Sklep
Strona główna Blog Strona 5

Świszczący oddech – dlaczego się pojawia i o czego może być objawem?

Katarzyna Kopycińska
-
0
Świszczący oddech – dlaczego się pojawia i o czego może być objawem?

Świszczący oddech to objaw, którego trudno nie zauważyć. Powstaje, gdy zwężone drogi oddechowe utrudniają swobodny przepływ powietrza. Sprawdź, czy świszczący oddech jest niebezpieczny i co oznacza u dzieci i dorosłych.

Z tego artykułu dowiesz się:
>> czym dokładnie jest świszczący oddech i jak powstaje ten charakterystyczny dźwięk,
>> jakie są różnice między świszczeniem przy wdechu a przy wydechu,
>> o czym może świadczyć świszczący oddech u dorosłych i dzieci – zarówno w kontekście infekcji, jak i poważniejszych schorzeń,
>> jakie badania warto wykonać, aby ustalić przyczynę świstów,
>> oraz jakie są domowe sposoby łagodzenia objawów – kiedy można leczyć się samodzielnie, a kiedy potrzebna jest specjalistyczna pomoc.

Spis treści:

  1. Czym jest świszczący oddech?
  2. Świszczący oddech: jak powstaje?
  3. Przyczyny świszczącego oddechu
  4. Kaszel i świszczący oddech u dzieci: co może go powodować?
  5. Jakie badania zrobić przy świszczącym oddechu?
  6. Co na świszczący oddech: w pozycji leżącej i nie tylko?

Czym jest świszczący oddech?

Świszczący oddech to wysoki i gwiżdżący lub charczący dźwięk, który pojawia się, gdy powietrze przepływa przez zwężone lub częściowo zablokowane drogi oddechowe. W prawidłowych warunkach przepływ powietrza odbywa się niemal bezgłośnie. Pojawienie się charakterystycznego świstu świadczy utrudnionym przepływie powietrza. Niektóre z nich słychać tylko za pomocą stetoskopu, jednak zazwyczaj mają charakter ciągły podczas całego wdechu lub wydechu.

>> Zobacz: Depresja oddechowa – czym jest i jak się objawia? Przyczyny i postępowanie

Świszczący oddech: jak powstaje?

Każdy stan prowadzący do zapalenia lub podrażnienia dróg oddechowych może skutkować pojawieniem się nieprawidłowych dźwięków. Świszczący oddech przy wydechu najczęściej pojawia się przy turbulentnym przepływie powietrza przez zwężone światło w drogach oddechowych (oskrzelach, oskrzelikach). Z kolei świszczący oddech przy wdechu związany jest zazwyczaj z infekcjami w obrębie gardła, krtani lub tchawicy. Bywa następstwem miejscowego obrzęku i stanu zapalnego, które mogą prowadzić m.in. do dysfunkcji fałdów głosowych.

Przyczyny świszczącego oddechu

Świszczący oddech może być objawem przejściowym lub sygnałem poważniejszych zaburzeń. To dźwięk, który nigdy nie powinien być ignorowany – zwłaszcza gdy się powtarza. O czym świadczy świszczący oddech? Przede wszystkim o tym, że przepływ powietrza przez drogi oddechowe jest utrudniony.

Najczęściej diagnozowane przyczyny świszczącego oddechu to:

  • infekcje wirusowe – zwłaszcza zapalenie krtani, oskrzeli i oskrzelików.
  • astma.
  • POChP – przewlekły kaszel i świszczący oddech u dorosłego (często następstwo długotrwałego palenia lub ekspozycji zawodowej na czynniki drażniące).
  • alergie i czynniki drażniące.
  • aspiracja ciała obcego – może powodować nagły, jednostronny świst.
  • refluks żołądkowo-przełykowy (GERD).
  • wady wrodzone lub rozwojowe – np. wiotkość krtani, rozszczep podniebienia, deformacje tchawicy.
  • zmiany rozrostowe (guzy) – łagodne lub złośliwe zmiany.
  • mukowiscydoza – choroba, w której gęsta wydzielina blokuje drogi oddechowe.

>> Przeczytaj: Zapalenie płuc: objawy, przyczyny, leczenie

Świszczący oddech przy wdechu

Świszczący oddech przy wdechu (ICD-10: R06.1, świst krtaniowy), świadczy o zwężeniu w obrębie górnych dróg oddechowych. Jego źródło najczęściej zlokalizowane jest w gardle, krtani lub tchawicy. Do najczęstszych przyczyn świszczącego oddechu przy wdechu należą: ostry obrzęk krtani w przebiegu infekcji, urazy po zabiegach (w tym intubacja), a także zmiany łagodne lub nowotworowe w świetle dróg oddechowych.

Świszczący oddech przy wydechu

Świszczący oddech przy wydechu (ICD-10:R06.2, świst wydechowy)często towarzyszy infekcjom dolnych dróg oddechowych, zwłaszcza wirusowym zapaleniu oskrzeli i oskrzelików. U dzieci najczęściej wywołuje go RSV, natomiast u dorosłych – grypa, paragrypa lub rinowirusy. Objaw ten pojawia się zwykle w ostrej fazie infekcji i ustępuje wraz z poprawą drożności dróg oddechowych.

Kaszel i świszczący oddech u dzieci: co może go powodować?

Jedną z najczęstszych przyczyn świszczącego oddechu u małych dzieci jest podgłośniowe zapalenie krtani (krup). Obrzęk tkanek prowadzi do zwężenia dróg oddechowych i nagłych objawów – pojawia się świszczący oddech w nocy, chrapliwy głos i charakterystyczny, szczekający kaszel.

U niemowląt świsty mogą wynikać ze wrodzonej, ale przemijającej wiotkości krtani (laryngomalacji), gdy delikatna chrząstka zapada się przy wdechu. Jeśli kaszel i świszczący oddech u dziecka pojawiają się już w pierwszych tygodniach życia, warto wykluczyć też mukowiscydozę – przewlekłą chorobę genetyczną związaną z zalegającym śluzem i częstymi infekcjami.

Jakie badania zrobić przy świszczącym oddechu?

Ustalenie, czy świszczący oddech jest niebezpieczny, wymaga dokładnej oceny stanu zdrowia. Podstawą jest szczegółowy wywiad medyczny i badanie fizykalne, w tym osłuchiwanie klatki piersiowej i badanie laryngologiczne.

W zależności od objawów lekarz może wykonać następujące badania:

  • pulsoksymetria – mierzy poziom nasycenia krwi tlenem; przydatna w ocenie zaburzeń wentylacji.
  • spirometria – pozwala ocenić pojemność płuc i przepływ powietrza; pomocna zwłaszcza w diagnostyce astmy i POChP.
  • badania obrazowe (RTG, tomografia) – stosowane przy podejrzeniu wad w budowie dróg oddechowych, obecności guzów lub ciał obcych.

W razie potrzeby wykonuje się również testy alergiczne, endoskopię dróg oddechowych, a w przypadku podejrzenia infekcji – badania laboratoryjne, takie jak morfologia, CRP, diagnostyka RSV.

Morfologia banerek

Co na świszczący oddech: w pozycji leżącej i nie tylko?

Świszczący oddech w pozycji leżącej często staje się bardziej wyraźny — jest to związane z grawitacyjnym zapadaniem się tkanek gardła i zwiększonym naciskiem na drogi oddechowe. Pomocne bywa podniesienie głowy łóżka oraz spanie na boku zamiast na plecach. Te proste sposoby mogą znacząco zmniejszyć objawy i poprawić komfort wypoczynku.

>> To może Cię zainteresować: Zapalenie tchawicy: objawy, przyczyny, badania i leczenie

Świszczący oddech: domowe sposoby

W przebiegu zdiagnozowanej łagodnej infekcji wirusowej, bez duszności ani innych alarmujących objawów, świszczący oddech możesz łagodzić w warunkach domowych. Pomieszczenie powinno być wietrzone, a powietrze w nim chłodne i odpowiednio nawilżone — suche powietrze dodatkowo podrażnia śluzówki i utrudnia swobodny oddech. Pomocne będzie również unikanie czynników drażniących — dymu tytoniowego, intensywnych zapachów, aerozoli i alergenów domowych.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

  1. Doss A.M.A., Stokes J.R. Viral infections and wheezing in preschool children. Immunology and Allergy Clinics of North America. 2022;42(4):727–741. PMID: 36265972. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36265972/
  2. Kliegman R.M., St. Geme J.W., Blum N.J. et al. Wheezing, bronchiolitis, and bronchitis. Textbook of Pediatrics. Wyd. 22. Philadelphia, PA: Elsevier; 2025: rozdz. 439.
  3. mp.pl. Świszczący oddech – objawy i możliwe przyczyny. Dostęp: 2025-11-13. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/141603,swiszczacy-oddech
  4. Stridor and its treatment. Cambridge University Hospitals NHS Foundation Trust. Dostęp: 2025-11-13. https://www.cuh.nhs.uk/patient-information/stridor-and-its-treatment/
  5. Świńcow G., Czerwionka-Szaflarska M. Świszczący oddech u małego dziecka – czy to już astma? Pediatria Polska. 2008;83(6):723–729.
  6. alab.pl. Zapalenie tchawicy – objawy, przyczyny, badania i leczenie. Dostęp: 2025-11-13. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/zapalenie-tchawicy-objawy-przyczyny-badania-i-leczenie/

Jak zwiększyć poziom testosteronu w naturalny sposób? Jak zmienia się on wraz z wiekiem?

Weronika Dobrewa
-
0
Jak zwiększyć poziom testosteronu w naturalny sposób? Jak zmienia się on wraz z wiekiem?

Testosteron to najważniejszy hormon androgenowy, odpowiedzialny nie tylko za cechy płciowe mężczyzny, ale również za jego ogólną kondycję fizyczną, psychiczną i metaboliczną. Reguluje rozwój mięśni, gęstość kości, poziom energii, nastrój oraz zdolność koncentracji. Wpływa także na wrażliwość tkanek na insulinę i profil lipidowy, dlatego jego niedobór wiąże się nie tylko ze spadkiem libido, ale również ze zwiększonym ryzykiem otyłości, cukrzycy typu 2 i chorób sercowo-naczyniowych. Poziom testosteronu osiąga maksimum w młodym wieku, a następnie stopniowo się obniża. Coraz więcej badań potwierdza, że dieta, sen, aktywność fizyczna i redukcja stresu odgrywają istotną rolę w utrzymaniu prawidłowego poziomu tego hormonu.

Z tego artykułu dowiesz się, że:
>> poziom testosteronu zaczyna spadać już po 30. roku życia,
>> styl życia ma kluczowe znaczenie dla utrzymania prawidłowych wartości tego hormonu,
>> niektóre nawyki: brak snu, nadwaga, stres potrafią skutecznie zablokować jego produkcję,
>> badanie testosteronu warto wykonać nie tylko przy problemach z libido, ale też przy przewlekłym zmęczeniu czy spadku formy,
>> większość tzw. „suplementów na testosteron” ma ograniczoną skuteczność, a prawdziwą różnicę przynosi konsekwentna zmiana stylu życia.

Spis treści:

  1. Jak zmienia się poziom testosteronu wraz z wiekiem?
  2. Jak naturalnie zwiększyć poziom testosteronu?
  3. Czego unikać, by wspierać naturalną produkcję testosteronu?
  4. Kiedy należy zbadać testosteron?
  5. Czy suplementy na testosteron działają?

Jak zmienia się poziom testosteronu wraz z wiekiem?

Produkcja testosteronu rozpoczyna się w okresie dojrzewania, osiągając szczyt między 20. a 30. rokiem życia. Po 30.–35. roku życia poziom tego hormonu u mężczyzn spada średnio o 0,8–1,2% rocznie. To proces fizjologiczny, związany ze starzeniem się osi podwzgórze–przysadka–jądra oraz obniżeniem liczby komórek Leydiga odpowiedzialnych za jego wytwarzanie.

Badanie testosteronu banerek

Badania długoterminowe potwierdzają, że z wiekiem spada zarówno testosteron całkowity, jak i wolny – ten biologicznie aktywny. Co istotne, tempo spadku jest indywidualne i zależy od wielu czynników: masy ciała, aktywności fizycznej, snu, poziomu stresu i ogólnego stanu zdrowia. W praktyce oznacza to, że dwóch 60-latków może mieć zupełnie różne stężenia testosteronu: jeden wciąż w normie, drugi z objawami niedoboru.

>> Warto wiedzieć: Andropauza – męskie przekwitanie

Jak naturalnie zwiększyć poziom testosteronu?

