjmujesz na stałe leki, insulinę, suplementy diety – pamiętaj, by przed pobraniem poinformować o nich pielęgniarkę.

Jeśli chcesz wykonać badania, które wymagają innego materiału niż krew (np. mocz, kał), pamiętaj, by w momencie wizyty mieć już odpowiednio przygotowaną próbkę i przekazać ją pielęgniarce.

  • W umówionym terminie pielęgniarka przyjedzie pod wskazany adres i pobierze od Ciebie krew do badania, która następnie zostanie przetransportowana do laboratorium. Za badania i usługę pobrania zapłacisz kartą podczas wizyty – pielęgniarka będzie miała ze sobą terminal płatniczy.
  • Wyniki badań odbierzesz przez internet, korzystając z zakładki Wyniki Online.

Jakie są zalety pobierania krwi w domu?

Możliwość zamówienia wizyty mobilnej pielęgniarki to przede wszystkim duża oszczędność czasu. Odpada konieczność dojazdu do punktu bądź przychodni. Nie trzeba też czekać w kolejce, co bywa irytujące, gdy np. spieszysz się do pracy.

Osobom, które boją się pobierania krwi lub martwią się możliwością omdlenia w trakcie lub po pobraniu, może być łatwiej zapanować nad stresem w domowym otoczeniu.

Wygodę takiego rozwiązania docenią osoby, którym z różnych powodów trudno opuszczać dom – ludzie starsi, przewlekle chorzy, o ograniczonej sprawności ruchowej. W przypadku usługi ALAB w domu jedynym wysiłkiem jest umówienie pobrania w domu i odpowiednie przygotowanie do badań.

Pobieranie krwi w domu jest nie tylko wygodne, ale także bezpieczne. Mobilna pielęgniarka jest wyposażona w specjalistyczny sprzęt oraz wymagane środki bezpieczeństwa. Oddając krew do badań bez wychodzenia z domu unikamy ekspozycji na drobnoustroje obecne w przestrzeni publicznej. Jest to szczególnie ważne w przypadku osób z obniżoną odpornością, przyjmujących leki immunosupresyjne np. po przeszczepie.

Pobranie krwi w domu może być też dobrym rozwiązaniem, gdy Pacjentem jest dziecko. Wizyta domowa może być mniej stresująca zarówno dla niego, jak i rodziców. W ramach usługi ALAB w domu możliwe jest domowe pobranie krwi u dzieci od 5-tgo roku życia.

Ile kosztuje pobranie krwi w domu Pacjenta?

Koszt pobrania krwi w domu lub innym, dowolnie wskazanym adresem w ramach usługi ALAB w domu może się różnić w zależności od miasta i liczby osób, u których jest wykonywane pobranie. Informacje o aktualnych cenach znajdziesz na stronie ALAB w domu.

COVID-19 – monitorowanie stanu zdrowia po zakończeniu choroby

Agata Strukow
-
0
COVID-19 – monitorowanie stanu zdrowia po zakończeniu choroby

COVID-19 jest chorobą, która u wielu pacjentów niestety nie kończy się wraz z zakończeniem infekcji wirusowej i ujemnym wynikiem testu. Badania wskazują, iż ok. 10-40% pacjentów po chorobie zmaga się z tzw. long-COVID, czyli zespołem objawów utrzymujących się długo po zwalczeniu samej infekcji. W tej grupie są również osoby, które do tej pory nie miały żadnych problemów zdrowotnych a samą chorobę przeszły łagodnie lub nawet bezobjawowo. Z tego powodu ozdrowieńcy powinni monitorować swój stan zdrowia, wykonując badania – w tym badania laboratoryjne. Które z nich warto wykonać i dlaczego?

Czym jest long-COVID?

Long-COVID to zespół objawów (lub utrzymujący się jeden objaw), który rozwija się u dużej części pacjentów – ozdrowieńców, po przejściu COVID-19. Szacuje się, iż może dotyczyć do 40% osób, które przeszły chorobę.

najczęstsze objawy long COVID

Najczęściej zgłaszane objawy long-COVID to:

  • zaburzenia w układzie nerwowym: zaburzenia pamięci i koncentracji (mgła mózgowa), zaburzenia snu (np. bezsenność), stany depresyjne, zespół stresu pourazowego, zmęczenie, bóle głowy, zaburzenia węchu i smaku, udar mózgu
  • problemy z sercem: bóle w klatce piersiowej, kołatania serca, zawał sera
  • uszkodzenie płuc: duszność (nawet przy wykonywaniu zwykłych czynności życiowych), kaszel, niewydolność płuc, zator płuc
  • problemy ze strony przewodu pokarmowego: bóle brzucha, nudności, biegunki, brak apetytu
  • inne: wysypka, bóle stawów i mięśni, szum w uszach, powikłania zatorowe-zakrzepowe, lęk przed ponownym zachorowaniem.

Niektóre dane wskazują, iż do wystąpienia powikłań po COVID-19 predysponują: starszy wiek, płeć żeńska, współistniejąca astma, ból w klatce piersiowej, duszność w trakcie COVID-19.

W praktyce należy podkreślić, iż problem może dotyczyć każdego. Dane z Wielkiej Brytanii, opracowane na podstawie rzeczywistych ankiet prawie 352 tys. osób, pokazały, że long-COVID najczęściej występował w grupie wiekowej 35-69 lat, u kobiet z chorobami przewlekłymi, które ograniczają ich codzienną aktywność.

W jakim czasie po przechorowaniu ujawnia się long-COVID?

U niektórych pacjentów objawy choroby przechodzą od razu w zespół pocovidowy, utrzymując się przez kilkanaście tygodni pomimo zwalczenia wirusa. U ok. 70% pacjentów w Wlk. Brytanii zachorowanie na COVID-19 nastąpiło co najmniej 12 tygodni przed wystąpieniem powikłań po COVID, a u 40% nawet rok wcześniej. Z kolei dane zbierane przez Uniwersyteckie Centrum Medyczne w Moguncji (Niemcy) w tak zwanym Gutenberg Health Study wykazują, iż nawet 30% osób z zespołem post-COVID przeszło zakażenie zupełnie bezobjawowo, fakt przejścia infekcji został potwierdzony badaniem serologicznym krwi.

Jaka jest przyczyna powikłań zdrowotnych po COVID-19?

