Sklep
Strona główna Blog

Zespół Zollingera-Ellisona – objawy, przyczyny, występowanie i diagnostyka       

Sara Aszkiełowicz
-
0
Zespół Zollingera-Ellisona – objawy, przyczyny, występowanie i diagnostyka       

Zespół Zollingera-Ellisona to rzadki, ale poważny zespół chorobowy, który prowadzi do nadmiernego wydzielania kwasu żołądkowego i trudnych do leczenia wrzodów trawiennych. Jakie są przyczyny tej choroby, jakie daje objawy i w jaki sposób można ją rozpoznać? Czy dieta ma znaczenie w leczeniu? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w poniższym artykule.

Spis treści:

  1. Co to jest zespół Zollingera-Ellisona?
  2. Przyczyny zespołu Zollingera-Ellisona
  3. Objawy zespołu Zollingera-Ellisona
  4. Diagnostyka zespołu Zollingera-Ellisona
  5. Leczenie zespołu Zollingera-Ellisona
  6. Zespół Zollingera-Ellisona a dieta
  7. Zespół Zollingera-Ellisona – podsumowanie

Co to jest zespół Zollingera-Ellisona?

Zespół Zollingera-Ellisona (ang. Zollinger-Ellison syndrome, ZES) to choroba spowodowana obecnością jednego lub kilku guzów, które produkują nadmierne ilości gastryny – hormonu stymulującego wydzielanie kwasu solnego w żołądku. Guzy te nazywane są gastrinoma i najczęściej lokalizują się w trzustce lub dwunastnicy. Nadmiar gastryny prowadzi do zwiększenia produkcji kwasu żołądkowego, co skutkuje powstawaniem licznych, często trudnych do leczenia wrzodów żołądka i dwunastnicy, a także do biegunek i innych powikłań trawiennych.

Zespół Zollingera-Ellisona jest chorobą rzadką – szacuje się, że występuje u około 1-2 osób na milion rocznie, ale jego właściwe rozpoznanie jest niezwykle istotne, ponieważ nieleczony może prowadzić do poważnych powikłań, a guzy mogą mieć charakter złośliwy.

>> Zobacz też: Objawy wrzodów dwunastnicy, przyczyny, badania i leczenie

Przyczyny zespołu Zollingera-Ellisona

Podstawową przyczyną zespołu Zollingera-Ellisona jest obecność gastrinoma – guza neuroendokrynnego, który wytwarza nadmierne ilości gastryny. W większości przypadków (około 60-90%) gastrinoma mają charakter złośliwy, co oznacza, że mogą dawać przerzuty, najczęściej do wątroby i węzłów chłonnych.

Zespół Zollingera-Ellisona może występować sporadycznie lub w przebiegu zespołu mnogiej gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej typu 1 (MEN1). W tym zespole pacjenci mają skłonność do tworzenia się wielu guzów endokrynnych w różnych narządach, w tym w przysadce, przytarczycach i trzustce.

Objawy zespołu Zollingera-Ellisona

Objawy zespołu wynikają przede wszystkim z nadmiernego wydzielania kwasu żołądkowego. Najczęstsze z nich to:

  • Nawracające owrzodzenia żołądka i dwunastnicy – często mnogie i oporne na standardowe leczenie inhibitorami pompy protonowej.
  • Silne bóle brzucha – najczęściej w nadbrzuszu.
  • Biegunki – związane z nadmiarem kwasu, który upośledza wchłanianie tłuszczów i innych składników pokarmowych.
  • Zgaga i objawy refluksu żołądkowo-przełykowego – mogą być bardzo nasilone.
  • Nudności i wymioty – wynikające z podrażnienia błony śluzowej żołądka i jelit.
  • Spadek masy ciała – związany z przewlekłymi biegunkami i złym wchłanianiem pokarmu.

Objawy zespołu Zollingera-Ellisona często przypominają typowe choroby wrzodowe, co utrudnia rozpoznanie. Warto więc zwracać uwagę na nawracający charakter wrzodów, oporność na leczenie oraz towarzyszące biegunki.

>> Warto przeczytać: Zgaga: objawy, przyczyny, leczenie nawracającej zgagi

Diagnostyka zespołu Zollingera-Ellisona

Rozpoznanie zespołu Zollingera-Ellisona wymaga odpowiednich badań laboratoryjnych i obrazowych. Najważniejsze etapy diagnostyki to:

  • Oznaczenie stężenia gastryny w surowicy krwi – u pacjentów z zespołem Zollingera-Ellisona wartości gastryny są znacznie podwyższone, często kilkukrotnie przekraczają normę.
  • Test stymulacji sekretyną – pozwala na potwierdzenie, czy podwyższone stężenie gastryny jest wynikiem obecności gastrinoma.
  • Oznaczenie chromograniny A – to białko markerowe, którego poziom jest często podwyższony w guzach neuroendokrynnych, w tym w gastrinoma. Wysoki poziom chromograniny A może wskazywać na obecność guza neuroendokrynnego i jest przydatny w monitorowaniu skuteczności leczenia.
  • Badania obrazowe – tomografia komputerowa (TK), rezonans magnetyczny (MRI), endosonografia (EUS) czy scyntygrafia receptorów somatostatynowych (np. PET z użyciem Ga-68 DOTATATE) służą do lokalizacji guza i oceny ewentualnych przerzutów.
  • Gastroskopia – umożliwia ocenę zmian w błonie śluzowej żołądka i dwunastnicy oraz pobranie wycinków do badania histopatologicznego.
Badanie chromograniny A (CgA) banerek

Wczesne i dokładne rozpoznanie jest kluczowe dla wdrożenia odpowiedniego leczenia i zmniejszenia ryzyka powikłań.

Leczenie zespołu Zollingera-Ellisona

Leczenie zespołu Zollingera-Ellisona obejmuje zarówno kontrolę nadmiernego wydzielania kwasu, jak i terapię samego guza.

  1. Farmakoterapia

Stosuje się wysokie dawki inhibitorów pompy protonowej (IPP), np. omeprazolu czy pantoprazolu, które skutecznie hamują produkcję kwasu solnego i łagodzą objawy.
W niektórych przypadkach stosuje się analogi somatostatyny (np. oktreotyd), które mogą hamować wydzielanie gastryny.

  1. Leczenie chirurgiczne

Jeśli to możliwe, chirurgiczne usunięcie guza (gastrinoma) jest najlepszym sposobem leczenia przyczynowego.
W przypadku przerzutów do wątroby można rozważyć resekcję lub terapię miejscową (np. embolizację).

  1. Terapia onkologiczna

W przypadku guzów złośliwych stosuje się chemioterapię lub terapie celowane, szczególnie jeśli nie można całkowicie usunąć guza operacyjnie.

Zespół Zollingera-Ellisona a dieta

Odpowiednia dieta może wspierać leczenie objawowe i łagodzić dolegliwości. Pacjenci powinni unikać pokarmów i napojów, które stymulują wydzielanie kwasu żołądkowego (np. kawa, alkohol, ostre przyprawy); jeść częste, ale małe posiłki, aby nie obciążać żołądka; w miarę możliwości ograniczać produkty tłuste, które mogą nasilać biegunki; pamiętać o odpowiednim nawodnieniu, zwłaszcza w przypadku biegunek.

Dieta nie wyleczy choroby, ale może pomóc w łagodzeniu objawów i poprawie komfortu życia.

Zespół Zollingera-Ellisona – podsumowanie

Najważniejsze informacje w skrócie:

  • Zespół Zollingera-Ellisona to rzadki zespół spowodowany nadmiarem gastryny produkowanej przez gastrinoma.
  • Powoduje nawracające, trudne do leczenia wrzody, bóle brzucha i biegunki.
  • Kluczowe w diagnostyce jest oznaczenie gastryny i chromograniny A oraz wykonanie badań obrazowych.
  • Leczenie obejmuje leki hamujące wydzielanie kwasu, chirurgię i terapię onkologiczną.
  • Dieta wspomaga leczenie objawowe, ale nie zastępuje terapii medycznej.

Jeśli podejrzewasz u siebie zespół Zollingera-Ellisona, skonsultuj się z gastroenterologiem lub onkologiem, aby jak najszybciej rozpocząć odpowiednie leczenie.

Bibliografia

  1. Ito T, Cadiot G, Jensen RT. Diagnosis of Zollinger-Ellison syndrome: increasingly difficult. World J Gastroenterol. 2012
  2. Zimmer V, Glanemann M, Lammert F. Zollinger-Ellison syndrome. CMAJ. 2019
  3. Myśliwiec P, Gryko M, Kedra B, Zalewski B, Kowalska I, Myśliwiec J. Guzy neuroendokrynne przewodu pokarmowego w materiale klinicznym [Neuroendocrine tumors of gastrointestinal tract in own material]. Endokrynol Pol. 2006

Co teraz pyli? Kalendarz pylenia dla alergików

Angelika Janowicz
-
0
Co teraz pyli? Kalendarz pylenia dla alergików

Jednym z najczęściej występujących rodzajów alergii jest alergia na pyłki roślin. Może przyjmować postać m.in. alergicznego nieżytu nosa lub alergicznego zapalenia spojówek. Objawy pojawiają się sezonowo – w okresach pylenia konkretnych roślin – i mogą znacząco obniżać komfort życia. Osoby uczulone powinny monitorować aktualny kalendarz pylenia, aby móc odpowiednio przygotować się do sezonu alergicznego i ograniczyć narażenie na alergeny. Dowiedz się, jak rozpoznać alergię na pyłki roślin oraz co pyli w poszczególnych miesiącach i regionach Polski.

Spis treści:

  1. Czym jest alergia na pyłki?
  2. Jakie są objawy alergii na pyłki?
  3. Przyczyny alergii na pyłki roślin
  4. Kalendarz alergika. Co pyli w poszczególnych miesiącach?
  5. Pylenie w poszczególnych regionach Polski
  6. Kalendarz pylenia drzew
  7. Kalendarz pylenia traw i chwastów
  8. Diagnostyka i leczenie alergii na pyłki
  9. Kalendarz alergika. Jak uchronić się przed działaniem alergenów?

Czym jest alergia na pyłki?

Alergia to nadmierna i nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego na substancje, które w normalnych warunkach nie powinny wywoływać objawów chorobowych. Gdy dochodzi do kontaktu z alergenem, organizm zaczyna się bronić, produkując przeciwciała IgE. To z kolei prowadzi do uwolnienia różnego rodzaju substancji (m.in. histaminy) odpowiadających za rozwój stanu zapalnego.

Alergia na pyłki to reakcja organizmu na białka zawarte w pyłkach roślin wiatropylnych. Alergeny dostają się do organizmu drogą oddechową.

Pyłki roślin zawierają wiele składników (głównie białka), które mogą stymulować odpowiedź immunologiczną organizmu u osób predysponowanych. Obecne są w nich również enzymy proteolityczne, które mogą uszkadzać barierę nabłonka układu oddechowego, co sprzyja wnikaniu alergenów.

Rośliny pylą w określonych miesiącach. Wiedza o tym, które alergeny występują w danym okresie, pozwala lepiej przygotować się na sezon pylenia.

Jakie są objawy alergii na pyłki?

Do najczęściej występujących objawów alergii na pyłki należą:

  • kichanie i wodnisty katar,
  • zatkany nos,
  • świąd nosa,
  • świąd lub pieczenie oczu,
  • nadmierne łzawienie oczu,
  • zaczerwienienie oczu,
  • drapanie w gardle i kaszel,
  • duszności,
  • wysypka skórna.

Objawy alergii na pyłki często nasilają się podczas przebywania na zewnątrz z pobliżu pylących roślin (np. na łąkach), po skoszeniu trawy, w wietrzne dni.

Przyczyny alergii na pyłki roślin

Przyczyną alergii na pyłki jest nadwrażliwość układu odpornościowego, który błędnie rozpoznaje pyłki jako zagrożenie i uruchamia mechanizmy obronne.

Czynniki predysponujące do alergii na pyłki to:

  • geny – skłonność do alergii może być dziedziczna (prawdopodobieństwo alergii wzrasta, jeżeli rodzice również są alergikami),
  • środowisko – m.in. zanieczyszczenia powietrza, długotrwała ekspozycja na alergeny,
  • styl życia – m.in. czynne lub bierne palenie papierosów, dieta.

>> Zobacz także: Alergia: objawy, przyczyny, rodzaje, rozpoznanie

Kalendarz alergika. Co pyli w poszczególnych miesiącach?

Aktualny kalendarz pylenia dla alergików został opracowany przez Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych na podstawie pomiarów stężenia pyłku roślin i zarodników grzybów mikroskopowych. Dzięki niemu osoby z alergią na pyłki traw, drzew czy chwastów mogą w szybki sposób dowiedzieć się, co teraz pyli w danym regionie.

Pakiet skuteczne odczulanie na pyłki traw (2 badania) banerek

>> Warto przeczytać: Alergia wziewna – co to jest? Przyczyny, objawy i diagnostyka

Sezon pylenia poszczególnych roślin zależy od:

  • gatunku rośliny,
  • regionu,
  • warunków klimatycznych.

Należy pamiętać, że sezon pylenia każdego roku może zaczynać się wcześniej lub później, niż wskazują na to średnie z poprzednich lat. Wpływ na stężenie pyłków mogą mieć również zanieczyszczenia powietrza oraz lokalna roślinność. Dlatego konieczne jest śledzenie komunikatów dla alergików.

>> Zobacz także: Alergia IgE-zależna, czyli jaka?

Co pyli w lutym?

W lutym trwa sezon pylenia drzew. W tym czasie w powietrzu obecne są pyłki leszczyny i olszy. Ich wysokie stężenie obserwuje się we wszystkich regionach poza Suwałkami i rejonami górskimi, gdzie określane jest jako niskie.

