Sklep
Strona główna Blog

Jak przebiega proces starzenia się i jakie są jego pierwsze objawy?

Damian Matusiak
-
0
Jak przebiega proces starzenia się i jakie są jego pierwsze objawy?

Starzenie się to nieunikniony proces biologiczny, który dotyka każdego człowieka. Jest to złożone zjawisko obejmujące zmiany na poziomie komórkowym, tkankowym i narządowym, prowadzące do stopniowego spadku sprawności fizycznej i umysłowej. Jakie mechanizmy biologiczne stoją za procesem starzenia? Jakiego rodzaju zmiany zachodzą w poszczególnych układach organizmu? Czy istnieją sposoby na spowolnienie tego procesu?

Spis treści:

  1. Na czym polega proces starzenia się?
  2. Starzenie się a zmiany w organizmie
  3. Jakie są objawy starzenia się?
  4. Co wpływa na starzenie się organizmu?
  5. Jak spowolnić proces starzenia się?
  6. Podsumowanie

Na czym polega proces starzenia się?

Proces starzenia to stopniowa utrata zdolności organizmu do utrzymania homeostazy i regeneracji uszkodzeń. Z naukowego punktu widzenia jest to wynik kumulacji uszkodzeń molekularnych i komórkowych, które zaburzają prawidłowe funkcjonowanie tkanek i narządów.

Wiek biologiczny odzwierciedla kondycję Twojego organizmu, a sprawdzisz go za pomocą odpowiednich badań. W ALAB Laboratoria dostępny jest Pakiet Twój Wiek Biologiczny:

Pakiet Twój Wiek Biologiczny_mobile baner na kategorię

3 etapy starzenia się

Istnieją 3 główne etapy tego procesu:

  • starzenie wczesne (30-50 lat):
    • pierwsze oznaki: zmarszczki mimiczne, spadek metabolizmu,
    • początkowe problemy z regeneracją po wysiłku,
    • subtelne zmiany w funkcjach poznawczych,
  • starzenie umiarkowane (50-70 lat):
    • wyraźne zmiany w wyglądzie skóry,
    • utrata masy mięśniowej (sarkopenia),
    • pogorszenie wzroku i słuchu,
    • spadek gęstości mineralnej kości,
  • starzenie zaawansowane (powyżej 70 lat):
    • znaczne osłabienie funkcji narządów,
    • zwiększona podatność na choroby przewlekłe,
    • zaburzenia równowagi i mobilności – częste, groźne w skutkach upadki.

Starzenie się a zmiany w organizmie

Zmiany fizyczne

  • skóra:
    • spadek produkcji kolagenu o 1% rocznie po 25. roku życia,
    • zmniejszenie grubości skóry właściwej o 20% w wieku 70 lat,
    • utrata elastyczności przez degradację elastyny,
  • mięśnie i kości:
    • utrata 3-8% masy mięśniowej na dekadę po 30. roku życia,
    • spadek gęstości mineralnej kości o 0,5-1% rocznie u kobiet po menopauzie,
  • włosy:
    • zmniejszenie aktywności melanocytów prowadzące do siwienia,
    • przerzedzenie włosów przez miniaturyzację mieszków włosowych.

Zmiany sensoryczne

  • wzrok:
    • pogrubienie soczewki (presbiopia) pojawiające się około 40. roku życia,
    • zwiększone ryzyko zaćmy – po 60. roku życia dotyka 50% populacji,
  • słuch:
    • utrata słuchu wysokoczęstotliwościowego (presbycusis),
    • degradacja komórek rzęsatych w ślimaku.

Zmiany poznawcze

  • spowolnienie szybkości przetwarzania informacji,
  • trudności w wielozadaniowości,
  • zmniejszenie objętości hipokampa o 1-2% rocznie po 50. roku życia.

Zmiany sercowo-naczyniowe

  • sztywnienie tętnic – wzrost ciśnienia skurczowego o 5-10 mmHg na dekadę,
  • przerost lewej komory serca,
  • zmniejszenie pojemności minutowej serca.

>> Przeczytaj też: Ciśnienie tętnicze a starzenie. Jak obniżyć ciśnienie?

Zmiany metaboliczne

  • spadek podstawowej przemiany materii o 2-3% na dekadę,
  • wzrost insulinooporności,
  • zmiany w dystrybucji tkanki tłuszczowej.

Zmiany w układzie pokarmowym

  • zmniejszenie produkcji kwasu żołądkowego o 30% u osób po 60. roku życia,
  • spowolnienie motoryki jelit,
  • zmniejszenie wchłaniania składników odżywczych.

Zmiany w układzie oddechowym

  • spadek pojemności życiowej płuc o 20-40 ml/rok po 30. roku życia,
  • zmniejszenie elastyczności tkanki płucnej,
  • osłabienie mięśni oddechowych.

Zmiany w układzie odpornościowym

  • spadek produkcji limfocytów T,
  • wzrost stanów zapalnych (inflammaging),
  • słabsza odpowiedź na szczepienia.

Zmiany w układzie płciowym

  • kobiety:
    • spadek poziomu estrogenów o 90% w menopauzie,
    • zanik błony śluzowej pochwy,
  • mężczyźni:
    • stopniowy spadek testosteronu o 1% rocznie po 30. roku życia,
    • zaburzenia erekcji dotykające 50% mężczyzn po 60. roku życia.

Jakie są objawy starzenia się?

Pierwsze oznaki starzenia mogą się różnić w zależności od osoby, ale typowe objawy obejmują:

  • fizyczne:
    • pojawienie się zmarszczek mimicznych (kurze łapki, lwia zmarszczka),
    • wolniejsze gojenie się ran,
    • utrata jędrności skóry,
  • poznawcze:
    • trudności w przypominaniu sobie nazwisk,
    • potrzeba więcej czasu na naukę nowych umiejętności,
    • problemy z koncentracją,
  • metaboliczne:
    • przybieranie na wadze mimo niezmienionej diety,
    • wzrost poziomu cholesterolu,
    • wzrost ciśnienia krwi,
  • emocjonalne:
    • większa podatność na stres,
    • wahania nastroju,
    • mniejsza tolerancja na zmiany.

Co wpływa na starzenie się organizmu?

Genetyka

  • długość tzw. telomerów, końcowych fragmentów genów (zużywają się jak świeca) – skracanie się o 50-200 par zasad rocznie,
  • polimorfizmy genów związanych z naprawą DNA,
  • dziedziczne predyspozycje do chorób.

Środowisko

  • ekspozycja na promieniowanie UV – odpowiada za 80% widocznych oznak starzenia skóry,
  • zanieczyszczenie powietrza – przyspiesza starzenie płuc,
  • stres oksydacyjny – uszkadza białka, lipidy i DNA.

Styl życia

  • dieta:
    • nadmiar cukrów prostych prowadzi do glikacji białek
    • niedobór antyoksydantów zwiększa stres oksydacyjny
  • aktywność fizyczna:
    • brak ruchu przyspiesza sarkopenię
    • regularny trening opóźnia starzenie komórkowe
  • sen:
    • chroniczny niedobór snu skraca telomery (!)
    • zaburza regenerację organizmu
  • używki:
    • palenie papierosów przyspiesza starzenie skóry o 10-20 lat
    • nadużywanie alkoholu uszkadza wątrobę i mózg

Jak spowolnić proces starzenia się?

  • aktywność fizyczna:
    • trening siłowy zapobiegający sarkopenii,
    • ćwiczenia aerobowe poprawiające funkcje sercowo-naczyniowe,
  • ochrona przed środowiskiem:
    • regularne stosowanie filtrów SPF 50+,
    • unikanie ekspozycji na smog,
    • stosowanie oczyszczaczy powietrza – kontrowersyjne, jednak w ostatnich latach pojawia się coraz więcej badań uzasadniających takie postępowanie,
  • styl życia:
    • techniki redukcji stresu (medytacja, mindfulness),
    • utrzymywanie aktywności społecznej,
    • stymulacja umysłowa (czytanie, gry logiczne).

Podsumowanie

Proces starzenia jest nieunikniony, ale jego tempo można znacząco modulować poprzez świadome wybory życiowe. Zrozumienie mechanizmów biologicznych stojących za starzeniem pozwala na podejmowanie skutecznych działań profilaktycznych. Kluczowe znaczenie ma połączenie zdrowej diety, regularnej aktywności fizycznej, ochrony przed szkodliwymi czynnikami środowiskowymi i dbałości o zdrowie psychiczne.

Wdrożenie opisanych strategii może nie tylko opóźnić pojawienie się objawów starzenia, ale także znacząco poprawić jakość życia w starszym wieku. Pamiętajmy, że nigdy nie jest za późno na wprowadzenie pozytywnych zmian – organizm w każdym wieku zachowuje pewną zdolność do regeneracji i adaptacji.

Źródła

Longo VD, Anderson RM. Nutrition, longevity and disease: From molecular mechanisms to interventions. Cell. 2022 Apr 28;185(9):1455-1470. doi: 10.1016/j.cell.2022.04.002. PMID: 35487190; PMCID: PMC9089818.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9089818

Rebelo-Marques A, De Sousa Lages A, Andrade R, Ribeiro CF, Mota-Pinto A, Carrilho F, Espregueira-Mendes J. Aging Hallmarks: The Benefits of Physical Exercise. Front Endocrinol (Lausanne). 2018 May 25;9:258. doi: 10.3389/fendo.2018.00258. PMID: 29887832; PMCID: PMC5980968.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5980968

López-Otín C, Kroemer G. Hallmarks of Health. Cell. 2021 Jan 7;184(1):33-63. doi: 10.1016/j.cell.2020.11.034. Epub 2020 Dec 18. Erratum in: Cell. 2021 Apr 1;184(7):1929-1939. doi: 10.1016/j.cell.2021.03.033. PMID: 33340459.
https://www.cell.com/cell/fulltext/S0092-8674(20)31606-8?_returnURL=https%3A%2F%2Flinkinghub.elsevier.com%2Fretrieve%2Fpii%2FS0092867420316068%3Fshowall%3Dtrue

Kennedy BK, Berger SL, Brunet A, Campisi J, Cuervo AM, Epel ES, Franceschi C, Lithgow GJ, Morimoto RI, Pessin JE, Rando TA, Richardson A, Schadt EE, Wyss-Coray T, Sierra F. Geroscience: linking aging to chronic disease. Cell. 2014 Nov 6;159(4):709-13. doi: 10.1016/j.cell.2014.10.039. PMID: 25417146; PMCID: PMC4852871.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4852871

Czym są androgeny i za co odpowiadają? Kiedy badać ich poziom?