Choć z wiekiem spadek poziomu testosteronu jest nieunikniony, jego tempo można wyraźnie spowolnić. Kluczową rolę odgrywa styl życia, a w tym:

  • Aktywność fizyczna – regularny trening, szczególnie oporowy (np. podnoszenie ciężarów, trening interwałowy), zwiększa wydzielanie testosteronu. Efekt widoczny jest zwłaszcza u mężczyzn prowadzących wcześniej siedzący tryb życia. Nie chodzi o przetrenowanie, lecz o systematyczną aktywność kilka razy w tygodniu.
  • Sen – niedobór snu to jeden z najczęstszych „zabójców” testosteronu. Badania pokazują, że już tydzień spania po 5 godzin na dobę może obniżyć jego stężenie nawet o 10-15%. Dorosły mężczyzna powinien spać 7–9 godzin na dobę, najlepiej w stałych porach.
  • Prawidłowa masa ciała – tkanka tłuszczowa, zwłaszcza trzewna, działa jak „magazyn hormonalny”. Zwiększa aktywność aromatazy, enzymu przekształcającego testosteron w estrogen. Utrata 5–10% masy ciała u mężczyzn z nadwagą często wystarcza, by poziom testosteronu wrócił do normy.
  • Dieta – najlepsza dla gospodarki hormonalnej jest dieta zbilansowana, zawierająca białko, zdrowe tłuszcze i mikroelementy takie jak cynk, magnez i witaminę D. Skrajne diety niskotłuszczowe lub niskokaloryczne działają odwrotnie – mogą obniżać produkcję hormonów płciowych.
  • Redukcja stresu – przewlekły stres podnosi poziom kortyzolu, który działa antagonistycznie wobec testosteronu. Znalezienie codziennych metod rozładowania napięcia np. sport, kontakt z naturą, medytacja, sen pomaga utrzymać prawidłową równowagę hormonalną.
Pakiet hormony męskie andropauza (3 badania) baner

Czego unikać, by wspierać naturalną produkcję testosteronu?

Oprócz wspierających nawyków, warto unikać czynników, które hamują wytwarzanie testosteronu:

  • nadmiernego spożycia alkoholu – uszkadza komórki Leydiga w jądrach, które odpowiadają za produkcję testosteronu, a dodatkowo zaburza komunikację hormonalną między przysadką mózgową a jądrami,
  • przewlekłego stresu – długotrwale podwyższony poziom kortyzolu hamuje wydzielanie hormonu luteinizującego (LH), kluczowego dla syntezy testosteronu,
  • palenia tytoniu – powoduje zwężenie naczyń krwionośnych i gorsze ukrwienie jąder, co osłabia ich funkcję hormonalną,
  • braku aktywności fizycznej – prowadzi do obniżenia wrażliwości tkanek na działanie androgenów i sprzyja gromadzeniu tkanki tłuszczowej,
  • niedoboru snu oraz pracy zmianowej – rozregulowuje rytm dobowy, w którym zachodzi największe wydzielanie testosteronu (zwykle w godzinach porannych).

Warto też pamiętać, że niektóre leki mogą obniżać poziom testosteronu. Należą do nich:

  • Opioidy (np. morfina, tramadol) działają hamująco na oś podwzgórze–przysadka–jądra, ograniczając wydzielanie gonadoliberyny (GnRH) i hormonu luteinizującego.
  • Glikokortykosteroidy w dłuższym stosowaniu zwiększają poziom kortyzolu i osłabiają stymulację hormonalną jąder.
  • Niektóre leki przeciwdepresyjne (SSRI) oraz neuroleptyki mogą zwiększać poziom prolaktyny lub hamować oś podwzgórze-przysadka-jądra, co pośrednio obniża libido i poziom testosteronu.

Dlatego przy długotrwałym leczeniu jakimkolwiek z tych preparatów warto kontrolować poziom hormonów płciowych, szczególnie jeśli pojawiają się objawy typowe dla ich niedoboru.

>> Przeczytaj także: Nadmiar testosteronu – przyczyny, objawy, leczenie

Kiedy należy zbadać testosteron?

Badanie testosteronu zaleca się, gdy pojawiają się objawy mogące świadczyć o jego niedoborze:

  • przewlekłe zmęczenie, spadek koncentracji,
  • obniżone libido lub zaburzenia erekcji,
  • utrata masy mięśniowej,
  • zwiększenie tkanki tłuszczowej,
  • pogorszenie nastroju, apatia.

Oznaczenie testosteronu całkowitego wykonuje się z próbki krwi, najlepiej rano (między 7. a 10.), gdy jego poziom jest najwyższy. W razie wątpliwości lekarz może zlecić również badanie testosteronu wolnego lub SHBG (białka wiążącego hormony płciowe).

>> To może Cię zainteresować: Testosteron u kobiet – co oznacza nieprawidłowy wynik?

Czy suplementy na testosteron działają?

Rynek suplementów „na testosteron” rozwija się błyskawicznie, ale większość preparatów nie ma solidnych podstaw naukowych. Popularne składniki, takie jak Tribulus terrestris, D-asparaginian czy żeń-szeń, wykazują jedynie niewielki, krótkotrwały wpływ na poziom testosteronu, głównie u osób z jego niedoborem. Zdecydowanie lepiej udokumentowane są efekty witaminy D, cynku i magnezu – ich suplementacja u osób z niedoborami może wspierać naturalną produkcję hormonów. Jednak podstawą pozostaje styl życia. Nawet najlepszy suplement nie zastąpi snu, aktywności i zdrowej masy ciała.

Spadek testosteronu wraz z wiekiem jest zjawiskiem fizjologicznym, ale nie musi oznaczać utraty sił czy pogorszenia jakości życia. To, jak szybko poziom tego hormonu się obniża, w dużej mierze zależy od nas samych. Regularna aktywność fizyczna, sen, prawidłowa masa ciała i ograniczenie stresu to czynniki, które potrafią utrzymać gospodarkę hormonalną w równowadze na długie lata. Warto pamiętać, że testosteron nie jest jedynie „hormonem męskości” to wskaźnik ogólnego stanu zdrowia. Naturalne sposoby jego wspierania nie tylko poprawiają samopoczucie, ale też zmniejszają ryzyko chorób metabolicznych i sercowo-naczyniowych.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

  1. Harman SM., Metter EJ., Tobin JD., Pearson J., Blackman MR. Baltimore Longitudinal Study of Aging. Longitudinal effects of aging on serum total and free testosterone levels in healthy men. Baltimore Longitudinal Study of Aging. J Clin Endocrinol Metab. 2001 Feb;86(2):724-31. 
  2. Mohr BA., Guay AT., O’Donnell AB., McKinlay JB. Normal, bound and nonbound testosterone levels in normally ageing men: results from the Massachusetts Male Ageing Study. Clin Endocrinol (Oxf). 2005 Jan;62(1):64-73.
  3. Kanabar R., Mazur A., Plum A., Schmied J. Correlates of testosterone change as men age. Aging Male. 2022 Dec;25(1):29-40.
  4. Ty NA. How to Naturally Increase Testosterone: 10 Proven Strategies to Boost Testosterone Levels and Optimize Hormones for Men. Scotts Valley (CA): CreateSpace Independent Publishing Platform; 2017.
  5. Serretti A., Chiesa A. Treatment-emergent sexual dysfunction related to antidepressants: a meta-analysis. Hum Psychopharmacol. 2011;26(2):161-179.

Choroby metaboliczne – które występują najczęściej? Objawy i diagnostyka

Angelika Janowicz
-
0
Choroby metaboliczne – które występują najczęściej? Objawy i diagnostyka

Wspólną cechą chorób metabolicznych jest nieprawidłowe funkcjonowanie mechanizmów odpowiedzialnych za przetwarzanie energii i składników odżywczych, co prowadzi do licznych konsekwencji zdrowotnych. To szeroka grupa schorzeń, których podłożem mogą być zarówno czynniki genetyczne, jak i nabyte. Część z nich ujawnia się już we wczesnym dzieciństwie, inne mogą rozwinąć się dopiero w wieku dorosłym. Sprawdź, jakie są najczęstsze choroby metaboliczne oraz jakie są ich przyczyny i objawy.

Z tego artykułu dowiesz się, że:
>> Choroby metaboliczne mogą mieć charakter wrodzony (genetyczny) lub nabyty, związany ze stylem życia.
>> Wrodzone choroby metaboliczne to m.in. fenyloketonuria, choroba syropu klonowego, galaktozemia.
>> Nabyte choroby metaboliczne to m.in. cukrzyca typu 2, hipercholesterolemia, otyłość.
>> Wczesne rozpoznanie i odpowiednie postępowanie pozwalają uniknąć groźnych powikłań i poprawić jakość życia pacjenta.

Spis treści:

  1. Co to są choroby metaboliczne?                 
  2. Choroby metaboliczne – lista i podział          
  3. Choroby metaboliczne u dzieci       
  4. Choroby metaboliczne u dorosłych  
  5. Objawy chorób metabolicznych – na co zwrócić uwagę?    
  6. Diagnostyka chorób metabolicznych – jakie badania wykonać?          
  7. Leczenie i postępowanie w chorobach metabolicznych  
  8. Choroby metaboliczne: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Co to są choroby metaboliczne?                                                    

Choroby metaboliczne to bardzo szeroka grupa schorzeń obejmująca wszystkie jednostki chorobowe, które wynikają z nieprawidłowości w przemianach biochemicznych aminokwasów, węglowodanów, tłuszczów, witamin lub pierwiastków śladowych. Organizm nieprawidłowo przetwarza poszczególne składniki odżywcze, co prowadzi do:

  • niedoboru niezbędnych produktów końcowych,
  • nadmiernego gromadzenia się substancji toksycznych lub ich prekursorów w tkankach, narządach lub płynach ustrojowych.

Choroby metaboliczne można podzielić na wrodzone – wynikające z mutacji genetycznych i obecne już od urodzenia – oraz nabyte, które rozwijają się w ciągu życia w wyniku czynników środowiskowych, stylu życia (np. nieodpowiedniej diety) lub jako następstwo innych schorzeń.

Choroby metaboliczne – lista i podział

Jak wcześniej wspomniano, choroby metaboliczne można podzielić na:

  • nabyte,
  • wrodzone.

Najczęstsze nabyte choroby metaboliczne to m.in. cukrzyca typu 2, hipercholesterolemia wtórna, dna moczanowa, osteoporoza, zespół metaboliczny, stłuszczeniowa choroba wątroby związana z zaburzeniami metabolicznymi, otyłość.

pakiet ryzyko cukrzycy (2 badania) banerek

Natomiast wrodzone (dziedziczne) choroby metaboliczne to ponad 1400 schorzeń. Istnieje kilka podziałów. Jeden z nich uwzględnia 3 podstawowe grupy:

  • choroby o typie zatrucia – spowodowane nagromadzeniem toksycznych metabolitów (np. choroba syropu klonowego, fenyloketonuria, galaktozemia, tyrozynemia, homocystynuria, acydurie organiczne),
  • choroby z zaburzeniami metabolizmu energetycznego – w których dochodzi do nieprawidłowej produkcji lub wykorzystania energii (np. wrodzony hiperinsulinizm, glikogenozy),
  • wrodzone wady związane z wadami w metabolizmie (złożonych) dużych cząstek – dotyczące przemian białek, lipidów i wielocukrów (np. rodzinna hipercholesterolemia, mukopolisacharydozy, aspartyloglikozaminuria).
Badanie lipidogram extra (6 badań) banerek

Podział może obejmować także rodzaj zaburzonego metabolizmu. Wówczas wyróżnia się m.in. zaburzenia metabolizmu aminokwasów, zaburzenia metabolizmu węglowodanów, zaburzenia metabolizmu lipidów, zaburzenia metabolizmu witamin i kofaktorów.

Choroby metaboliczne u dzieci

Choroby metaboliczne u dzieci mają najczęściej charakter wrodzony. Większość z nich jest dziedziczona autosomalnie recesywnie, co oznacza, że dziecko musi odziedziczyć po jednej kopii zmutowanego genu od każdego z rodziców. Choroby te należą do grupy chorób rzadkich – występują z częstością mniejszą niż 5 na 10 000 mieszkańców.

Najczęstszą wrodzoną chorobą metaboliczną u dzieci jest fenyloketonuria. Schorzenie to wynika z niedoboru enzymu hydroksylazy fenyloalaniny, który uczestniczy w przemianach aminokwasu fenyloalaniny. W efekcie dochodzi do jej nadmiernego gromadzenia się w organizmie, co prowadzi do uszkodzenia komórek, zwłaszcza w obrębie ośrodkowego układu nerwowego.

Wrodzone choroby metaboliczne najczęściej ujawniają się w okresie noworodkowym lub wczesnoniemowlęcym. Wczesne rozpoznanie i wdrożenie leczenia (np. odpowiedniej diety eliminacyjnej) może zapobiec rozwojowi objawów i powikłań choroby. W Polsce noworodki są objęte programem przesiewowym, który ma na celu rozpoznanie chorób wrodzonych – w tym zaburzeń metabolicznych takich jak m.in. fenyloketonuria, acydurie organiczne, choroba syropu klonowego, zaburzenia utleniania kwasów tłuszczowych, tyrozynemia, klasyczna homocystynuria.

Choroby metaboliczne u dorosłych

Wśród dorosłych najczęściej występują nabyte choroby metaboliczne, które rozwijają się stopniowo, często w wyniku niezdrowego stylu życia – złej diety, niskiej aktywności fizycznej, stresu, używek. Najczęstszym schorzeniem jest cukrzyca typu 2. Jej podłożem jest dysfunkcja komórek beta trzustki oraz oporność tkanek na insulinę (insulinooporność), co powoduje utrzymywanie się podwyższonego stężenia glukozy we krwi.

W dorosłym życiu mogą ujawnić się również niektóre schorzenia wrodzone. Należą do nich np. choroba Pompego (gromadzenie się glikogenu w tkankach) czy choroba Wilsona (gromadzenie się miedzi w tkankach).

Objawy chorób metabolicznych – na co zwrócić uwagę?

Objawy chorób metabolicznych są zróżnicowane i zależą od konkretnego zaburzonego szlaku metabolicznego. Część z nich przez długi czas może mieć przebieg bezobjawowy.