Co pyli w marcu?

W marcu nadal pyli leszczyna i olcha. Dołączają o nich pyłki brzozy i topoli – najpóźniej w centralnej i wschodniej części Polski oraz Suwałkach i rejonach górskich.

Co pyli w kwietniu i maju?

Na kwiecień przypada okres największego stężenia pyłków brzozy, topoli i dębu. Ostatnie z nich stanowią zagrożenie jeszcze w maju. Ponadto pojawiają się pyłki traw, babki lancetowatej, szczawiu i pokrzywy.

>> Zobacz także: Co ma wspólnego jabłko i brzoza, czyli zespół pyłkowo-pokarmowy

Co pyli w czerwcu i lipcu?

W kalendarzu pylenia w czerwcu i lipcu dominują pyłki traw i chwastów, takich jak babka lancetowata, pokrzywa oraz szczaw. Pojawiają się również pyłki komosy i bylicy. Natomiast w tych miesiącach zwykle przestają pylić drzewa.

Co pyli w sierpniu i wrześniu?

Sierpień i wrzesień to czas intensywnego pylenia chwastów, w tym ambrozji, bylicy oraz komosy. Alergeny tych roślin mogą powodować silne reakcje alergiczne, zwłaszcza w połączeniu z wysokimi temperaturami i dużą wilgotnością powietrza. Nadal obecne są pyłki traw, ale ich stężenie jest niższe.

Co pyli w październiku i listopadzie?

W niektórych regionach Polski na początku października obecne są jeszcze pyłki pokrzywy, bylicy i ambrozji. Wolne od ich obecności są Suwałki i tereny górskie.

Co pyli w grudniu i styczniu?

Grudzień jest wolny od pyłków drzew, traw i chwastów. Nieco inaczej przedstawia się kalendarz pylenia w styczniu. Prawie w całej Polsce – poza Suwałkami i rejonami górskimi – rozpoczyna się sezon pylenia leszczyny i olszy.

Pylenie w poszczególnych regionach Polski

Polska leży w strefie umiarkowanego klimatu przejściowego, co oznacza, że występują tu znaczące różnice w temperaturze, wilgotności i ilości opadów pomiędzy północą a południem oraz wschodem a zachodem kraju.

Co za tym idzie, w Polsce sezon pylenia drzew i traw rozpoczyna się najwcześniej w regionie południowo-zachodnim, a dopiero po około 10–14 dniach w północno-wschodnim. Natomiast pyłki chwastów pojawiają się najszybciej w południowo-wschodniej części kraju.

Kalendarz pylenia drzew

Kalendarz pylenia drzew zależy od regionu Polski. Alergie mogą powodować głównie:

  • leszczyna,
  • olcha,
  • brzoza,
  • dąb.

Dla uzyskania szczegółowych informacji dla danego regionu Polski konieczne jest zapoznanie się z kalendarzem i mapą pylenia.

Pakiet skuteczne odczulanie na pyłki drzew (2 badania) banerek

Kalendarz pylenia traw i chwastów

Okres pylenia traw i chwastów w Polsce zależy od regionu. Szczegółowych informacji dostarczają kalendarz i mapa pylenia.

W Polsce występuje ponad 200 gatunków traw, jednak zostały one ujęte w jedną grupę. Dołączono do niej również zboża. Jest to spowodowane podobieństwem w budowie alergenów oraz możliwością wystąpienia reakcji krzyżowych. Natomiast najczęściej uczulającymi chwastami są: babka lancetowata, pokrzywa, szczaw, bylica, komosa i ambrozja.

Pakiet skutecznie odczulanie na pyłki chwastów (4 badania) banerek

Diagnostyka i leczenie alergii na pyłki

Diagnostyka alergii na pyłki opiera się o:

Leczenie alergii na pyłki powinno być dostosowane indywidualnie do każdej osoby. Terapia i czas jej trwania zależy m.in. od rodzaju alergii oraz rodzaju i nasilenia objawów. Lekarz może zalecić stosowanie leków o działaniu miejscowym (np. donosowych) lub ogólnym. W leczeniu alergii znaczenie mają m.in. glikokortykosteroidy, leki przeciwhistaminowe, czy immunoterapia swoista.

>> Zobacz także: Wyleczyć się z alergii na pyłki – czy jest to możliwe?

Kalendarz alergika. Jak uchronić się przed działaniem alergenów?

Aby zminimalizować ryzyko narażenia na alergeny wziewne, zalecane jest:

  • zapoznanie się z aktualnym kalendarzem pylenia i mapą pyleń dla alergików,
  • regularne monitorowanie komunikatów dla alergików,
  • unikanie wychodzenia na zewnątrz w dniach i porach o wysokim stężeniu pyłków,
  • zmienianie ubrania po powrocie do domu,
  • noszenie okularów przeciwsłonecznych i maseczek ochronnych,
  • regularne mycie rąk,
  • stosowanie domowych filtrów powietrza,
  • wietrzenie mieszkania nad ranem, późnym wieczorem lub po opadach deszczu,
  • unikanie suszenia prania na zewnątrz.

Bardzo ważne jest stosowanie zleconych leków oraz regularne zgłaszanie się do lekarza – szczególnie gdy alergia nie reaguje na dotychczasową terapię.

Alergia na pyłki pojawia się sezonowo – w okresie pylenia poszczególnych roślin. Uczulać mogą pyłki drzew, traw i chwastów. Należy monitorować informacje dotyczące tego, co teraz pyli w danym regionie Polski, aby móc odpowiednio przygotować się na sezon alergiczny. Objawy takie jak kichanie, katar, łzawienie i pieczenie oczu nigdy nie powinny być bagatelizowane. W diagnostyce alergii zastosowanie mają m.in. testy skórne i badania krwi.

Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki

Bibliografia

  1. B. Majkowska-Wojciechowska, Pyłek roślin i alergeny sezonowe w Polsce, Alergia Astma Immunologia 2016, 21, s. 5-15
  2. E. Dadas i in., Najczęściej występujące przyczyny i rodzaje alergii u dzieci w świetle aktualnej epidemiologii, Pediatr Med Rodz 2010, 6 (2), s. 92-99
  3. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/alergeny/wziewne/62431,kalendarz-pylenia-roslin (dostęp 06.03.2025)
  4. B. Samoliński i in., Przygotowanie do sezonu pylenia 2023, Alergoprofil 2022, t. 18, nr 4, s. 3–10
  5. Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych http://www.alergen.info.pl/kalendarz_pylenia_roslin.php (dostęp 06.03.2025)
  6. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/wartowiedziec/57567,leczenie-alergii (dostęp 06.03.2025)

Płyn w jamie opłucnej: przyczyny, objawy, rokowania

Katarzyna Koc
-
0
Płyn w jamie opłucnej: przyczyny, objawy, rokowania

Co zrobić, gdy przy dotychczasowym dobrym samopoczuciu pojawi się narastająca duszność, dyskomfort w klatce piersiowej czy pogarszająca się tygodniami tolerancja wysiłku? Jak reagować na problemy z nocnym kaszlem, nagłym przyrostem dodatkowych kilogramów i puchnięciem nóg? Bardzo często w przypadku pojawienia się tych i innych dolegliwości, a także w chwili gdy otrzymujemy diagnozę zaawansowanej choroby nowotworowej, zastanawiamy się, skąd bierze się ten nieprawidłowy płyn w naszym ciele i czy to na pewno jest tzw. „woda w płucach”.

Spis treści:

  1. Woda w płucach. Czym jest obrzęk płuc?
  2. Płyn w jamie opłucnej: przyczyny
  3. Płyn w jamie opłucnej: objawy, zgłaszane  dolegliwości
  4. Diagnostyka płynu w jamie opłucnej
  5. Czy płyn w jamie opłucnej można wyleczyć?
  6. Płyn w jamie opłucnej – często zadawane pytania
  7. Woda w płucach: podsumowanie

Woda w płucach. Czym jest obrzęk płuc?

Obrzęk płuc stanowi jedno z czterech najczęstszych powikłań ostrej niewydolności serca pod postacią ostrego zespołu wieńcowego. Jest to sytuacja spowodowana zastojem krwi w płucach (przykład przesięku). W pęcherzykach płucnych dochodzi do nadmiernego gromadzenia się płynu, który uniemożliwia wymianę gazową. Obrzęk płuc stanowi zagrożenie życia, prowadzące do niewydolności oddechowej. Prawidłowo rozpoznany, wymaga pilnego wdrożenia leczenia w warunkach szpitalnych.

Średni wiek, w którym najczęściej pojawia się obrzęk płuc, to 67-75 lat. Stan ten rzadziej diagnozowany jest u kobiet.

Poza kardiologicznymi przyczynami, do stanu obrzęku doprowadzić może:

  • zapalenie płuc,
  • udar mózgu,
  • wdychanie toksycznych substancji chemicznych,
  • zachłyśnięcie,
  • przebyte urazy klatki piersiowej,
  • przewodnienie organizmu,
  • przebyte podtopienie,
  • towarzyszące zapalenie trzustki.
Pamiętaj:
W wielu czasopismach dla pacjentów jak i mowie potocznej pojawia się często hasło: „woda w płucach”. Jest ono nieprecyzyjnie użyte. Płyn, który gromadzi się w obrębie tkanki płucnej (jako obrzęk płuc) i jamy opłucnej nie jest wodą. To najczęściej płyn o charakterze przesięku lub wysięku. Ze względu na przyczyny chorobowe prowadzące do jego powstania, ma odmienny skład komórkowy, o czym będzie mowa w dalszych punktach artykułu.

>> Przeczytaj: Odwodnienie i nawodnienie organizmu – fakty i mity

Obrzęk płuc a zapalenie płuc: różnice

Do obrzęku płuc dochodzi w sytuacji, gdy np. serce, a dokładniej jego lewa komora, przestaje spełniać swoje dotychczasowe funkcje. Z dużym opóźnieniem dochodzi do opróżniania jam serca z krwi, a ta zamiast dotrzeć z płuc do tkanek obwodowych, zaczyna w krótkim czasie wypełniać miąższ płucny (I faza obrzęku płuc) i pęcherzyki płucne (II faza obrzęku), prowadząc do zaburzeń wymiany gazowej i niewydolności oddechowej.

Leczenie polega na intensywnej tlenoterapii w warunkach szpitalnych i podawaniu leków przeciwobrzękowych , w tym m.in. moczopędnych.

Zapalenie płuc jest stanem zapalnym miąższu płucnego lub pęcherzyków płucnych wywołanych przyczynami infekcyjnymi (bakterie,wirusy, grzyby). Leczenie zapalenia płuc polega na odpowiednim nawodnieniu, postępowaniu objawowym (w infekcjach wywołanych przez wirusy) lub właściwie dobranej antybiotykoterapii.

Podstawową różnicą między obrzękiem płuc a zapaleniem płuc jest to, że obrzęk jest objawem, a zapalenie – chorobą tkanki płucnej.

>> Sprawdź: Zapalenie płuc u dziecka – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Obrzęk płuc a wysięk opłucnowy: różnice

Obrzęk płuc jest ostrym stanem w obrębie miąższu płucnego, prowadzącym do ostrej niewydolności oddechowej, a zarazem stanem zagrożenia życia. Pojawia się nagle, zwykle w ciągu kilku godzin. Wysięk opłucnowy wiąże się z pojawieniem nieprawidłowego płynu, krwi lub chłonki w obrębie jamy opłucnej. Może pojawić się w ciągu kilku kolejnych dni lub narastać tygodniami, aż nasilenie objawów spowoduje zgłoszenie do lekarza i podjęcie dalszych działań diagnostyczno-terapeutycznych.

>> Zobacz: Zapalenie opłucnej: przyczyny, objawy i leczenie

Płyn w jamie opłucnej: przyczyny

Nieprawidłowy płyn gromadzący się w obrębie opłucnej może być zarówno przesiękiem, jak i wysiękiem, krwakiem lub chłonkotokiem.

  • Wśród przyczyn powstawania płynu przesiękowego można uwzględnić m. in.: niewydolność serca, marskość wątroby, zespół nerczycowy, dializy otrzewnowe, niedoczynność tarczycy, zwężenie zastawki mitralnej czy zatorowość płucną.
  • Do przyczyn powstawania płynu wysiękowego zalicza się: stany zapalne (bakteryjne, wirusowe),  nowotwory i przerzuty nowotworowe, zatorowość płucną, choroby autoimmunologiczne (jak np. SLE czy reumatoidalne zapalenie stawów), choroby trzustki (w tym ostre zapalenie trzustki), stany pooperacyjne jamy brzusznej i w obrębie narządów klatki piersiowej, reakcje polekowe, efekt radioterapii klatki piersiowej.

Kardiogenny obrzęk płuc

Kardiogenny obrzęk płuc jest to ostre powikłanie chorób kardiologicznych jak np. ostry zespół wieńcowy.

>> To może Cię zainteresować: Choroba wieńcowa (choroba niedokrwienna serca) – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Niekardiogenny obrzęk płuc

Do niekardiogennego obrzęku płuc dochodzi pod wpływem schorzeń lub przyczyn związanych m.in. z urazami klatki piersiowej, podtopieniem, zachłyśnięciem, prowadzących do nagłej niewydolności oddechowej. Dochodzi do niego w sytuacji uszkodzenia bariery pęcherzykowo-włośniczkowej lub poprzez bezpośrednie lub pośrednie uszkodzenie płuc.

Płyn w jamie opłucnej: objawy, zgłaszane dolegliwości

Do najbardziej charakterystycznych objawów wskazujących na obecność płynu w jamie opłucnej zaliczyć można m.in.:

  • duszność,
  • utratę masy ciała,
  • osłabienie ogólne,
  • ból w klatce piersiowej,
  • bóle okolicy pleców,
  • kaszel,
  • tachypnoe.