Agata Strukow
-
0
Czym są androgeny i za co odpowiadają? Kiedy badać ich poziom?

Słowo androgen pochodzi od dwóch greckich słów andros – mężczyzna i genao – produkować, tworzyć, dlatego pod pojęciem androgeny rozumie się przede wszystkim męskie hormony płciowe. Czy rzeczywiście androgeny występują tylko u mężczyzn? Jaka jest ich rola w organizmie, kiedy bada się ich poziom. O tym wszystkim w artykule.

Spis treści:

  1. Co to są androgeny?
  2. Wydzielanie, transport i metabolizm androgenów
  3. Androgeny u mężczyzn – znaczenie testosteronu
  4. Androgeny u kobiet – rola i funkcje
  5. Androgeny nadnerczowe – DHEA i DHEA-S
  6. Androgeny nadnerczowe – androstendion
  7. Objawy i przyczyny zaburzeń poziomu androgenów
  8. Androgeny – badania
  9. Androgeny – podsumowanie
  10. FAQ. Androgeny: często zadawane pytania

Co to są androgeny?

Androgeny to cztery steroidowe hormony płciowe:

  • testosteron,
  • DHEA – dehydroepiandrostendion,
  • DHEAS – siarczan dehydroepiandrostendionu,
  • androstendion.

Wydzielanie, transport i metabolizm androgenów

Androgeny to hormony wydzielane przez nadnercza oraz jądra i jajniki.

  • Nadnercza jako źródło androgenów

Androgeny są bardzo intensywnie wydzielane przez nadnercza w okresie płodowym. Po urodzeniu i u dzieci wydzielanie tych hormonów praktycznie ustaje. W okresie okołopokwitaniowym następuje ponowny wzrost aktywności nadnerczy, dzięki czemu następuje rozwój owłosienia łonowego i pachowego, co jest objawem adrenarche.

Kora nadnercza jest głównym źródłem androgenów u kobiet, natomiast u mężczyzn tylko niewielka część tych hormonów pochodzi z tego źródła.

Kora nadnerczy wydziela DHEA, DHEA-S oraz androstendion, Substratem do ich syntezy jest cholesterol frakcji LDL oraz cholesterol HDL.

Androgeny wydzielane przez nadnercza wykazują słabą aktywność biologiczną, dlatego muszą być przekształcane w bardziej aktywne hormony. Wydzielanie androgenów nadnerczowych regulowane jest przez hormon ACTH i zachodzi w rytmie dobowym (podobnie jak ma to miejsce w przypadku kortyzolu).

  • Jądra jako źródło androgenów

Głównym androgenem u mężczyzn jest testosteron, produkowany przede wszystkim w jądrach.

  • Jajniki jako źródło androgenów

Jajniki w organizmie kobiety są źródłem ok. 25% testosteronu, dalsze 25% powstaje w nadnerczach, a pozostałe 50% w tkankach (skóra, wątroba, mięśnie szkieletowe). Około połowa androstendionu u kobiet pochodzi z jajników, pozostałe 50% z nadnerczy.

Jajniki po menopauzie odpowiadają za syntezę 40% testosteronu i 20% androstendionu.

Chcesz sprawdzić, czy nie cierpisz na zespół policystycznych jajników? Badanie zrobisz w ALAB laboratoria:

Pakiet PCOS - zespół policystycznych jajników (4 badania) banerek
  • Transport androgenów we krwi

Androgeny wydzielane przez nadnercza muszą być przetransportowane do miejsc docelowego działania. Ich transport odbywa się dzięki połączeniu z białkami, przede wszystkim z globuliną wiążącą kortykosteroidy (CBG – corticosteroid binding globulin), w mniejszym stopniu z albuminą.

Androgeny związane z białkami nie wykazują aktywności biologicznej.

  • Metabolizm androgenów

Metabolizm androgenów nadnerczy odbywa się głównie w wątrobie i polega na ich łączeniu z kwasem siarkowym i glukuronowym. Wynikiem połączenia są nieaktywne metabolity androgenów, wydzielane następnie przez nerki do moczu.

Androgeny u mężczyzn – znaczenie testosteronu

Kluczowym androgenem w organizmie mężczyzny jest testosteron, jest to również najważniejszy męski hormon płciowy. Jego synteza odbywa się przede wszystkim w jądrach (w komórkach Leydiga), w niewielkich ilościach produkowany jest przez korę nadnerczy, z hormonu DHEA. Znaczenie kliniczne tego ostatniego procesu jest jednak niewielkie, tylko 5% DHEA przekształca się do testosteronu.

Testosteron jest odpowiedzialny za:

  • kształtowanie męskich cech płciowych i różnicowanie płciowe już na etapie życia płodowego,
  • spermatogenezę, czyli produkcję plemników,
  • powstawanie wtórnych cech płciowych: owłosienie typy męskiego, mutację i brzmienie głosu, rozkład tkanki tłuszczowej, przyrost masy mięśniowej,
  • regulację i utrzymywanie prawidłowego poziomu libido.

Testosteron oddziałuje również na produkcję erytrocytów oraz na ogólny stan psychiczny i samopoczucie. Zaburzenia w jego stężeniu mogą skutkować obniżeniem poziomu energii i występowaniem chronicznego zmęczenia.

>> Więcej w artykule: Od zmęczenia do maksymalnej wydajności: jak wolny testosteron może wpływać na poziom energii

Androgeny u kobiet – rola i funkcje

Androgeny u kobiet produkowane są przez nadnercza i jajniki, ok. 40-60% testosteronu jest pochodną DHEA.

Ich rola to:

  • inicjacja i kontrola dojrzewania płciowego u dziewczynek,
  • wpływ na poziom libido i popęd seksualny,
  • udział z zachowaniu masy mięśniowej i gęstości kości,
  • wpływ na produkcję krwinek czerwonych,
  • oddziaływanie na funkcje poznawcze i nastrój.

Nadmiar androgenów u kobiet jest jedną z przyczyny problemów z płodnością. Poza tym powoduje maskulinizację (wykształcenie męskich cech budowy ciała), łojotok i trądzik, hirsutyzm (owłosienie typu męskiego), zaburzenia miesiączkowania, łysienie typu męskiego.

>> Sprawdź także: Równowaga hormonalna u kobiet

Androgeny nadnerczowe – DHEA i DHEA-S

DHEA – dehydroepiandrostendion i DHEAS – siarczan dehydroepiandrostendionu to androgeny syntetyzowane głównie w nadnerczach, jądra i jajniki są źródłem <10% DHEA i DHEA-S.

DHEA to słaby androgen, jego działanie odbywa się głównie dzięki przemianom do testosteronu i dihydrotestosteronu. Może również ulegać przekształceniu do estrogenów (estradiolu, estronu, estriolu) i androstendionu. Kierunek tych przemian zależy od płci.

  • U kobiet DHEA przekształca się przede wszystkim w testosteron i estradiol, w następnej kolejności w estron i androstendion.
  • U mężczyzn przemiana polega na konwersji hormonu do estrogenów, a dalszej kolejności do androstendionu i testosteronu. Jeśli jądra u mężczyzny funkcjonują prawidłowo ta ostatnia przemiana nie ma znaczenia klinicznego i dostarcza zaledwie 5 % całkowitej puli testosteronu.

Biologiczne działanie DHEA to m.in. poprawa insulinowrażliwości, rozszerzanie naczyń krwionośnych, działanie przeciwmiażdżycowe (hamuje kumulację lipidów w blaszce miażdżycowej i zmniejsza stężenie cholesterolu), pobudzanie syntezy kolagenu w skórze, pobudzenia syntezy białek w komórkach mięśni, działanie przeciwdepresyjne i wpływ na układ odpornościowy.

Istnieją doniesienia, iż DHEA działa ochronnie na komórki hipokampa – struktury w mózgu odpowiedzialnej m.in. za pamięć – gdzie zmniejsza uszkodzenia powodowane przez wydzielanie zbyt dużych ilości kortyzolu.

DHEA w 99% ulega przekształceniu do DHEA-S. W praktyce klinicznej bada się ten ostatni związek, co jest podyktowane okresem półtrwania obydwu substancji.

DHEA wydziela się w rytmie dobowym, jego stężenie zmienia się w ciągu dnia i jest zależne od ACTH. DHEA ma krótki okres półtrwania. Natomiast DHEA-S ma okres półtrwania dłuższy niż 20 godzin, jego stężenie nie ulega szybkim zmianom i dobrze odzwierciedla poziom DHEA.

WAŻNE:
W praktyce klinicznej rutynowo oznacza się stężenie DHEA-S, ponieważ nie wykazuje wahań dobowych.

Androgeny nadnerczowe – androstendion

Androstendion jest hormonem, który powstaje głównie z DHEA oraz z 17-hydroksyprogesteronu. Androstendion wykazuje znaczące wahania dobowe, jego wydzielanie jest zależne od ACTH.

  • Androstendion u mężczyzn jest prekursorem testosteronu. Konwersja androstendionu do testosteronu zachodzi głównie w tkankach obwodowych. Odpowiada za rozwój męskich cech płciowych – narządów płciowych w życiu płodowym, oraz wtórnych cech płciowych w okresie dojrzewania, np. sylwetka, głos, owłosienie typu męskiego.
  • Androstendion u kobiet jest prekursorem estrogenów i odpowiada za rozwój żeńskich cech płciowych. Wydzielany w nadmiarze odpowiada za objawy maskulinizacji u kobiet, np. owłosienie typu męskiego (hirsutyzm). Poza wahaniami dobowymi u kobiet zwraca uwagę na istotnie wyższe stężenie androstendionu w okresie okołoowulacyjnym.