Wrodzone choroby metaboliczne mogą manifestować się poprzez:

  • napady drgawkowe,
  • zmieniony zapach moczu (np. słodki, “mysi”),
  • zaburzenia zachowania,
  • niepełnosprawność intelektualną,
  • zaburzenia rozwoju motorycznego,
  • brak przyrostu masy ciała,
  • zaburzenia łaknienia,
  • osłabienie odruchu ssania,
  • bezdech,
  • zmiany napięcia mięśniowego,
  • dysmorfię,
  • wymioty,
  • biegunkę,
  • utraty przytomności,
  • drażliwość,
  • senność,
  • apatię,
  • żółtaczkę.
Objawy wrodzonych chorób metabolicznych mogą postępować szybko, prowadząc do groźnych powikłań – w tym śmierci.

W przypadku nabytych chorób metabolicznych początkowo obserwuje się bezobjawowy przebieg, a nieprawidłowości są wykrywane przypadkowo w rutynowych badaniach. Objawy, które należy skonsultować z lekarzem to m.in.:

  • wzmożone uczucie pragnienia,
  • częste oddawanie moczu,
  • wzrost masy ciała lub niezamierzony spadek masy ciała,
  • przewlekłe zmęczenie,
  • osłabienie,
  • zaburzenia koncentracji,
  • nawracające infekcje dróg moczowych,
  • drętwienie kończyn,
  • bóle brzucha,
  • silny ból stawów.

Diagnostyka chorób metabolicznych – jakie badania wykonać?

Diagnostyka chorób metabolicznych dopasowywana jest do podejrzewanego schorzenia.  W przypadku cukrzycy lub insulinooporności wykonuje się oznaczenie poziomu glukozy na czczo, hemoglobiny glikowanej (HbA1c) oraz doustny test obciążenia glukozą (OGTT). Zaburzenia lipidowe diagnozuje się na podstawie lipidogramu, a zaburzenia pracy wątroby poprzez ocenę enzymów wątrobowych i USG jamy brzusznej.

Pakiet nerkowy (7 badan)_mobile baner na kategorię

W diagnostyce chorób wrodzonych stosuje się badania genetyczne, które pozwalają określić rodzaj mutacji odpowiedzialnej za nieprawidłowości metaboliczne.

Leczenie i postępowanie w chorobach metabolicznych

Leczenie chorób metabolicznych zależy od ich rodzaju i przyczyny. W przypadku postaci wrodzonych podstawą terapii jest stosowanie specjalistycznej diety eliminacyjnej, suplementacja brakujących enzymów lub leków wspomagających przemiany metaboliczne. Leczenie musi być prowadzone przez całe życie, a jego przerwanie może skutkować pojawieniem się groźnych powikłań.

W nabytych chorobach metabolicznych duże znaczenie ma modyfikacja stylu życia. Regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta, unikanie nadmiaru cukru i tłuszczów trans, a także utrzymanie prawidłowej masy ciała mogą skutecznie zapobiegać progresji zaburzeń. Mimo to w wielu przypadkach konieczne jest także leczenie farmakologiczne – stosowanie leków hipoglikemizujących, statyn czy leków obniżających poziom kwasu moczowego.

Choroby metaboliczne: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące chorób metabolicznych.

Jaki lekarz zajmuje się chorobami metabolicznymi?

W zależności od rodzaju choroby metabolicznej pacjent może pozostawać pod opieką genetyka klinicznego, diabetologa, endokrynologa, pediatry lub internisty. W niektórych przypadkach konieczne jest podejście interdyscyplinarne, obejmujące współpracę kilku specjalistów.

Jakie są trzy główne choroby metaboliczne?

Do najczęściej występujących nabytych chorób metabolicznych należą cukrzyca typu 2, otyłość oraz hipercholesterolemia. Najczęstszą wrodzoną chorobą metaboliczną jest fenyloketonuria.

Jak wykryć choroby metaboliczne?

Podstawą diagnostyki są testy laboratoryjne. W celu wczesnego wykrycia wrodzonych chorób metabolicznych u noworodków w Polsce wykonuje się badania przesiewowe w 3. dobie życia.

Czy choroby metaboliczne są wyleczalne?

Nie wszystkie choroby metaboliczne można całkowicie wyleczyć, ale większość z nich da się skutecznie kontrolować poprzez dietę lub farmakoterapię.

Skąd biorą się choroby metaboliczne?

Przyczyny chorób metabolicznych są złożone. Część z nich ma podłoże genetyczne i jest obecna od urodzenia (np. fenyloketonuria). Inne rozwijają się w ciągu życia – najczęściej w wyniku nieprawidłowej diety, braku ruchu, przewlekłego stresu lub chorób współistniejących.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

  1. D. Skrypnik i in., Dietoterapia wybranych chorób metabolicznych, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2013, t. 4, nr 2, 80–89
  2. M. Pelczyńska, Udział tkanki tłuszczowej w powstawaniu zaburzeń metabolicznych, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2022, t. 13, nr 3, 75–84
  3. https://podyplomie.pl/wiedza/stany-nagle/610,wrodzone-wady-metabolizmu-wymagajace-pilnej-interwencji (dostęp 11.11.2025)
  4. https://www.mp.pl/pacjent/choroby/339056,fenyloketonuria-objawy-dziedziczenie-dieta (dostęp 11.11.2025)

Rak pęcherzykowy tarczycy: objawy, diagnostyka i leczenie

Sara Aszkiełowicz
-
0
Rak pęcherzykowy tarczycy: objawy, diagnostyka i leczenie

Rak pęcherzykowy tarczycy to jeden z typów nowotworów tarczycy, który rozwija się zwykle powoli i przez długi czas może przebiegać bez wyraźnych objawów. Wczesne wykrycie choroby jest kluczowe dla skutecznego leczenia i dobrego rokowania.

Z tego artykułu dowiesz się:
>> czym jest rak pęcherzykowy tarczycy i jakie cechy odróżniają go od innych nowotworów tarczycy,
>> czy guz pęcherzykowy tarczycy zawsze oznacza nowotwór złośliwy,
>> jakie są główne przyczyny i czynniki ryzyka rozwoju raka pęcherzykowego,
>> jakie objawy mogą wskazywać na obecność tego typu nowotworu,
>> jakie metody diagnostyczne pozwalają wykryć chorobę i ocenić jej stopień zaawansowania,
>> jak wygląda leczenie, w tym możliwości chirurgiczne i terapii uzupełniających,
>> jakie są rokowania dla pacjentów oraz ryzyko przerzutów.

Spis treści:

  1. Rak pęcherzykowy tarczycy: co to za choroba?
  2. Guz pęcherzykowy tarczycy: czy to rak?
  3. Rak pęcherzykowy tarczycy: przyczyny rozwoju
  4. Czynniki ryzyka raka pęcherzykowego tarczycy
  5. Objawy raka pęcherzykowego tarczycy
  6. Rak pęcherzykowy tarczycy: diagnostyka nowotworu
  7. Leczenie chorych z rakiem pęcherzykowym tarczycy
  8. Rak pęcherzykowy tarczycy: rokowania

Rak pęcherzykowy tarczycy: co to za choroba?

Rak pęcherzykowy tarczycy (ICD-10 C73) rozwija się z komórek pęcherzykowych tarczycy, które odpowiadają za produkcję, magazynowanie i uwalnianie hormonów tarczycy. Jest to nowotwór złośliwy, ale najczęściej rośnie powoli i przez długi czas nie daje wyraźnych objawów. Wykrycie go we wczesnym stadium zwiększa szanse na skuteczne leczenie i ograniczenie ryzyka przerzutów.

Czy rak pęcherzykowy tarczycy jest złośliwy?

Tak, rak pęcherzykowy tarczycy jest uznawany za nowotwór złośliwy. W większości przypadków jego rozwój jest powolny, a przerzuty do odległych narządów występują rzadziej niż w przypadku bardziej agresywnych typów raka tarczycy, np. raka anaplastycznego. Mimo to wczesna diagnostyka jest kluczowa.

>> Sprawdź: Rak rdzeniasty tarczycy – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Guz pęcherzykowy tarczycy: czy to rak?

Nie każdy guz pęcherzykowy tarczycy oznacza raka. Wiele zmian w tarczycy ma charakter łagodny. Lekarz często zleca badania obrazowe i biopsję cienkoigłową, aby ustalić charakter zmiany i wykluczyć nowotwór.

Rak pęcherzykowy tarczycy: przyczyny rozwoju

Dokładne przyczyny raka pęcherzykowego tarczycy nie są w pełni poznane. Istnieje jednak kilka czynników, które zwiększają ryzyko jego rozwoju:

  • przewlekłe niedobory jodu,
  • ekspozycja na promieniowanie w okolicy szyi w dzieciństwie,
  • predyspozycje genetyczne i choroby dziedziczne tarczycy.

>> Zobacz: Dlaczego jod jest niezbędny do życia?

Czynniki ryzyka raka pęcherzykowego tarczycy

Niektóre grupy pacjentów są bardziej narażone na rozwój raka pęcherzykowego tarczycy:

  • osoby powyżej 40. roku życia,
  • kobiety częściej niż mężczyźni,
  • pacjenci z historią chorób tarczycy lub wcześniejszymi zabiegami chirurgicznymi w obrębie szyi.
tarczycowy_rozszerzony_mobile baner na kategorię

Objawy raka pęcherzykowego tarczycy

Rak pęcherzykowy tarczycy często rozwija się bezobjawowo. Gdy pojawiają się symptomy, mogą to być:

>> To może Cię zainteresować: Rak brodawkowaty tarczycy – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Rak pęcherzykowy tarczycy: diagnostyka nowotworu

  • USG tarczycy

Pierwszym krokiem jest badanie ultrasonograficzne, które pozwala zobaczyć guzki i ocenić ich wygląd. Lekarz sprawdza, czy zmiana ma cechy sugerujące raka, np. nieregularny kształt, mikrozwapnienia lub większy wymiar w kierunku przednio-tylnym. To badanie pomaga też ocenić węzły chłonne na szyi.

  • Biopsja cienkoigłowa (BACC)

Jeśli USG wykaże zmianę podejrzaną o nowotwór, pobierany jest niewielki fragment komórek do badania pod mikroskopem. Wynik pozwala stwierdzić, czy guz jest złośliwy, czy łagodny. W razie wątpliwości badanie może być powtórzone lub pacjent kierowany na dalsze postępowanie.

>> Przeczytaj: Badanie histopatologiczne – co to jest, co wykrywa i kiedy się je przeprowadza?

  • Dodatkowe badania

Czasami wykonuje się badania krwi (TSH, hormony tarczycy) oraz dodatkowe obrazowe, np. tomografię komputerową czy scyntygrafię, szczególnie jeśli lekarz podejrzewa, że rak mógł się rozprzestrzenić poza tarczycę.

  • Ocena ryzyka i konsultacje

Lekarze oceniają, jak duże jest ryzyko nawrotu lub rozwoju choroby, uwzględniając wielkość guza, naciekanie sąsiednich tkanek czy obecność przerzutów. Decyzje diagnostyczne i terapeutyczne podejmuje interdyscyplinarny zespół specjalistów: endokrynolog, chirurg, onkolog i patomorfolog.

>> To może Cię zainteresować: Choroby tarczycy i ich diagnostyka

Leczenie chorych z rakiem pęcherzykowym tarczycy

  • Operacja tarczycy

Najczęściej stosuje się całkowite usunięcie tarczycy. W niektórych przypadkach wystarczy usunięcie tylko części gruczołu. Jeśli nowotwór rozprzestrzenił się do węzłów chłonnych szyi, również są one usuwane.

  • Terapia jodem promieniotwórczym

Po operacji wielu pacjentów otrzymuje jod promieniotwórczy, który pomaga zniszczyć resztki komórek nowotworowych i zmniejsza ryzyko nawrotu choroby.

  • Leczenie hormonalne

Pacjent przyjmuje preparat L-tyroksyny w adekwatnej dawce, która utrzymuje prawidłowy poziom hormonów i jednocześnie hamuje wzrost pozostałych komórek nowotworowych.

  • Monitorowanie stanu zdrowia

Po leczeniu niezbędne są regularne kontrole: USG szyi oraz badania krwi. W razie nawrotu lekarze decydują o kolejnej operacji, dodatkowym jodzie lub innych terapiach celowanych.

>> Zobacz: Choroby tarczycy i badanie rT3 – co warto wiedzieć?

Rak pęcherzykowy tarczycy: rokowania

Rokowania są zazwyczaj dobre, jeśli choroba zostanie wykryta wcześnie i odpowiednio leczona. Pięcioletnie przeżycie pacjentów wynosi ponad 90% w przypadku wczesnych stadiów. W zaawansowanych przypadkach lub przy obecności przerzutów, rokowania są gorsze, ale leczenie może znacząco wydłużyć życie i poprawić jego jakość.

Rak pęcherzykowy tarczycy: przerzuty

Przerzuty zdarzają się najczęściej do płuc i kości. Wczesne wykrycie i odpowiednie leczenie chirurgiczne oraz terapią jodem zmniejszają ryzyko dalszego rozwoju choroby i powikłań.

Bibliografia

  1. Jarząb B, et al. Diagnosis and treatment of thyroid cancer in adult patients – Recommendations of Polish Scientific Societies and the National Oncological Strategy. 2022 Update [Diagnostyka i leczenie raka tarczycy u chorych dorosłych – Rekomendacje Polskich Towarzystw Naukowych oraz Narodowej Strategii Onkologicznej. Aktualizacja na rok 2022]. Endokrynol Pol. 2022
  2. Yamazaki H, Sugino K, Katoh R, Matsuzu K, Kitagawa W, Nagahama M, Saito A, Ito K. Management of follicular thyroid carcinoma. Eur Thyroid J. 2024 

Badania mykologiczne – czym są i kiedy się je wykonuje?