W przypadku przyczyn infekcyjnych prowadzących do wysięku, do objawów dołącza także gorączka lub przedłużające się stany podgorączkowe.

Diagnostyka płynu w jamie opłucnej

Podstawowe badania diagnostyczne w kierunku odnalezienia przyczyn płynu zgromadzonego w opłucnej polega na wykonaniu m.in.:

  • RTG klatki piersiowej,
  • badania echokardiograficznego serca,
  • EKG spoczynkowe,
  • USG płuc,
  • USG jamy brzusznej,
  • TK klatki piersiowej,
  • PET-CT,
  • badaniu cytologicznym płynu i jego ocenie,
  • pobraniu wycinków do badań histopatologicznych z jamy opłucnej.

>> Przeczytaj: Budowa, funkcje i najczęstsze choroby układu oddechowego człowieka

Badania laboratoryjne w diagnozie płynu w jamie opłucnej

Wśród badań laboratoryjnych branych pod uwagę w diagnostyce laboratoryjnej płynu w jamie opłucnej uwzględnia się:

>> Zobacz: Próba wysiłkowa: na czym polega EKG wysiłkowe i jak się do niego przygotować?

Czy płyn w jamie opłucnej można wyleczyć?

W zależności od przyczyny powstania nieprawidłowego płynu w obrębie jamy opłucnej, każdy taki stan leczy się w inny sposób. W przypadku płynu o typie przesięku, leczenie polega na ustabilizowaniu choroby, która jego powstanie wywołała.

Płyny o typie wysięku zapalnego wymagają często wdrożenia antybiotykoterapii, postępowania objawowego i ustabilizowania choroby zasadniczej. Płyny pojawiające się jako powikłanie choroby nowotworowej wymagają obserwacji, a w przypadku narastania – okresowego drenażu jamy opłucnej.

>> To może Cię zainteresować: Zapalenie żył: objawy, przyczyny, leczenie

Płyn w jamie opłucnej – często zadawane pytania

Samo pojawienie się płynu w trakcie diagnostyki budzi sporo niepokoju zarówno wśród personelu medycznego jak i samych pacjentów, do momentu dopóki nie zostanie rozwikłana przyczyna jego powstawania i ustalenie ewentualnych możliwości skutecznego leczenia.

Czy płyn w jamie opłucnej jest groźny?

Płyn w jamie opłucnej może stanowić stan zagrożenia dla pacjenta w sytuacjach, w których metody leczenia i zmniejszenia jego wytwarzania przestają być skuteczne lub nie istnieją lub w sytuacji, gdy dochodzi do nagłego zachorowania wywołującego pojawienie się nieprawidłowych ilości płynu w obrębie tkanki płucnej lub jamy opłucnej.

Ile się żyje z płynem w jamie opłucnej?

W zależności od przyczyny lub choroby wywołującej obecność płynu w jamie opłucnej, można przewidzieć orientacyjny czas przeżycia.

>> To może Cię zainteresować: Ciśnienie tętnicze a starzenie. Jak obniżyć ciśnienie?

Czy da się wyleczyć wodę w płucach?

O ile zostanie przeprowadzona szybka i skuteczna diagnostyka i włączone odpowiednie leczenie, nadmierne gromadzenie się płynu w miąższu płuc jak i opłucnej można wyleczyć. W przypadku, gdy płyn w opłucnej jest skutkiem postępującej niewydolności serca lub wątroby czy też zaawansowanej choroby nowotworowej, wraz z dalszym uszkodzeniem narządu czy rozsiewem choroby, możliwość całkowitego wyleczenia jest coraz mniej realna.

Czy woda w płucach to rak?

Płyn gromadzący się w opłucnej może być jedną z przyczyn rozsianej lub zaawansowanej choroby nowotworowej, w chwili pojawienia się przerzutów odległych do jam ciała. Pogłębiona diagnostyka laboratoryjna, cytologiczna wraz z oceną markerów nowotworowych i badaniami obrazowymi pozwala często potwierdzić to rozpoznanie.

Woda w płucach: podsumowanie

  • W nazewnictwie medycznym nie funkcjonuje pojęcie „woda w płucach”.
  • Nieprawidłowy płyn gromadzący się w obrębie miąższu płucnego lub pęcherzyków płucnych nazywamy obrzękiem płuc, a w obrębie jamy opłucnej – płynem w jamie opłucnej.
  • Płyn może być wysiękiem, przesiękiem, chłonkotokiem lub krwiakiem w obrębie jamy opłucnej.
  • Każda, nawet niewielka ilość płynu w obrębie jamy opłucnej wymaga pogłębionej diagnostyki i włączenia odpowiedniego leczenia.

Bibliografia

  1. dostęp online 12.06.2025 https://www.mp.pl/pacjent/objawy/227313,obrzek-pluc
  2. Interna Szczeklika 2024/2025, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków 2025.
  3. P. Szwedziński, J. Kowalska „ Obrzęk płuc w postępowaniu przedszpitalnym i szpitalnym”, Pielęgniarstwo w stanach nagłych, 3/2017.

Neuroborelioza – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Katarzyna Ciepłucha
-
0
Neuroborelioza – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Ukłucie przez kleszcza może prowadzić nie tylko do typowej boreliozy, ale również do jej groźniejszej formy – neuroboreliozy. Jakie objawy powinny wzbudzić niepokój? Na czym polega diagnostyka i czy chorobę można skutecznie wyleczyć? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w poniższym artykule.

Spis treści:

  1. Co to jest neuroborelioza?
  2. Przyczyny neuroboreliozy
  3. Objawy neuroboreliozy
  4. Diagnostyka neuroboreliozy
  5. Leczenie neuroboreliozy
  6. Neuroborelioza – często zadawane pytania
  7. Neuroborelioza – podsumowanie

Co to jest neuroborelioza?

Neuroborelioza to neurologiczna postać boreliozy z Lyme, choroby zakaźnej wywoływanej przez bakterie z rodzaju Borrelia, przenoszone przez ukłucie zakażonego kleszcza. Zakażenie obejmuje układ nerwowy – zarówno ośrodkowy (mózg, rdzeń kręgowy), jak i obwodowy. W Europie najczęściej odpowiada za to Borrelia garinii, choć chorobę mogą wywołać też inne gatunki z grupy Borrelia burgdorferi sensu lato.

Przyczyny neuroboreliozy

Neuroborelioza rozwija się wskutek zakażenia bakteriami Borrelia, które przenoszone są przez ukłucie zakażonego kleszcza. Nie zawsze pacjent zauważa moment ukłucia – szczególnie jeśli miało ono miejsce w trudno dostępnych miejscach. Charakterystyczny rumień wędrujący występuje tylko u części chorych, co opóźnia rozpoznanie. Po zakażeniu bakterie mogą przedostać się do krwiobiegu i skolonizować tkanki układu nerwowego, prowadząc do stanu zapalnego.

Zapamiętaj!
Zalecenia profilaktyczne obejmują m.in. stosowanie repelentów, noszenie jasnej odzieży z długimi rękawami podczas spacerów po lasach lub łąkach oraz dokładne sprawdzanie ciała po powrocie z terenów zielonych. 

>> Przeczytaj również: Rumień wędrujący – jak rozpoznać objaw po ugryzieniu kleszcza? 

Objawy neuroboreliozy

Objawy neuroboreliozy zwykle pojawiają się po kilku tygodniach od zakażenia, choć mogą też pojawić się po wielu miesiącach. W przebiegu choroby wyróżnia się: wczesną neuroboreliozę (występuje do 6 miesięcy od zakażenia i stanowi ok. 95% przypadków) oraz późną neuroboreliozę (z objawami rozwijającymi się po 6 miesiącach od zakażenia).

Najczęstsze objawy neuroboreliozy to:

  • bóle korzeniowe (intensywne, palące lub strzelające bóle, nasilające się nocą, często mylone z rwą kulszową),
  • porażenie nerwu twarzowego (asymetria twarzy, opadanie kącika ust, utrudnione zamykanie powieki),
  • zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (sztywność karku, bóle głowy, światłowstręt, nudności),
  • parestezje, czyli uczucie mrowienia, drętwienia, pieczenia skóry,
  • osłabienie siły mięśniowej, zaburzenia czucia,
  • problemy z pamięcią, trudności z koncentracją, zmiany nastroju.

W przewlekłej neuroboreliozie mogą występować: przewlekłe zmęczenie, objawy depresyjne i stany lękowe, neuropatie czuciowo-ruchowe, zaburzenia równowagi i koordynacji, zaburzenia funkcji pęcherza moczowego i jelit.

U dzieci często występuje porażenie nerwu twarzowego lub ból karku bez gorączki.

Diagnostyka neuroboreliozy

Rozpoznanie neuroboreliozy wymaga połączenia objawów klinicznych z wynikami badań laboratoryjnych i obrazowych.

Podstawowe badania diagnostyczne:

  • punkcja lędźwiowa i analiza płynu mózgowo-rdzeniowego (PMR): ocenia się m.in. liczbę komórek (pleocytoza limfocytarna), stężenie białka i glukozy,
  • testy serologiczne (ELISA i Western Blot): wykrywają obecność przeciwciał IgM i IgG przeciwko krętkom Borrelia we krwi i PMR,
  • wskaźnik wewnątrzpłynowej syntezy przeciwciał – sprawdza lokalną produkcję przeciwciał (wskazuje na aktywne zakażenie),
  • rezonans magnetyczny głowy lub rdzenia kręgowego – wykorzystywany w trudniejszych diagnostycznie przypadkach.
Pakiet borelioza - pakiet potwierdzenia (met. Western-Blot) banerek
Pakiet borelioza - pakiet przesiewowy (pierwszy etap diagnostyki) banerek

>> Przeczytaj również: Badania w kierunku boreliozy – które i na jakim etapie wykonać?

Leczenie neuroboreliozy

Leczenie polega na stosowaniu antybiotyków, które eliminują krętki z układu nerwowego. Wybór preparatu zależy od postaci choroby oraz wieku pacjenta.

Najczęściej stosowane antybiotyki to doksycyklina (szczególnie skuteczna w neuroboreliozie o łagodnym przebiegu, np. porażenie nerwu twarzowego) oraz ceftriakson (preferowany w przypadku zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i innych objawów ze strony ośrodkowego układu nerwowego).

U kobiet w ciąży i dzieci < 8 r.ż. doksycyklina jest przeciwwskazana. Stosuje się wówczas β-laktamy (np. ceftriakson, amoksycylina).

Neuroborelioza – często zadawane pytania

Jakie są objawy psychiczne neuroboreliozy?

Najczęściej obserwuje się depresję, stany lękowe, drażliwość emocjonalną, a także trudności z zapamiętywaniem i koncentracją. Rzadziej występują objawy psychotyczne.

Czym się różni neuroborelioza od boreliozy?

Neuroborelioza to postać boreliozy, w której zakażenie obejmuje struktury układu nerwowego, podczas gdy klasyczna borelioza może manifestować się m.in. zmianami skórnymi czy stawowymi.

Czy neuroborelioza da się wyleczyć?

Tak. Skuteczność leczenia antybiotykami jest bardzo wysoka, zwłaszcza gdy terapia rozpocznie się wcześnie.

Czy neuroboreliozę leczy się w szpitalu?

W większości przypadków leczenie można prowadzić ambulatoryjnie. Hospitalizacja jest konieczna w przypadku ciężkich objawów neurologicznych.

Ile trwa neuroborelioza?

Objawy ustępują zwykle w ciągu kilku tygodni lub miesięcy. W postaciach przewlekłych leczenie i rekonwalescencja trwają dłużej.

Jakie są objawy neuroboreliozy po latach od ugryzienia?

Po latach mogą wystąpić neuropatie, przewlekłe bóle, zaburzenia poznawcze i emocjonalne; warto również przeczytać o boreliozie stawowej.

Czy neuroborelioza wyjdzie z krwi?

Nie zawsze. Najlepszym testem jest badanie PMR i oznaczenie specyficznych przeciwciał.

Ile kosztuje badanie na neuroboreliozę?

Koszt badań zależy od laboratorium i zakresu pakietu. Zazwyczaj mieści się w przedziale 150–500 zł.

Jak potwierdzić neuroboreliozę?

Na podstawie objawów, wyników PMR oraz obecności swoistych przeciwciał produkowanych lokalnie w układzie nerwowym.

Jakie zmiany w mózgu powoduje neuroborelioza?

Zmiany zapalne, ogniska demielinizacyjne oraz zanik kory mózgowej, szczególnie w przypadku późnej postaci.

Jakie są pierwsze objawy neuroboreliozy?

Bóle korzeniowe oraz porażenie nerwu twarzowego to najczęstsze pierwsze objawy.

Czy można pić kawę przy boreliozie?

Tak – jeśli nie nasilają się po niej objawy neurologiczne (np. drżenia, bezsenność).

Jaki antybiotyk na neuroboreliozę?

Doksycyklina lub ceftriakson. U dzieci i kobiet w ciąży stosuje się ceftriakson lub amoksycylinę.

Jaki lekarz leczy neuroboreliozę?

Neurolog lub specjalista chorób zakaźnych.

Neuroborelioza – podsumowanie

  • Neuroborelioza to zakażenie układu nerwowego przez krętki Borrelia.
  • Objawy obejmują m.in. bóle nerwowe, niedowłady i zaburzenia poznawcze.
  • Diagnoza wymaga badania PMR i testów serologicznych.
  • Leczenie antybiotykami jest skuteczne – ważna jest wczesna diagnoza.