Stężenie androstendionu może się zwiększyć po wyczerpujących ćwiczeniach fizycznych.

Objawy i przyczyny zaburzeń poziomu androgenów

Zaburzenia poziomu androgenów mogą wynikać z problemów w funkcjonowaniu nadnerczy lub osi nadnercza – przysadka, a także z zaburzeń w funkcjonowaniu gonad – jąder lub jajników.

Podwyższony poziom androgenów, czyli hiperandrogenizm może być spowodowany:

  • nadmiernym ich wydzielaniem przez gonady – jądra, jajniki,
  • nadmiernym wydzielaniem przez nadnercza,
  • nasilonym przekształcaniem androgenów w tkankach obwodowych do testosteronu i DHEA.

Objawy hiperandrogenizmu zależą od płci i wieku.

>> Więcej na ten temat w artykule: Hiperandrogenizm (nadmiar androgenów): objawy, przyczyny, badania, leczenie

Obniżony poziom androgenów, czyli hipoandrogenizm klinicznie objawia się zwłaszcza w przypadku niedoborów testosteronu u mężczyzn. Podobnie jak podwyższony poziom tych hormonów może być wywołany problemami z jądrami, przysadką mózgową i podwzgórzem.

Niedobór testosteronu może być obserwowany także u kobiet. W obydwu przypadkach niedobór testosteronu może prowadzić do problemów z libido, zmęczenia, zaburzeń nastroju.

>> Przeczytaj też: Testosteron u kobiet – co oznacza nieprawidłowy wynik?

Androgeny – badania

Badanie poziomu androgenów jest dzisiaj rutynową diagnostyką w przypadku podejrzenia hiperandrogenizmu lub hipoandrogenizmu.

Androgeny kiedy badać?

Oznaczenie stężenia androgenów we krwi wykonuje się w diagnostyce zaburzeń dojrzewania u obu płci. U osób dorosłych wskazaniami do badania ich stężenia są:

  • problemy z płodnością,
  • zaburzeniach libido,
  • maskulinizacja u kobiet.

Pomocniczo wykonuje się w zaburzeniach samopoczucia, przewlekłym zmęczeniu, a także przy podejrzeniu zaburzeń pracy nadnerczy. Jednym ze wskazań do badania poziomu androgenów może być również trądzik.

Dowiedz się, co obejmuje pakiet badań w ALAB laboratoria:

Pakiet zaburzenia erekcji – hormony (3 badania) banerek

Jak zbadać androgeny?

Badanie poziomu androgenów obejmuje przede wszystkim oznaczenie testosteronu we krwi żylnej pacjenta. Bada się również stężenie DHEA-S i androstendionu. Ze względu na rytm dobowy wydzielania androstendionu badania wykonuje się w godzinach porannych. W badaniach laboratoryjnych bada się testosteron całkowity oraz testosteron wolny. Ten ostatni parametr określa pulę aktywnego hormonu w organizmie, niestety jest to parametr niestabilny, dlatego można go zbadać tylko w punktach przy laboratoriach.

Poziom androgenów można zbadać również w ślinie. Jest to wygodna dla pacjenta, bezinwazyjna metoda oznaczania tych hormonów. W przypadku testosteronu ważne jest również to, iż oznacza się pulę wolnego testosteronu, niezwiązanego z białkami. Badanie testosteronu wolnego w ślinie nie jest obarczone niestabilnością, ponieważ materiał pobiera się do specjalnego zestawu. Dodatkowo oznaczenie tego hormonu w ślinie pozwala na pobranie kilku próbek, dzięki czemu uzyskuje się dokładniejsze wyniki.

Androgeny – podsumowanie

  • Androgeny to cztery hormony: testosteron, DHEA, DHEAS i androstendion, produkowane w nadnerczach, jądrach (u mężczyzn) i jajnikach (u kobiet), a ich synteza i wydzielanie są zróżnicowane w zależności od płci i etapu życia.
  • Androgeny są niezbędne dla kształtowania cech płciowych, funkcji rozrodczych (np. libido, spermatogeneza), utrzymania masy mięśniowej i kości, a także mają znaczący wpływ na samopoczucie psychiczne i funkcje poznawcze u obu płci.
  • Zarówno nadmierny (hiperandrogenizm), jak i obniżony (hipoandrogenizm) poziom androgenów prowadzi do szeregu specyficznych dla płci i wieku objawów klinicznych, obejmujących m.in. problemy z płodnością, zaburzenia libido i zaburzenia nastroju.
  • Pomiar poziomu androgenów stanowi istotne narzędzie diagnostyczne. Rutynowo bada się poziom tych hormonów we krwi. Można je również oznaczyć w ślinie.

FAQ. Androgeny: często zadawane pytania

Androgeny – jakie to hormony?

Androgeny to testosteron, DHEA, DHEA-S i androstendion.

Jaki narząd produkuje androgeny?

Androgeny u mężczyzn produkowane są przede wszystkich w jądrach, niewielka część produkowana jest przez nadnercza. U kobiet androgeny syntetyzowane są w nadnerczach i w jajnikach.

Czy stres podwyższa androgeny?

W badaniach pacjentów z zespołem stresu pourazowego zaobserwowano podwyższone poziomy dehydroepiandrosteronu (DHEA). Z drugiej strony obserwuje się, że niskie poziomy androgenów u mężczyzn związane są z wyższymi wskaźnikami lęku i depresji.
Z kolei androgenizacja – podwyższone poziomy tych hormonów – u kobiet sprzyja odporności na stres, modyfikuje zachowania związane z lękiem.

Kiedy wzrasta poziom androgenów?

Poziom androgenów wzrasta w przypadku zaburzeń pracy nadnerczy, osi nadnercza-przysadka, jąder lub jajników.

Bibliografia

  1. https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/1321,androgeny-nadnerczowe
  2. https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/1314,diagnostyka-laboratoryjna-w-zaburzeniach-czynnosci-kory-nadnerczy
  3. Tkaczuk-Włach J., Sobstyl M., Jakiel G., Androgeny u kobiet pomenopauzalnych,  Przegląd Menopauzalny 2013; 2: 180–184, DOI: https://doi.org/10.5114/pm.2013.35083
  4. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/od-zmeczenia-do-maksymalnej-wydajnosci-jak-wolny-testosteron-moze-wplywac-na-poziom-energii/
  5. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/testosteron-u-kobiet-co-oznacza-nieprawidlowy-wynik/
  6. Wrzosek M, Woźniak J, Włodarek D. The causes of adverse changes of testosterone levels in men. Expert Rev Endocrinol Metab. 2020 Sep;15(5):355-362. doi: 10.1080/17446651.2020.1813020. Epub 2020 Oct 20. PMID: 33076711.
  7. Bedgood D, Boggiano MM, Turan B. Testosterone and social evaluative stress: the moderating role of basal cortisol. Psychoneuroendocrinology. 2014 Sep;47:107-15. doi: 10.1016/j.psyneuen.2014.05.007. Epub 2014 May 17. PMID: 25001960.

Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza): objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Agata Strukow
-
0
Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza): objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Spis treści

  1. Niedoczynność tarczycy – co to za choroba?
  2. Przyczyny niedoczynności tarczycy
  3. Jakie są objawy niedoczynności tarczycy?
  4. Jakie badania należy wykonać w diagnostyce niedoczynności tarczycy?
  5. Skutki niedoczynności tarczycy
  6. Jak przebiega leczenie niedoczynności tarczycy?
  7. FAQ. Niedoczynność tarczycy – często zadawane pytania

Niedoczynność tarczycy – co to za choroba?

Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza) to zespół objawów klinicznych występujących na skutek niedostatecznego wytwarzania hormonów tarczycy. W klasyfikacji ICD-10 niedoczynność tarczycy ma kod E.03.

Szacuje się, iż hipotyreoza dotyczy 1-6% populacji, 4-5 razy częściej występuje u kobiet.

Ryzyko zachorowania rośnie:

  • z wiekiem;
  • u osób cierpiących na choroby autoimmunologiczne oraz krewnych tych osób. Należą do nich cukrzyca t.1, bielactwo, niedokrwistość Addisona-Biermera, choroby tkanki łącznej, niedoczynność kory nadnerczy);
  • po przebyciu chorób tarczycy: choroby Gravesa-Basedowa, bezobjawowego lub podostrego zapalenia tarczycy;
  • u kobiet z przedwczesną menopauzą;
  • u osób z zespołem Downa, Klinefeltera lub Turnera.

Niedoczynność tarczycy najczęściej zaczyna się od formy subklinicznej, czyli bez wyraźnych objawów u pacjenta, ale z nieprawidłowym poziomem TSH. Subkliniczna niedoczynność tarczycy może ewoluować w pełnoobjawową chorobę.

Przyczyny niedoczynności tarczycy

Zaburzenia czynności tarczycy można podzielić na:

  • pierwotne – wynikające z nieprawidłowości w samym gruczole tarczowym,
  • wtórne – spowodowane przez nieprawidłową regulację czynności tarczycy przez przysadkę lub podwzgórze.

 Pierwotna hipotyreoza

Jest to najczęstsza postać niedoczynności, stanowiąca aż 99% wszystkich przypadków choroby.

Przyczyny pierwotnej niedoczynności tarczycy:

  • choroba Hashimoto i jej warianty, np. poporodowe zapalenie tarczycy
  • podostre zapalenie tarczycy
  • tyreoidektomia – usunięcie tarczycy
  • leki: tyreostatyki, sole litu, amiodaron
  • niedobór jodu
  • zaburzenia genetyczne: zaburzenia rozwoju tarczycy (mutacje genów kodujących czynniki transkrypcyjne tarczycy: PAX8, TTF1, TTF2) lub zaburzenia syntezy hormonów tarczycy
  • zmniejszona wrażliwość (oporność) na TSH
  • inne rzadkie przyczyny: hemochromatoza, sarkoidoza, amyloidoza, twardzina układowa, wole Riedla.