Elwira Zawidzka
-
0
Badania mykologiczne – czym są i kiedy się je wykonuje?

Grzyby chorobotwórcze są istotnym zagrożeniem dla zdrowia człowieka. Cechuje je powszechność występowania na całym świecie i łatwość przenoszenia na inne osoby. Infekcje grzybicze mogą dotyczyć różnych obszarów ciała: skóry, błon śluzowych, narządów wewnętrznych. Diagnostyka mykologiczna pomaga odróżnić grzybicę od innych chorób i ułatwia dobranie właściwej terapii.

Z artykułu dowiesz się:
>> czym są badania mykologiczne,
>> jak odróżnić grzybicę od innych chorób o podobnych objawach,
>> kiedy należy wykonać badania w kierunku grzybicy,
>> czy  do badania mykologicznego należy się przygotować,
>> jaki materiał jest pobierany do diagnostyki mykologicznej,
>> z jakich są etapów składa się badanie laboratoryjne w kierunku grzybicy,
>> jak interpretować wyniki badania,
>> jakie pożytki płyną z diagnostyki mykologicznej.  

Spis treści:

  1. Czym są badania mykologiczne?
  2. Dlaczego badania mykologiczne są ważne?
  3. Kiedy wykonuje się badanie mykologiczne?
  4. Jak przygotować się do badania mykologicznego?
  5. Jak przeprowadza się badania mykologiczne?
  6. Na czym polega badanie mykologiczne mikroskopowe?
  7. Mykologia – badania serologiczne
  8. Mykologia – badania molekularne
  9. Badania mykologiczne – interpretacja wyników
  10. Co oznacza ujemny i dodatni wynik posiewu mykologicznego?
  11. Istota badań mykologicznych w profilaktyce i monitorowaniu leczenia
  12. Zakończenie

Czym są badania mykologiczne?

Badania mykologiczne mają na celu wykrycie i  zidentyfikowanie grzybów chorobotwórczych odpowiedzialnych za infekcję. Czasami dodatkowym elementem badania mykologicznego jest określenie lekowrażliwości wyhodowanych grzybów, czyli wykonanie mykogramu. Rodzaj materiału do badań laboratoryjnych w kierunku grzybów chorobotwórczych zależy od umiejscowienia zakażenia.

Próbką do testowania mogą być włosy, zeskrobiny ze skóry, paznokcie, wymazy z błon śluzowych. A w zakażeniach układowych:

  • krew,
  • płyn mózgowo-rdzeniowy,
  • tkanki,
  • plwocina,
  • płyn pęcherzykowo-oskrzelowy,
  • ropa,
  • płyny z jam ciała,
  • mocz,
  • wydzielina żołądkowo-jelitowa,
  • żółć,
  • inne.
Badanie mykologiczne grzybica banerek

Dlaczego badania mykologiczne są ważne?

Objawy zakażenia grzybiczego są niejednoznaczne i zależne od umiejscowienia infekcji. Grzybica może wywoływać u pacjenta objawy podobne do symptomów występujących w przebiegu chorób wywoływanych przez inne drobnoustroje (np. bakterie, wirusy) lub w chorobach  nieinfekcyjnych (np. łuszczyca, egzema).

Badanie mikologiczne umożliwia odróżnienie grzybicy od innych schorzeń. Wykrycie i precyzyjne zidentyfikowanie chorobotwórczych grzybów ułatwia dobranie właściwych leków oraz ma wpływ na skrócenie procesu terapeutycznego. Badania mykologiczne są pomocne również w kontroli skuteczności leczenia.

>> Może Cię zainteresować: Atopowe zapalenie skóry głowy: objawy, przyczyny i leczenie AZS

Kiedy wykonuje się badanie mykologiczne?

Badanie mykologiczne należy wykonać przy wystąpieniu niepokojących objawów. Symptomami wskazującymi na możliwość grzybicy powierzchownej są:

  • zmiany na skórze przebiegające ze złuszczeniem, stanem zapalnym, wysiewem pęcherzyków i grudek  nasilenie zmian występuje zazwyczaj na obwodzie ognisk,
  • pękanie skóry między palcami,
  • nadmierne rogowacenie naskórka,
  • ogniska łysienia i złuszczania na skórze głowy,
  • zmiany na paznokciach:
    • oddzielenie się płytki paznokciowej od jej łożyska,
    • rogowacenie podpaznokciowe,
    • zmiana zabarwienia płytki paznokciowej,
    • kruchość płytki paznokciowej,
    • stan zapalny wałów paznokciowych
  • zmiany na błonach śluzowych jamy ustnej – białawe naloty, nadżerki,
  • zmiany na narządach płciowych:
    • u kobiet – białawe naloty, zaczerwienienie i obrzęk błon śluzowych, uporczywy świąd, serowate upławy, ból przy oddawaniu moczu i podczas stosunku,
    • u mężczyzn – świąd, zaczerwienienie, drobne grudki na napletku i żołędziach, ból przy oddawaniu moczu i podczas stosunku, nieprawidłowa wydzielina pod napletkiem,
  • zmiany w uchu – świąd, ból, wyciek, uczucie zatkania ucha.

W przypadku grzybic układowych objawy bywają bardzo niespecyficzne i różnorodne. Może pojawić się gorączka, ogólne osłabienie, duszności.

Jak przygotować się do badania mykologicznego?

Badanie mykologiczne powinno być wykonywane przed rozpoczęciem terapii przeciwgrzybicznej lub po upływie co najmniej 4 tygodni od momentu zakończenia leczenia (w przypadku leczenia ogólnego po upływie 3 miesięcy). Badanie wymaga specjalnego przygotowania pacjenta. Niezastosowanie się do zalecanych procedur może skutkować wynikami fałszywie ujemnymi.

W zależności od przypuszczalnego miejsca infekcji zaleca się:

  • w zakażeniach skórnych – nie stosować preparatów miejscowych (kremy, maści, szampony) przez co najmniej 3 dni przed pobraniem materiału,
  • nie malować paznokci lakierem lub odżywką przez 1-4 tygodnie przed badaniem,
  • nie obcinać paznokci przez co najmniej tydzień przed pobraniem,
  • w przypadku pobierania materiału z dróg moczowo-płciowych przed badaniem należy:
    • wstrzymać się przez 48h od współżycia, stosowania preparatów dopochwowych, irygacji,
    • nie wykonywać przez 24h zabiegów higieniczno-pielęgnacyjnych okolic intymnych,
    • wstrzymać się przez co najmniej 4h z oddaniem moczu,
  • w przypadku pobierania materiału z jamy ustnej należy zgłosić się na badanie na czczo, bez mycia zębów i płukania jamy ustnej.

>> Warto przeczytać: Wykonywanie badań laboratoryjnych na czczo – fakty i mity

Jak przeprowadza się badania mykologiczne?

Badanie mykologiczne wykonywane jest w placówkach do tego przystosowanych. Przed badaniem pacjent powinien być poinformowany przez lekarza lub personel laboratorium o procedurach przygotowania do badania. Próbką do analizy, w zależności od miejsca infekcji, są zeskrobiny ze skóry, paznokcie, włosy, wymazy z błon śluzowych i inne materiały.

Materiał pobierany jest do odpowiednich podłóż lub pojemników transportowych. Proces diagnostyczny w kierunku grzybów chorobotwórczych trwa od kilku dni do miesiąca w zależności od kierunku badania i rodzaju testu.

Proces wykonania badania mykologicznego obejmuje:

  • pobranie materiału przez przeszkolony personel medyczny,
  • dostarczenie próbki do laboratorium,
  • wykonanie bezpośredniego preparatu mikroskopowego,
  • założenie hodowli na pożywkach mikrobiologicznych,
  • identyfikację wyhodowanych grzybów,
  • określenie lekowrażliwości grzybów (opcjonalnie).

Dodatkowo w zależności od potrzeb, w laboratorium wykonywane są badania serologiczne i badania molekularne.

Na czym polega badanie mykologiczne mikroskopowe?

Mykologiczne badanie mikroskopowe wykonywane jest zazwyczaj w dniu pobrania próbki. Preparaty  wykonane z materiału pobranego od pacjenta oceniane są pod kątem obecności w nich elementów grzybów. Stwierdzenie obecności strzępek, pseudostrzępek, zarodników czy komórek grzybów drożdżopodobnych jest istotną informacją dla dalszej diagnostyki i rozpoczęcia leczenia.

O dodatnim wyniku należy jak najszybciej powiadomić lekarza prowadzącego. Na wiarygodną ocenę preparatu bezpośredniego mają wpływ:

  • jakość próbki,
  • odpowiednia porcja materiału,
  • czas oglądania próbki,
  • doświadczenie osoby oceniającej preparat.

Niezależnie od wyniku obserwacji z badanej próbki należy wykonać posiew mikrobiologiczny, dzięki któremu możliwa jest izolacja i identyfikacja grzyba.

Mykologia – badania serologiczne

Testy serologiczne stosowane są w diagnostyce grzybic układowych. Wykorzystywane są testy lateksowe i immunoenzymatyczne. Wykrywanie antygenów krążących grzybów (mannan, galaktomannany, glikuronoksylomannan) ma znaczenie pomocnicze i może być przydatne do monitorowania skuteczności leczenia. Materiałem do oznaczania antygenów jest krew, BAL, płyn mózgowo-rdzeniowy.

Mykologia – badania molekularne

Badania molekularne są coraz częściej wykorzystywane w diagnostyce infekcji grzybiczych ze względu na czułość, swoistość i szybkość oznaczenia. Pozwalają one na szybkie wykrycie grzybów (z identyfikacją do gatunku) w minimalnej próbce materiału. Jest to szczególnie cenne przy wykrywaniu grzybów wolnorosnnących i trudnych do hodowli.

Najbardziej powszechną techniką analizy genetycznej jest metoda PCR (ang. Polymerase Chain Reaction). Stosowane są testy w kierunku grzybów konkretnego gatunku lub testy multipleksowe, które pozwalają na jednoczasowe wykrywanie różnych grzybów.

>> Warto sprawdzić również: Badanie PCR – czym jest, kiedy się je wykonuje i jak przebiega?   

Badania mykologiczne – interpretacja wyników

Wyniki badań laboratoryjnych w kierunku grzybów wymagają wnikliwej analizy i są pomocne do postawienia diagnozy przez lekarza.  

Obecność elementów grzybów w preparacie i ich wyhodowanie na pożywkach bakteryjnych, przy istniejących objawach klinicznych, może wskazywać na grzybicę. Przyczyną dodatniego wyniku preparatu przy ujemnym wyniku hodowli mogą być np. martwe elementy w materiale. Brak grzybów w preparacie nie wyklucza grzybicy. Ujemny wynik badania mikroskopowego może być  spowodowany zbyt małą liczbą komórek grzyba w pobranym materiale (niska czułość metody), zbyt krótkim oglądaniem preparatu, brakiem odpowiedniego doświadczenia diagnosty.

Niezwykle istotna jest interpretacja badań molekularnych w kierunku grzybów. Fałszywie dodatnie wyniki mogą być spowodowane zanieczyszczeniem próbki przez grzyby powszechnie bytujące w otaczającym nas środowisku lub wykryciem kwasu nukleinowego martwych komórek. Wykrycie materiału genetycznego grzyba musi być skorelowane z objawami klinicznymi, dobrze jest również przy wyniku dodatnim powtórzyć badanie.

Co oznacza ujemny i dodatni wynik posiewu mykologicznego?

Ujemny wynik badania mykologicznego może wskazywać na inną niż grzyby przyczyną zmian chorobowych. Lekarz interpretujący sprawozdanie z badania musi jednak rozważyć  możliwość wystąpienia fałszywie ujemnego wyniku. Brak wzrostu grzybów, przy istniejących objawach klinicznych, może być spowodowany:

  • złym przygotowaniem do badania (bez zachowania odpowiednich zaleceń),
  • zbyt małą czułością badania (mała liczba komórek grzybów w próbce),
  • źle pobranym materiałem,
  • właściwościami grzyba odpowiedzialnego za infekcję.

Przy wystąpieniu wątpliwości wskazane jest powtórzenie badania.

Wynik dodatni posiewu, przy współistniejących objawach, jest zazwyczaj potwierdzeniem infekcji. Nie w każdym wypadku koreluje to z obrazem mikroskopowym preparatu bezpośredniego – mikroskopia jest mniej czułą metodą niż posiew i może być ujemna.

Istota badań mykologicznych w profilaktyce i monitorowaniu leczenia

Główną przesłanką upoważniającą do rozpoczęcia terapii przeciwgrzybicznej jest wykrycie i zidentyfikowanie grzyba odpowiedzialnego za infekcję. Jest to możliwe dzięki prawidłowo przeprowadzonej diagnostyce mykologicznej. Leczenie grzybicy w oparciu wyłącznie o obraz kliniczny jest jednym z podstawowych błędów terapeutycznych, ponieważ podobne symptomy mogą być spowodowane przez inne czynniki chorobotwórcze.

Wynik badania mykologicznego może wykluczyć grzybicę lub pomóc w dobraniu odpowiedniego leku w przypadku jej potwierdzenia. Dzięki właściwej terapii możliwe jest skrócenie czasu choroby, całkowite wyleczenie, zmniejszenie prawdopodobieństwa jej nawrotów.