W chwili obecnej nie znamy przyczyny rozwoju powikłań po infekcji COVID-19. Jedną z rozważanych teorii jest nadmierna reakcja zapalna organizmu, w tym zapalenie naczyń. Inna teoria sugeruje, że w ciele ozdrowieńca uaktywniają się przetrwałe fragmenty wirusa, analogicznie jak to się dzieje w przypadku opryszczki. Jest prawdopodobne, że u wielu pacjentów przyczyną powikłań po COVID-19 jest nakładanie się na siebie kilka czynników, powodujących tak szerokie spektrum problemów.

Skąd wiadomo, że wystąpił u mnie long-COVID?

Wystąpienie zespołu powikłań po chorobie COVID-19 często nie jest kojarzone z przejściem infekcji. U tych pacjentów często na początku podejrzewa się inne choroby, np. cukrzycę, niedoczynność tarczycy (zmęczenie) czy niedokrwistość z niedoboru żelaza. W Polsce już blisko 5,5 mln osób przechorowało COVID-19 (liczba oficjalnie zarejestrowanych przypadków – stan na luty 2022) a szacuje się, iż drugie tyle przeszło infekcję, nie wykonując testu, dlatego w przypadku pojawienia się objawów opisanych na początku artykułu należy brać pod uwagę zespół pocovidowy i wykonać u takich pacjentów badania laboratoryjne, które pozwolą wskazać przyczynę dolegliwości oraz ocenić wydolność zagrożonych narządów.

Jakie badania laboratoryjne należy wykonać po przejściu COVID-19?

Badania, które należy wykonać, aby sprawdzić stan zdrowia pacjenta po COVID-19 obejmują ocenę stanu kilku ważnych narządów, oraz pozwalają wykryć i monitorować ewentualne powikłania.

  • morfologia – wskazuje ogólny stan zdrowia oraz pokazuje przedłużający się stan zapalny (podwyższony poziom leukocytów)
  • d-dimery – COVID-19 sprzyja aktywacji układu krzepnięcia, uszkodzeniu śródbłonka naczyń krwionośnych i tworzeniu się zakrzepów. Konsekwencją zakrzepicy może być udar mózgu, zawał serca lub zator płuc. Oznaczenie stężenia d-dimerów pomaga w rozpoznaniu zakrzepicy, niski poziom d-dimerów pozwala z dużym prawdopodobieństwem wykluczyć występowanie problemów zatorowo-zakrzepowych, ponieważ u osób zdrowych występują one w ilościach śladowych.
  • cholesterol – wysoki poziom cholesterolu sprzyja występowaniu miażdżycy, zwiększa ryzyko powstania zakrzepów. Dlatego u pacjentów po infekcji COVID-19 bardzo ważne jest, aby poziom cholesterolu utrzymywać w normie.
  • kreatynina w surowicy – jest parametrem umożliwiającym ocenę funkcji nerek
  • aminotransferaza alaninowa (ALT) – umożliwia ocenę funkcji wątroby
  • glukoza na czczo – cukrzyca jest chorobą, która sprzyja występowaniu ciężkiego przebiegu COVID-19 oraz powikłań po tej chorobie. Niewyrównana cukrzyca jest również czynnikiem zwiększonego ryzyka wystąpienia zakrzepów. Dlatego ważne jest, aby mieć świadomość, czy chorujemy na cukrzycę (na dziś w Polsce ok. 1 mln osób nie jest świadoma, iż ma podwyższony poziom glukozy we krwi) oraz ją kontrolować.
  • witamina D – u osób, które przechorowały COVID-19 ważny jest prawidłowy poziom witaminy D, ponieważ jej niedobór zwiększa ryzyko długotrwałego utrzymywania się objawów po chorobie. Dlatego badanie powinno się znaleźć w panelu badań po infekcji COVID-19.
  • p/c przeciwko wirusowi SARS-CoV-2 w klasie IgG – ich obecność we krwi świadczy o przebytym kontakcie z wirusem lub jest informacją, jak organizm zareagował na szczepienie. Wysokie miano przeciwciał to wskazówka, iż ryzyko ponownego zachorowania jest mniejsze.

Wszystkie powyższe badania rekomendowane po COVID-19 można znaleźć w pakietach badań ALAB laboratoria.

Rehabilitacja po COVID-19

Postępowanie z osobą, która przechorowała COVID-19 i ma powikłania, zależy od ich rodzaju oraz stopnia ich nasilenia. Wielu pacjentów przechodzi rehabilitację po chorobie, której celem jest pomoc w odzyskaniu sprawności i wydolności fizycznej. Rehabilitacja obejmuje wiele aspektów, np. ćwiczenia oddechowe, tlenoterapię, inhalacje, kinezyterapię. Niektórzy pacjenci powinni być objęci opieką psychologa. Należy pamiętać, że wsparcie psychologiczne ma duże znaczenie dla procesu odzyskiwania równowagi po ciężkiej chorobie.

Zachęcamy do obejrzenia webinarium na temat problemów, z jakimi zmagają się ozdrowieńcy

OMICRON – gorący temat w trakcie piątej fali zakażeń SARS-CoV-2

Elwira Zawidzka
-
0
OMICRON – gorący temat w trakcie piątej fali zakażeń SARS-CoV-2

Trwa piąta fala pandemii w Polsce. Osiągamy rekordy dziennych zakażeń, rozprzestrzenianie koronawirusa jest dużo szybsze niż do tej pory. Przyczyną takiej sytuacji jest w dużej mierze nowa mutacja wirusa SARS-CoV-2, której nadano nazwę Omicron.

Warianty genetyczne wirusa SARS-CoV-2

Od chwili pierwszych wzmianek o nowym koronawirusie 2019-nCoV i nadania mu ostatecznej nazwy SARS-CoV-2, trwają badania nad poznaniem jego natury. Jedną z charakterystycznych cech wirusa okazała się skłonność do mutowania. Powstawanie nowych wariantów genetycznych jest sposobem wirusa na przetrwanie w środowisku. Zmiany spowodowane mutacjami mają wpływ na zakaźność koronawirusa, odpowiedź immunologiczną organizmu oraz objawy chorobowe pojawiające się w przebiegu COVID-19.

Eksperci WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) zaproponowali podział wariantów wirusa SARS-CoV-2 na grupy. Największy niepokój powodują mutanty zaliczone do wariantów wzbudzających obawy (VOC – Variant of Concern. Wyróżniają się one spośród innych koronawirusów, będących w strefie zainteresowania, szybszą transmisją lub wyższą zakaźnością. Mogą też prowadzić do niekorzystnych dla człowieka zmian w epidemiologii choroby COVID-19.