W diagnozowaniu Hashimoto pomocne są badania krwi. Pakiet Hashimoto jest dostępny w ALAB Laboratoria:

Pakiet Hashimoto (5 badań) banerek

Wrodzona niedoczynność tarczycy

Występuje z częstością 1:3500-1:4000 żywych urodzeń, a dzięki powszechnym przesiewowym badaniom noworodków jest rozpoznawana tuż po urodzeniu i z powodzeniem leczona. Dzięki temu wyeliminowano niepełnosprawność intelektualną, która była groźnym następstwem wrodzonej niedoczynności tarczycy.

>> Więcej o chorobach tarczycy u dzieci znajdziesz w artykule: Choroby tarczycy u dzieci

Wtórna hipotyreoza

Wtórna niedoczynność tarczycy występuje bardzo rzadko, stanowi 1% przypadków choroby. Objawy niedoczynności tarczycy w hipotyreozie wtórnej są łagodniejsze, a niedoborowi hormonów tarczycy często towarzyszy niedobór hormonu wzrostu, gonadotropin lub ACTH.

Przyczyny wtórnej niedoczynności tarczycy to:

  • guzy przysadki i podwzgórza
  • infekcje różnego pochodzenia: ropień, toksoplazmoza, kiła, gruźlica
  • poporodowa martwica przysadki (zespół Sheehana)
  • uraz czaszki
  • choroby przebiegające z naciekaniem OUN: limfocytarne zapalenie przysadki i podwzgórza, sarkoidoza, hemosyderoza
  • tętniak tętnicy szyjnej wewnętrznej
  • genetycznie uwarunkowane zaburzenia produkcji TSH:
    • defekt genów warunkujących różnicowanie komórek tyreotropowych przysadki (POU1F1, PROP1, LHX3, HESX1)
    • mutacja genu kodującego podjednostkę β-TSH
    • mutacja genu receptora TRH.

Jakie są objawy niedoczynności tarczycy?

Niedobór hormonów tarczycy ma wpływ na cały organizm, m.in. poprzez zwolnienie metabolizmu i zmniejszenie podstawowej przemiany materii. Ocenia się iż poziom PPM w niedoczynności tarczycy obniża się o 35-45%.   

Objawy hipotyreozy są następujące:

  • przyrost masy, ciała pomimo prawidłowego lub nawet zmniejszonego łaknienia
  • nietolerancja zimna – wskutek zmniejszenia się termogenezy
  • zmęczenie, ogólne spowolnienie, nietolerancja wysiłku
  • zwolnienie czynności serca – bradykardia
  • objawy skórne – sucha skóra lub suche i przerzedzone włosy, obrzęki, nadmierne rogowacenie np. łokci,
  • obfite, nieregularne miesiączki lub problemy z płodnością, osłabienie libido,
  • chrypa,
  • zaparcia,
  • depresja, zaburzenia pamięci, problemy ze skupieniem uwagi.

Jakie badania należy wykonać w diagnostyce niedoczynności tarczycy?

Lekarz rozpoznaje niedoczynność tarczycy po przeprowadzeniu wywiadu i badania fizykalnego. Rozpoznanie nie może się opierać na samych objawach, ponieważ wiele z nich jest takich samych jak w innych chorobach. Badania obrazowe np. USG tarczycy oraz laboratoryjne umożliwiają potwierdzenie diagnozy, oraz znalezienie jej przyczyny.

  • Badania czynności tarczycy to: TSH, fT4, fT3.

Sprawdź Pakiet tarczycowy dostępny w ALAB Laboratoria:

Pakiet tarczycowy (TSH, fT3, fT4) banerek

Uproszczona interpretacja wyników w zależności od przyczyny niedoczynności tarczycy

POZIOM TSHPOZIOM fT4Co może oznaczać?
podwyższonynormasubkliniczna niedoczynność tarczycy / otyłość
podwyższonyobniżonyniedoczynność tarczycy, niedoczynność w przebiegu Hashimoto
obniżonyobniżonywtórna niedoczynność tarczycy, np. w wyniku dysfunkcji przysadki
normaobniżonyniedobór jodu (zwłaszcza jeśli podwyższone fT4

>> Więcej o tym, czym jest badanie TSH, przeczytasz w artykule: Co to jest TSH i jaką rolę pełni w organizmie?

TSH w ciąży, przed ciążą i po porodzie

Niedobór hormonów tarczycy i niedoczynność tarczycy w czasie ciąży może powodować nieprawidłowy rozwój dziecka, dlatego u kobiet w tym stanie istnieje wymóg badania poziomu TSH.

Polskie Towarzystwo Endokrynologiczne sugeruje również oznaczenie stężenia TSH w surowicy u kobiet planujących ciążę.

>> Przeczytaj też: Tarczyca przed ciążą

Zalecane jest również jego oznaczanie w przypadku:

  • planowania technik wspomaganego rozrodu – zapłodnienia in vitro
  • wcześniejszych niepowodzeń prokreacyjnych
  • grupy ryzyka niedoczynności tarczycy (po usunięciu tarczycy, leczeniu radiojodem, przy obecności przeciwciał przeciwtarczycowych) oznaczenie stężenia.

>> Dowiedz się więcej: Tarczyca w ciąży

W ciąży zaleca się oznaczenie stężenia TSH u wszystkich kobiet w okresie 4.-8. tygodnia ciąży. Należy zwrócić uwagę, że dla każdego trymestru ciąży opracowane są różne wartości referencyjne TSH. W przypadku braku takich wartości można przyjąć, że TSH <2,5 mIU/L jest prawidłowe, natomiast >4mIU/L wskazuje na niedoczynność tarczycy.

W czasie ciąży, w sytuacji zdiagnozowania niedoczynności tarczycy monitoruje się stężenie TSH i FT4 co 4 tygodnie w pierwszej połowie ciąży oraz co najmniej raz w okolicach 30. tygodnia ciąży.

Zalecane jest również sprawdzenie stężenia TSH po porodzie, po upływie 6-12 miesięcy od urodzenia dziecka należy sprawdzić stężenie TSH i FT4 pod kątem konieczności dalszego leczenia.

>> Więcej informacji na temat niedoborów hormonów tarczycy w ciąży znajdziesz tu: Niedobór hormonów tarczycy u kobiet w ciąży. Tarczyca w ciąży – pod specjalnym nadzorem cz.2

Osoby starsze

U osób po 70. roku życia objawy niedoczynności tarczycy mogą być słabo wyrażone i niecharakterystyczne, a u wielu osób może objawiać się poprzez zaburzenia pamięci, depresję, niedokrwistość i niewydolność mięśnia sercowego, ze słabo wyrażonymi innymi objawami. Oznaczenie stężeń TSH i FT4 w surowicy umożliwia prawidłowe rozpoznanie i wprowadzenie odpowiedniego leczenia.

>> Więcej o badaniach u seniorów w artykule Badania laboratoryjne dla seniorów

Skutki niedoczynności tarczycy

Niedoczynność tarczycy wywołuje różne skutki, w zależności od wieku i stanu pacjenta.

  • U osób dorosłych, niedoczynność tarczycy wiąże się z pogorszeniem funkcji poznawczych oraz zwiększonym ryzykiem poważnych schorzeń układu sercowo-naczyniowego, takich jak miażdżyca czy choroba niedokrwienna serca. Choroba ta może również przyczyniać się do wzrostu śmiertelności z przyczyn sercowo-naczyniowych.
  • U kobiet w wieku prokreacyjnym, niedoczynność tarczycy może prowadzić do obniżenia płodności, komplikacji w trakcie ciąży, a także negatywnie wpływać na rozwój psychomotoryczny potomstwa.
  • U dzieci, choroba może zakłócać ogólny rozwój, prowadząc do opóźnienia w rozwoju intelektualnym, zaburzeń wzrostu oraz problemów z dojrzewaniem płciowym.

Przewlekła i nieleczona niedoczynność tarczycy może skutkować wystąpieniem przełomu hipometabolicznego. Jest to stan zagrożenia życia, który pomimo intensywnego leczenia, jest śmiertelny dla 20-50% pacjentów.

Jak przebiega leczenie niedoczynności tarczycy?

Niedoczynność tarczycy leczy się, zastępując hormony, których własna tarczyca nie jest w stanie wytworzyć. Najczęściej stosowana jest lewotyroksyna (Euthyrox, Letrox, Tirosint Sol, Eferoxin), lek, który jest homologiczny z tyroksyną wytwarzaną w zdrowej tarczycy.

Lekarz zleci badanie krwi około 4-8 tygodni po rozpoczęciu przyjmowania leku, w razie potrzeby dostosowując dawkę. Po każdej zmianie dawki leku możesz spodziewać się badania krwi. Po ustaleniu optymalnej dawki badanie krwi powtarza się po 6 miesiącach, a następnie raz w roku.

Niedoczynność tarczycy może być całkowicie kontrolowana za pomocą leków zawierających hormony tarczycy, o ile przyjmujesz zalecaną dawkę zgodnie z instrukcją. Nigdy nie należy przerywać przyjmowania leku bez uprzedniej konsultacji z lekarzem.

Przyjmowanie zbyt dużej dawki leku zawierającego hormony tarczycy może spowodować poważne problemy, takie jak migotanie przedsionków lub osteoporoza.

FAQ. Niedoczynność tarczycy – często zadawane pytania

Jakie TSH przy niedoczynności tarczycy?

Stężenie TSH w surowicy jest zwiększone w pierwotnej niedoczynności tarczycy, która stanowi 99% wszystkich przypadków choroby, zmniejszone w hypotyreozie wtórnej.

Co boli przy niedoczynności tarczycy?

W niedoczynności tarczycy mogą występować różne dolegliwości bólowe, chociaż nie są to objawy pierwszoplanowe i specyficzne dla tej choroby. Mogą wynikać ze spowolnionego metabolizmu i jego wpływu na różne tkanki organizmu. Może to być ból głowy, bóle mięśni, dolegliwości gastryczne – związane z zaparciami.

Z czym można pomylić niedoczynność tarczycy?

Niedoczynność tarczycy przypomina fizjologiczny proces starzenia się, dlatego może być pomijana u osób starszych. Poza tym z niedokrwistością Addisona-Biermera (bladość powłok, parestezje, zaburzenia pamięci, psychozy i niedokrwistość), zespołem nerczycowym (obrzęki, bladość skóry, hipercholesterolemia), zespołem jelita wrażliwego z zaparciami.