Bibliografia

  1. Zajkowska J., Drozdowski W. Neuroborelioza – trudności diagnostyczne. PoDyPlomie.pl
  2. Wiercińska M. Neuroborelioza – objawy, diagnostyka i leczenie. mp.pl
  3. Smoleńska Ż., Matyjasek A., Zdrojewski Z. Borelioza — najnowsze rekomendacje w diagnostyce i leczeniu. Forum Reumatol. 2016, 2(2): 58–64

Zapalenie okostnej: objawy, przyczyny, leczenie

Sara Aszkiełowicz
-
0
Zapalenie okostnej: objawy, przyczyny, leczenie

Zapalenie okostnej to schorzenie, które może dotyczyć różnych kości w organizmie człowieka, w tym często kości piszczelowej czy szczęki. W tym artykule dowiesz się, co to jest zapalenie okostnej, jakie są jego przyczyny, objawy i jak wygląda leczenie. Wyjaśniamy też, jak wygląda diagnostyka, czy zapalenie okostnej jest niebezpieczne i czy może samo przejść. Przeczytaj i zadbaj o swoje zdrowie – nie bagatelizuj sygnałów, jakie wysyła Twój organizm!

Spis treści:

  1. Okostna – co to takiego, gdzie się znajduje i jakie pełni funkcje?
  2. Co to jest zapalenie okostnej?
  3. Przyczyny zapalenia okostnej
  4. Jak wygląda zapalenie okostnej: objawy dolegliwości
  5. Zapalenie okostnej – diagnostyka
  6. Leczenie zapalenia okostnej
  7. Zapalenie okostnej: często zadawane pytania
  8. Zapalenie okostnej: podsumowanie

Okostna – co to takiego, gdzie się znajduje i jakie pełni funkcje?

Okostna to cienka, ale bardzo istotna błona łącznotkankowa, która pokrywa większość kości w naszym ciele. Pełni funkcję ochronną, odżywia kość i bierze udział w jej regeneracji. Okostna jest silnie unerwiona, co oznacza, że uszkodzenia lub stany zapalne w tej strukturze mogą być bardzo bolesne. To właśnie w okostnej znajduje się wiele naczyń krwionośnych, które dostarczają składniki odżywcze do kości i umożliwiają gojenie się złamań.

>> Sprawdź: Wpływ leptyny na stan zapalny w organizmie

Co to jest zapalenie okostnej?

Zapalenie okostnej to stan zapalny błony okalającej kość. Może wystąpić w wyniku infekcji bakteryjnej, urazu mechanicznego, przeciążenia mięśni i kości, a nawet chorób ogólnoustrojowych. W praktyce często spotykane jest zapalenie okostnej piszczeli lub zapalenie okostnej szczęki – szczególnie u osób, które przeszły zabiegi stomatologiczne albo intensywnie uprawiają sporty.

Badanie CRP - (białko C-reaktywne) banerek

Przyczyny zapalenia okostnej

Przyczyną zapalenia okostnej może być:

  • infekcja bakteryjna, która dostaje się do kości przez rany lub zakażone zęby (stąd częste zapalenie okostnej szczęki).
  • przeciążenie kości, np. u biegaczy, piłkarzy czy osób pracujących fizycznie.
  • urazy mechaniczne, złamania, pęknięcia kości.
  • powikłania po zabiegach chirurgicznych lub stomatologicznych.
  • choroby przewlekłe, które obniżają odporność organizmu.

>> Przeczytaj: Choroby autoimmunologiczne – czym są? Objawy, diagnostyka i leczenie

Jak wygląda zapalenie okostnej: objawy dolegliwości

Zapalenie okostnej objawy daje wyraźne i zwykle nie pozwala ich zignorować. Do typowych należą:

  • silny ból w okolicy zajętej kości, np. ból piszczeli,
  • obrzęk i zaczerwienienie skóry nad zapalnym miejscem,
  • uczucie pulsowania i wrażliwość na dotyk,
  • podwyższona temperatura ciała,
  • ograniczona ruchomość kończyny lub szczęki,
  • czasami objawy ogólne, jak złe samopoczucie czy gorączka.

>> To może Cię zainteresować: Czym jest dystymia, jakie są jej objawy i czym różni się od depresji?

Czy zapalenie okostnej boli?

Tak, zapalenie okostnej boli i to często bardzo dotkliwie. Wynika to z faktu, że okostna jest mocno unerwiona, a stan zapalny powoduje wzrost ciśnienia w tkance. Ból może nasilać się przy dotyku, podczas ruchu, a także w nocy, co dodatkowo obniża komfort życia pacjenta.

Zapalenie okostnej – diagnostyka

Jeśli podejrzewasz u siebie zapalenie okostnej, nie zwlekaj z wizytą u lekarza. Diagnostyka obejmuje wywiad i badanie fizykalne – lekarz ocenia wtedy objawy, miejsce bólu i stan ogólny pacjenta. Dodatkowo w trakcie stawiania diagnozy wykonywane są badania obrazowe, takie jak RTG czy rezonans magnetyczny, które pomagają wykluczyć złamania i inne urazy oraz badania krwi – morfologię i CRP (białko C-reaktywne). Podwyższone CRP i nieprawidłowości w  morfologii mogą wskazywać na toczący się stan zapalny w organizmie.

>> Przeczytaj: CRP – jak interpretować wyniki badania?

Morfologia banerek

Leczenie zapalenia okostnej

Leczenie zapalenia okostnej zależy od przyczyny. Zazwyczaj obejmuje antybiotykoterapię (w przypadku infekcji bakteryjnej), leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (które łagodzą ból i obrzęk), unieruchomienie kończyny i odpoczynek (zwłaszcza przy przeciążeniu kości) oraz zabiegi chirurgiczne (w ciężkich przypadkach, gdy konieczne jest usunięcie ogniska zapalnego). Ważna jest także rehabilitacja i stopniowy powrót do aktywności fizycznej pod okiem specjalisty.

>> To może Cię zainteresować: Choroby układowe tkanki łącznej

Czy można zapobiec zapaleniu okostnej? Profilaktyka przewlekłego zapalenia okostnej

Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia zapalenia okostnej:

  1. Dbaj o higienę jamy ustnej – unikniesz infekcji zębopochodnych.
  2. Unikaj przeciążeń kości, wykonując ćwiczenia rozciągające i wzmacniające.
  3. Nie bagatelizuj urazów – lecz złamania i stłuczenia zgodnie z zaleceniami lekarza.
  4. Regularnie wykonuj badania, zwłaszcza morfologię i CRP, jeśli pojawiają się dolegliwości bólowe.

>> Sprawdź: Badania po 40. Jakie badania przeprowadzać regularnie po 40 roku życia?

Zapalenie okostnej: często zadawane pytania

W tej części odpowiadamy na najczęstsze pytania pacjentów dotyczące zapalenia okostnej – w prosty sposób, z przykładami i praktycznymi informacjami.

Jakie są objawy zapalenia okostnej szczęki?

Zapalenie okostnej szczęki zwykle pojawia się w wyniku nieleczonej infekcji zęba lub jako powikłanie po zabiegu stomatologicznym. Objawy to:

  • silny ból zęba, który promieniuje do ucha, skroni lub szyi,
  • obrzęk policzka lub okolicy pod okiem,
  • zaczerwienienie dziąseł, krwawienie lub ropna wydzielina,
  • trudności z szerokim otwieraniem ust (szczękościsk),
  • podwyższona temperatura ciała i złe samopoczucie.

Czy zapalenie okostnej samo przejdzie?

Niestety, w większości przypadków zapalenie okostnej nie ustępuje samoistnie. Wymaga leczenia, przede wszystkim antybiotykami, a czasem także interwencji chirurgicznej w celu usunięcia źródła zakażenia (np. chorego zęba). Zaniedbanie leczenia może prowadzić do groźnych powikłań, takich jak rozprzestrzenienie się infekcji na inne tkanki, a nawet do sepsy.

Jakie są objawy zapalenia okostnej mostka?

Choć rzadziej występuje, zapalenie okostnej może dotknąć także kości mostka. Objawy obejmują:

  • ból w środkowej części klatki piersiowej, nasilający się przy głębokim oddychaniu, kaszlu lub ucisku,
  • obrzęk i bolesność przy dotyku,
  • zaczerwienienie skóry nad mostkiem,
  • gorączkę i ogólne osłabienie organizmu.

W przypadku bólu w klatce piersiowej zawsze konieczna jest konsultacja lekarska, ponieważ przyczyną mogą być także inne poważne choroby, w tym sercowo-naczyniowe.

Zapalenie okostnej: podsumowanie

  • Zapalenie okostnej to stan zapalny błony otaczającej kość.
  • Może dotyczyć różnych kości – często piszczeli i szczęki.
  • Objawy to silny ból, obrzęk, gorączka.
  • Diagnostyka obejmuje badanie fizykalne, obrazowe, morfologię i CRP.
  • Leczenie wymaga często antybiotyków i odpoczynku.
  • Nie zwlekaj z wizytą u lekarza – zapalenie okostnej może prowadzić do powikłań!

Bibliografia

  1. Stachura J., Domagała W., „Patologia znaczy słowo o chorobie TOM 2”. PZWL. 2019.
  2. Fukuda M, Inoue K et al. Periostitis Ossificans Arising in the Mandibular Bone of a Young Patient: Report of an Unusual Case and Review of the Literature. J Oral Maxillofac Surg. 2017

Zapalenie jądra: przyczyny, objawy, leczenie

Kacper Staniszewski
-
0
Zapalenie jądra: przyczyny, objawy, leczenie

Zapalenie jądra to dolegliwość urologiczna o zróżnicowanym tle, charakteryzująca się stanem zapalnym tkanki jądra. Choć często bywa częścią szerszego zespołu objawów znanego jako zapalenie jądra i najądrza, może występować także jako izolowane schorzenie. Niezależnie od przyczyny, zapalenie jądra może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, w tym do niepłodności, co podkreśla znaczenie szybkiej diagnozy i skutecznej interwencji.

Niniejszy artykuł ma na celu kompleksowe przedstawienie etiologii, obrazu klinicznego, metod diagnostycznych oraz współczesnych strategii terapeutycznych w leczeniu zapalenia jądra, opierając się na aktualnych danych i badaniach medycznych.

Spis treści:

  1. Zapalenie jąder: co to za przypadłość?
  2. Przyczyny zapalenia jąder
  3. Zapalenie jąder: objawy dolegliwości
  4. Diagnoza zapalenia jąder: jak przebiega badanie?
  5. Leczenie zapalenia jąder: jak łagodzi się objawy?
  6. Zapalenie jądra: często zadawane pytania

Zapalenie jąder: co to za przypadłość?

Zapalenie jądra to proces zapalny, który obejmuje miąższ jądra. Może pojawić się jako samodzielne schorzenie, ale znacznie częściej występuje razem z zapaleniem najądrza, tworząc tak zwane ostre zapalenie jądra i najądrza, co utrudnia precyzyjne postawienie diagnozy. Stan ten może mieć charakter ostry, pojawiając się nagle i gwałtownie, lub przewlekły, utrzymujący się przez dłuższy czas. Zapadalność wynosi od 25 do 40 przypadków na 100 000 mieszkańców rocznie w krajach rozwiniętych.

>> Przeczytaj: Samobadanie jąder – jak badać jądra samodzielnie?

Przyczyny zapalenia jąder

Etiologia zapalenia jądra jest złożona i obejmuje zarówno czynniki infekcyjne, jak i te niezwiązane z zakażeniami.

Zapalenie jąder: infekcje bakteryjne

Główną przyczyną ostrego zapalenia jądra są infekcje bakteryjne, które zazwyczaj rozwijają się jako konsekwencja wstępującej infekcji z dolnych dróg moczowych. U mężczyzn poniżej 35. roku życia najczęściej odpowiedzialne są za to patogeny przenoszone drogą płciową, takie jak C. trachomatis czy M. genitalium. Natomiast w grupie mężczyzn powyżej 50. roku życia przeważają powszechne uropatogeny, np. E. coli, często w związku z istniejącymi problemami urologicznymi, jak łagodny rozrost prostaty czy cewnikowanie.

Pakiet zakażenie układu moczowego (2 badania) banerek

Zapalenie jąder o podłożu wirusowym

Izolowane zapalenie jądra, czyli niezwiązane z zapaleniem najądrza, występuje rzadziej i zazwyczaj ma podłoże wirusowe, rozprzestrzeniające się drogą krwiopochodną zwykle u dzieci i młodzieży, rzadko u dorosłych. Klasycznym przykładem jest wirus świnki, który najczęściej dotyka dzieci i młodzież. Inne wirusy, takie jak coxsackievirus, adenowirus, wirus ospy wietrznej-półpaśca (VZV) czy wirus cytomegalii (CMV) również mogą być przyczyną stanu zapalnego jądra.

Inne przyczyny zapalenia jąder

Wśród innych przyczyn, które występują niezmiernie rzadko, wymienia się bezpośrednie urazy jądra mogące wywołać stan zapalny, podłoże autoimmunologiczne oraz refluks moczu, czyli wsteczny przepływ moczu do przewodów ejakulacyjnych. Ponadto, w bardzo rzadkich przypadkach, niektóre farmaceutyki mogą indukować reakcje zapalne. Niezwykle rzadkie są również zapalenia jądra o etiologii grzybiczej i pierwotniakowej.

>> Sprawdź: Choroby autoimmunologiczne – czym są? Objawy, diagnostyka i leczenie

Zapalenie jąder: objawy dolegliwości

Objawy zapalenia jądra mogą pojawić się nagle i są zazwyczaj jednostronne. Do najczęściej wymienianych należą:

  • ból jądra, często ostry, przeszywający który może promieniować do pachwiny i podbrzusza,
  • obrzęk i tkliwość jądra,
  • zaczerwienienie i ocieplenie moszny,
  • objawy ogólnoustrojowe takie jak gorączka, dreszcze, nudności, wymioty oraz ból głowy.