Podstawowe zalety diagnostyki mykologicznej:

  • wykrycie/wykluczenie infekcji grzybiczej,
  • precyzyjne zidentyfikowanie czynnika etiologicznego odpowiedzialnego za grzybicę,
  • zapobieganie błędom diagnostycznym,
  • możliwość dobrania właściwej terapii (zwiększona skuteczność i skrócenie czasu leczenia),
  •  możliwość monitorowania skuteczności leczenia.

Zakończenie

Badania mykologiczne potwierdzają infekcję grzybiczą i mają bezpośrednie przełożenie na wdrożenie właściwego leczenia. Wykonanie testów po leczeniu umożliwia kontrolę skuteczności terapii.

Bibliografia

  1. Elżbieta Ochman „Zakażenia grzybicze – przewodnik dla diagnostów laboratoryjnych” Biblioteka Diagnosty Laboratoryjnego Warszawa 2016
  2. R. Maleszka, Z. Adamski, J. Szepietowski, E. Baran „Leczenie powierzchownych zakażeń grzybiczych – rekomendacje ekspertów Sekcji Mikologicznej Polskiego Towarzystwa dermatologicznego” Przegl. Dermatol. 2015. 102. 305-315
  3. G. Midgley, R. J. Hay, Y. M. Clayton „Mikologia lekarska” Czelej 1997
  4. dr I. Netsvyetayeva i inni „Etiologia, obraz kliniczny i diagnostyka zakażeń grzybiczych” materiały z Kursu Specjalizacyjnego 2014

Hipoglikemia reaktywna (poposiłkowa) – czym jest i jak się objawia? Przyczyny, badania i leczenie

Sara Aszkiełowicz
-
0
Hipoglikemia reaktywna (poposiłkowa) – czym jest i jak się objawia? Przyczyny, badania i leczenie

Hipoglikemia reaktywna to spadek poziomu glukozy pojawiający się kilka godzin po posiłku. Dolegliwość ta może znacząco obniżać komfort życia, wywoływać lęk i utrudniać codzienne funkcjonowanie.

Z tego artykułu dowiesz się:
>> czym jest hipoglikemia reaktywna i czym różni się od innych typów niedocukrzenia,
>> kto jest najbardziej narażony na hipoglikemię po posiłku,
>> jakie są najczęstsze objawy hipoglikemii poposiłkowej i kiedy powinny skłonić do wizyty u lekarza,
>> jakie mogą być przyczyny, w tym związek z insulinoopornością i ciążą,
>> czy nieleczona hipoglikemia reaktywna jest niebezpieczna,
>> jakie badania wykonuje się w diagnostyce — w tym krzywą cukrową i insulinową,
>> jak wygląda leczenie i jakie nawyki pomagają zapobiegać spadkom glukozy,
>> jak samodzielnie sprawdzić, czy możesz mieć hipoglikemię reaktywną i do jakiego lekarza się zgłosić.

Spis treści:

  1. Hipoglikemia reaktywna: czym jest?
  2. Hipoglikemia reaktywna: objawy hipoglikemii poposiłkowej
  3. Hipoglikemia reaktywna: przyczyny niskiego poziomu cukru we krwi
  4. Czy hipoglikemia reaktywna jest niebezpieczna?
  5. Diagnostyka hipoglikemii reaktywnej: jakie badania wykonać?
  6. Jak leczyć hipoglikemię reaktywną?
  7. Czy można zapobiec hipoglikemii reaktywnej?
  8. Najczęstsze pytania o hipoglikemię po posiłku (FAQ)

Hipoglikemia reaktywna: czym jest?

Hipoglikemia reaktywna (poposiłkowa) (ICD-10 E16.1) to stan, w którym poziom glukozy we krwi spada poniżej normy (tj. poniżej 70 mg/dl – 3,9 mmol/l), zazwyczaj 2-4 godziny po posiłku. Najczęściej dotyczy to osób bez cukrzycy. Do spadku dochodzi wskutek nadmiernej reakcji organizmu na spożyty posiłek — zwykle zbyt dużego wyrzutu insuliny.

>> Przeczytaj też: Hipoglikemia – objawy, przyczyny i leczenie niedocukrzenia

Kogo dotyczy hipoglikemia reaktywna?

Najczęściej hipoglikemię reaktywną obserwuje się u osób:

  • z insulinoopornością,
  • z predyspozycjami metabolicznymi,
  • stosujących bardzo bogatą w węglowodany dietę,
  • w okresie okołociążowym,
  • po zabiegach bariatrycznych.

Nie jest to jednak reguła — niedocukrzenie poposiłkowe może pojawić się także u osób bez widocznych czynników ryzyka.

>> Zobacz: Insulinooporność a dieta. Zasady, jadłospis diety insulinowej

Badanie glukozy banerek

Hipoglikemia reaktywna: objawy hipoglikemii poposiłkowej

Objawy mogą być niespecyficzne, dlatego łatwo je pomylić z przemęczeniem czy stresem. Najczęściej pojawiają się nagle. Do typowych symptomów należą:

  • drżenie rąk,
  • kołatanie serca,
  • silny głód,
  • zawroty głowy,
  • osłabienie, senność,
  • uczucie niepokoju lub lęku,
  • zimne poty,
  • trudności z koncentracją.

Warto zwrócić uwagę na sytuacje, w których dolegliwości powtarzają się regularnie po jedzeniu — szczególnie po dużych, węglowodanowych posiłkach.

>> Przeczytaj również: Senność po jedzeniu – jakie są jej przyczyny i kiedy powinna niepokoić?

To ważne:
Warto zgłosić się do lekarza z podejrzeniem hipoglikemii poposiłkowej zawsze wtedy, gdy epizody niedocukrzenia powtarzają się regularnie lub utrudniają codzienne funkcjonowanie. Pilna konsultacja jest konieczna, jeśli epizod niedocukrzenia jest ciężki (utrata przytomności, trudności z mówieniem lub chodzeniem).

Hipoglikemia reaktywna: przyczyny niskiego poziomu cukru we krwi

Najczęściej spadek glukozy wynika ze zbyt dużej ilości insuliny uwalnianej po posiłku. Może to być efekt:

  • diety bogatej w cukry proste,
  • insulinooporności — organizm próbuje „przebić” oporność tkanek zwiększoną produkcją insuliny,
  • zaburzeń gospodarki hormonalnej,
  • dysfunkcji trzustki,
  • szybkiego opróżniania żołądka po operacjach bariatrycznych.

Czasem przyczyną są nieregularne posiłki lub długie przerwy w jedzeniu.

Hipoglikemia reaktywna w ciąży

W ciąży częściej dochodzi do wahań poziomu glukozy, dlatego objawy hipoglikemii poposiłkowej mogą się nasilać. Zwykle wynika to ze zmian hormonalnych i większego zapotrzebowania energetycznego. Jeśli jesteś w ciąży i obserwujesz częste epizody niedocukrzenia, warto omówić to z diabetologiem — pozwoli to wykluczyć zaburzenia gospodarki węglowodanowej.

>> Zobacz: Cukrzyca ciążowa

Czy hipoglikemia reaktywna jest niebezpieczna?

Sporadyczne epizody zwykle nie stanowią zagrożenia. Problem pojawia się, gdy niedocukrzenie powtarza się często. Objawy mogą prowadzić do:

Nieleczona hipoglikemia reaktywna może także sprzyjać przejadaniu się, a w konsekwencji — zwiększać ryzyko tycia.

Warto wiedzieć:
Hipoglikemia reaktywna i insulinooporność często są ze sobą powiązane. Przy insulinooporności trzustka wydziela więcej insuliny, aby obniżyć poziom glukozy. U części osób ten wyrzut jest zbyt duży, co po kilku godzinach prowadzi do spadku cukru – czyli hipoglikemii poposiłkowej. Nie każda osoba z insulinoopornością jej doświadcza, ale ryzyko jest większe. Dlatego przy podejrzeniu obu zaburzeń warto wykonać krzywą cukrową i insulinową.

Diagnostyka hipoglikemii reaktywnej: jakie badania wykonać?

Diagnostyka obejmuje przede wszystkim ocenę objawów i badań laboratoryjnych. Za hipoglikemie uznaje się stężenie glukozy poniżej 70 mg/dl. Lekarz może zalecić:

Czasem konieczna jest diagnostyka różnicowa w kierunku chorób trzustki lub zaburzeń hormonalnych.

Pakiet krzywa cukrowa i insulinowa banerek

Krzywa cukrowa w hipoglikemii reaktywnej

W przebiegu testu doustnego obciążenia glukozą (OGTT) — tzw. krzywej cukrowej — u części osób poziom glukozy początkowo rośnie, a następnie spada poniżej wartości prawidłowych. Wynik taki może sugerować hipoglikemię reaktywną, szczególnie jeśli towarzyszą mu objawy w trakcie testu.

Jak leczyć hipoglikemię reaktywną?

Leczenie polega głównie na modyfikacji stylu życia. Najczęściej zaleca się:

  1. Regularne, mniejsze posiłki co 3-4 godziny,
  2. Ograniczenie cukrów prostych,
  3. Produkty o niskim indeksie glikemicznym,
  4. Dodatek białka i zdrowych tłuszczów do posiłków,
  5. Unikanie słodkich napojów i dużych posiłków wieczornych.

W niektórych przypadkach konieczna jest opieka diabetologa oraz włączenie leków poprawiających wrażliwość tkanek na insulinę.

>> Sprawdź: Jak działa metformina? Skutki uboczne, monitorowanie stanu zdrowia podczas terapii

Czy można zapobiec hipoglikemii reaktywnej?

Tak — podstawą jest stabilizacja poziomu glukozy we krwi. Warto zadbać o regularną aktywność fizyczną, prawidłowy sen, unikanie dużych dawek kofeiny na pusty żołądek oraz odpowiednie nawodnienie.

Najczęstsze pytania o hipoglikemię po posiłku (FAQ)

Jak sprawdzić, czy ma się hipoglikemię reaktywną?

Najlepiej wykonać badania krwi, szczególnie krzywą cukrową i insulinową. Pomocne bywa także mierzenie glukozy glukometrem w trakcie objawów.

Jak wyjść z hipoglikemii reaktywnej?

W momencie wystąpienia objawów warto przyjąć szybko przyswajalny węglowodan, np. sok. W dłuższej perspektywie kluczowa jest zmiana diety.

Jaki lekarz leczy hipoglikemię reaktywną?

Najczęściej diabetolog lub endokrynolog, ale w pierwszej kolejności możesz zgłosić się do lekarza rodzinnego.

Bibliografia

  1. Altuntaş Y. Postprandial Reactive Hypoglycemia. Sisli Etfal Hastan Tip Bul. 2019
  2. Gϋemes M, et al. Hyperinsulinemic hypoglycemia in children and adolescents: Recent advances in understanding of pathophysiology and management. Rev Endocr Metab Disord. 2020
  3. Cruz P. Inpatient Hypoglycemia: The Challenge Remains. J Diabetes Sci Technol. 2020

Zakwaszenie organizmu, jakie są jego objawy i przyczyny?

Angelika Janowicz
-
0
Zakwaszenie organizmu, jakie są jego objawy i przyczyny?

Pojęcie „zakwaszenia organizmu” od lat pojawia się w reklamach suplementów, poradnikach zdrowotnych i na forach internetowych. Często sugeruje się, że to powszechny problem współczesnych ludzi, który wynika głównie ze złej diety. Charakteryzuje go gromadzenie się kwasów w ciele, co ma rzekomo skutkować przewlekłym zmęczeniem, bólem mięśni czy spadkiem odporności. W artykule wyjaśniamy, czy zakwaszenie organizmu naprawdę istnieje.

Z tego artykułu dowiesz się, że:

  • W nazewnictwie medycznym nie funkcjonuje termin „zakwaszenie organizmu”. Jest to pojęcie spopularyzowane przez twórców diet alternatywnych.
  • Za objawy zakwaszenia organizmu uznaje się problemy z trawieniem, zmęczenie, osłabienie, bóle głowy czy bóle mięśni. Należy pamiętać, że takie dolegliwości mogą wynikać z wielu przyczyn, które wymagają diagnostyki i leczenia.
  • Objawy przypisywane „zakwaszeniu organizmu” często wynikają z nieprawidłowego stylu życia: zbyt małej ilości snu, stresu, odwodnienia czy niedoborów witamin i minerałów. Poprawa tych aspektów przynosi realne korzyści dla zdrowia – bez konieczności stosowania suplementów czy diet „odkwaszających”.

Spis treści:

  1. Czym jest tzw. zakwaszenie organizmu?
  2. Skąd wzięło się pojęcie zakwaszenia organizmu?
  3. Jak działa równowaga kwasowo-zasadowa w organizmie?
  4. Objawy przypisywane zakwaszeniu organizmu – co mogą oznaczać naprawdę?
  5. Jakie badania wykonać, by sprawdzić równowagę metaboliczną?
  6. Czy zakwaszenie organizmu jest niebezpieczne?
  7. Co zamiast „odkwaszania”? Jak wspierać organizm w naturalny sposób
  8. Zakwaszenie organizmu: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Czym jest tzw. zakwaszenie organizmu?

Na początek należy podkreślić, że w ujęciu medycznym nie istnieje „zakwaszenie organizmu”. Taka jednostka chorobowa nie występuje w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10.