Jakie są nietypowe objawy niedoczynności tarczycy?

Nietypowe objawy niedoczynności tarczycy to dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego: spowolniony pasaż jelitowy, wzdęcia i zaparcia.

Jakich witamin brakuje przy niedoczynności tarczycy?

Niedoczynność tarczycy nie zawsze wiąże się z niedoborami witamin lub minerałów, dlatego nie należy wdrażać suplementacji jeśli ich nie stwierdzono. Do prawidłowego funkcjonowania tarczycy szczególnie ważny jest optymalny poziom witamin D i B12, oraz żelaza, selenu i cynku.

Czy przy niedoczynności tarczycy chce się spać?

Tak. Dla niedoczynności tarczycy charakterystyczne jest spowolnienie metabolizmu, które może objawiać się zmęczeniem i w konsekwencji sennością.

Czy Hashimoto to niedoczynność tarczycy?

Nie są to te same jednostki chorobowe. Hashimoto jest autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy, które niszczy jej tkanki i z czasem prowadzi co niedoczynności tarczycy. Niedoczynność tarczycy jest rzeczywiście najczęściej powodowana przez Hashimoto, ale nie jest to jedyna przyczyna hipotyreozy.

Czy można zajść w ciążę przy niedoczynności tarczycy?

Jest to możliwe. Jeśli niedoczynność tarczycy jest wyrównana ciąża będzie przebiegać prawidłowo, natomiast w przypadku niewyrównania poziomu hormonów tarczycy mogą pojawiać się różne zagrożenia dla jej przebiegu.

Aby wdrożyć bezpieczną suplementację w hipotyreozie, sprawdź pakiet:

Pakiet suplementacja w chorobach tarczycy (5 badań) banerek

PIŚMIENNICTWO

  1. Płaczkiewicz-Jankowska E.: Rozpoznawanie i leczenie niedoczynności tarczycy u kobiet planujących ciążę i kobiet w ciąży. Omówienie zaleceń Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego 2021. Med. Prakt., 2022; 2: 31–44
  2. Endokrynologia – postępy 2019/2020. Med. Prakt., 2020; 6: 78–89
  3. Leczenie niedoczynności tarczycy. Podsumowanie wytycznych American Thyroid Association Task Force on Thyroid Hormone Replacement 2014. Med. Prakt., 2015; 5: 12–26
  4. Choroby tarczycy – cz. 2. Nadczynność tarczycy, choroby tarczycy u kobiet w ciąży i inne zagadnienia. Med. Prakt., 2014; 12: 98–104
  5. Patil N, Rehman A, Jialal I. Hypothyroidism. In: StatPearls [Internet]. StatPearls Publishing; 2020. Updated August 10, 2020. Accessed January 5, 2021.
  6. Pearce EN, Farwell AP, Braverman LE. Thyroiditis. New England Journal of Medicine. 2003;348(26):2646–2655. doi: 10.1056/NEJMra021194. Erratum in: New England Journal of Medicine. 2003;349(6):620
  7. Jonklaas J, Bianco AC, Bauer AJ, et al; American Thyroid Association Task Force on Thyroid Hormone Replacement. Guidelines for the treatment of hypothyroidism: prepared by the American Thyroid Association Task Force on Thyroid Hormone Replacement. Thyroid. 2014;24(12):1670–1751. doi: 10.1089/thy.2014.0028
  8. https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/1285,niedoczynnosc-tarczycy
  9. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/choroby-tarczycy-i-ich-diagnostyka/
  10. https://remedium.md/icd10/zaburzenia-wydzielania-wewnetrznego-stanu-odzywienia-i-przemiany-metabolicznej/niedoczynnosc-tarczycy-o-innej-etiologii

Biohacking – czym jest? Jak może wpłynąć na zdrowie i długość życia?

Izabela Grabowska
-
0
Biohacking – czym jest? Jak może wpłynąć na zdrowie i długość życia?

Od wieków ludzie byli zafascynowani nieśmiertelnością. Postęp medycyny pozwolił na znaczące wydłużenie średniej długości życia w XXI wieku. Jednak wraz z wiekiem pojawiają się niepożądane, fizjologiczne skutki starzenia się, a także choroby przewlekłe, takie jak choroby układu krążenia, cukrzyca, nowotwory czy niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby, a także choroby neurodegeneracyjne. Jak żyć długo i zdrowo?

Spis treści:

  1. Co to jest biohacking?
  2. Jakie są najważniejsze zasady biohackingu?
  3. Jaka jest rola diety w biohackingu?
  4. Na czym polega biohacking mózgu?
  5. Jaka jest rola badań laboratoryjnych w biohackingu?
  6. Biohacking a medycyna longevity
  7. Czy biohacking jest niebezpieczny?
  8. Podsumowanie

Co to jest biohacking?

W ostatnich latach modnym zjawiskiem społecznym stał się biohacking, czyli modyfikowanie stylu życia – aktywności fizycznej, diety, radzenia sobie ze stresem itp. – w celu optymalizacji funkcjonowania ciała i umysłu. Biohacking obejmuje różnorodne praktyki, wykorzystując wiedzę naukową i popularnonaukową, a także innowacje technologiczne.

Stereotypowy biohaker może praktykować zanurzanie w zimnej wodzie i korzystać z sauny na podczerwień w celu zwiększenia odporności na stres. Może również medytować w celu poprawy jasności umysłu, nosić okulary blokujące niebieskie światło, dbać o higienę snu oraz spożywać samodzielnie przyrządzony koktajl w celu poprawy samopoczucia.

Inni biohakerzy czerpią inspiracje z religijno-duchowych i historycznych źródeł, np. powtarzając mantry pochodzące z hinduskich, buddyjskich, kabalistycznych czy dżinijskich pism świętych oraz podkreślając swoją tożsamość za pomocą symbolicznych tatuaży.

Wspólną cechą wszystkich biohakerów jest eksperymentowanie z różnymi technikami i technologiami wspierającymi działania samodoskonalące, przeciwdziałając starzeniu się organizmu.

Jakie są najważniejsze zasady biohackingu?

Biohacking opisywany jest jako podejście DIY („zrób to sam”), co oznacza dostosowanie zdobytej wiedzy oraz wykorzystanie nowoczesnej technologii do indywidualnych potrzeb swojego organizmu.

Praktyki stosowane przez biohakerów mogą obejmować zarówno medytację, jak i najnowocześniejsze technologie, suplementy i substancje nootropowe (wpływające na funkcje poznawcze).

Działania biohakerów są bardzo różnorodne i charakteryzuje je samodzielność wyboru, a także sprawczość w zarządzaniu własnym dobrostanem. Nie wszyscy biohakerzy skupią się na tym samym celu – jednych bardziej interesuje doświadczanie szczęścia w danym momencie, a innych wydłużenie życia w zdrowiu.

Nie ma jednej, prostej listy zasad biohackingu.  Najważniejsze idee to aktywne, samodzielne i eksperymentalne dążenie do optymalizacji własnego ciała i umysłu. Zmiana stylu życia oparta jest na doniesieniach naukowych i medialnych, a także na dostępnej, nowoczesnej technologii.

Jaka jest rola diety w biohackingu?

Dieta jest istotnym filarem biohackingu. Odgrywa fundamentalną rolę poprzez modulowanie procesów biochemicznych pozwalających na długie życie w zdrowiu. Odpowiednio dobrany, prawidłowy sposób żywienia zmniejsza ryzyko rozwoju chorób przewlekłych związanych z wiekiem.

Jednym z głównym filarów diety w biohackingu jest ograniczenie kalorii. Konkretne strategie dietetyczne, które są atrakcyjne dla osób zajmujących się biohackingiem, to między innymi:

Celem stosowania określonych diet jest zawsze poprawa ogólnego zdrowia i wydajności organizmu. Powyżej wymienione diety funkcjonują w literaturze dotyczącej biohackingu jako skuteczne interwencje żywieniowe, wpływające na metabolizm glukozy i lipidów, a także redukcję stresu oksydacyjnego.

Dzięki temu znacząco przyczyniają się do poprawy stanu zdrowia i potencjalnego wydłużenia życia. Biohakerzy stale eksperymentują i modyfikują sposób żywienia w celu znalezienia najbardziej optymalnego modelu żywieniowego. Często stosują również różnego rodzaju suplementy i substancje nootropowe.

>> Zobacz także: Wpływ diety na tempo starzenia się organizmu. Czym jest dieta anti-aging?

Na czym polega biohacking mózgu?

Biohacking mózgu, często nazywany neurohackingiem, opiera się na stosowaniu różnorodnych działań mających na celu optymalizację funkcji poznawczych (np. koncentracja i pamięć) i ogólnego zdrowia psychicznego.

W praktyce biohacking mózgu łączy wiele różnych metod, w tym najnowocześniejsze technologie. Wśród działań mających poprawić funkcje mózgu wyróżnia się:

  • medytację,
  • dążenie do optymalnej higieny snu – często z wykorzystaniem narzędzi takich jak okulary blokujące niebieskie światło,
  • regularne ćwiczenia fizyczne,
  • przyjmowanie suplementów i substancji nootropowych, czyli tak zwanych „smart drugs”, mających na celu bezpośrednie wspieranie funkcji mózgu i poprawę ogólnego samopoczucia.

>> Przeczytaj również: Adaptogeny – czym są i jak działają na organizm?

Również dieta odgrywa ważną rolę w biohackingu mózgu. Specyficzne strategie żywieniowe, w tym dieta ketogeniczna czy post przerywany, są wykorzystywane do zapewnienia mózgowi optymalnego „paliwa” i składników odżywczych. Wpływają na metabolizm glukozy i insuliny, co jest kluczowe dla zdrowia i długowieczności komórek nerwowych.

Całość tego podejścia charakteryzuje się eksperymentowaniem, gdzie biohakerzy testują różne interwencje, aby znaleźć najbardziej efektywne rozwiązania dla swoich indywidualnych potrzeb. Tym samym biohacking mózgu wpisuje się w szerszą filozofię, która zakłada, że ludzkie zdolności umysłowe nie są statyczne, lecz mogą być aktywnie zmieniane i ulepszane.