Tabelka z wariantami SARS-CoV-2 z grupy VOC

Omicron – nowy wariant wirusa SARS-CoV-2

Wariant Omicron został zgłoszony do WHO  w listopadzie 2022 r. po stwierdzeniu pierwszych przypadków w RPA i Bostwanie. W Polsce wykrycie mutacji charakterystycznych dla nowego wariantu potwierdzono po raz pierwszy w połowie grudnia 2022 r.

Wariant Omicron charakteryzuje się bardzo dużą liczbą mutacji w stosunku do oryginalnego wirusa SARS-CoV-2. W jego genomie wykryto 50 mutacji, w tym 32 w obrębie białka kolca S, stanowiącego główny cel dla przeciwciał neutralizujących, istotnych w odpowiedzi immunologicznej. Od momentu zidentyfikowania nowego wariantu trwają badania nad wpływem mutacji na łatwość rozprzestrzeniania się koronawirusa i jego zakaźność oraz badania nad skutecznością aktualnie stosowanych szczepionek. Pojawia się coraz więcej informacji, ale nasza wiedza na temat wariantu Omicron jest jeszcze niewystarczająca, aby formułować ostateczne wnioski.

Omicron – co dzisiaj o nim wiemy?

W porównaniu do innych wariantów wirusa SARS-CoV-2 Omicron:

  • rozprzestrzenia się  znacznie szybciej, stając się w niespotykanie krótkim czasie wariantem dominującym  w wielu krajach świata,
  • jest bardziej zakaźny – francuscy naukowcy wykazali, że może być bardziej zakaźny od wariantu Delta nawet o 105%,
  • powoduje szybsze pojawienie się pierwszych objawów zakażenia, średnio po trzech dniach,
  • atakuje głównie górne drogi oddechowe
  • powoduje łagodniejszy przebieg COVID-19 – przy lekkich objawach, choroba ustępuje po kilku dniach do 2 tygodni; ryzyko hospitalizacji wg danych brytyjskich zmniejsza się o 50-70%

Wariant Omicron – wczesne objawy COVID-19

Objawy chorobowe wywoływane przez wariant Omicron różnią się od tych, które dominowały na początku pandemii. Charakterystyczne dla oryginalnego wirusa SARS-CoV-2 i pierwszych wariantów były: kaszel, temperatura oraz utrata węchu i smaku, co jest rzadko spotykane przy zakażeniu koronawirusem Omicron.

COVID-19 wywołany przez wariant Omicron najczęściej przypomina zwykłe przeziębienie. Charakterystyczne dla wczesnego stadium choroby są:

  • drapanie w gardle
  • ból dolnej części pleców
  • katar
  • kichanie
  • ból głowy
  • zmęczenie
  • nocne poty
  • bóle ciała

Objawy mogą pojawić się nawet dwa dni po zakażeniu, co wskazuje na to, że wirus ma znacznie krótszy czas inkubacji w porównaniu do innych wariantów, dla których średni czas wynosi 5-7 dni.

Mimo że w większości wypadków objawy wywoływane przez Omicron są łagodne, należy pamiętać, że zakażenie może prowadzić u niektórych osób (osoby starsze, z przewlekłymi schorzeniami, nieszczepione) do ciężkiego przebiegu.

Warto wiedzieć, że:

U osób w pełni zaszczepionych zakażenie wirusem SARS-CoV-2 jest bezobjawowe lub infekcja jest łagodniejsza, a choroba COVID-19 trwa krócej.

diagnostyka covid-19 baner

Diagnostyka laboratoryjna COVID-19 w ALAB laboratoria – wykrywanie zakażenia

Do potwierdzenia aktywnego zakażenia wirusem SARS-CoV-2 służą obecnie rekomendowane przez  Światową Organizację Zdrowia (WHO) dwa rodzaje testów: testy genetyczne oraz testy antygenowe.

W ALAB laboratoria obydwa rodzaje testów wykonywane są przez wykwalifikowany personel medyczny. Materiał pobierany jest w Punktach Pobrań o podwyższonym reżimie sanitarnym.

Testy genetyczne

Stosowane przez nas testy genetyczne (sprawdź szczegóły badania w sklepie) opierają się na metodzie Real-Time RT-PCR (ang. reverse transcription–polymerase chain reaction) i są zgodne z obowiązującymi na terenie Polski rekomendacjami NIZP-PZH w zakresie diagnostyki molekularnej SARS-CoV-2. W badaniu wykrywany jest materiał genetyczny wirusa SARS-CoV-2. Próbką do badania jest wymaz z nosogardzieli lub ślina. Wynik dodatni testu potwierdza zakażenie, natomiast wynik ujemny wyklucza. Badanie genetyczne jest najczulszym sposobem wykrywania zakażenia.

Testy antygenowe

Testy antygenowe (sprawdź szczegóły badania w sklepie) wykrywają fragmenty białek charakterystyczne dla koronawirusa. Badanie jest stosowane w początkowej fazie choroby, kiedy wirusy intensywnie namnażają się, a u pacjenta pojawiają się pierwsze objawy. Testy mogą wykryć zakażenie również na 1-3 dni przed wystąpieniem symptomów infekcji.

W ALAB stosujemy testy antygenowe o parametrach przewyższających dopuszczone przez WHO minimalne kryteria.

  • Kryteria WHO – czułość ≥ 80%, swoistość powyżej 97%
  • Testy w ALAB – czułość testów  ˃ 96%, a swoistość ˃ 99%.

Materiałem do badania są wymazy z nosogardzieli lub ślina. Wynik dodatni z bardzo dużym prawdopodobieństwem potwierdza zakażenie. Wynik ujemny, przy przesłankach świadczących o możliwości choroby (objawy, sytuacja epidemiologiczna) wymaga potwierdzenia testem genetycznym. Stosowane w ALAB laboratoria testy antygenowe znajdują się na liście Komisji Europejskiej – EU HSC (EU Health Security Committe).

Jakość badań wykonywanych w kierunku COVID-19 w ALAB laboratoria

Testy COVID-19 w ALAB:

  • posiadają wysokie parametry czułości i swoistości,
  • są znakowane certyfikatem IVD CE,
  • przed wprowadzeniem do rutynowej diagnostyki zostały ocenione przez ekspertów ALAB,
  • wykrywają zakażenie różnymi wariantami wirusa SARS-CoV-2, w tym wariantu Omicron.

Chcesz wiedzieć więcej? Zobacz też:

Wypowiedzi ekspertów znajdziecie na kanale ALAB laboratoria na YouTube.

Postaw na zdrowe jelita!

Agata Strukow
-
0
Postaw na zdrowe jelita!