Wśród objawów towarzyszących, zwłaszcza w przypadku zapalenia jądra i najądrza, mogą pojawić się takie dolegliwości jak ból przy oddawaniu moczu (dyzuria), częste oddawanie moczu (częstomocz), nagłe parcie na mocz, obecność krwi w moczu (hematuria) lub w nasieniu (hemospermia), a także wyciek z cewki moczowej.

Zapalenie jąder: ile trwa?

Czas trwania zapalenia jądra zależy od jego przyczyny i szybkości wdrożenia leczenia. W większości przypadków ostrego zapalenia jądra, przy odpowiedniej terapii, objawy zaczynają ustępować w ciągu kilku dni, a pełne wyleczenie następuje w ciągu 1-2 tygodni. W przypadku powikłań lub przejścia stanu zapalnego w formę przewlekłą, dolegliwości mogą utrzymywać się znacznie dłużej, tygodniami, a nawet miesiącami.

>> To może Cię zainteresować: Kolor spermy – od czego zależy i jaki jest prawidłowy?

Diagnoza zapalenia jąder: jak przebiega badanie?

Diagnostyka zapalenia jądra wymaga precyzyjnego podejścia, obejmującego dokładne badanie fizykalne oraz szereg badań laboratoryjnych i obrazowych. Ich celem jest nie tylko potwierdzenie stanu zapalnego, ale przede wszystkim odróżnienie go od innych, pilnych stanów, takich jak skręt jądra, który wymaga natychmiastowej interwencji chirurgicznej.

Lekarz rozpoczyna proces diagnostyczny od zebrania szczegółowego wywiadu lekarskiego, pytając o objawy, ich nasilenie, historię chorób (w tym przebyte infekcje, np. świnka czy infekcje przenoszone drogą płciową). Następnie przeprowadza badanie fizykalne, w szczególności palpacyjne moszny, oceniając wielkość, tkliwość i konsystencję jąder oraz najądrzy. W niektórych przypadkach konieczne może być również badanie per rectum w celu oceny stanu stercza.

Jakie badania laboratoryjne wykonać przy zapaleniu jądra?

Wśród badań laboratoryjnych kluczowe jest wykonanie morfologii krwi z rozmazem oraz oznaczenie białek ostrej fazy, takich jak CRP, które wskazują na obecność i nasilenie stanu zapalnego. Niezbędne jest także badanie ogólne moczu oraz posiew moczu, aby wykryć ewentualne infekcje dróg moczowych.

Morfologia banerek

W przypadku podejrzenia infekcji przenoszonych drogą płciową, takich jak C. trachomatis, pobiera się wymaz z cewki moczowej w celu identyfikacji patogenów. Przy podejrzeniu infekcji wirusowej, na przykład wirusem świnki, pomocne są badania serologiczne, takie jak oznaczenie miana przeciwciał. Czasami, aby wykluczyć nowotwór jądra, który może dawać objawy maskujące się pod zapaleniem, zlecane są również markery nowotworowe.

Badania obrazowe przy diagnostyce zapalenia jąder

Kluczowym badaniem obrazowym jest USG moszny z Dopplerem. Pozwala ono na ocenę przepływu krwi w jądrach i najądrzach – w zapaleniu obserwuje się zazwyczaj wzmożony przepływ, podczas gdy w skręcie jądra przepływ jest zmniejszony lub całkowicie nieobecny.

>> Zobacz: Rak jąder i prostaty – wczesne wykrywanie oraz profilaktyka nowotworów męskich narządów płciowych

Leczenie zapalenia jąder: jak łagodzi się objawy?

Leczenie zapalenia jądra zawsze zależy od zdiagnozowanej przyczyny. Kluczowe jest dostosowanie terapii do konkretnego patogenu lub podłoża zapalnego.

  • Terapia antybiotykowa (w przypadku infekcji bakteryjnych) stanowi podstawę leczenia bakteryjnego zapalenia jądra. Lekarz często rozpoczyna od empirycznej antybiotykoterapii, jeszcze przed uzyskaniem wyników badań bakteriologicznych, bazując na wieku pacjenta i czynnikach ryzyka.
    • U młodszych mężczyzn (poniżej 35. roku życia), u których podejrzewa się patogeny przenoszone drogą płciową, często zaleca się leki z grupy tetracyklin, takie jak doksycyklina, czasem w połączeniu z pojedynczą dawką ceftriaksonu. Ważne jest, aby poinformować pacjenta o konieczności leczenia partnera seksualnego.
    • U starszych mężczyzn (powyżej 50. roku życia) z infekcjami wywołanymi powszechnymi bakteriami jelitowymi (np. E. coli), preferowane są fluorochinolony (np. ciprofloksacyna, ofloksacyna, lewofloksacyna), ze względu na ich dobrą penetrację do tkanek jądra. Ofloksacyna jest skuteczna także przeciwko Chlamydia trachomatis. W niektórych przypadkach można rozważyć makrolidy lub aminoglikozydy. Docelowo, po identyfikacji patogenu, wdraża się antybiotykoterapię celowaną.
  • Leczenie objawowe – niezależnie od przyczyny zapalenia, kluczowe jest złagodzenie bólu i obrzęku. Stosuje się w tym celu:
    • leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (NLPZ), takie jak ibuprofen, naproksen czy diklofenak, a także paracetamol,
    • odpoczynek,
    • uniesienie moszny przy użyciu specjalnej podpórki (suspensorium),
    • zimne okłady.
  • Specyficzne terapie (w zależności od przyczyny). Wirusowe zapalenie jądra leczone jest głównie objawowo, choć w przypadku infekcji wirusem świnki u młodzieży było przedmiotem badań podanie interferonu alfa-2b w celu zmniejszenia ryzyka powikłań. Rzadkie przypadki autoimmunologicznego zapalenia jądra wymagają terapii immunosupresyjnej, natomiast swoiste zapalenie (np. gruźlicze) leczy się systemowo zgodnie z protokołem dla danej choroby.
  • Interwencje chirurgiczne. Leczenie operacyjne jest zazwyczaj rozważane, gdy leczenie zachowawcze jest nieskuteczne lub pojawiają się powikłania. Jeśli objawy nasilają się w ciągu 48-72 godzin od rozpoczęcia antybiotykoterapii, a w badaniach laboratoryjnych narasta leukocytoza i białka ostrej fazy, lub USG ujawnia zmiany ropne (zbiorniki powyżej 0,5 cm), konieczna może być rewizja moszny. Procedury chirurgiczne obejmują operację Bergmana (w przypadku zapalnego wodniaka jądra), epididymektomię (usunięcie najądrza, gdy rozwinął się ropień najądrza) lub w skrajnych przypadkach orchiektomię (usunięcie jądra), gdy zmiany zapalne są bardzo rozległe.

>> Przeczytaj: Stan zapalny i rola leukocytów

Zapalenie jądra: często zadawane pytania

Poniżej przedstawiamy odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące zapalenia jądra, które mogą pomóc w lepszym zrozumieniu tego schorzenia.

Czy zapalenie jądra przejdzie samo?

Zapalenie jądra, zwłaszcza bakteryjne, rzadko przechodzi samoistnie bez leczenia. Nieleczona infekcja może prowadzić do poważnych powikłań (ropień jądra, martwica jądra, bezpłodność). Wirusowe zapalenie jądra może ustąpić samoistnie, ale zawsze wymaga konsultacji lekarskiej.

Ile trwa stan zapalny jądra?

Ostry stan zapalny jądra, przy odpowiednim leczeniu, ustępuje zazwyczaj w ciągu 1-2 tygodni. Ból może zmniejszyć się po kilku dniach, obrzęk nieco dłużej.

Jakie leki na zapalenie jąder?

Główne leki to antybiotyki (w bakteryjnych infekcjach) oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) lub paracetamol do zwalczania bólu i stanu zapalnego.

Czy podczas zapalenia jądra można uprawiać seks?

Zaleca się unikanie aktywności seksualnej w trakcie ostrej fazy zapalenia jądra, ponieważ może nasilać ból, zwiększać podrażnienie i opóźniać gojenie. Istnieje też ryzyko zarażenia partnera w przypadku infekcji przenoszonych drogą płciową. Powrót do aktywności seksualnej powinien nastąpić po ustąpieniu objawów i konsultacji z lekarzem.

Zapalenie jądra to stan zapalny wymagający szybkiej i trafnej diagnozy, a także odpowiedniego leczenia. Rozpoznanie przyczyny jest kluczowe dla skutecznej terapii, która w większości przypadków prowadzi do całkowitego wyleczenia i zapobiega poważnym powikłaniom, takim jak niepłodność. W przypadku wystąpienia objawów, niezwłoczna konsultacja z lekarzem jest absolutnie niezbędna.

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/pacjent/urologia/168193,zapalenie-jadra (dostęp: 12.06.2025)
  2. Kępa W., Krzyżanowski G., Zieliński A. Ostre zapalenie jądra i najądrza – etiologia, diagnostyka i leczenie. Przegląd Urologiczny 2014/5 (87).
  3. Silva CA., Cocuzza M., Carvalho JF., Bonfá E. Diagnosis and classification of autoimmune orchitis. Autoimmun Rev. 2014 Apr-May;13(4-5):431-4.
  4. Schuppe HC., Meinhardt A., Allam JP., Bergmann M., Weidner W., Haidl G. Chronic orchitis: a neglected cause of male infertility? Andrologia. 2008 Apr;40(2):84-91.
  5. Trojian TH., Lishnak TS., Heiman D. Epididymitis and orchitis: an overview. Am Fam Physician. 2009 Apr 1;79(7):583-7.

Nerwica żołądka – czym jest i jak ją rozpoznać? Objawy, diagnostyka i leczenie

Paulina Górska
-
0
Nerwica żołądka – czym jest i jak ją rozpoznać? Objawy, diagnostyka i leczenie

Nerwica żołądka daje objawy ze strony układu pokarmowego, które nie wynikają z przyczyn organicznych. Mają podłoże nerwowe i pojawiają się w wyniku narażenia na silny lub długotrwały stres. Jak sobie z nimi radzić? Przeczytaj nasz artykuł, aby dowiedzieć się więcej na temat nerwicy żołądka i różnych sposobów na łagodzenie jej dolegliwości.

Spis treści:

  1. Co to jest nerwica żołądka?
  2. Nerwica żołądka: objawy dolegliwości
  3. Przyczyny i źródła nerwicy żołądka
  4. Jak przebiega diagnoza przyczyny nerwicy żołądka?
  5. Nerwica żołądka: jak leczyć?
  6. Czy nerwica żołądka jest niebezpieczna?
  7. Podsumowanie: czym jest nerwica żołądka?

Co to jest nerwica żołądka?

Czynniki stresowe prowadzą do zmian w organizmie, które mają na celu przystosowanie do zagrożenia i przetrwanie. Jest to całkowicie normalne. Jednak problem pojawia się, gdy stres jest nadmierny czy przewlekły. Długotrwałe narażenie na czynniki stresowe prowadzi m.in. do wystąpienia dolegliwości żołądkowo-jelitowych. Mówi się wtedy o „nerwicy żołądka”.

Warto wiedzieć:
Nerwica żołądka to potoczna nazwa, która nie jest zgodna z terminologią medyczną. Nie oznacza żadnej konkretnej choroby.

Nerwica żołądka nie jest odrębną jednostką chorobową, ale jej objawy przypominają niektóre schorzenia przewodu pokarmowego. Jak rozróżnić, czy są one wynikiem działania czynników stresowych, czy procesu chorobowego?

>> Przeczytaj: Budowa, funkcje i najczęstsze choroby układu pokarmowego człowieka

Nerwica żołądka a refluks – różnice

Choroba refluksowa przełyku to stan, który charakteryzuje się patologicznym zarzucaniem treści żołądkowej do przełyku. Powoduje to uczucie pieczenia za mostkiem i cofanie się treści żołądkowej do przełyku – zwłaszcza przy pochylaniu się, tłustym lub obfitym posiłku czy pozycji leżącej na wznak. Ponadto prowadzi do wystąpienia objawów pozaprzełykowych m.in. chrypki (szczególnie rano), świszczącego oddechu i suchego kaszlu.

>> Sprawdź również artykuł: Refluks przełyku – farmakogenetyka i zoptymalizowane podejście do leczenia

Z kolei objawy nerwicy żołądka nie wynikają z patologicznego zarzucania treści żołądkowej do przełyku, a działania czynników stresowych. Cechuje je niejednoznaczność i zmienność – osoba narażona na silny czy długotrwały stres odczuwa m.in. ból brzucha, ssanie w żołądku czy skurcze. Mogą pojawić się u niej również objawy, takie jak nudności, odbijanie i uczucie pełności po posiłku.

Pakiet zdrowie psychiczne podstwowy (13 badań) banerek

Nerwica żołądka: objawy dolegliwości

Objawy nerwicy żołądka są zmienne, niejednoznaczne i nasilają się pod wpływem stresu. Osoba, która się z nią zmaga, może odczuwać m.in. ból brzucha, uczucie pełności po jedzeniu, zaburzenia rytmu wypróżnień (biegunki lub zaparcia), bolesne skurcze czy nudności. W niektórych przypadkach towarzyszą im również wyczerpanie fizyczne i psychiczne, a także problemy ze snem.

Przyczyny i źródła nerwicy żołądka

Zaparcia, biegunka, odbijanie nudności czy skurcze żołądka w nerwicy nie wynikają z przyczyn organicznych (np. nieprawidłowości w budowie narządów wewnętrznych, uszkodzeń). Źródła dolegliwości nie widać w badaniach laboratoryjnych czy endoskopowych. Ich przyczyną jest pobudzenie drogi przewodzenia impulsów nerwowych przez stres.