Jaka jest rola badań laboratoryjnych w biohackingu?

Aby biohacking był efektywny i rzeczywiście prowadził do pożądanych zmian, niezbędne jest obiektywne monitorowanie wpływu wprowadzanych modyfikacji stylu życia. Dlatego też badania laboratoryjne odgrywają ważną rolę, dostarczając konkretnych informacji na temat stanu fizjologicznego organizmu przed i po wprowadzeniu zmian.

Do niezbędnych badań laboratoryjnych, dla osób rozpoczynających swoją przygodę z biohackingiem, a także dla tych, którzy chcą monitorować jego efekty należą m.in.:

  • morfologia krwi,
  • glukoza,
  • insulina,
  • hemoglobina glikowana (HbA1c),
  • CRP,
  • lipidogram,
  • witamina D,
  • enzymy wątrobowe – ALT, AST,
  • hormony np. testosteron.

Sprawdź Pakiet Wiek biologiczny dostępny w ALAB Laboratoria:

Pakiet Twój Wiek Biologiczny_mobile baner na kategorię

Prawidłowe wyniki badań biochemicznych są kluczowe do monitorowania stanu zdrowia. Ponadto, są niezastąpione w dostarczaniu wiedzy o organizmie, umożliwiając biohakerom podejmowanie świadomych decyzji opartych na dowodach, a nie na ogólnych zaleceniach czy popularnych trendach.

Biohacking a medycyna longevity

Biohacking i medycyna longevity, choć różnią się podejściem, mają wspólny cel: maksymalizację długości życia w zdrowiu. Oba nurty skupiają się nie tylko na wydłużaniu życia, ale przede wszystkim na utrzymaniu wysokiej jego jakości – zmniejszając ryzyko chorób i dolegliwości fizycznych oraz psychicznych.

>> Sprawdź też: Długowieczność – jak obniżyć swój wiek biologiczny?

Wspólnym mianownikiem dla obu dziedzin są podobne strategie i interwencje. Zarówno biohacking, jak i medycyna longevity, podkreślają znaczenie diety w utrzymaniu zdrowia.

Najczęściej wymienianymi modelami żywienia są diety o obniżonej zawartości kalorii (CR, ang. caloric restriction), a także post przerywany. Uważa się, że takie sposób żywienia wpływa na metabolizm glukozy i insuliny oraz redukcję stresu oksydacyjnego, co ma przyczynić się do poprawy stanu zdrowia i działać przeciwstarzeniowo. Istotna jest również suplementacja, gdzie w biohackingu obserwuje się przyjmowanie substancji nootropowych, a w medycynie longevity stosuje się tzw. „mimetyki ograniczenia kalorii” – preperaty naśladujące efekty ograniczenia spożycia energii wraz z dietą.

Ponadto, oba podejścia łączy także głęboka filozofia „projektu” ludzkiego ciała i wiara w nieograniczone możliwości jego modyfikacji. W biohackingu zakłada się, że ciało człowieka można bez końca ulepszać, modyfikować, co jest ideą w pełni zbieżną z dążeniem medycyny longevity do przesuwania granic ludzkiego zdrowia i długości życia.

Z drugiej strony, medycyna longevity opiera się na najnowszych odkryciach naukowych, badaniach klinicznych i opiece medycznej, promując działania o udowodnionej skuteczności. Biohacking zaś często manifestuje się jako indywidualne i eksperymentalne podejście DIY, które może funkcjonować niezależnie od profesjonalnej opieki medycznej.

Czy biohacking jest niebezpieczny?

Głównym źródłem potencjalnego zagrożenia biohackingujest idea DIY oraz nacisk na samodzielne eksperymentowanie z własnym ciałem. Ponadto podejście to jest promowane, jako możliwe do realizacji bez  wsparcia medycznego – co może stwarzać realne zagrożenia dla zdrowia, a nawet życia. Indywidualne, niekontrolowane interwencje mogą prowadzić do:

  • niewłaściwego stosowania zaleceń,
  • podejmowania działań w oparciu o ideologie czy osobiste przekonania, a nie dowody medyczne,
  • zażywania substancji o wątpliwej jakości i źródle pochodzenia,
  • ignorowania pojawiających się objawów mogących świadczyć o pogorszenia stanu zdrowia.

Potencjalne niebezpieczeństwo wzrasta wraz z radykalizacją i intensyfikacją praktyk, zwłaszcza przy stosowaniu metod, które nie mają potwierdzonej skuteczności w badaniach naukowych. Należy z dystansem podchodzić do rad i promowanych praktyk przez tzw. influencerów, gdyż mogą okazać się nieskuteczne, a wręcz szkodliwe dla zdrowia, a w skrajnych przypadkach dla życia.

Podsumowanie

Fascynacja długowiecznością, obecna w ludzkości od wieków, znajduje dziś swoje odzwierciedlenie w pragnieniu długiego i zdrowego życia. Współczesny postęp medycyny, choć znacząco wydłużył średnią długość życia, nie wyeliminował problemu chorób przewlekłych i fizjologicznych skutków starzenia.

W odpowiedzi na to wyzwanie, coraz większą popularność zyskuje biohacking – świadome i aktywne modyfikowanie stylu życia w celu optymalizacji funkcjonowania ciała i umysłu. To podejście typu „zrób to sam” (DIY), które łączy wiedzę naukową i popularnonaukową z innowacjami technologicznymi.

Obejmuje ono szeroki zakres praktyk – od zanurzania w zimnej wodzie i medytacji, przez dbałość o higienę snu i stosowanie okularów blokujących niebieskie światło, po skrupulatnie dobraną dietę i suplementację.

Niestety, podejście „zrób to sam” w biohackingu niesie ze sobą również pewne ryzyko, dlatego też  należy pamiętać o monitorowaniu stanu zdrowia za pomocą badań laboratoryjnych. To one dostarczają rzetelnych danych na temat stanu fizjologicznego organizmu, umożliwiając podejmowanie świadomych i opartych na dowodach decyzji.

Piśmiennictwo

  1. ManeroA., Viviana RiveraV.,  FuQ. i in. Emerging Medical Technologies and Their Use in Bionic Repair and Human Augmentation. Bioengineering (Basel), 2024, 11(7), 695
  2. Cooper I.D., Kyriakidou Y., Petagine L. i in. Bio-Hacking Better Health—Leveraging Metabolic Biochemistry to Maximise Healthspan. Antioxidants (Basel), 2023, 11, 12(9), 1749
  3. Lorrimar W. What are 'biohackers’ hacking? Identifying motivations and meaning-making frameworks. Med Humanit, 2025, 01326,
  4. AbeltinoA., BianchettiG., SerantoniC. i in. Digital Biohacking Approach to Dietary Interventions: A Comprehensive Strategy for Healthy and Sustainable Weight Loss. Nutrients, 2024, 16(13), 2021.

Dni płodne – kiedy występują i jak je rozpoznać?

Damian Matusiak
-
0
Dni płodne – kiedy występują i jak je rozpoznać?

 
Dni płodne to kluczowy okres w cyklu menstruacyjnym, decydujący o szansach na zajście w ciążę. Rozumienie tego procesu jest niezwykle ważna zarówno dla par starających się o dziecko, jak i dla tych, które chcą uniknąć nieplanowanej ciąży. W tym kompleksowym artykule szczegółowo omówimy, czym dokładnie są dni płodne, jak przebiegają w kontekście całego cyklu miesiączkowego oraz jakie metody pozwalają na ich dokładne określenie. Czy chcesz lepiej zrozumieć swoje ciało i świadomie planować macierzyństwo? Jeśli tak, to ten artykuł jest właśnie dla Ciebie.
 
Spis treści:

  1. Dni płodne – ważny moment cyklu menstruacyjnego
  2. Objawy dni płodnych – jak je rozpoznać?
  3. Kiedy są dni płodne?
  4. Jak obliczyć dni płodne?
  5. Ile trwają dni płodne u kobiety?
  6. Dni płodne – często zadawane pytania (FAQ)
  7. Dni płodne – podsumowanie

Dni płodne – ważny moment cyklu menstruacyjnego

Dni płodne to okres, w którym kobieta ma największe szanse na zapłodnienie. Ich występowanie jest ściśle związane z procesami hormonalnymi sterującymi cyklem miesiączkowym. Aby w pełni zrozumieć mechanizm dni płodnych, należy najpierw poznać poszczególne fazy cyklu.

>> Przeczytaj też: Równowaga hormonalna u kobiet

Fazy cyklu miesiączkowego

Cykl menstruacyjny kobiety można podzielić na cztery główne fazy:

  • faza menstruacyjna (krwawienie), która trwa zwykle 3-7 dni; w tym czasie złuszcza się błona śluzowa macicy (endometrium); pierwszy dzień miesiączki uznaje się za początek nowego cyklu;
  • faza folikularna (przedowulacyjna) trwa od końca miesiączki do owulacji (zwykle 7-21 dni); pod wpływem FSH (hormonu folikulotropowego) dojrzewa pęcherzyk Graafa, a rosnący poziom estrogenów powoduje odbudowę endometrium;
  • owulacja: moment uwolnienia dojrzałej komórki jajowej z jajnika wywoływany przez nagły wzrost LH (hormonu luteinizującego); zazwyczaj występuje 14 dni przed kolejną miesiączką;
  • faza lutealna (poowulacyjna) trwa średnio 14 dni (od owulacji do miesiączki), powstające w tej fazie tzw. ciałko żółte wydziela progesteron; jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, poziom hormonów spada, co prowadzi do menstruacji.

Dni płodne a owulacja

Wbrew powszechnemu przekonaniu, dni płodne nie ograniczają się wyłącznie do dnia owulacji. Okres płodny obejmuje:

  • do 5 dni przed owulacją – plemniki mogą przeżyć w drogach rodnych kobiety 3-5 dni,
  • dzień owulacji – komórka jajowa jest zdolna do zapłodnienia przez 12-24 godziny,
  • 1 dzień po owulacji – w niektórych przypadkach możliwe jest jeszcze zapłodnienie.