Od kilkunastu lat nasz przewód pokarmowy, a konkretniej jelita, cieszą się dużym zainteresowaniem środowiska naukowego i medycznego. Mikrobiom, mikrobiota, „jelita to drugi mózg” – te określenia na dobre zadomowiły się w naszym języku. Wiele osób zdaje sobie sprawę z faktu, iż dbając o swoje jelita, dbają w istocie o cały swój organizm. Dlaczego mikrobiota jest tak ważna? Jak zapewnić jej sprawne funkcjonowanie? Na te wszystkie pytania postaramy się odpowiedzieć w poniższym artykule.

Czym jest mikrobiota i jaką funkcję pełni mikrobiota jelitowa?

Mikrobiota człowieka to zespół mikroorganizmów zasiedlających przewód pokarmowy, górne drogi oddechowe, skórę, czy pochwę. Mikrobiota jelitowa to drobnoustroje zamieszkujące nasz przewód pokarmowy, od jamy ustnej po jelito grube. W ciągu ostatnich kilkunastu lat nasza wiedza o roli mikrobioty jelitowej bardzo się poszerzyła, chociaż nadal nie wielu rzeczy nie wiemy i czekamy na dalsze badania.

Faktem jest, że mikrobiota i jelita to podstawa zdrowia fizycznego i psychicznego człowieka. Od dobrego funkcjonowania tego elementu zależy:

  • prawidłowe trawienie i wchłanianie ważnych składników odżywczych oraz perystaltyka jelit
  • sprawne funkcjonowanie układu immunologicznego – nasza odporność to w dużej mierze właśnie jelita
  • prawidłowe funkcjonowanie osi jelita-mózg, w tym produkcja neuroprzekaźników (np. serotoniny) oraz wpływ na układ neuroendokrynny

Od czego zależy sprawne funkcjonowanie jelit i mikrobioty jelitowej? Co to jest dysbioza?

Wszystkie ilościowe i jakościowe zaburzenia w obrębie mikroflory jelitowej określane są jako dysbioza, która zaburza sprawne funkcjonowanie jelit. Zaburzenia te mogą obejmować:

  • obniżenie ogólnej ilości bakterii
  • zwiększenie ilości bakterii chorobotwórczych
  • zmniejszenie ilości bakterii ochronnych i immunostymulujących

Jakie czynniki wpływają na mikrobiom jelitowy? Co może wywołać dysbiozę?

Współczesny tryb życia nie sprzyja dobrostanowi naszych jelit i niestety bardzo wiele czynników wpływa na zaburzenia funkcjonowania mikrobioty. Są to:

  • dieta – diety redukcyjne, dieta z dużą ilością produktów wysokoprzetworzonych, diety nieprawidłowo zbilansowane
  • tryb życia – przewlekły stres, brak aktywności fizycznej, palenie papierosów, alkohol
  • dolegliwości i choroby przewlekłe (zespół jelita nadwrażliwego, nieswoiste choroby zapalne jelit, choroby autoimmunologiczne – alergia, astma, cukrzyca, choroby tarczycy, RZS, otyłość, choroby układu nerwowego – depresja itp.)
  • leki – antybiotyki, leki przeciwzapalne (kwas acetylosalicylowy, ibuprofen, naproksen, dikolfenak), inhibitory pompy protonowej stosowane przy takich dolegliwościach jak: zgaga, refluks, choroba wrzodowa żołądka – omeprazol, pantoprazol; leki antydepresyjne, psychotropowe, psychotyczne.

Jak dbać o zdrowe jelita? Zbadaj się!

Podstawą dbałości o zdrowe jelita jest oczywiście zdrowy tryb życia, zdrowa dieta oraz zapobieganie chorobom. Niestety nie zawsze jest to możliwe i czasem, pomimo naszych wysiłków, zaczynamy cierpieć na dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Jeśli podejrzewamy, iż przyczyną może być dysbioza, zazwyczaj sięgamy po probiotyki, które nie zawsze okazują się dobrym rozwiązaniem. Dlaczego? Ponieważ nie wszystkie dolegliwości występujące w okolicach brzucha wywołane są problemami z mikrobiotą. Bóle brzucha to jeden z najczęstszych objawów, z którymi pacjenci zgłaszają się do lekarza. Najpierw zawsze należy wykluczyć poważniejsze przyczyny. Z tego powodu jednym z ważnych czynników dbałości o zdrowe jelita w przypadku występujących dolegliwości, ale również profilaktycznie, powinna być wizyta u lekarza i/lub badania diagnostyczne.

Współczesne laboratorium oferuje bogate portfolio badań, które pomagają w wykrywaniu przyczyn bólów brzucha i innych towarzyszących im objawów.

Od czego zacząć wizytę w laboratorium? Jakie mogą być kolejne kroki?

Pakiet ZDROWE JELITA

Gdy odczuwamy dolegliwości brzuszne, często martwimy się, czy nie są to objawy poważniejszych chorób jelit, np. nieswoistych chorób zapalnych lub nawet nowotworów. Pakiet ZDROWE JELITA zawiera trzy bardzo ważne badania laboratoryjne, które pomogą we wskazaniu, czy potrzebna jest dalsza diagnostyka w tym kierunku, czy nasze dolegliwości rzeczywiście są związane z zaburzeniami funkcjonalnymi.

  • kalprotektyna – marker stanu zapalnego jelita, którego stężenie wzrasta w przypadku zmian zapalnych lub nowotworowych. U osób zdrowych wykrywa się ją jedynie w śladowych ilościach. Badania pokazują, że stężenie kalprotektyny dobrze koreluje z nasileniem stanu zapalnego w obrębie jelit. Z tego względu jest przydatna we wstępnej diagnostyce nieswoistych zapaleń jelit. Wynik badania w zakresie wartości referencyjnych pozwala na rezygnację z dalszej, inwazyjnej diagnostyki (np. kolonoskopii). Natomiast wysoki poziom kalprotektyny jest bezwzględnym wskazaniem do wizyty u lekarza specjalisty.
  • wykrywanie krwi utajonej w kale – badanie przesiewowe wykrywające krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, które może być spowodowane polipami lub nowotworami jelita grubego. Należy pamiętać, iż wynik dodatni nie musi być związany z wystąpieniem nowotworu. Zawsze jednak trzeba skonsultować go z lekarzem w celu dalszej diagnostyki. Badanie powinno być wykonywane raz w roku, zwłaszcza przez osoby po 45 r.ż. Ważne: Materiał do badania powinien być pobrany z różnych miejsc.  Testu nie wykonuje się podczas: menstruacji, leczenia stomatologicznego, krwawień z żylaków odbytu, krwawień z dziąseł. Rekomenduje się, aby badanie było wykonane trzykrotnie. Zatem po otrzymaniu wyniku badania w pakiecie, badanie krwi utajonej w kale powinno być wykonane jeszcze dwa razy.
  • kał badanie ogólne i ocena resztek pokarmowych – badanie przesiewowe pomagające w wykryciu zaburzeń występujących w przewodzie pokarmowym. Ocena resztek pokarmowych uzupełnia badanie ogólne kału i pozwala na ocenę sprawności procesów trawienia i wchłaniania w jelitach.