Pakiet zdrowie psychiczne rozszerzony (15 badań) banerek

Jak to możliwe, że czynniki stresowe mogą mieć tak duży wpływ na przewód pokarmowy? Warto pamiętać, że jest to bardzo mocno unerwione miejsce, w którym znajduje około 100 milionów komórek nerwowych, regulujących różne funkcje (m.in. wydzielanie enzymów trawiennych, perystaltykę jelit). Na ich czynność wpływa autonomiczny układ nerwowy, dlatego mówi się o osi mózgowo-jelitowej. Ciągła komunikacja między przewodem pokarmowym a układem pokarmowym sprawia, że nadmierny czy długotrwały stres mogą przyczynić się do nieprzyjemnych dolegliwości żołądkowo-jelitowych. Szczególnie narażone na nie są osoby o wysokiej wrażliwości.

>> To może Cię zainteresować: Kortyzol – hormon stresu

Jak przebiega diagnoza przyczyny nerwicy żołądka?

Jak rozróżnić, czy skurcze brzucha, nudności, wymioty itd. to objawy silnej nerwicy żołądka lub choroby przewodu pokarmowego? Istotną rolę w diagnostyce różnicowej odgrywa szczegółowy wywiad lekarski – na emocjonalne podłoże dolegliwości może wskazywać ich nasilenie w sytuacjach stresowych (np. przed ważnym egzaminem). Oprócz tego lekarz może zlecić badania laboratoryjne i obrazowe, które pozwalają określić, czy dolegliwości żołądkowo-jelitowe wynikają z choroby organicznej.

Panel farmakogenetyka - badanie wariantów genetycznych (met. RT-PCR)

Nerwica żołądka: jak leczyć?

Nieleczona nerwica żołądka ma negatywny wpływ na komfort i jakość życia osoby, która się z nią zmaga. Pytanie, jak ją leczyć skoro objawy nie wynikają z przyczyn organicznych? Podstawą jest unikanie czynników stresowych i stosowanie różnych metod radzenia sobie ze stresem. Jako element wspomagający można wprowadzić leki bez recepty na nerwicę żołądka, które bazują na składnikach roślinnych. Jeśli i to nie pomaga, warto skonsultować się z lekarzem, który może zlecić inne metody leczenia.

Nerwica żołądka: leki bez recepty i domowe sposoby na ból

U podłoża dolegliwości żołądkowo-jelitowych określanych jako „nerwica żołądka” leżą czynniki stresowe. W związku z tym zaleca się ich unikanie. Nie zawsze jest to możliwe – w takiej sytuacji pacjentom rekomenduje się m.in. techniki relaksacyjne, masaże, aromaterapię, muzykoterapię oraz inne sposoby na radzenie sobie ze stresem. Pomocna w walce ze stresem jest również regularna aktywność fizyczna – osobom z nerwicą żołądka szczególnie poleca się formy ruchu o działaniu relaksacyjnym np. jogę.

>> Zobacz: Medytacja – jak działa na stres? Czym jest medytacja, jak zacząć medytować?

Do innych niefarmakologicznych metod stosowanych w leczeniu nerwicy żołądka należy również stosowanie ziół o delikatnym działaniu uspokajającym. Jednym z najbardziej znanych jest melisa lekarska, które nie tylko koi nerwy, ale i ułatwia zasypianie.

Pamiętaj:
Przyjmowanie leków bez recepty może wpłynąć negatywnie na samopoczucie i stan zdrowia – przed rozpoczęciem kuracji warto zasięgnąć porady lekarza.

Jeśli metody niefarmakologiczne nie przynoszą spodziewanych efektów, lekarz może zdecydować o konieczności włączenia farmakoterapii. W przypadku nerwicy żołądka stosuje się zazwyczaj leki przeciwlękowe i uspokajające.

Czy nerwica żołądka jest niebezpieczna?

Czy nerwica żołądka jest groźna? Nie stanowi ona zagrożenia dla życia. Jednak objawy, które jej towarzyszą, mają negatywny wpływ na codzienne funkcjonowanie. W związku z tym nie należy ich lekceważyć – warto pamiętać o leczeniu domowym nerwicy żołądka (np. technikach relaksacyjnych, ziołach), a jeśli i one nie pomagają, skonsultować się z lekarzem.

>> Przeczytaj: Nerwica – objawy, rodzaje, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Podsumowanie: czym jest nerwica żołądka?

Nerwica żołądka to potoczna nazwa, pod którą kryją się dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, wynikające z działania czynników stresowych. W przypadku silnej nerwicy żołądka objawy te mogą być bardzo uciążliwe i nawracające. Nie stanowią zagrożenia dla życia, ale nie bez znaczenia pozostaje fakt, że mogą obniżać komfort codziennego funkcjonowania. Ponadto są zmienne i niejednoznaczne, dlatego warto skonsultować je z lekarzem, aby sprawdzić, czy nie wynikają z choroby przewodu pokarmowego.

Opieka merytoryczna: lek. Sara Aszkiełowicz

Bibliografia

  1. Denys, Katarzyna, Agata Orzechowska i Piotr Gałecki. 2015. „Kiedy podejrzewać podłoże psychiczne w zaburzeniach układu pokarmowego?” Medycyna po Dyplomie24: 72–80.
  2. Dobros, Natalia. „Zioła o działaniu uspokajającym i przeciwdepresyjnym.” Post Fitoter 18.3 (2017): 215-22.
  3. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.4.2., dostęp: 10.06.2025

Przetoka odbytu – czym jest? Objawy, przyczyny i leczenie

Kacper Staniszewski
-
0
Przetoka odbytu – czym jest? Objawy, przyczyny i leczenie

Przetoka odbytu to złożona choroba proktologiczna, polegająca na powstaniu nieprawidłowego kanału łączącego światło odbytnicy lub kanału odbytu ze skórą w okolicy odbytu, a rzadziej z innym narządem. Stanowi to poważny problem zdrowotny, wymagający często interwencji chirurgicznej. W niniejszym artykule szczegółowo omówimy, czym jest przetoka odbytu, jakie są jej przyczyny i objawy, a także przedstawimy współczesne metody leczenia oraz odpowiemy na najczęściej zadawane pytania dotyczące tej przypadłości.

Spis treści:

  1. Co to jest przetoka odbytu?
  2. Przyczyny przetoki odbytu
  3. Objawy przetoki odbytu
  4. Jak leczyć przetokę odbytu?
  5. Czy z przetoką odbytu można żyć?
  6. Przetoka odbytu – często zadawane pytania (FAQ)
  7. Przetoka odbytu – podsumowanie

Co to jest przetoka odbytu?

Przetoka odbytu to nieprawidłowe połączenie, czyli tunel, którego jeden koniec otwiera się wewnątrz kanału odbytu lub odbytnicy, a drugi na zewnątrz, najczęściej na skórze w okolicy odbytu. Rzadziej zdarza się, że przetoka łączy się z innymi strukturami, takimi jak pochwa, pęcherz moczowy czy jelito. W większości przypadków jest to chroniczny stan zapalny, który rozwinął się w miejscu niezagojonego ropnia.

Jak wygląda przetoka odbytu?

Choć nie zawsze jest od razu widoczna, typowa przetoka manifestuje się jako niewielki otwór lub kilka otworów na skórze w pobliżu odbytu. Z otworów tych okresowo lub stale sączy się wydzielina o charakterze ropnym, śluzowym lub krwistym. Sam kanał przetoki, czyli tunel, może mieć prosty przebieg lub być bardziej złożony, z licznymi rozgałęzieniami, co wpływa na trudność procesu leczenia.

Przyczyny przetoki odbytu

Główną przyczyną powstawania przetok odbytu jest zapalenie krypt i gruczołów odbytowych, które znajdują się w kanale odbytu. Zablokowanie ujścia tych gruczołów prowadzi do zalegania wydzieliny i rozwoju ropnia okołoodbytowego. Jeśli taki ropień nie zostanie odpowiednio wyleczony lub pęknie samoistnie, może powstać przetoka, która jest chroniczną fazą procesu zapalnego. Około 50-70% ropni okołoodbytowych prowadzi do powstania przetoki.

Inne, rzadsze przyczyny powstawania przetok obejmują:

  • Choroby zapalne jelit przede wszystkim choroba Leśniowskiego-Crohna, która może powodować przetoki o złożonym charakterze.
  • Urazy okołoodbytowe np. po porodach, zabiegach chirurgicznych w okolicy odbytu lub urazach.
  • Infekcje takie jak gruźlica, zakażenia grzybicze, a nawet niektóre infekcje przenoszone drogą płciową.
  • Rzadziej przetoki mogą być manifestacją nowotworów odbytu lub odbytnicy.
  • Uszkodzenia tkanek po radioterapii w obrębie miednicy.
Pakiet stanu zapalnego jelit (5 badania) banerek

Objawy przetoki odbytu

Objawy przetoki odbytu mogą być różnorodne i zależą od jej lokalizacji oraz aktywności. Najczęściej obejmują:

  • Sączenie wydzieliny –  okresowe lub stałe wyciekanie ropnej, śluzowej lub krwistej wydzieliny z otworu na skórze w okolicy odbytu.
  • Ból – tępy, przewlekły, który nasila się podczas wypróżniania lub siedzenia. W przypadku zamknięcia otworu przetoki i gromadzenia się ropy, ból może stać się ostry i pulsujący, z towarzyszącym obrzękiem i zaczerwienieniem okolicy odbytu.
  • Swędzenie i podrażnienie skóry – ciągłe sączenie wydzieliny prowadzi do maceracji i podrażnienia skóry wokół odbytu, powodując świąd i pieczenie.
  • Gorączka i dreszcze – mogą pojawić się w przypadku ostrego zaostrzenia stanu zapalnego lub tworzenia się ropnia.
  • Dyskomfort podczas siedzenia i chodzenia.

Jak leczyć przetokę odbytu?

Leczenie przetoki odbytu jest prawie zawsze chirurgiczne, ponieważ przetoka rzadko zagaja się samoistnie. Celem operacji jest usunięcie całego kanału przetoki, przy jednoczesnym zachowaniu integralności zwieraczy odbytu, aby uniknąć problemów z nietrzymaniem stolca. Wybór metody zależy od rodzaju przetoki (jej przebiegu, lokalizacji względem zwieraczy) oraz doświadczenia chirurga.

kalprotektyna w kale

Wśród najczęściej stosowanych technik wymienia się fistulotomię, fistulektomię, a także metody wykorzystujące seton. Coraz popularniejsze są również techniki oszczędzające zwieracze, takie jak LIFT (Ligation of Intersphincteric Fistula Tract) czy laserowe zamknięcie przetoki (FiLaC), będące nowoczesnymi, minimalnie inwazyjnymi opcjami. W niektórych przypadkach próbuje się także zaślepienia przetoki specjalnym materiałem (tzw. plug) lub użycia kleju tkankowego. Należy pamiętać, że jeśli przetoka jest wynikiem innej choroby, np. choroby Leśniowskiego-Crohna, leczenie musi objąć również terapię podstawowej dolegliwości.

Czy z przetoką odbytu można żyć?

Teoretycznie, z przetoką odbytu można żyć, ponieważ nie jest to schorzenie bezpośrednio zagrażające życiu. Jednakże, nieleczona przetoka jest źródłem przewlekłego bólu, nawracających ropni, stałego sączenia wydzieliny i ogólnego dyskomfortu, co znacząco obniża jakość życia. Przewlekły stan zapalny może również prowadzić do poważniejszych powikłań, takich jak rozprzestrzenianie się infekcji czy uszkodzenie zwieraczy odbytu, dlatego specjaliści zdecydowanie odradzają ignorowanie tej dolegliwości i zalecają jak najszybsze podjęcie leczenia.

Przetoka odbytu – często zadawane pytania (FAQ)

Poniżej znajdziesz odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące przetoki odbytu, które mogą pomóc w lepszym zrozumieniu tej dolegliwości i rozwiać popularne wątpliwości.

Jak długo można chodzić z przetoką odbytu?

Nie ma określonego limitu czasowego, ale nie zaleca się odkładania leczenia. Przetoka jest przewlekłą infekcją, która nie zagoi się sama, a jej ignorowanie prowadzi do nawracających ropni, rozszerzania się kanałów przetoki i ryzyka poważniejszych powikłań.

Czym grozi nieleczona przetoka odbytu?

Nieleczona przetoka odbytu może prowadzić do:

  • nawracających ropni okołoodbytowych,
  • rozprzestrzeniania się infekcji a przy tym tworzenie się skomplikowanych, rozgałęzionych przetok, które są trudniejsze do leczenia,
  • uszkodzenia zwieraczy co potencjalnie prowadzi do nietrzymania stolca,
  • zwiększa ryzyko rozwoju nowotworu w przewlekle zmienionych tkankach.

Co boli przy przetoce odbytu?

Przy przetoce odbytu ból wynika przede wszystkim ze stanu zapalnego w obrębie kanału przetoki oraz otaczających tkanek. Dodatkowo, silny, często pulsujący ból jest spowodowany tworzącym się ropniem, gdy dochodzi do zamknięcia ujścia przetoki i nagromadzenia wydzieliny.

Czy da się wyleczyć przetokę odbytu?

Tak, w zdecydowanej większości przypadków przetokę odbytu można wyleczyć, choć wymaga to interwencji chirurgicznej. Skuteczność leczenia zależy od rodzaju przetoki, wybranej metody operacyjnej, zdolności regeneracji pacjenta i doświadczenia chirurga.

Jak wygląda zabieg na przetokę odbytu?