Oznacza to, że całkowity okres płodny może trwać nawet 6-7 dni w cyklu.

Stężenie hormonów kobiecych, które odpowiadają za prawidłowy przebieg cyklu i owulację, możesz sprawdzić dzięki badaniom krwi. W ALAB Laboratoria dostępny jest pakiet Hormony Kobiece Prawidłowa Owulacja:

Pakiet prawidłowa owulacja (4 badania) banerek

Objawy dni płodnych – jak je rozpoznać?

Organizm kobiety wysyła wyraźne sygnały świadczące o zbliżającej się owulacji. Oto najważniejsze objawy płodności, które warto obserwować:

  • śluz szyjkowy zmienia swoją konsystencję w zależności od fazy cyklu:
    • po miesiączce – suchość lub skąpy, gęsty śluz,
    • przed owulacją – śluz staje się obfity, przejrzysty i rozciągliwy (konsystencja białka jaja),
    • podczas owulacji – szczyt jakości śluzu, najlepsze warunki dla plemników,
    • po owulacji – śluz gęstnieje lub zanika.
Metoda Billingsa (obserwacja śluzu) jest uznanym sposobem określania dni płodnych; pamiętaj jednak, że nie jest to metoda pozwalająca na prowadzenie skutecznej antykoncepcji!
  • podstawowa temperatura ciała (PTC) zmienia się w trakcie cyklu:
    • przed owulacją – niższa temperatura (zwykle 36,2-36,5°C),
    • po owulacji – wzrost o 0,2-0,5°C (efekt progesteronu),
    • pomiary należy wykonywać rano, przed wstaniem z łóżka,
    • metoda termiczna wymaga regularności i dokładności pomiarów;
  • testy wykrywające LH w moczu:
    • wykrywają nagły wzrost hormonu luteinizującego 24-36 h przed owulacją,
    • najlepiej wykonywać je codziennie w południe,
    • pozytywny wynik oznacza wysokie prawdopodobieństwo owulacji w ciągu najbliższych 2 dni.

Dodatkowe objawy owulacji

Oprócz powyższych niektóre kobiety doświadczają także:

  • bólu owulacyjnego – krótkotrwałego kłucia w podbrzuszu,
  • wrażliwości piersi – związanej ze zmianami hormonalnymi,
  • plamienia owulacyjnego – lekkiego krwawienia w środku cyklu,
  • zwiększonego libido – naturalnego wzrostu popędu płciowego.

Kiedy są dni płodne?

Dni płodne występują w środkowej fazie cyklu, ale ich dokładne umiejscowienie zależy od jego długości:

Długość cykluPrzybliżony dzień owulacjiDni płodne
21 dni7 dzień5-9 dzień
28 dni14 dzień10-15 dzień
35 dni21 dzień17-23 dzień
UWAGA nr 1  
U kobiet z nieregularnymi cyklami określenie dni płodnych jest trudniejsze i wymaga dłuższej obserwacji – stosowanie obserwacji cyklu jako metody antykoncepcyjnej nie jest uznanym medycznym sposobem zapobiegania zajściu w ciążę.  

Jak obliczyć dni płodne?

Istnieje kilka metod obliczania dni płodnych:

  • metoda kalendarzowa (Ogino-Knausa):
    • obserwuj długość cyklu przez 6-12 miesięcy,
    • odejmij 18 dni od najkrótszego cyklu (początek okresu płodnego),
    • odejmij 11 dni od najdłuższego cyklu (koniec okresu płodnego);

przykład:

  • najkrótszy cykl: 26 dni → 26-18 = 8 dzień
  • najdłuższy cykl: 32 dni → 32-11 = 21 dzień
  • okres płodny: od 8 do 21 dnia cyklu.
  • metoda objawowo-termiczna, łączy obserwację śluzu szyjkowego, podstawowej temperatury ciała, ewentualnie innych objawów owulacji; uznawana za dokładniejszą niż sama metoda kalendarzowa;
  • aplikacje menstruacyjne, które analizują dane z poprzednich cyklów, jednak ich dokładność zależy od regularności miesiączek.

Ile trwają dni płodne u kobiety?

Średni czas trwania dni płodnych wynosi:

  • 5-6 dni przed owulacją – żywotność plemników,
  • 1 dzień owulacji – żywotność komórki jajowej,
  • razem: 6-7 dni płodnych w cyklu.

Czynniki wpływające na ten czas:

  • jakość śluzu szyjkowego,
  • indywidualna żywotność plemników partnera,
  • dokładny moment owulacji.

>> To może Cię zainteresować: Pierwsze objawy ciąży – kiedy się pojawiają i jakie badania zrobić?

Dni płodne – często zadawane pytania (FAQ)

Ile dni po okresie są dni płodne?

Przy 28-dniowym cyklu miesiączka trwa np. do 5 dnia, dni płodne zaczynają się ok. 10 dnia – czyli ok. 5 dni po zakończeniu krwawienia.

W jakich dniach kobieta jest najbardziej płodna?

Szczyt płodności przypada na 2 dni przed owulacją i dzień owulacji.

Czym różnią się dni płodne od owulacji?

Owulacja to jednorazowe uwolnienie komórki jajowej (1 dzień), dni płodne obejmują dodatkowo czas przeżycia plemników (5-6 dni).

Czy kalkulator dni płodnych może być metodą antykoncepcji?

Metody naturalne mają wysoki wskaźnik niepowodzeń, nie są zatem rekomendowane jako metoda antykoncepcyjna.

Dni płodne – podsumowanie

Świadomość własnej płodności to klucz do planowania posiadania potomstwa. Chociaż metody rozpoznawania dni płodnych są przydatne, warto pamiętać, że nieregularne cykle wymagają konsultacji z ginekologiem. Pamiętaj, że każdy organizm jest inny – obserwacja własnego ciała to najlepsza droga do zrozumienia swojej płodności.

Źródła

Ecochard R, Duterque O, Leiva R, Bouchard T, Vigil P. Self-identification of the clinical fertile window and the ovulation period. Fertil Steril. 2015 May;103(5):1319-25.e3. doi: 10.1016/j.fertnstert.2015.01.031. Epub 2015 Feb 24. PMID: 25724738.
https://www.fertstert.org/article/S0015-0282(15)00078-3/fulltext

Duane M, Stanford JB, Porucznik CA, Vigil P. Fertility Awareness-Based Methods for Women’s Health and Family Planning. Front Med (Lausanne). 2022 May 24;9:858977. doi: 10.3389/fmed.2022.858977. PMID: 35685421; PMCID: PMC9171018.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9171018

Soumpasis I, Grace B, Johnson S. Real-life insights on menstrual cycles and ovulation using big data. Hum Reprod Open. 2020 Apr 16;2020(2):hoaa011. doi: 10.1093/hropen/hoaa011. PMID: 32328534; PMCID: PMC7164578.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7164578

Evans-Hoeker E, Pritchard DA, Long DL, Herring AH, Stanford JB, Steiner AZ. Cervical mucus monitoring prevalence and associated fecundability in women trying to conceive. Fertil Steril. 2013 Oct;100(4):1033-1038.e1. doi: 10.1016/j.fertnstert.2013.06.002. Epub 2013 Jul 11. PMID: 23850303; PMCID: PMC3787999.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3787999

Teal S, Edelman A. Contraception Selection, Effectiveness, and Adverse Effects: A Review. JAMA. 2021 Dec 28;326(24):2507-2518. doi: 10.1001/jama.2021.21392. PMID: 34962522.
https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2787541

Cholera – jakie daje objawy i jak przebiega? Drogi zakażenia i profilaktyka

Kacper Staniszewski
-
0
Cholera – jakie daje objawy i jak przebiega? Drogi zakażenia i profilaktyka

Cholera to jedna z najgroźniejszych chorób zakaźnych przenoszonych drogą pokarmową, która mimo postępu medycyny nadal stanowi realne zagrożenie w wielu częściach świata. Wywołuje ją bakteria Vibrio cholerae, a jej przebieg może być niezwykle gwałtowny – w ciągu kilkunastu godzin prowadzi do ciężkiego odwodnienia i zgonu, jeśli nie zostanie wdrożone odpowiednie leczenie. Choroba ta, choć rzadko występuje w krajach rozwiniętych, cyklicznie pojawia się w rejonach dotkniętych ubóstwem, brakiem czystej wody i kryzysami humanitarnymi. W niniejszym artykule wyjaśniamy, czym jest cholera, jak się objawia i w jaki sposób można się nią zarazić. Dowiesz się również, jak wygląda leczenie oraz jak skutecznie chronić się przed zakażeniem — zarówno na poziomie jednostki, jak i całych społeczeństw.

Spis treści:

  1. Cholera – co to za choroba?
  2. Przyczyny cholery
  3. Jakie są objawy cholery?
  4. Jak leczyć cholerę?
  5. Cholera – profilaktyka
  6. FAQ. Cholera – często zadawane pytania
  7. Cholera – podsumowanie

Cholera – co to za choroba?

Cholera to ostra choroba biegunkowa wywoływana przez bakterię Vibrio cholerae. Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową poprzez spożycie wody lub żywności skażonej kałem osoby chorej. Z tego powodu bywa określana mianem „choroby brudnych rąk” i stanowi klasyczny przykład zakażenia szerzącego się w warunkach niedostatecznej higieny i braku dostępu do bezpiecznej wody pitnej.

Bakteria kolonizuje jelito cienkie, gdzie produkuje tzw. toksynę choleryczną (CTX). Jej działanie powoduje zwiększone wydzielanie wody, sodu, chloru, potasu i wodorowęglanów do światła jelita, co skutkuje bardzo obfitą, wodnistą biegunką.

Najgroźniejsze w przebiegu choroby są gwałtowna utrata płynów i elektrolitów, mogące w krótkim czasie prowadzić do odwodnienia, wstrząsu hipowolemicznego i śmierci. Bez szybkiego leczenia – przede wszystkim intensywnego nawadniania – śmiertelność może sięgać nawet 50%. Z odpowiednią terapią spada do poziomu poniżej 1%.

>> Warto wiedzieć: Odra – czy grozi nam powrót zapomnianej choroby?