Pakiet ZDROWE JELITA w ALAB laboratoria <<- sprawdź szczegóły!

Pakiet OCENA MIKROFLORY JELITOWEJ

 Jeśli badania wykluczą istnienie chorób zapalnych jelit lub nowotworów, jedną z dalszych przyczyn pojawiających się dolegliwości może być dysbioza. W ALAB laboratoria dysponujemy kilkoma badaniami, które pomagają zdiagnozować dysbiozę.

Pakiet OCENA MIKROFLORY JELITOWEJ składa się z dwóch badań, które wykonywane są z moczu:

  • Organix Gastro – pośredni test dysbiozy – badanie pozwala ocenić skład mikroflory jelitowej na podstawie oznaczenia zawartości 12 kwasów organicznych będących metabolitami bakterii zasiedlających przewód pokarmowy. Ocena ilości tych związków w badanym materiale jest źródłem istotnych informacji na temat nieprawidłowej flory bakteryjnej zasiedlającej jelita, w tym: drożdżaków, bakterii beztlenowych, bakterii zasiedlających jelito cienkie.                                                                                     

Badanie Organix Gastro wykonuje się bardzo czułą metodą spektometrii mas, która może pokazuje nieprawidłowości na wczesnym ich etapie. Dodatkowo badanie daje nam informację o zaburzeniach, które mogą mieć miejsce w jelicie cienkim, co jest utrudnione w przypadku badań wykonywanych z kału.

  • Glifosat – test ocenia poziom herbicydów w moczu, które mają negatywny wpływ na mikrobiotę jelitową człowieka. Glifosat wykazuje działanie antybiotyczne, szczególnie przeciwko bakteriom mlekowym, bifidobakteriom i Enterococcus faecalis. Co więcej, przy obserwowanej wrażliwości na glifosat dochodzi do zmniejszenia ilości ochronnych bakterii w jelicie człowieka. Konsekwencją jest pogorszenie odporności na bakterie chorobotwórcze, w szczególności Clostridia i Salmonella. Dlatego podwyższony poziom glifosatu w organizmie sprzyja powstaniu dysbiozy.

Badania w pakiecie wykonywane są z moczu, a materiał do badania należy przynieść do Punktu Pobrań w dwóch oddzielnych pojemnikach. Organix Gastro wymaga specjalnego zestawu do pobrania próbki, w przypadku badania glifosatu wystarczy zwykły pojemnik na mocz. Więcej informacji o przygotowaniu znajdziesz w szczegółach badań.

Pakiet OCENA MIKROFLORY JELITOWEJ w ALAB laboratoria <<- sprawdź szczegóły!

FLORAGEN

To nowatorska diagnostyka dysbiozy jelitowej, polegająca na badaniu genetycznego profilu bakteryjnego jelit. Badanie oznacza 48 markerów, jego wynikiem jest informacja o tym, czy pacjent cierpi na dysbiozę, czy nie. Pozwala również na ocenę funkcji mikrobioty jelitowej. Więcej informacji o badaniu znajdziesz na stronie badaniedysbiozy.pl

Badanie FLORAGEN w ALAB laboratoria <<- sprawdź szczegóły!

Test nietolerancji glukozy (SIBO) – wodorowy test oddechowy

Inną przyczyną istnienia dolegliwości może być Small Intestinal Bacterial Overgrowth (SIBO), czyli zespół przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim. Polega na pojawieniu się i rozroście w jelicie cienkim bakterii, które normalnie bytują w jelicie grubym. Zdarzają się również przypadki przerostu gatunków, które zazwyczaj występują w jelicie cienkim w bardzo niewielkiej ilości. Wykonanie testu w kierunku SIBO jest ważnym elementem i uzupełnieniem diagnostyki, zwłaszcza u pacjentów, u których nie wykryto dysbiozy badaniem z kału.

Diagnostyka SIBO polega na wykonaniu wodorowego testu oddechowego. Informacje o przygotowaniu znajdziesz w szczegółach badania.

Test nietolerancji glukozy (SIBO) – wodorowy test oddechowy w ALAB laboratoria <<- sprawdź szczegóły!

Dowiedz się więcej na temat badania kalprotektyny:

Jak diagnozować zaburzenia mikrobioty? Organix Gastro – nowoczesne metody diagnostyki dysbiozy:

Jak diagnozować ból brzucha? Możliwości współczesnych badań laboratoryjnych:

Nietolerancja laktozy – przyczyny, objawy i leczenie

Izabela Grabowska
-
0
Nietolerancja laktozy – przyczyny, objawy i leczenie

Artykuł został zaktualizowany 14.10.2025 r.

Nietolerancja laktozy to powszechna dolegliwość, która dotyka znaczną część światowej populacji. Charakteryzuje się nieprzyjemnymi objawami ze strony układu pokarmowego, pojawiającymi się po spożyciu produktów mlecznych. Chociaż symptomy mogą być podobne do tych występujących w alergii na białko mleka krowiego, są to dwie zupełnie inne dolegliwości. Dowiedź się, co to jest nietolerancja laktozy, jakie są jej przyczyny oraz jak z nią funkcjonować?

Spis treści:

  1. Co to jest nietolerancja laktozy?
  2. Jakie są przyczyny nietolerancji laktozy?
  3. Jakie są objawy nietolerancji laktozy?
  4. Diagnostyka nietolerancji laktozy – jakie badania należy wykonać?
  5. Jak postępować w przypadku nietolerancji laktozy?
  6. Nietolerancja laktozy – podsumowanie
  7. Nietolerancja laktozy – najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Co to jest nietolerancja laktozy?

Nietolerancja laktozy to zespół objawów, który charakteryzuje się występowaniem specyficznych dolegliwości po spożyciu produktów zawierających laktozę. Szacuje się, że dotyka ona około 65-75% ludzi na całym świecie. Najmniejszą częstość, 5-17%, stwierdza się wśród mieszkańców północnej części Europy, Ameryki Północnej i Australii, a niemal 100% u mieszkańców Azji.