Zabieg przeprowadzany jest zazwyczaj w znieczuleniu (przewodowym lub ogólnym). Chirurdzy identyfikują wewnętrzny i zewnętrzny otwór przetoki, a następnie jej przebieg. W zależności od wybranej metody, kanał przetoki jest przecinany, wycinany, podwiązywany, zamykany laserem lub wypełniany. Celem jest eliminacja kanału przetoki, przy minimalizacji uszkodzeń okolicznych tkanek, szczególnie zwieraczy.

Czy przetoka może samodzielnie się zagoić?

Nie, przetoka odbytu bardzo rzadko zagaja się samoistnie. Jest to przewlekły proces, który wymaga interwencji chirurgicznej.

Co można jeść po operacji przetoki odbytu?

Po operacji przetoki odbytu zaleca się dietę bogatoresztkową, która sprzyja regularnym, miękkim stolcom. Powinno się spożywać dużo błonnika (warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty) i pić odpowiednią ilość wody. Należy unikać produktów, które mogą powodować zaparcia lub podrażniać jelita. Ważne jest, aby stolce były miękkie i nie wymagały wysiłku podczas defekacji, co jest kluczowe dla prawidłowego gojenia rany i komfortu pacjenta.

Przetoka odbytu – podsumowanie

Przetoka odbytu to przewlekłe schorzenie, często wynikające z niewyleczonego ropnia okołoodbytowego. Jej obecność, charakteryzująca się sączeniem i bólem, znacząco obniża komfort życia pacjenta i, co kluczowe, nie ustępuje samoistnie. Leczenie tej dolegliwości jest domeną chirurgii, z szerokim wachlarzem dostępnych metod. Skuteczna interwencja, połączona z odpowiednią opieką pooperacyjną, jest niezbędna do pełnego wyleczenia i zapobiegania poważnym powikłaniom. W przypadku jakichkolwiek objawów sugerujących przetokę, pilna konsultacja ze specjalistą – proktologiem lub chirurgiem – jest konieczna.

  • Definicja: Nieprawidłowy tunel łączący światło odbytnicy/kanału odbytu ze skórą.
  • Charakterystyczne objawy: Sączenie wydzieliny (ropnej, śluzowej, krwistej); ból nasilający się przy siedzeniu lub wypróżnianiu.
  • Ryzyko nieleczonej przetoki: Nawracające infekcje, tworzenie złożonych kanałów, potencjalne uszkodzenie zwieraczy.
  • Samodzielne zagojenie: Przetoki odbytu bardzo rzadko zagajają się bez interwencji.

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.4.23.2.
  2. Limura E, Giordano P. Modern management of anal fistula. World J Gastroenterol. 2015 Jan 7;21(1):12-20.
  3. Emile SH. Recurrent anal fistulas: When, why, and how to manage? World J Clin Cases. 2020 May 6;8(9):1586-1591.
  4. Jimenez M, Mandava N. Anorectal Fistula. 2023 Feb 2. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan–.
  5. Abcarian H. (2014). Anal Fistula: Principles and Management. Springer.

Upławy w ciąży: rodzaje, przyczyny, co oznaczają. Kiedy powinny niepokoić?

Katarzyna Banaszczyk
-
0
Upławy w ciąży: rodzaje, przyczyny, co oznaczają. Kiedy powinny niepokoić?

Ciąża to wyjątkowy czas w życiu każdej kobiety, w którym to wszelkie objawy mogą wzbudzać istotny niepokój. Co to są tak właściwie upławy? O czym mogą świadczyć upławy pojawiające się w trakcie ciąży? Jakie upławy w ciąży powinny szczególnie niepokoić? Co robić w przypadku wystąpienia upławów w ciąży? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdziesz w poniższym artykule.

Spis treści:

  1. Upławy w ciąży: czy mogą występować?
  2. Kiedy upławy w ciąży powinny wzbudzić czujność?
  3. Rodzaje i kolory upławów w ciąży
  4. Upławy w ciąży: leczenie i profilaktyka
  5. Podsumowanie: czy upławy w ciąży są niebezpieczne?

Upławy w ciąży: czy mogą występować?

Upławy to nieprawidłowa wydzielina z pochwy, która cechuje się zmienioną konsystencją, barwą lub zapachem, w stosunku do wydzieliny fizjologicznej. Upławy mogą towarzyszyć wielu schorzeniom dotyczącym układu rozrodczego, w tym chorobom infekcyjnym, zapalnym, ale i nowotworowym.

Upławom mogą również towarzyszyć objawy dodatkowe, w tym świąd, pieczenie, a także dolegliwości bólowe związane z oddawaniem moczu. Okres ciąży może wiązać się z dodatkowymi przyczynami położniczymi, które mogą objawiać się upławami, o czym więcej można przeczytać w kolejnych akapitach tego artykułu.

Prawidłowy wygląd wydzieliny z pochwy u kobiet w ciąży

Wydzielina pochwowa produkowana jest przez gruczoły znajdujące się w obrębie błony śluzowej macicy, jajowodów i pochwy. Jej rolą jest między innymi ochrona błony śluzowej narządów rozrodczych. Wydzielina ta odgrywa również istotną funkcję w utrzymywaniu płodności.

Prawidłowa wydzielina z pochwy jest przezroczysta lub biaława i nie ma charakterystycznego zapachu. Należy jednak wiedzieć, że wydzielina pochwowa może się zmieniać w zależności od fazy cyklu miesiączkowego. W okresie okołoowulacyjnym przyjmuje przezroczystą barwę, zaś po owulacji ma bardziej mleczny charakter i większą gęstość.

>> Sprawdź: Równowaga hormonalna u kobiet

Kiedy upławy w ciąży powinny wzbudzić czujność?

Upławy w ciąży mogą być wariantem normy, jednak w wielu sytuacjach klinicznych wymagają pilnego kontaktu z lekarzem. Konsultacja lekarska jest konieczna między innymi w takich przypadkach jak:

  • pojawienie się upławów z domieszką krwi,
  • występowanie brunatnych upławów,
  • wystąpienie upławów o zmienionym zabarwieniu – szczególnie żółte i zielone upławy,
  • pojawienie się objawów dodatkowych – w tym bólów brzucha, gorączki, osłabienia, objawów infekcyjnych czy pieczenia podczas oddawania moczu,
  • bardzo obfite, wodniste upławy – bowiem mogą one zostać pomylone z sączeniem się wód płodowych,
  • obecność towarzyszącego przykrego zapachu,
  • pojawienie się dodatkowo skurczów i odczucia parcia – takie objawy mogą świadczyć o poronieniu i porodzie przedwczesnym.

>> Przeczytaj: Badania po poronieniach – jakie warto wykonać?

Rodzaje i kolory upławów w ciąży

W przebiegu ciąży można zaobserwować różnego rodzaju upławy. Ich wygląd zależy przede wszystkim od przyczyny, a także od rodzaju drobnoustrojów, powodujących wymienione dolegliwości. Upławy będą wyglądać inaczej w przypadku infekcji bakteryjnej, a inaczej w sytuacji infekcji grzybiczej. Poniżej dokładna charakterystyka upławów, jakie mogą pojawić się u kobiety ciężarnej.

Wodniste upławy w ciąży

Wodniste upławy w ciąży mogą być stanem fizjologicznym, bowiem pod wpływem zmian hormonalnych może dojść do zwiększonej produkcji śluzu przez gruczoły zlokalizowane w błonie śluzowej dróg rodnych. Należy jednak skontrolować te objawy u lekarza ginekologa, by odróżnić je od sączącego się płynu owodniowego. Sączenie płynu owodniowego może świadczyć na przykład o przedwczesnym pęknięciu błon płodowych.

Serowate, białe upławy w ciąży

Białawe, gęste upławy przypominające swoim wyglądem twaróg towarzyszą najczęściej infekcji grzybiczej spowodowanej przez grzyby z rodzaju Candida spp, szczególnie przez gatunekCandida albicans. Upławy w przebiegu kandydozy pochwy są najczęściej bezwonne i towarzyszą im objawy dodatkowe takie jak:

  • świąd sromu,
  • pieczenie – szczególnie przy oddawaniu moczu,
  • ból podczas stosunków płciowych (dyspareunia),
  • obrzęk warg sromowych.

>> Przeczytaj: Objawy, przyczyny i leczenie grzybicy pochwy

Żółte upławy w ciąży

Upławy o żółtym zabarwieniu mogą towarzyszyć takim dolegliwościom jak:

  • infekcje bakteryjne (inaczej bakteryjne waginozy) – ich istotą jest zaburzenie prawidłowej równowagi dotyczącej mikrobiomu pochwy. Bakteriami, które w warunkach prawidłowych dominują w obrębie pochwy są pałeczki kwasu mlekowego (Lactobacillus). To właśnie one utrzymują równowagę w obrębie mikrobiomu, chroniąc przed namnażaniem się chorobotwórczych gatunków bakterii i tym samym rozwojem infekcji. Gatunki bakterii, które najczęściej odpowiadają za bakteryjną waginozę pochwy to przede wszystkim Gardnerella vaginalis, Mobiluncus curtisii i bakterie z rodzaju Prevotella spp.
  • rzęsistkowica – jest to infekcja przenoszona drogą płciową wywoływana przez rzęsistka pochwowego Trichomonas vaginalis, który należy do pierwotniaków. W tej sytuacji upławy przyjmują zazwyczaj zielono-żółtą barwę i są pieniste. Rzęsistkowicy towarzyszą również objawy dodatkowe takie jak świąd sromu, pieczenie i obrzęk w obrębie śluzówek. Chorobie może towarzyszyć zaczerwienienie szyjki macicy z niewielkimi wybroczynami, co nazywane jest szyjką truskawkową.

>> To może Cię zainteresować: Choroby przenoszone drogą płciową (choroby weneryczne) – jakie badania wykonać i jak często się badać?

Zielone upławy w ciąży

W jakich sytuacjach klinicznych występują zielone upławy? Należy w tym miejscu wymienić przede wszystkim takie schorzenia jak:

  • rzeżączka – jest to choroba przenoszona drogą płciową, za którą odpowiada bakteria Neisseria gonorrhoeae, czyli dwoinka rzeżączki. W tym przypadku obserwuje się obecność żółto-zielonych upławów oraz pieczenie podczas oddawania moczu, ból w podbrzuszu czy ból podczas stosunku. Nieleczona rzeżączka może prowadzić do groźnych powikłań, w tym do ropnego zapalenia szyjki macicy i zapalenia narządów miednicy mniejszej.
  • chlamydioza – za schorzenie to również odpowiadają bakterie (tym razem najczęściej gatunek Chlamydia trachomatis); objawy choroby mogą przypominać rzeżączkę, jednak w tym przypadku upławy mają typowo bardziej mętny charakter.

Czerwone i różowe upławy w ciąży

Czerwone i różowe zabarwienie upławów świadczy zazwyczaj o domieszce krwi w wydzielinie pochwowej. Tego rodzaju objawy mogą pojawić między innymi się na skutek:

  • drobnych urazów mechanicznych w obrębie śluzówek narządów rodnych – na przykład po badaniu ginekologicznym czy dopochwowym badania ultrasonograficznym (USG),
  • implantacji zarodka – jest to tak zwane plamienie implantacyjne, pojawiające się na skutek zagnieżdżania się zarodka w obrębie błony śluzowej macicy. Tego rodzaju plamienie pojawia się około 7-12 dni po zapłodnieniu i trwa krótko, typowo około 1-2 dni,
  • nadżerki w obrębie szyjki macicy – istotą tego stanu jest przemieszczenie się komórek kanału szyjki macicy (nabłonka walcowatego) na tarczę szyjki macicy, gdzie w prawidłowych warunkach występuje nabłonek płaski,
  • infekcji intymnej (m. in. chlamydioza, rzęsistkowica) – wówczas zielonym lub żółtym upławom może towarzyszyć niekiedy obecność domieszki krwi,
  • ciąży pozamaciczna – w tej sytuacji dochodzi do zagnieżdżenia się zarodka poza jamą macicy, na przykład w obrębie jamy brzusznej, szyjki macicy czy w obrębie blizny po cięciu cesarskim. Inne objawy mogące towarzyszyć ciąży pozamacicznej to ból podbrzusza, a niekiedy również omdlenia i spadek ciśnienia tętniczego.

Należy podkreślić, że krwiste upławy w ciąży mogą świadczyć o poronieniu, dlatego tego rodzaju dolegliwości warto jak najszybciej skonsultować z lekarzem ginekologiem.

Brązowe upławy w ciąży

Brązowe upławy to również upławy z domieszką krwi, jednak w tym przypadku krew ulega procesowi utlenienia, co powoduje zmianę jej zabarwienia. Brązowe upławy w ciąży mogą być związane z takimi stanami klinicznymi jak na przykład:

  • implantacja zarodka,
  • drobne uszkodzenia mechaniczne,
  • infekcje intymne i choroby przenoszone drogą płciową,
  • ciąża pozamaciczna,
  • zaburzenia hormonalne,
  • nowotwory w obrębie narządów rodnych,
  • polipy zlokalizowane w obrębie szyjki macicy i/lub endometrium.

>> To może Cię zainteresować: Kalendarz badań w ciąży. Kiedy i jakie badania należy wykonać?

Upławy w ciąży: leczenie i profilaktyka

Leczenie upławów występujących w okresie ciąży powinno być uzależnione od przyczyny dolegliwości. W diagnostyce tego rodzaju symptomów wykorzystuje się takie procedury i metody diagnostyczne jak:

  • wymaz z pochwy i badanie mikroskopowe – niekiedy konieczne bywa również wykonanie wymazu z szyjki macicy, cewki moczowej, gardła lub też odbytu,
  • badania wykonywane metodą PCR – ich celem jest identyfikacja materiału genetycznego drobnoustroju,
  • badania laboratoryjne – takie jak na przykład badanie ogólne moczu i ocena jego osadu, oznaczenie stężenie białka CRP we krwi czy też morfologia krwi obwodowej,
  • badanie ginekologiczne i USG dopochwowe.