Pojęcie „zakwaszenie organizmu” pochodzi z medycyny alternatywnej. Oznacza zmianę pH płynów ustrojowych pod wpływem produktów spożywczych o właściwościach kwasotwórczych lub alkalizujących. Zwolennicy tej teorii twierdzą, że spożywanie tych pierwszych (np. mięsa, nabiału, kawy, zbóż) prowadzi do gromadzenia się w organizmie kwaśnych produktów przemiany materii, co ma być bezpośrednią przyczyną wielu chorób cywilizacyjnych.

Trzeba pamiętać, że organizm człowieka dysponuje bardzo skutecznymi mechanizmami utrzymującymi równowagę kwasowo-zasadową, a jej zaburzenia są stanem chorobowym, który wymaga leczenia szpitalnego. Jeżeli pH krwi rzeczywiście spadłoby poniżej normy, byłby to poważny stan kliniczny określany jako kwasica i wymagający leczenia, a nie „zakwaszenie organizmu”.

Warto też zaznaczyć, że popularne objawy przypisywane „zakwaszeniu” – takie jak zgaga, kwaśne odbijanie czy pieczenie w przełyku – częściej wynikają z tzw. „nadkwasoty”, czyli nadmiernego wydzielania kwasu solnego w żołądku i objawów choroby refluksowej przełyku. To lokalny problem trawienny, który nie wpływa na ogólnoustrojową równowagę kwasowo-zasadową.

Skąd wzięło się pojęcie zakwaszenia organizmu?

Termin „zakwaszenie organizmu” został spopularyzowany w pierwszej połowie XX wieku przez twórców diet alternatywnych, m.in. przez koncepcję tzw. diety alkalicznej. Zakłada ona, że produkty spożywcze można podzielić na „zakwaszające” i „odkwaszające”, a ich niewłaściwe proporcje prowadzą do rozwoju chorób.

Prawdą jest, że żywność faktycznie może mieć właściwości kwasotwórcze lub alkalizujące wynikające z zawartości poszczególnych składników mineralnych (np. sodu, wapnia, fosforu). Jednakże udowodniono, że żywienie nie wpływa w znacznym stopniu na pH krwi. W badaniach zaobserwowano zmianę zaledwie o 0,01–0,02 jednostek.

Rodzaj spożywanych produktów może mieć większy wpływ na pH moczu. W badaniach zaobserwowano zmianę o 0,2–1,2 jednostek. Jednak brakuje dowodów naukowych, aby miało to wpływ na stan zdrowia.

Jak działa równowaga kwasowo-zasadowa w organizmie?

Równowaga kwasowo-zasadowa to mechanizm homeostazy, dzięki któremu organizm utrzymuje stałe pH krwi i płynów ustrojowych. Istotną rolę odgrywają tutaj:

  • układy buforowe krwi i tkanek,
  • płuca,
  • nerki.

Bufory (m.in. wodorowęglanowy, fosforanowy, białczanowy) neutralizują nadmiar jonów wodorowych (H+), zapobiegając spadkowi pH. Płuca kontrolują ilość dwutlenku węgla (CO₂), który wpływa na stężenie kwasów w organizmie, natomiast nerki regulują wydalanie jonów wodorowych i wodorowęglanów.

Zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej może prowadzić do dwóch poważnych stanów: kwasicy (pH krwi poniżej 7,35) lub zasadowicy (pH krwi powyżej 7,45). Oba wymagają natychmiastowej diagnozy i leczenia, ponieważ stanowią zagrożenie dla życia. W normalnych warunkach mechanizmy kompensacyjne działają tak skutecznie, że zdrowy człowiek nie jest w stanie „zakwasić się” dietą czy stresem.

Objawy przypisywane zakwaszeniu organizmu – co mogą oznaczać naprawdę?

Do objawów rzekomego zakwaszenia organizmu często zalicza się m.in.:

Są to objawy niespecyficzne, które mogą wynikać z wielu przyczyn – m.in. niedoborów witamin i minerałów, odwodnienia, braku snu, stresu czy chorób przewlekłych (np. niedoczynności tarczycy, cukrzycy, zaburzeń pracy jelit). Wystąpienie jakichkolwiek niepokojących dolegliwości jest wskazaniem do konsultacji lekarskiej i wykonania badań diagnostycznych.

Warto pamiętać, że prawdziwa kwasica objawia się w zupełnie inny sposób. Objawy zależą od jej rodzaju i mogą obejmować m.in. zaburzenia świadomości, zapach acetonu z ust, tachykardię, duszność, kaszel, śpiączkę.

Jakie badania wykonać, by sprawdzić równowagę metaboliczną?

Najbardziej wiarygodnym badaniem oceniającym równowagę kwasowo-zasadową jest gazometria. Standardem pozostaje gazometria z krwi tętniczej, która umożliwia dokładną ocenę pH, ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla (pCO₂), stężenia wodorowęglanów (HCO₃⁻) oraz wiarygodną ocenę utlenowania krwi (PaO₂). W warunkach ambulatoryjnych gazometria żylna lub włośniczkowa może być pomocna do wstępnej oceny pH i HCO₃⁻, jednak nie zastępuje gazometrii tętniczej w ocenie utlenowania oraz precyzyjnej ocenie pCO₂ (zwłaszcza przy podejrzeniu hipoksemii/hiperkapnii).

Lekarz może także zlecić badanie ogólne moczu, morfologię krwi oraz badania biochemiczne – w tym stężenie elektrolitów (sód, potas, chlor), kreatyniny i mocznika, które pośrednio mogą wskazywać na problemy z funkcją nerek lub zaburzenia metaboliczne.

Badanie ogólne moczu banerek

Czy zakwaszenie organizmu jest niebezpieczne?

Wszelkie niepokojące objawy przypisywane “zakwaszeniu organizmu” – np. przewlekłe zmęczenie, bóle głowy, zaburzenia trawienia, pogorszenie stanu skóry – nie powinny być bagatelizowane i należy skonsultować je z lekarzem. Wczesne zdiagnozowanie przyczyny i podjęcie odpowiedniego leczenia w większości przypadków pozwala na poprawę stanu zdrowia.

Natomiast prawdziwa kwasica – metaboliczna lub oddechowa – jest stanem poważnym i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.

Co zamiast „odkwaszania”? Jak wspierać organizm w naturalny sposób

Aby wspierać funkcjonowanie organizmu, należy:

  1. Zadbać o zdrową i dobrze zbilansowaną dietę dopasowaną do indywidualnych potrzeb organizmu. Zalecane jest spożywanie większej ilości warzyw, owoców, olejów roślinnych, ryb, nasion i orzechów.
  2. Zmniejszyć spożycie cukrów prostych, żywności wysokoprzetworzonej oraz czerwonego mięsa.
  3. Zadbać o odpowiednie nawodnienie organizmu. Wskazane jest picie minimum 2 litrów wody dziennie. Ilość powinna być zwiększona w wysokiej temperaturze czy podczas wysiłku fizycznego.
  4. Zrezygnować z używek.
  5. Zadbać o odpoczynek i odpowiednią ilość snu (zalecane jest spanie 7–8 godzin).
  6. Zminimalizować stres poprzez naukę sposobów relaksacji.
  7. Wprowadzić do planu dnia regularną aktywność fizyczną.
  8. Regularnie wykonywać badania profilaktyczne.

>> Zobacz także: Dieta śródziemnomorska – zasady, produkty, przykładowy jadłospis i przepisy

Zakwaszenie organizmu: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące zakwaszenia organizmu.

Co najbardziej zakwasza nasz organizm?

Żadne produkty spożywcze nie są w stanie zakwasić organizmu w sensie klinicznym. Niektóre pokarmy mogą wpływać na pH moczu, ale nie na pH krwi.

Co odkwasza organizm?

Nie istnieją produkty ani suplementy, które mogłyby „odkwasić” organizm. Najlepszym sposobem utrzymania równowagi metabolicznej jest prowadzenie zdrowego stylu życia – z uwzględnieniem m.in. zdrowej i dobrze zbilansowanej diety, odpowiedniego nawodnienia organizmu, zrezygnowania z używek.

Co boli przy zakwaszeniu organizmu?

„Zakwaszenie organizmu” nie jest przyczyną bólu. Dolegliwości bólowe, które są mu przypisywane, takie jak bóle głowy, stawów czy mięśni, mają inne, konkretne podłoże, które należy zdiagnozować u lekarza.

Czy kawa zakwasza organizm?

Kawa może nieznacznie wpływać na pH moczu, ale nie zakwasza organizmu.

Ile czasu potrzeba, aby odkwasić organizm?

Ponieważ nie ma takiego stanu jak zakwaszenie organizmu, nie istnieje też proces „odkwaszania”. Organizm zdrowej osoby samodzielnie reguluje gospodarkę kwasowo-zasadową.

Opieka merytoryczna: lek. Maria Wydra

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/pacjent/dieta/lista/197412,czym-jest-zakwaszenie-organizmu-czy-jest-to-pojecie-odnoszace-sie-do-fizjologii-czy-pseudonaukowy-wymysl (dostęp 06.11.2025)
  2. A. Brymora, J. Manitius, Patofizjologia zaburzeń gospodarki kwasowo-zasadowej i strategia postępowania, Wielka Interna. Nefrologia
  3. https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/186770,zakwaszenie-organizmu-prawda-czy-mit (dostęp 06.11.2025)
  4. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/kwasica-co-to-za-choroba-objawy-rodzaje-przyczyny-i-leczenie-kwasicy-organizmu/ (dostęp 06.11.2025)

Jak przygotować się do kolonoskopii?

Angelika Janowicz
-
0
Jak przygotować się do kolonoskopii?

Kolonoskopia umożliwia lekarzowi dokładne obejrzenie wnętrza jelita grubego za pomocą giętkiego endoskopu zakończonego kamerą. Dzięki temu badaniu można wykryć zmiany zapalne, polipy, owrzodzenia czy nowotwory na wczesnym etapie. Aby wyniki były miarodajne, konieczne jest odpowiednie przygotowanie. Dowiedz się, jak przygotować się do kolonoskopii i ile trwa oczyszczanie jelit.

Z tego artykułu dowiesz się, że:
>> Kolonoskopia to badanie endoskopowe pozwalające obejrzeć wnętrze jelita grubego. Może być diagnostyczna lub terapeutyczna.
>> Wskazaniami do kolonoskopii są m.in. podejrzenie choroby zapalnej jelit, podejrzenie raka jelita grubego czy biegunka o nieustalonej przyczynie.
>> Odpowiednie przygotowanie do kolonoskopii ma wpływ na możliwość przeprowadzenia badania i wiarygodność wyników.
>> Przygotowanie do kolonoskopii obejmuje stosowanie odpowiedniej diety oraz przyjmowanie preparatów przeczyszczających.

Spis treści:

  1. Na czym polega kolonoskopia?
  2. Dlaczego odpowiednie przygotowanie do kolonoskopii jest tak ważne?
  3. Jak przygotować się do kolonoskopii krok po kroku?
  4. Co jeść przed kolonoskopią?
  5. Jakie badania wykonać przed kolonoskopią?
  6. Zalecenia po kolonoskopii
  7. Przygotowanie do kolonoskopii: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Na czym polega kolonoskopia?

Kolonoskopia jest endoskopowym badaniem jelita grubego. Polega na wprowadzeniu przez odbyt giętkiego wziernika, tzw. kolonoskopu, do ​odbytnicy, następnie celem jest dojście do ​zastawki​ krętniczo-kątniczej​​. Dzięki niej możliwa jest dokładna ocena błony śluzowej jelita grubego. Podczas kolonoskopii lekarz może pobrać wycinki do oceny histopatologicznej, a także wykonać drobne zabiegi – m.in. zahamować krwawienie, usunąć polipy, usunąć ciało obce czy poszerzyć zwężenia. Cała procedura trwa zwykle od 20 do 40 minut i może być przeprowadzona w ​krótkotrwałej sedacji lub rzadziej w znieczuleniu ogólnym.​​

Pakiet zdrowe jelita banerek

Wskazania do kolonoskopii to:

  • krwawienie z przewodu pokarmowego,
  • podejrzenie choroby zapalnej jelit (np. wrzodziejącego zapalenia jelita grubego),
  • zmiana rytmu wypróżnień,
  • biegunka o nieustalonej przyczynie,
  • podejrzenie raka jelita grubego,
  • konieczność usunięcia polipów lub ciała obcego,
  • konieczność zatamowania krwawienia lub poszerzenia zwężeń,
  • wytypowanie zmian do usunięcia podczas zabiegu chirurgicznego.

Kolonoskopia jest również badaniem przesiewowym w kierunku wykrywania raka jelita grubego, ponieważ pozwala na wykrycie zmian we wczesnym stadium.

Dlaczego odpowiednie przygotowanie do kolonoskopii jest tak ważne?

Prawidłowe przygotowanie do kolonoskopii ma istotne znaczenie dla powodzenia całego badania. Głównym celem tego procesu jest całkowite oczyszczenie jelita grubego z treści pokarmowych i resztek kałowych. Jelito pozbawione zalegających mas stanowi czyste pole do obserwacji dla lekarza przeprowadzającego badanie. Ponadto ułatwia manewrowanie endoskopem i często skraca czas trwania badania.