Laktoza jest głównym węglowodanem obecnym w mleku krowim, ale również kozim, owczym i kobiecym. Jest to dwucukier, który składa się z glukozy i galaktozy. W normalnych warunkach laktoza jest rozkładana na monosacharydy (glukozę i galaktozę) w jelicie cienkim przez enzym zwany laktazą, zlokalizowany w szczytowej części enterocytów w rąbku szczoteczkowym jelita cienkiego. Następnie te monosacharydy są szybko wchłaniane do krwiobiegu przez błonę śluzową jelit. Nietolerancja występuje, gdy organizm ma zbyt małą ilość laktazy lub jej całkowity brak, przez co nie jest możliwe prawidłowe trawienie i wchłanianie laktozy.

>> Warto przeczytać: Co wygląda na alergię pokarmową, choć nią nie jest?

Jakie są przyczyny nietolerancji laktozy?

Nietolerancja laktozy jest spowodowana niedoborem laktazy. Istnieją cztery główne przyczyny tego niedoboru:

  • pierwotny niedobór laktazy – jest najczęstszą przyczyną nietolerancji laktozy. Charakteryzuje się stopniowym spadkiem aktywności enzymu laktazy wraz z wiekiem. Objawy zwykle pojawiają się w wieku dorastania lub wczesnej dorosłości.
  • wtórny niedobór laktazy – wynika z uszkodzenia jelita cienkiego, które prowadzi do zmniejszenia produkcji laktazy. Może być spowodowany przez infekcje (np. zakażenia przewodu pokarmowego, infekcje pasożytnicze), choroby (np. celiakia, nieswoiste choroby zapalne jelit) lub leki (np. stosowane w czasie chemioterapii). Jest stanem odwracalnym.
  • wrodzony niedobór laktazy – jest to bardzo rzadkie schorzenie genetyczne, w którym noworodki nie są w stanie trawić laktozy ze względu na całkowity brak laktazy.
  • rozwojowy niedobór laktazy – jest to tymczasowy niedobór laktazy występujący u wcześniaków, wynikający z niedojrzałości przewodu pokarmowego.

Po zakończeniu karmienia piersią aktywność laktazy u ssaków spada o około 90-95% w stosunku do okresu noworodkowego. Z wiekiem produkcja tego enzymu stopniowo się zmniejsza, chociaż jest to proces bardzo zindywidualizowany.

nietolerancja laktozy - test oddechowy

Jakie są objawy nietolerancji laktozy?

W sytuacji niedoboru laktazy niestrawiona laktoza dociera do jelita grubego. Tam, pod wpływem bakterii, ulega fermentacji. Proces ten prowadzi do powstania krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych oraz gazów, takich jak wodór, dwutlenek węgla i metan. Jeśli ilość tych produktów przekracza zdolności organizmu do ich wchłonięcia, stają się one przyczyną objawów nietolerancji laktozy. Do najczęstszych objawów należą dolegliwości ze strony układu pokarmowego, w tym:

  • bóle brzucha,
  • wzdęcia,
  • gazy jelitowe,
  • uczucie „przelewania” w jamie brzusznej,
  • biegunka,
  • nudności.

Na szczęście powyższe objawy mijają w ciągu 5-28 dni po zastosowaniu diety bezlaktozowej.

>> Sprawdź też: Bulgotanie (przelewanie) w brzuchu i wodnista biegunka – przyczyny i zapobieganie

Diagnostyka nietolerancji laktozy – jakie badania należy wykonać?

Zdiagnozowanie nietolerancji laktozy opiera się na analizie objawów klinicznych oraz na przeprowadzeniu odpowiednich badań. Istnieje kilka metod diagnostycznych, w tym:

  • test wodorowo-metanowy – polega na pomiarze poziomu wodoru i metanu w wydychanym powietrzu po spożyciu laktozy. Jest to najczęstszy test w diagnostyce nietolerancji laktozy.
  • test tolerancji laktozy – polega na pomiarze poziomu glukozy we krwi na czczo, a następnie w 30., 60., 90. i 120. minucie po doustnym przyjęciu laktozy. Chociaż badanie to zostało zastąpione przez test oddechowy – to może być pomocne u pacjentów, którzy nie wydzielają wodoru.
  • badania genetyczny w kierunku polimorfizmu genu LCT– umożliwia ocenę predyspozycji genetycznej do nietolerancji laktozy oraz stwierdzenie pierwotnego niedoboru laktazy.
  • dieta eliminacyjna – polega ona na wyeliminowaniu laktozy z diety na co najmniej 14 dni. Jeśli objawy ustępują, a następnie wracają po ponownym wprowadzeniu laktozy do diety, może to sugerować nietolerancję.

Istnieją również inne testy, takie jak badania przeciwciał IgG na nietolerancję laktozy, jednak nie są one powszechnie akceptowane przez towarzystwa medyczne i nie są zalecane.

>> Zobacz: Alergia (uczulenie) na laktozę – czym jest naprawdę?

Jak postępować w przypadku nietolerancji laktozy?

Postępowanie w sytuacji zdiagnozowanej nietolerancji laktozy opiera się na odpowiednim dopasowaniu diety, aby złagodzić objawy, a jednocześnie zapewnić odpowiednią podaż niezbędnych składników odżywczych, w tym wapnia, witaminy D i białka. Nasilenie objawów zależy od ilości spożytej laktozy i jest to sprawa bardzo indywidualna. Dlatego też należy ograniczyć lub całkowicie wyeliminować produkty zawierające laktozę. Produkty mleczne pozbawione laktozy są oznaczane fioletowym kolorem na opakowaniu. Laktoza może być lepiej tolerowana w fermentowanych produktach mlecznych, takich jak jogurty, kefiry czy zsiadłe mleko, ze względu na obecność bakterii, które wstępnie rozkładają ten cukier mleczny. Sery żółte dojrzewające mają znikomą zawartość laktozy, przez co mogą być dobrze tolerowane u osób z nietolerancją.

Produkty mleczny, które są dozwolone w nietolerancji laktozy, a także ich roślinne odpowiedniki, to m.in.:

  • mleko i produkty mleczne bez laktozy (jogurty, kefiry, sery twarogowe, sery żółte),
  • masło bez laktozy,
  • napoje roślinne (np. ryżowy, migdałowy, sojowy, kokosowy),
  • tofu,
  • wegańskie sery na bazie orzechów i soi,
  • jogurt z surowców roślinnych, np. sojowy, kokosowy, owsiany, migdałowy.