Leczenie powinno być prowadzone przez lekarza ginekologa. W przypadku przyczyn infekcyjnych konieczne jest włączenie odpowiedniej terapii przeciwdrobnoustrojowej, w tym z zastosowaniem antybiotyków czy też leków przeciwgrzybiczych.

Badanie posiew z dróg moczowo-płciowych (tlenowo) banerek

Podsumowanie: czy upławy w ciąży są niebezpieczne?

  • Upławy pojawiające się w ciąży mogą być objawem fizjologicznym, który towarzyszy zmianom gospodarki hormonalnej w organizmie, jednak w wielu przypadkach są związane ze schorzeniami natury ginekologicznej i położniczej.
  • Zmiana zabarwienia upławów na zieloną lub żółto-zieloną może świadczyć o infekcji spowodowanej przez bakterie lub pierwotniaki, w tym Trichomonas vaginalis.
  • Białe i serowate upławy towarzyszą najczęściej infekcji wywołanej przez drożdżaki z rodzaju Candida.
  • Krwiste i brązowe upławy mogą towarzyszyć drobnych urazom mechanicznym, ale również ciąży pozamacicznej i poronieniu.
  • Pojawienie się upławów w ciąży powinno skłonić do pilnej konsultacji ginekologicznej, podczas której lekarz przeprowadzi dokładne badanie, a także zleci odpowiednie badania, które pozwolą na włączenie leczenia przyczynowego.

Bibliografia

  1. A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
  2. S. K. Stadnicka i inni, Poronienie i ciąża obumarła w aspekcie prawa – udział położnej w opiece nad pacjentką w sytuacji utraty ciąży, Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(9):379-390,
  3. G. Bręborowicz, Sytuacje kliniczne w położnictwie, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2015,
  4. J. Pundir i inni, Ginekologia – algorytmy oparte na dowodach naukowych, Wydawnictwo Medipage, Warszawa 2019.

Alergia na truskawki – objawy u dzieci i dorosłych

Krzysztof Wójcik
-
0
Alergia na truskawki – objawy u dzieci i dorosłych

Truskawki – dla wielu to smak lata, symbol słodkiego relaksu i radości z pierwszych ciepłych dni. Niestety nie każdy może cieszyć się tym owocowym przysmakiem bez obaw. U niektórych już po kilku minutach od zjedzenia pojawia się swędzenie w obrębie ust, wysypka, a nawet duszność. Co wtedy?

W tym artykule w przystępny sposób wyjaśniamy, czym jest alergia na truskawki, kto może być na nią narażony, jakie daje objawy i co można zrobić, by nad nią zapanować.

Spis treści:

  1. Skąd bierze się alergia na truskawki?
  2. Kto może być uczulony na truskawki?
  3. Objawy uczulenia na truskawki – na co zwrócić uwagę?
  4. Jak rozpoznać uczulenie na truskawki? Diagnostyka krok po kroku
  5. Co robić, gdy masz alergię na truskawki?
  6. Uczulenie na truskawki – najważniejsze informacje w skrócie
  7. Uczulenie na truskawki – FAQ

Skąd bierze się alergia na truskawki?

Alergia na truskawki to wynik nadreaktywności układu odpornościowego. Zamiast zignorować białka w owocach, organizm rozpoznaje je jako zagrożenie i zaczyna się bronić, produkując przeciwciała IgE, które uruchamiają reakcję alergiczną.

Naukowcy zidentyfikowali kilka kluczowych alergenów zawartych w truskawkach. Każdy z nich działa nieco inaczej i może dawać różne objawy:

Najważniejsze alergeny w truskawkach to:

  • Fra a 1 (białko PR-10) – najczęściej wywołuje objawy w obrębie jamy ustnej – mrowienie, swędzenie, lekkie obrzęki. Wrażliwy na temperaturę – po obróbce cieplnej (np. w dżemie) zwykle nie powoduje reakcji.
  • Fra a 3 (LTP – białko transportujące lipidy) – bardzo stabilny alergen, który może odpowiadać za cięższe reakcje ogólnoustrojowe, również po spożyciu przetworzonych truskawek.
  • Fra a 4 (profilina) – białko panalergenowe obecne w wielu roślinach; zwykle powoduje łagodne objawy.

Co ciekawe, uczulenie na truskawki może mieć różne „oblicza” w zależności od regionu – u pacjentów z Europy Środkowej i Północnej (w tym Polski) najczęściej występuje alergia krzyżowa z pyłkami brzozy (Fra a 1), natomiast w rejonie śródziemnomorskim częściej obserwuje się reakcje na stabilne białka LTP (Fra a 3), nawet u osób bez uczulenia na pyłki.

U niektórych pacjentów objawy mogą być też związane z profilinami – białkami obecnymi w niemal każdej roślinie, które może dawać objawy po wielu różnych owocach i warzywach. Uczulenie na profiliny może być także przyczyną fałszywie dodatnich wyników sIgE w stosunku do ekstraktów wielu alergenów roślinnych i pokarmowych pochodzenia roślinnego.

Reaktywność krzyżowa w obrębie profilin jest bardzo wysoka i może wywoływać objawy zespołu pyłkowo-pokarmowego. Pyłki zawierające profiliny to m.in.:

  • tymotka,
  • brzoza,
  • olcha,
  • ambrozja
  • bylica

Z pokarmów najczęściej reagują: pomidor, seler, melon, arbuz, kiwi, banan, marchew oraz orzechy laskowe.

>> Więcej o alergii przeczytaj: Wyleczyć się z alergii na pyłki – czy jest to możliwe?

Kto może być uczulony na truskawki?

Choć alergia może pojawić się w każdym wieku, najczęściej dotyka dzieci – ich układ odpornościowy dopiero się rozwija, a więc reaguje bardziej impulsywnie. Jednak nie tylko wiek ma znaczenie, istnieje kilka czynników ryzyka, które zwiększają szanse na rozwinięcie się uczulenia.

Do najczęstszych należą:

  • historia rodzinna alergii – jeśli rodzice mają astmę, atopowe zapalenie skóry czy alergię pokarmową, ryzyko u dziecka rośnie.
  • inne alergie – osoby uczulone na pyłki brzozy, jabłka, orzechy czy seler mogą reagować na truskawki przez tzw. alergię krzyżową.
  • geografia –w krajach śródziemnomorskich dominują reakcje na LTP, a więc objawy po zjedzeniu truskawek mogą być cięższe.
  • wiek –niemowlęta i małe dzieci są bardziej narażone, ale wiele z nich „wyrasta” z alergii z wiekiem.
Pamiętaj: Nawet jeśli wcześniej jadłeś truskawki bez problemów, alergia może pojawić się nagle, np. po infekcji, silnym stresie czy zmianie środowiska.

>> Chcesz zadbać o odporność organizmu – przeczytaj, jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?

Objawy uczulenia na truskawki – na co zwrócić uwagę?

Objawy alergii mogą być bardzo różne – od delikatnych, ledwie zauważalnych do poważnych, wymagających natychmiastowej interwencji. Ich intensywność zależy m.in. od rodzaju alergenu, ilości spożytych truskawek i indywidualnej wrażliwości organizmu.

Objawy alergii na truskawki:

Objawy ze strony jamy ustnej (OAS)

Częste:

  • mrowienie, swędzenie warg, języka, podniebienia,
  • drapanie w gardle.

Rzadsze:

  • obrzęk warg i języka,
  • chrypka, utrudnione przełykanie.

Objawy skórne

    Częste:

    • pokrzywka (swędzące bąble),
    • drobna wysypka,
    • zaczerwienienie i swędzenie.

    Rzadsze:

    • obrzęk naczynioruchowy (np. powieki, usta).

    Objawy pokarmowe

    Częste:

    • wymioty,
    • biegunka,
    • uczucie pełności po niewielkiej ilości.

    Objawy ogólnoustrojowe

    Rzadsze, ale poważne:

    Większość osób zauważa objawy w ciągu kilkunastu minut od zjedzenia owoców, ale warto wiedzieć, że reakcja może pojawić się nawet po 24-48 godzinach. Wtedy trudniej ją skojarzyć z truskawkami.

    Jak rozpoznać uczulenie na truskawki? Diagnostyka krok po kroku

    Jeśli podejrzewasz u siebie lub dziecka alergię, najlepiej skonsultuj się z lekarzem alergologiem. Właściwa diagnoza to podstawa skutecznego leczenia i spokojniejszej głowy.

    Diagnostyka alergii na truskawki:

    • wywiad lekarski – kluczowy krok – pomaga połączyć objawy z możliwymi przyczynami.
    • testy skórne (prick testy) – nakładany jest roztwór alergenu, a skóra delikatnie nakłuwana – zaczerwienienie oznacza reakcję.
    • badania krwi (swoiste IgE): sprawdzają poziom przeciwciał IgE przeciwko alergenom truskawek.
    • test prowokacji pokarmowej – pod nadzorem lekarza pacjent spożywa truskawki – metoda stosowana w trudniejszych przypadkach diagnostycznych.

    Chcesz sprawdzić, czy masz alergię na truskawki? Sprawdź!

    Dobrze przeprowadzona diagnostyka pozwala nie tylko wykryć uczulenie, ale także ustalić, na które białko konkretnie organizm reaguje – co ma ogromne znaczenie przy dalszym leczeniu.

    Warto przeczytać też:

    Co robić, gdy masz alergię na truskawki?

    Na szczęście z alergią można żyć – pod warunkiem, że się ją zna i potrafi unikać zagrożeń. W przypadku uczulenia na truskawki najważniejszym krokiem jest wyeliminowanie ich z diety.

    Podstawowe zalecenia obejmują:

    • unikanie nie tylko świeżych owoców, ale też przetworów (dżemy, jogurty, ciasta).
    • czytanie etykiet – truskawki mogą być ukrytym składnikiem wielu produktów.
    • uważność w restauracjach – zawsze informuj o uczuleniu.
    • noszenie ampułkostrzykawki z adrenaliną  – jeśli lekarz uzna to za konieczne.

    Leczenie objawowe może obejmować:

    • leki przeciwhistaminowe – na łagodne objawy (świąd, pokrzywka).
    • kortykosteroidy – w silniejszych reakcjach skórnych.
    • adrenalina – w sytuacjach zagrażających życiu, np. wstrząsu.

    Kluczem jest świadomość i szybkie działanie, jeśli coś się dzieje.

    Uczulenie na truskawki – najważniejsze informacje w skrócie

    Czasem jedna truskawka potrafi wywołać wielką reakcję, dlatego warto pamiętać:

    • alergia na truskawki to reakcja na konkretne białka – zwłaszcza Fra a 1 i Fra a 3.
      objawy mogą dotyczyć skóry, jamy ustnej, przewodu pokarmowego i całego organizmu.
      uczulenie na truskawki najczęściej występuje u dzieci, ale może dotyczyć każdego.
      alergia krzyżowa z pyłkami brzozy (Fra a 1) daje łagodne objawy ustne.
      Fra a 3 (LTP) odpowiada za reakcje ogólnoustrojowe i może być obecne również w przetworach.
    • objawy mogą wystąpić natychmiast lub z opóźnieniem.
    • diagnostyka obejmuje wywiad, testy skórne, testy swoistych IgE i test prowokacji.
    • leczenie opiera się na unikaniu truskawek i lekach objawowych.
    • w razie zagrożenia życia konieczna jest adrenalina.

    Uczulenie na truskawki – FAQ

    Dlaczego po zjedzeniu truskawek czuję mrowienie w ustach?

    To może być zespół alergii jamy ustnej (OAS) – typowa reakcja krzyżowa z pyłkami brzozy.

    Czy dzieci wyrastają z alergii na truskawki?

    Tak, w wielu przypadkach tak się dzieje. Jednak każdą próbę ponownego wprowadzenia owoców warto skonsultować z alergologiem.

    Czy można być uczulonym tylko na dżem truskawkowy, a nie na świeże owoce?

    To mało prawdopodobne. Jeśli już, to raczej odwrotnie – osoby uczulone na Fra a 1 mogą reagować tylko na surowe truskawki, ale dobrze tolerować przetwory.

    Bibliografia

    1. Andersen MB, Lucassen PL, Klinge B, Petersen A, Bindslev-Jensen C, Poulsen LK. Identification of European allergy patterns to the allergen families PR-10, LTP, and profilin from Rosaceae fruits. Clin Transl Allergy. 2009;1(1):1–9.
    2. Aninowski, M.; Kazimierczak, R.; Hallmann, E.; Rachtan-Janicka, J.; Fijoł-Adach, E.; Feledyn-Szewczyk, B.; Majak, I.; Leszczyńska, J. Evaluation of the Potential Allergenicity of Strawberries in Response to Different Farming Practices. Metabolites 2020, 10, 102.
    3. Hassan, A.K.G.; Venkatesh, Y.P. An overview of fruit allergy and the causative allergens. Eur Ann Allergy Clin Immunol 2015, 47, 180-187.
    4. Zuidmeer, L.; Salentijn, E.; Rivas, M. F.; Mancebo, E. G.; Asero, R.; Matos, C. I.; Pelgrom, K. T. B.; Gilissen, L. J. W. J.; van Ree, R. The role of profilin and lipid transfer protein in strawberry allergy in the Mediterranean area. Clinical & Experimental Allergy 2006, 36, 666-675.
    Page 1 of 135
    1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135
    123...135Strona 1 z 135

    Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

    Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

    O nas

    Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

    Nasz adres

    ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.