Badanie kalprotektyny w kale (ilościowo) banerek

Niedokładne przygotowanie, czyli pozostawienie resztek pokarmowych lub stolca, może znacząco utrudnić ocenę błony śluzowej (wzrasta ryzyko przeoczenia istotnych patologii – np. drobnych polipów czy zmian zapalnych), uniemożliwić przeprowadzenie badania, zwiększyć ryzyko powikłań. W takich przypadkach najczęściej istnieje konieczność powtórzenia kolonoskopii w innym terminie.

Jak przygotować się do kolonoskopii krok po kroku?

Przygotowanie do kolonoskopii rozpoczyna się zwykle kilka dni przed wyznaczonym terminem badania. Obejmuje ono:

3 dni przed badaniemWprowadzenie diety ubogoresztkowej, ograniczającej produkty bogate w błonnik (np. pełnoziarniste pieczywo, warzywa surowe, nasiona, orzechy)   Przyjmowanie dużej ilości płynów   Konsultacja z lekarzem w celu ustalenia, czy należy czasowo odstawić niektóre leki
1 dzień przed badaniemSpożycie ostatniego posiłku w godzinach popołudniowych, a następnie zachowanie postu (dopuszczalne jest picie niegazowanej wody i klarownych płynów).   Rozpoczęcie oczyszczania jelit specjalistycznym preparatem (pierwsza dawka)  
W dniu badaniaPozostanie na czczo (dopuszczalne jest picie wody niegazowanej i klarownych płynów – maksymalnie do 2 godzin przed badaniem lub 4 godzin, jeżeli zostanie zastosowane znieczulenie)   Przyjęcie drugiej dawki leku oczyszczającego jelita   Przyjęcie leków istotnych dla zdrowia (w godzinach porannych)   Niewskazane jest żucie gumy i palenie papierosów

Oczyszczanie jelit przed kolonoskopią przebiega przy użyciu preparatu przeczyszczającego, na który receptę wydaje lekarz. Należy przygotować go zgodnie z instrukcją dołączoną do opakowania. Przyjmuje się go w podzielonych dawkach:

  • pierwszą w godzinach popołudniowych dnia poprzedzającego badanie,
  • drugą w godzinach porannych w dniu badania.

Jeżeli kolonoskopia przewidziana jest na godziny popołudniowe, wówczas obie dawki preparatu przeczyszczającego należy przyjąć w dniu badania.

Oczyszczanie jelit skutkuje licznymi wypróżnieniami. Sygnałem świadczącym o powodzeniu procesu jest ostatnie wypróżnienie niemal samą wodą.

Co jeść przed kolonoskopią?

Dieta przed kolonoskopią odgrywa bardzo ważną rolę w procesie efektywnego oczyszczania jelita. Jej celem jest minimalizacja ilości resztek pokarmowych oraz błonnika, które mogłyby zalegać w jelitach. Wprowadzenie zmian w jadłospisie konieczne jest już na 3 dni przed planowanym badaniem. W tym czasie obowiązuje tzw. dieta ubogoresztkowa.

Więcej wskazówek dotyczących tego, co można jeść przed kolonoskopią, a jakich produktów unikać, można przeczytać w artykule: Dieta przed kolonoskopią – jadłospis krok po kroku

Jakie badania wykonać przed kolonoskopią?

Z reguły przed kolonoskopią nie wykonuje się dodatkowych testów. Jednak w szczególnych przypadkach lekarz może zalecić wykonanie badań laboratoryjnych, np. morfologii krwi, poziomu elektrolitów oraz wskaźników krzepnięcia (INR, APTT).

Zalecenia po kolonoskopii

Po kolonoskopii można odczuwać lekkie wzdęcia lub dyskomfort w jamie brzusznej. Objawy te wynikają z wprowadzenia powietrza do jelita podczas badania i zwykle ustępują samoistnie po kilku godzinach. W razie wystąpienia silnego bólu, gorączki,  krwawienia z odbytu lub smolistych stolców, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Jeżeli kolonoskopia była wykonywana w znieczuleniu, wskazane jest pozostanie pod opieką innej osoby przez resztę dnia. Należy zrezygnować z prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn przez 24 godziny.

Jeżeli podczas kolonoskopii usunięto polipy, przez około 4 godziny nie należy brać gorących kąpieli oraz trzeba unikać wysiłku fizycznego. Wskazana jest dieta lekkostrawna. Przez kolejne 48 godzin zabronione jest picie alkoholu.

Po kolonoskopii można stopniowo wrócić do normalnej diety, zaczynając od lekkostrawnych posiłków. Wskazane jest picie dużej ilości płynów. Należy unikać potraw ciężkostrawnych, tłustych i pikantnych.

Przygotowanie do kolonoskopii: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące tego, jak przygotować się do kolonoskopii.

Kiedy ostatni posiłek przed kolonoskopią?

Ostatni posiłek można zjeść najpóźniej dzień przed badaniem, w godzinach popołudniowych. Powinien być lekki i zgodny z założeniami diety ubogoresztkowej. Po tym czasie dozwolone jest wyłącznie picie niegazowanej wody i klarownych płynów.

Czego nie można robić przed kolonoskopią?

Bezpośrednio przed kolonoskopią nie należy jeść, pić, żuć gumy i palić papierosów.

Co należy zabrać ze sobą na kolonoskopię?

Na kolonoskopię należy zabrać ze sobą dowód osobisty, skierowanie, wyniki wcześniejszych badań oraz listę przyjmowanych leków. Wskazane jest założenie luźnego, wygodnego ubrania, które nie uciska brzucha. Jeżeli badanie jest przeprowadzane w znieczuleniu, konieczna jest obecność osoby towarzyszącej, która pomoże wrócić do domu.

Dlaczego nie wolno myć zębów przed kolonoskopią?

Nie ma przeciwwskazań do mycia zębów przed kolonoskopią.

Czego nie robić w dniu kolonoskopii?

W dniu kolonoskopii nie należy spożywać pokarmów, palić papierosów, pić alkoholu.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/51056,kolonoskopia-wskazania-przebieg-i-mozliwe-powiklania-jak-przygotowac-sie-do-badania (dostęp 12.11.2025)
  2. https://www.mp.pl/chirurgia/wytyczne-przegladowe/228562,przygotowanie-jelita-grubego-do-kolonoskopii-omowienie-wytycznych-european-society-of-gastrointestinal-endoscopy-2019 (dostęp 12.11.2025)
  3. https://www.mp.pl/medycynarodzinna/praktyka-kliniczna/161233,kolonoskopia-kwalifikacja-i-przygotowanie,1 (dostęp 12.11.2025)
  4. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/dieta-przed-kolonoskopia-jadlospis-krok-po-kroku/ (dostęp 12.11.2025)

Szczepienia na grypę – czym jest szczepionka i jak działa, kiedy i kto powinien się zaszczepić

Angelika Janowicz
-
0
Szczepienia na grypę – czym jest szczepionka i jak działa, kiedy i kto powinien się zaszczepić

Przebieg grypy bywa nieprzewidywalny, a powikłania pogrypowe stanowią realne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia – szczególnie w grupach podwyższonego ryzyka. Najskuteczniejszą formą ochrony przed zachorowaniem są szczepienia ochronne. Dowiedz się, kiedy i kto powinien zaszczepić się przeciwko grypie.

Z tego artykułu dowiesz się, że:

  • Szczepienie zmniejsza ryzyko zachorowania oraz ciężkiego przebiegu grypy i jej powikłań. Przynosi korzyści nie tylko jednostce, ale pozwala również budować odporność populacyjną.
  • Szczepionka na grypę może być podana od 6. miesiąca życia. Szczepienie jest szczególnie zalecane osobom z grup ryzyka, seniorom, dzieciom i kobietom w ciąży.
  • Przed szczepieniem należy upewnić się, że nie występują przeciwwskazania zdrowotne.
  • W Polsce niektóre grupy mogą skorzystać z bezpłatnych szczepień na grypę.
  • Na grypę należy szczepić się co roku.

Spis treści:

  1. Czym jest szczepionka przeciw grypie i jak działa?
  2. Kiedy zaszczepić się przeciw grypie?
  3. Kto powinien się zaszczepić przeciw grypie?
  4. Bezpłatne szczepienia na grypę – kto może z nich skorzystać?
  5. Jak przygotować się do szczepienia na grypę?
  6. Skutki uboczne i przeciwwskazania do szczepienia na grypę
  7. Czy warto szczepić się na grypę?

Czym jest szczepionka przeciw grypie i jak działa?

Szczepionka przeciw grypie to preparat biologiczny, którego zadaniem jest pobudzenie układu odpornościowego do wytworzenia ochronnych przeciwciał przeciwko wirusom grypy. Celem szczepień jest zapobieganie zachorowaniu lub złagodzenie przebiegu choroby i zmniejszenie ryzyka powikłań, jeżeli rozwinie się zakażenie.

Szczepionka na grypę może być:

  • inaktywowana (nieżywe wirusy) – podawana we wstrzyknięciu domięśniowym lub podskórnym,
  • atenuowana (żywa) – podawana donosowo.
W sezonie 2025/2026 w Polsce dostępne są wyłącznie inaktywowane szczepionki na grypę.

Szczepionki inaktywowane zawierają rozszczepione wirusy grypy lub powierzchniowe białka wirusa grypy. Natomiast preparaty żywe mają w składzie reasortanty – odmiany wirusa grypy, które powstają w wyniku wymiany segmentów genetycznych.

Badanie wirusy grypa (typ A i B) i RSV - badanie genetyczne (RT-PCR) banerek

Szczepionka przeciw grypie podlega corocznej aktualizacji. Jest to konieczne ze względu na dużą zdolność wirusa grypy do mutacji. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) monitoruje cały rok krążące szczepy wirusa na całym świecie i na tej podstawie rekomenduje skład szczepionki na nadchodzący sezon epidemiczny.

Na sezon 2025/2026 rekomendowane jest, aby szczepionki zawierały następujące szczepy wirusa grypy: A/Victoria/4897/2022 (H1N1)pdm09-like virus;A/Croatia/10136RV/2023 (H3N2)-like virus;B/Austria/1359417/2021 (B/Victoria lineage)-like virus.

>> Zobacz także: Szczepienia osób dorosłych – które są zalecane i dlaczego?

Kiedy zaszczepić się przeciw grypie?

Optymalny czas na szczepienie przeciwko grypie jest bezpośrednio związany z dynamiką sezonu epidemicznego w Polsce. Aktywność wirusa grypy zaczyna zwykle rosnąć wczesną jesienią i osiąga szczyt między styczniem a marcem, a niekiedy utrzymuje się nawet do kwietnia. Ponieważ organizm potrzebuje około dwóch do trzech tygodni, aby wytworzyć pełną ochronę poszczepienną, idealnym momentem na przyjęcie szczepionki jest okres od września do listopada.

Warto jednak pamiętać, że zaszczepić można się przez cały sezon grypowy. Lepiej przyjąć szczepionkę później, niż w ogóle.

Szczepienie na grypę należy powtarzać co roku, ponieważ szczepy wirusa zmieniają się z sezonu na sezon.

>> Zobacz także: Sezon grypowy – jak się do niego przygotować?

Kto powinien się zaszczepić przeciw grypie?

Szczepienie przeciw grypie rekomendowane jest dla każdej osoby powyżej 6. miesiąca życia, która nie ma medycznych przeciwwskazań. Przyjęcie preparatu jest szczególnie zalecane w następujących grupach ryzyka:

  • dzieci i dorośli przewlekle chorzy (np. na astmę oskrzelową, cukrzycę, chorobę wieńcową),
  • dzieci i dorośli z obniżoną odpornością,
  • dzieci i dorośli po transplantacji narządów,
  • dzieci z wadami wrodzonymi,
  • seniorzy,
  • kobiety w ciąży i planujące ciążę,
  • osoby mające kontakt z dziećmi i seniorami,
  • osoby przebywające w ośrodkach opieki całodobowej,
  • personel medyczny i funkcjonariusze publiczni,
  • pracownicy handlu i transportu.

Szczepienia na grypę dla dzieci od 6. miesiąca życia do 2 lat powinny być przeprowadzone z użyciem szczepionki inaktywowanej. Takie samo zalecenie dotyczy ciężarnych. Natomiast seniorzy mogą otrzymać szczepionkę ze zwiększoną dawką antygenów.

>> Zobacz także: Kalendarz szczepień: szczepienia obowiązkowe i zalecane dla dzieci i młodzieży

Szczepienia na grypę mogą być podawane jednocześnie ze szczepieniem na COVID-19.

Bezpłatne szczepienia na grypę – kto może z nich skorzystać?

W Polsce szczepienia przeciw grypie są częściowo lub całkowicie refundowane dla określonych grup. Bezpłatnie mogą zaszczepić się:

  • dzieci od 6. miesiąca do 18. roku życia,
  • osoby po 65. roku życia,
  • kobiety w ciąży i połogu.

Osoby w wieku 18–64 lata mogą skorzystać z 50% refundacji. Aby otrzymać szczepionkę bezpłatnie lub z dopłatą konieczna jest recepta od lekarza lub farmaceuty.

Darmowe szczepienia na grypę dla seniorów wykonywane są preparatem zawierającym powierzchniowe białka wirusa grypy lub rozszczepione wirusy grypy. Jednak osoby po 60. roku życia mogą skorzystać również z 50% refundacji na szczepionkę ze zwiększoną zawartością antygenów.

Jak przygotować się do szczepienia na grypę?