>> Sprawdź: Dieta bez laktozy. Co jeść przy nietolerancji a czego unikać? Przykładowy jadłospis

Eliminacja mleka i produktów mlecznych może zwiększać ryzyko niedoboru wapnia. Warto wtedy wzbogacić dietę o jego roślinne źródła, takie jak:

  • produkty roślinne fortyfikowane wapniem (napoje roślinne, jogurty sojowe),
  • zielone warzywa liściaste (np. brokuły, jarmuż),
  • orzechy, sezam,
  • suszone figi i morele,
  • mak.

Dostępne są także suplementy zawierające enzym laktazę, które można przyjmować ok. 1 godzinę przed posiłkami zawierającymi laktozę, aby wspomóc jej trawienie.

>> Dowiedz się więcej z artykułu: Niedobór witaminy D – objawy, badania, suplementacja i zapobieganie niedoborom

Nietolerancja laktozy – podsumowanie

Nietolerancja laktozy jest powszechną dolegliwością, spowodowaną niedoborem enzymu laktazy, który jest kluczowy do trawienia cukru mlecznego. Zbyt mała ilość tego enzymu sprawia, że niestrawiona laktoza dociera do jelita grubego, gdzie ulega fermentacji, prowadząc do nieprzyjemnych objawów, takich jak bóle brzucha, wzdęcia i biegunka. Ważne jest, aby odróżnić nietolerancję laktozy od alergii na białko mleka krowiego, gdyż są to dwie różne sytuacje kliniczne. Podstawą radzenia sobie z nietolerancją laktozy jest ograniczenie lub wyeliminowanie produktów mlecznych zawierających ten cukier. Prawidłowo zbilansowana dieta pozwala na łagodzenie objawów, jednocześnie zapewniając odpowiednią podaż wszystkich składniki odżywcze.

Nietolerancja laktozy – najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Jak wygląda stolec przy nietolerancji laktozy?

Stolec przy nietolerancji laktozy ma typowo postać biegunki, a więc jest wodnisty i luźny.

Czy w badaniu krwi wyjdzie nietolerancja laktozy?

Testami w kierunku nietolerancji laktozy z krwi są testy doustnego obciążenia laktozą oraz genetyczne.

Czy przy nietolerancji laktozy jest zatwardzenie?

Nie, głównym i najczęściej wymienianym objawem nietolerancji laktozy jest biegunka.

Czy pojawiają się gazy przy nietolerancji laktozy?

Tak, niestrawiona laktoza dociera do jelita grubego, gdzie ulega szybkiej fermentacji przez bakterie jelitowe. Proces ten skutkuje produkcją gazów, co jest jednym z najczęściej zgłaszanych objawów.

Czy nietolerancja laktozy jest wyleczalna?

Pierwotna (genetyczna) nietolerancja laktozy jest trwałym stanem, zwykle postępującym z wiekiem i nie jest wyleczalna. Jednakże, wtórna nietolerancja laktozy (spowodowana uszkodzeniem nabłonka jelitowego) jest zazwyczaj tymczasowa i odwracalna po wyleczeniu lub ustąpieniu przyczyny uszkodzenia jelita.

Czy objawy nietolerancji laktozy u dzieci i dorosłych są takie same?

Objawy nietolerancji laktozy u dzieci i dorosłych są takie same. U niemowląt i małych dzieci mogą być one mylone z alergią na białko mleka krowiego, co może prowadzić do błędnej diagnozy.

Piśmiennictwo

  1. DarmaA. SumitroK.R., Jo J. i in. Lactose Intolerance versus Cow’s Milk Allergy in Infants: A Clinical Dilemma. Nutrients, 2024, 16(3), 414,
  2. Toca M.D.C., FernándezA., Orsi M. i in. Lactose intolerance: myths and facts. An update. Arch Argent Pediatr, 2022, 120(1), 59-66,
  3. ZingoneF., BertinL., Maniero D. i in. Myths and Facts about Food Intolerance: A Narrative Review. Nutrients, 2023, 15(23), 4969.

Badania prenatalne – wszystko, co należy wiedzieć

Przemysław Kosiński
-
0
Badania prenatalne – wszystko, co należy wiedzieć

Diagnostyka prenatalna pozwala uzyskać odpowiedzi na wiele istotnych pytań dotyczących zdrowia rozwijającego się płodu. Kiedy i jakie dokładnie badania prenatalne powinna wykonać każda kobieta w ciąży? Zachęcamy do zapoznania się z poniższym artykułem.

Czym są badania prenatalne i kiedy powinniśmy je wykonać?

Badania prenatalne zwyczajowo rozumiane są jako badania ultrasonograficzne w ciąży, ale nie jest to właściwa interpretacja. Z definicji należy rozumieć „badania prenatalne” jako wszystkie badania wykonane w okresie prenatalnym u kobiety ciężarnej oraz u płodu.

Badania prenatalne wykonuje się, aby rozpoznać choroby lub powikłania ciąży, celem ich leczenia lub zapobiegania, a więc, aby poprawić rokowanie dla dziecka i mamy, a czasem nawet uratować ich życie.  Już na początku ciąży (a czasem nawet przed ciążą) wykonuje się wiele badań, które mają ogromne znaczenie dla dalszego przebiegu i bezpieczeństwa kobiety ciężarnej i jej dziecka. Konkretne badania oraz właściwy moment na ich wykonanie są określone w rekomendacjach Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników. W tych samych rekomendacjach dokładnie określony jest także właściwy czas na wykonanie referencyjnych badań ultrasonograficznych:

  • 11+0– 13+6 – badanie ultrasonograficzne pierwszego trymestru
  • 18+0– 22+0 – badanie ultrasonograficzne drugiego trymestru
  • 28+0– 32+0 – badanie ultrasonograficzne trzeciego trymestru

Należy pamiętać, że czasem niezbędne jest zaplanowanie dodatkowych badań, albo nieco częstsze kontrole. Ostateczną decyzję dotyczącą zakresu badań prenatalnych podejmuje lekarz prowadzący wraz z pacjentką, która powinna być poinformowana o aktualnych rekomendacjach oraz nowoczesnych możliwościach diagnostycznych. 

W jakim celu wykonuje się badania prenatalne i jakie nieprawidłowości można wykryć z ich pomocą?

Każde badanie ma swój konkretny cel. Jeśli skupiamy się na badaniach ultrasonograficznych, to rzeczywiście każde z badań wykonuje się po to, aby uzyskać inny zestaw informacji.