Przed szczepieniem na grypę każda osoba powinna przejść kwalifikację lekarską w celu oceny stanu zdrowia i wykluczenia ewentualnych przeciwwskazań. Do punktu szczepień należy zgłosić się wypoczętym i nawodnionym. Konieczne jest posiadanie przy sobie dokumentu tożsamości. Po podaniu szczepionki zaleca się pozostanie przez kilkanaście minut w placówce medycznej w celu obserwacji.

Skutki uboczne i przeciwwskazania do szczepienia na grypę

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do szczepienia na grypę jest ciężka reakcja alergiczna lub anafilaktyczna po przyjęciu preparatu w przeszłości lub uczulenie na jego składniki. Wymagane jest odroczenie iniekcji przy umiarkowanym lub ciężkim zakażeniu górnych dróg oddechowych.

Dodatkowe przeciwwskazania dotyczą szczepionek żywych. Takie preparaty nie powinny być podawane:

  • kobietom w ciąży,
  • dzieciom poniżej 2. roku życia,
  • osobom leczonym salicylanami lub przyjmującym duże dawki glikokortykosteroidów,
  • osobom z niedoborami odporności.

Jak każdy lek, szczepionka przeciw grypie może powodować działania niepożądane, jednak w przeważającej większości przypadków mają one charakter łagodny i przejściowy. Do najczęstszych reakcji miejscowych należy ból, zaczerwienienie i niewielki obrzęk w miejscu wkłucia. Ogólnoustrojowe objawy mogą przypominać lekki stan grypopodobny i obejmują złe samopoczucie, ból głowy, mięśni lub stawów oraz stan podgorączkowy. Ciężkie powikłania po szczepieniu na grypę to reakcje alergiczne i anafilaktyczne, reakcje skórne, nerwobóle i parestezje, przejściowa małopłytkowość, gorączka i drgawki.

Czy warto szczepić się na grypę?

Szczepienie przeciw grypie to najskuteczniejszy sposób ochrony przed chorobą oraz jej powikłaniami. Grypa może prowadzić m.in. do zapalenia płuc, zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych czy zaostrzenia chorób przewlekłych. Jeżeli osoby zaszczepione zachorują, choroba zwykle przebiega łagodniej.

>> Zobacz także: Najczęstsze powikłania po grypie – jak im zapobiegać?

Warto również pamiętać, że szczepienie chroni nie tylko osobę zaszczepioną, ale także zmniejsza ryzyko rozprzestrzeniania wirusa w społeczeństwie. Dzięki temu chronione są osoby, które nie mogą się zaszczepić, np. niemowlęta przed 6. miesiącem życia lub osoby z przeciwwskazaniami zdrowotnymi.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

Bibliografia

  1. W stronę lepszej ochrony przed grypą osób starszych. Polskie rekomendacje dotyczące wysokodawkowej szczepionki przeciw grypie, Lekarz POZ 2/2024
  2. https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/grypa/?strona=5#o-szczepionce (dostęp 04.11.2025)
  3. https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/zaszczep-sie-na-grype (dostęp 04.11.2025)
  4. https://szczepienia.pzh.gov.pl/jaki-bedzie-sklad-szczepionek-przeciw-grypie-w-sezonie-2025-2026/ (dostęp 04.11.2025)
  5. Rekomendacje postępowania w grypie u dzieci – KOMPAS GRYPA 23/24. Aktualizacja na sezon 2023/2024, Pediatr Med Rodz 2023, 19(4), 273–283
  6. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, Polskiego Towarzystwa Wakcynologii oraz Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej dotyczące szczepień kobiet planujących ciążę, ciężarnych oraz karmiących, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2023
  7. Rekomendacje zespołu ekspertów dotyczące jednoczesnego stosowania szczepionek przeciw grypie i COVID-19, Lekarz POZ 4/2021
  8. https://szczepienia.pzh.gov.pl/faq/jak-sa-refundowane-szczepionki-przeciw-grypie-w-sezonie-2024-2025/ (dostęp 04.11.2025)
  9. https://www.mp.pl/pacjent/grypa/grypasezonowa/48105,szczepienie-przeciwko-grypie (dostęp 04.11.2025)

Choroby układu krążenia – które występują najczęściej? Objawy i diagnostyka

Angelika Janowicz
-
0
Choroby układu krążenia – które występują najczęściej? Objawy i diagnostyka

Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Polsce. Każdego roku w europejskim regionie Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z ich powodu umiera 4 miliony osób. To poważne wyzwanie zdrowotne, które dotyka osoby w każdym wieku – w tym coraz częściej ludzi młodych. Dowiedz się, jakie są choroby układu krążenia, ich przyczyny, objawy oraz w jaki sposób można im zapobiegać.

Z tego artykułu dowiesz się, że:

  • Najczęstsze choroby układu krążenia to nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, choroba niedokrwienna serca, niewydolność serca, migotanie przedsionków, wady zastawkowe serca, zaburzenia lipidowe i żylna choroba zakrzepowo-zatorowa.
  • Do ich rozwoju w dużej mierze przyczyniają się czynniki związane ze stylem życia – m.in. niska aktywność fizyczna, nieodpowiednia dieta bogata w cukry i tłuszcze, palenie papierosów, nadwaga i otyłość.
  • Wszelkie niepokojące objawy, takie jak ból w klatce piersiowej, duszność, kołatanie serca czy obrzęki kończyn dolnych, wymagają niezwłocznej konsultacji lekarskiej.
  • W diagnostyce chorób układu krążenia zastosowanie mają m.in. badania laboratoryjne z krwi, EKG (wysiłkowe i spoczynkowe), USG serca, holter ciśnieniowy (24-godzinne monitorowanie ciśnienia tętniczego, ABPM), badania obrazowe.

Spis treści:

  1. Co to są choroby układu krążenia?
  2. Jakie są przyczyny chorób układu krążenia?
  3. Najczęstsze choroby układu krążenia
  4. Objawy chorób układu krążenia – na co zwrócić uwagę?
  5. Diagnostyka chorób układu krążenia – jakie badania wykonać?
  6. Profilaktyka chorób układu krążenia

Co to są choroby układu krążenia?

Choroby układu krążenia to szeroka grupa schorzeń obejmujących:

  • serce,
  • tętnice,
  • żyły.

Choroby układu krążenia wynikają z nieprawidłowości w ich budowie lub zaburzeń funkcjonowania. Mogą być wrodzone lub nabyte. Prowadzą do pogorszenia przepływu krwi, niedotlenienia tkanek, a w konsekwencji do uszkodzenia narządów, takich jak mózg, nerki czy wątroba.

>> Zobacz także: Serce człowieka — budowa, położenie i funkcje w organizmie

W 2021 roku choroby krążenia odpowiadały za 34,8% zgonów w Polsce. To więcej niż wynosi średnia europejska.

Jakie są przyczyny chorób układu krążenia?

Przyczyny chorób układu krążenia są złożone i wieloczynnikowe. Czynniki ryzyka dzieli się na niemodyfikowalne i modyfikowalne. Do pierwszej grupy zaliczane są:

  • predyspozycje genetyczne (występowanie chorób układu krążenia w rodzinie),
  • płeć męska,
  • wiek (powyżej 45 lat dla mężczyzn i powyżej 55 lat dla kobiet).

Modyfikowalne czynniki ryzyka chorób układu krążenia to:

  • niska aktywność fizyczna i siedzący tryb życia,
  • nieodpowiednia dieta (bogata w cukry proste, tłuszcze nasycone i trans oraz nadmiar soli),
  • nikotynizm,
  • nadużywanie alkoholu,
  • przewlekły stres,
  • nadwaga i otyłość (zwłaszcza brzuszna),
  • podwyższone stężenie trójglicerydów i cholesterolu frakcji LDL,
  • podwyższone ciśnienie tętnicze,
  • niektóre choroby (m.in. cukrzyca, choroby nerek, choroby płuc).
W Polsce najczęstszymi czynnikami ryzyka chorób układu krążenia są hipercholesterolemia, brak aktywności fizycznej i podwyższone ciśnienie tętnicze.

Najczęstsze choroby układu krążenia

Do najczęstszych chorób układu krążenia zaliczane są:

Badanie lipidogram extra (6 badań) banerek

>> Zobacz także: Najczęstsze choroby serca – objawy i diagnostyka

Szacuje się, że w Polsce na nadciśnienie tętnicze choruje nawet 12 milionów osób. Nieleczone może prowadzić do poważnych powikłań – w tym zawału serca, udaru mózgu, niewydolności nerek, niewydolności serca.

Objawy chorób układu krążenia – na co zwrócić uwagę?

Objawy chorób układu krążenia mogą być różnorodne i zależą od rodzaju schorzenia oraz jego zaawansowania. Sygnały świadczące o nieprawidłowościach to m.in.:

  • ból w klatce piersiowej,
  • duszność w spoczynku lub podczas wysiłku,
  • uczucie kołatania serca,
  • osłabienie,
  • zmniejszenie tolerancji wysiłku,
  • omdlenia,
  • zawroty głowy,
  • obrzęki kończyn dolnych,
  • przewlekły kaszel,
  • zasinienie ust, opuszek palców lub płatków uszu,
  • szumy w uszach,
  • krwawienia z nosa,
  • zaburzenia snu,
  • problemy z koncentracją i pamięcią.
Pakiet sercowy (10 badań) banerek

Należy pamiętać, że objawy chorób układu krążenia mogą przez długi czas być nieobecne lub imitować dolegliwości z innych układów. Zdarza się, że pierwszym objawem jest zawał mięśnia sercowego lub nagłe zatrzymanie krążenia.

Objawy chorób układu krążenia nigdy nie powinny być bagatelizowane. Konieczne jest niezwłoczne skonsultowanie się z lekarzem pierwszego kontaktu lub kardiologiem. Gdy dolegliwości pojawiają się nagle i mają duże nasilenie lub dochodzi do utraty przytomności, należy wezwać pogotowie ratunkowe.

Diagnostyka chorób układu krążenia – jakie badania wykonać?

W pierwszej kolejności lekarz zbiera szczegółowy wywiad medyczny oraz przeprowadza badanie fizykalne, które obejmuje m.in. osłuchiwanie serca i pomiar ciśnienia tętniczego krwi. Następnie zleca dodatkowe badania. W diagnostyce chorób układu krążenia zastosowanie mają m.in.:

  • EKG spoczynkowe i wysiłkowe,
  • holter EKG,
  • holter ciśnieniowy,
  • USG serca,
  • RTG klatki piersiowej,
  • rezonans magnetyczny,
  • angio-TK lub koronarografia,
  • biopsja serca,
  • badania laboratoryjne z krwi.

Badania z krwi w diagnostyce chorób serca to m.in. morfologia krwi, OB, CRP, lipidogram, ocena stężenia elektrolitów, glukoza na czczo, kwas moczowy, badania enzymów sercowych (troponina i kinaza kreatynowa frakcji MB tj. CK-MB), peptyd natriuretyczny typu B, marker niewydolności serca (NT-proBNP), układ krzepnięcia, ocena funkcji nerek.

Morfologia banerek

>> Zobacz także: Peptyd natriuretyczny typu B – czym jest? Kiedy go oznaczać?

Profilaktyka chorób układu krążenia

Podstawą profilaktyki chorób układu krążenia jest zdrowy styl życia obejmujący regularną aktywność fizyczną, zbilansowaną dietę, utrzymywanie prawidłowej masy ciała i unikanie używek. Zalecane działania to:

  • powyżej 150 minut tygodniowo umiarkowanego (lub 75 minut intensywnego) aerobowego wysiłku fizycznego,
  • trening siłowy 2–3 razy w tygodniu,
  • dieta bogata w warzywa, owoce, ryby, oleje roślinne, strączki, nasiona i orzechy, niskotłuszczowy nabiał (zalecana dieta śródziemnomorska lub DASH),
  • ograniczenie spożycia czerwonego mięsa,
  • ograniczenie spożycia soli i zastąpienie jej ziołami,
  • ograniczenie spożycia cukrów prostych (słodyczy, napojów słodzonych),
  • nauczenie się technik radzenia sobie ze stresem,
  • przesypianie 7–8 godzin na dobę,
  • zaprzestanie palenia tytoniu i picia alkoholu,
  • utrzymanie prawidłowej masy ciała.

>> Zobacz także: Dieta DASH – co to jest i na czym polega? Przykładowe przepisy

Nie można zapomnieć o regularnych badaniach profilaktycznych (badania laboratoryjne i obrazowe, pomiary ciśnienia krwi i masy ciała), które pozwalają wykryć nieprawidłowości zanim jeszcze pojawią się objawy.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

  1. https://www.termedia.pl/poz/10-tys-osob-dziennie-umiera-w-Europie-z-powodu-chorob-ukladu-krazenia,56269.html (dostęp 05.11.2025)
  2. https://www.mp.pl/pacjent/choroby-ukladu-krazenia/choroby/286815,choroby-ukladu-krazenia (dostęp 05.11.2025)
  3. W kierunku poprawy zdrowia układu krążenia w Polsce. Wnioski ekspertów zaproszonych do dyskusji w ramach okrągłego stołu, styczeń 2025
  4. K. Berek, R. Bobiński, Miażdżyca — choroba wieloczynnikowa, Problemy Pielęgniarstwa 2009, 17(3), 257–262
  5. T. Tomasik, Prewencja chorób układu krążenia w podstawowej opiece zdrowotnej, Zdrowie Publiczne i Zarządzanie 2014, 12(4), 338–351
  6. Wytyczne postępowania w nadciśnieniu tętniczym w Polsce 2024 — stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego/Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego

Page 5 of 173
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173
1...456...173Strona 5 z 173

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.