Badanie USG I. trymestru

Badanie USG w I. trymestrze to badanie przesiewowe w kierunku najczęściej występujących wad genetycznych płodu (trisomii), ocena ryzyka bardzo poważnej choroby związanej z niewydolnym łożyskiem (preeklampsja), ocena ryzyka wystąpienia zaburzeń wzrastania płodu oraz wczesna ocena anatomii płodu.

USG I. trymestru odpowiada także na szereg podstawowych, ale niezmiernie ważnych pytań: czy ciąża jest pojedyncza i żywa? Czy wiek ciąży jest zgodny z ostatnią miesiączką? Jeśli ciąża jest bliźniacza – czy mamy do czynienia z ciążą jedno- czy dwukosmówkową? Nie można zatem w żadnym wymiarze przecenić znaczenia badania USG I. trymestru.

Należy podkreślić, że badanie nierozerwalnie składa się z dwóch elementów: badania USG z oceną markerów ultrasonograficznych oraz badania krwi (test podwójny – oceniający stężenie białka PAPP-A oraz wolnej podjednostki beta ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej). Ogromnym błędem jest rozdzielanie tych komponentów testu złożonego, co niestety ma bardzo często miejsce w Polsce.

Badanie USG II. trymestru

Drugie badanie USG, które wykonuje się zwykle po 20. tygodniu ciąży to bardzo ważne badanie, w którym bardzo szczegółowo ocenia się anatomię płodu. W czasie takiego badania można wykluczyć między innymi: wady serca, wady ośrodkowego układu nerwowego, rozszczep kręgosłupa, rozszczep górnej wargi, wady kończyn (np. rozszczep dłoni lub brak stopy), stopę końsko – szpotawą i wiele, wiele innych wad anatomicznych.

Należy podkreślić, że rozpoznanie niektórych wad anatomicznych na tym etapie ciąży może w sposób bezpośredni wpłynąć na dalsze losy dziecka. Doskonałym przykładem jest wada serca – przełożenie wielkich pni tętniczych. Wada ma wysoką śmiertelność, jeśli jest nierozpoznana prenatalnie. Jeśli jednak lekarze mają świadomość, że noworodek ma tę konkretną wadę, to bezpośrednio po porodzie podaje się leki zapobiegające zamknięciu przewodu tętniczego, który pozwala na utrzymanie takiego noworodka przy życiu i umożliwia wykonanie operacji korekcyjnej. To właśnie dlatego szeroko rozumiana „diagnostyka prenatalna” ma tak ogromne znaczenie – jeśli wcześnie rozpoznamy problem, możemy wdrożyć odpowiednie działania poprawiające rokowania dla dziecka. Należy także pamiętać, że niektóre wady anatomiczne możemy leczyć chirurgicznie już w czasie ciąży.

Badanie USG III. trymestru

Badanie USG III. trymestru to przede wszystkim ocena wzrastania płodu, ilości płynu owodniowego, położenia płodu oraz niektórych elementów anatomii.  Ocenia się także strukturę łożyska i jego lokalizację. Badanie ma ogromne znaczenie w kontekście wykluczenia zahamowania wzrastania płodu.

Nie da się zatem wyróżnić jednego badania, które jest najważniejsze. Wszystkie są bardzo ważne, bo odpowiadają na bardzo istotne pytania. Należy podkreślić także, że ważne jest, aby badania były wykonywane zgodnie ze standardami Towarzystw Naukowych zajmujących się tym tematem (PTGiP, ISUOG, FMF). W ciąży lepiej mieć trzy dobre referencyjne badania USG niż na przykład osiem badań (na każdej wizycie) polegających na krótkim przyłożeniu głowicy do brzucha matki i oglądaniu buzi płodu dla rozrywki.

Na czym polega wykorzystanie wolnego płodowego DNA w badaniach prenatalnych?

Badania z wolnym płodowym DNA to jedno z największych osiągnięć perinatologii ostatniej dekady. Już od 10. tygodnia ciąży w surowicy matki znajdują się fragmenty materiału genetycznego pochodzenia płodowego. Jeszcze jakiś czas temu było nie do pomyślenia, że te maleńkie fragmenty DNA będzie można znaleźć w surowicy matki, a do tego, że będzie można je analizować. Dzięki ogromnej pracy i zaangażowaniu naukowców i klinicystów stworzono testy, za pomocą których można na podstawie analizy właśnie tych maleńkich elementów DNA pochodzenia płodowego określić ryzyko wystąpienia wad genetycznych u płodu.

Testy z wolnym płodowym DNA mają ogromnie dużo zalet, ale najważniejsze są dwie. Po pierwsze, test jest całkowicie bezpieczny dla matki i dziecka (ryzyko poronienia związane z wykonaniem testu wynosi 0%). Po drugie, test posiada doskonałą skuteczność w wykrywaniu wysokiego ryzyka najczęściej występujących wad genetycznych (dla trisomii 21 chromosomu ta skuteczność wynosi ponad 99%).

Należy podkreślić, że testy z wolnym płodowym DNA nie są alternatywą dla testu złożonego – to nie jest test zamiast USG i badania krwi. Obydwa badania są komplementarne, ale jedno nie zastępuje drugiego.

Na co należy zwrócić uwagę przy wyborze testu prenatalnego cffDNA?

Nie wszystkie testy z wolnym płodowym DNA są takie same i nie wszystkie są tak samo dobre. Należy zatem przyjrzeć się ofercie testów na rynku.

Bardzo ważne jest, aby wynik badania był w języku polskim i aby raportował stężenie płodowego DNA. Istotne jest także, aby stężenie płodowego DNA było brane pod uwagę w kalkulacji ryzyka. Aby test był dobry – musi mieć dobrą walidację naukową, która ma odzwierciedlenie w publikacjach.

Wielu producentów nieuczciwie zachęca pacjentki do poddania się testom, które sprawdzają ryzyko ponad 30 chorób genetycznych. Prawda jest taka, że testy z wolnym płodowym DNA są doskonałe dla najczęściej występujących wad genetycznych w populacji (trisomia 21, 13, 18). Nie da się właściwie ocenić skuteczności testu dla wad genetycznych występujących w populacji z częstością 1:100 000 (np. Zespół Jacobsena, który w swoim panelu oferują niektóre testy). Nie zawsze zatem więcej oznacza lepiej!

W przypadku testów z wolnym płodowym DNA należy wybierać te, które pozwalają na ocenę ryzyka najczęściej występujących wad i robią to z ponad 99% skutecznością. Rekomendowałbym także testy, które nie wymagają wysyłania próbki krwi za granicę Polski – wówczas czas potrzebny na uzyskanie wyniku jest krótszy.

Page 165 of 173
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173
1...164165166...173Strona 165 z 173

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.