Cholera w Polsce

Pierwsze opisy cholery pochodzą z Indii, gdzie choroba endemicznie występowała od wieków. W XIX wieku, wraz z rozwojem transportu morskiego i handlu, choroba zaczęła rozprzestrzeniać się globalnie. W latach 1817–1961 świat doświadczył sześciu pandemii cholery, a obecna – siódma – trwa od 1961 roku.

Szacuje się, że epidemie cholery od XIX wieku pochłonęły miliony ofiar na całym świecie.

W Polsce największe epidemie miały miejsce w XIX wieku, m.in. w latach 1831 i 1855, kiedy to choroba dotarła do kraju podczas wojen i przemieszczania się ludności. Liczba ofiar szła w tysiące. Przełom nastąpił po odkryciach dr Johna Snowa, który udowodnił związek między cholerą a zanieczyszczoną wodą. Wprowadzenie kanalizacji i systemów odprowadzania ścieków znacząco ograniczyło występowanie ognisk choroby w krajach rozwiniętych.

Przyczyny cholery

Bezpośrednią przyczyną choroby jest zakażenie Vibrio cholerae – przecinkowcem bakterii Gram-ujemnej, zaopatrzonym w rzęski, dzięki którym porusza się aktywnie w środowisku wodnym i łatwo kolonizuje jelito cienkie człowieka. W naturalnych warunkach bakteria ta bytuje w estuariach, ujściach rzek i wodach przybrzeżnych, szczególnie w ciepłym klimacie. Spośród ponad 200 znanych serogrup tylko dwie – O1 i O139 – są odpowiedzialne za epidemiczne postacie cholery.

Cholera – jak można się zarazić?

Główną drogą zakażenia jest spożycie skażonej wody lub żywności. Choroba przenosi się szczególnie łatwo w warunkach niedostatecznej higieny, np. w obozach dla uchodźców, po katastrofach naturalnych, w rejonach dotkniętych wojną czy w biednych dzielnicach miast bez kanalizacji.

Do najczęstszych źródeł zakażenia należą:

  • nieprzegotowana woda pitna,
  • surowe warzywa i owoce myte skażoną wodą,
  • surowe lub niedosmażone ryby, owoce morza, zwłaszcza małże i ostrygi,
  • brak higieny rąk podczas przygotowywania posiłków,
  • kontakt z odchodami chorego – np. podczas opieki domowej bez zabezpieczeń.

Zakaźna dawka bakterii powinna być dość wysoka, ale obniżona odporność, zmniejszone wydzielanie kwasu żołądkowego (np. po inhibitorach pompy protonowej) czy obecność chorób współistniejących może znacznie zwiększyć podatność na zachorowanie.

Jakie są objawy cholery?

Objawy pojawiają się szybko – od kilku godzin do 5 dni od zakażenia. W większości przypadków (ok. 80%) przebieg jest łagodny lub bezobjawowy. Jednak u około 20% chorych dochodzi do gwałtownego rozwoju objawów.

Najczęstsze objawy to:

  • wodnista biegunka (tzw. „popłuczyny ryżowe” – bez uczucia parcia, bez zapachu, przypominająca wodę po ryżu),
  • wymioty,
  • skurcze mięśni,
  • szybka utrata płynów i elektrolitów,
  • odwodnienie (suchość śluzówek, osłabienie, senność),
  • w ciężkich przypadkach – wstrząs hipowolemiczny, niewydolność nerek i zgon.

Bez leczenia objawy mogą doprowadzić do śmierci w ciągu kilku–kilkunastu godzin.

>> Przeczytaj również: Biegunka podróżnych

Jak leczyć cholerę?

Leczenie cholery opiera się głównie na szybkim i skutecznym nawodnieniu:

  • doustne płyny nawadniające zawierające glukozę i elektrolity są podstawą leczenia w łagodniejszych przypadkach,
  • w ciężkich przypadkach konieczne jest nawadnianie dożylne,
  • antybiotyki (np. doksycyklina, azytromycyna) mogą skrócić czas trwania biegunki i ograniczyć wydalanie bakterii, ale nie  w każdej sytuacji są konieczne.
Ciekawostka:
U dzieci z rejonów endemicznych, szczególnie tych niedożywionych, coraz częściej zaleca się suplementację cynku jako uzupełnienie leczenia cholery. Cynk wspomaga regenerację błony śluzowej jelit i może skracać czas trwania biegunki, zmniejszając jej nawroty.

Kluczowe jest wczesne rozpoznanie i leczenie – szczególnie w warunkach polowych lub w rejonach endemicznych.

Cholera – profilaktyka

Profilaktyka cholery opiera się na trzech głównych filarach:

  1. Dostęp do czystej wody pitnej – najważniejszy element zapobiegania szerzeniu się choroby.
  2. Higiena osobista i żywności – mycie rąk, dokładne gotowanie i unikanie surowych produktów w podejrzanych warunkach sanitarnych.
  3. Szczepienia – doustne szczepionki (m.in. Dukoral, Vaxchora) są zalecane osobom podróżującym do krajów o wysokim ryzyku lub podczas wybuchów epidemii.

W krajach rozwiniętych podstawowa infrastruktura sanitarna – kanalizacja i odprowadzanie ścieków – praktycznie wyeliminowały zachorowania endemiczne.

>> Przeczytaj także: Szczepienia osób dorosłych – które są zalecane i dlaczego?

FAQ. Cholera – często zadawane pytania

Chociaż cholera jest chorobą dobrze poznaną, wciąż budzi wiele pytań – szczególnie w kontekście podróży zagranicznych, profilaktyki czy leczenia. W tej sekcji odpowiadamy na najczęściej pojawiające się wątpliwości, aby uporządkować najważniejsze informacje i rozwiać popularne mity związane z tą chorobą.

Czy cholera jest uleczalna?

Tak. Przy odpowiednim i szybkim leczeniu (nawadnianie) śmiertelność jest bardzo niska – poniżej 1%.

Jak przenosi się cholera?

Głównie przez wodę i żywność skażoną kałem osoby chorej. Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową.

W jakich krajach występuje cholera?

Cholera jest endemiczna m.in. w krajach Afryki Subsaharyjskiej, Azji Południowej (Bangladesz, Indie), Haiti i Jemenie. Ogniska pojawiają się często w sytuacjach kryzysowych, np. po trzęsieniach ziemi lub w obozach dla uchodźców.

Cholera – podsumowanie

Cholera to jedna z najstarszych i najbardziej śmiercionośnych chorób zakaźnych, która nadal stanowi wyzwanie w wielu regionach świata. Choć w krajach rozwiniętych niemal nie występuje, to globalizacja, zmiany klimatu i kryzysy humanitarne sprzyjają jej nawrotom. Kluczowa pozostaje profilaktyka – dostęp do czystej wody, higiena i szczepienia.

Najważniejsze informacje:

  • Chorobę wywołuje bakteria Vibrio cholerae.
  • Objawy to głównie wodnista biegunka i odwodnienie.
  • Do zakażenia dochodzi przez skażoną wodę i żywność.
  • Leczenie polega na szybkim nawodnieniu, czasem antybiotykach.
  • Najskuteczniejszą ochroną są: czysta woda, higiena, szczepienia.
  • Występuje głównie w krajach o słabym dostępie do infrastruktury sanitarnej.

Bibliografia

  1. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cholera
  2. Deen J., Mengel MA., Clemens JD. Epidemiology of cholera. Vaccine. 2020 Feb 29;38 Suppl 1:A31-A40.
  3. Charles RC., Ryan ET. Cholera in the 21st century. Curr Opin Infect Dis. 2011 Oct;24(5):472-7.
  4. Chowdhury F. Ross AG., Islam MT., McMillan NAJ., Qadri F. Diagnosis, Management, and Future Control of Cholera. Clin Microbiol Rev. 2022 Sep 21;35(3):e0021121.
  5. Legros D. Partners of the Global Task Force on Cholera Control. Global Cholera Epidemiology: Opportunities to Reduce the Burden of Cholera by 2030. J Infect Dis. 2018 Oct 15;218(suppl_3):S137-S140.

Rak języka – jak się objawia? Przyczyny, diagnostyka i leczenie nowotworu

Katarzyna Koc
-
0
Rak języka – jak się objawia? Przyczyny, diagnostyka i leczenie nowotworu

W Polsce na przestrzeni ostatnich lat obserwuje się coraz więcej rozpoznań onkologicznych zlokalizowanych w obrębie głowy i szyi. Co zrobić, jeśli nowo powstałe rany w obrębie jamy ustnej nie chcą się goić? Do kogo zwrócić się o pomoc, gdy zauważymy nietypowe zgrubienie w obrębie języka, a infekcja mimo włączonego leczenia nie ustępuje?

Spis treści:

  1. Czym jest rak języka?
  2. Przyczyny raka języka
  3. Objawy raka języka
  4. Diagnostyka raka języka
  5. Leczenie raka języka
  6. FAQ. Rak języka – często zadawane pytania
  7. Rak języka – podsumowanie

Czym jest rak języka?

Jednym z najczęściej rozpoznawanych i rozwijających się w strukturach anatomii jamy ustnej nowotworów jest rak języka. W obrębie twarzoczaszki, ze względu na obecność różnych struktur tkankowych, bogatego unaczynienia i układu chłonnego dochodzi do powstawania wielu nowotworów jak rak płaskonabłonkowy (stanowi ponad 90% wszystkich nowotworów jamy ustnej),  czerniak złośliwy, guzy zębopochodne czy nowotwory gruczołów ślinowych, chłoniaki, mięsaki, etc.

>> Warto przeczytać: Wygląd języka a choroby. Jakie zmiany na języku powinny niepokoić?

Jak wygląda rak języka?

Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje nowotworu:

  • typ endofityczny naciekający i wzrastający w obrębie okolicznych tkanek (wygląda jak owrzodzenie z uniesionymi brzegami),
  • typ egzofityczny – owrzodzenie o budowie kalafiorowatej, grzybiastej,
  • typ mieszany.

Do oceny stopnia zaawansowania nowotworu języka służy klasyfikacja TNM.

Cechy T, N i M określają odpowiednio:

T – wielkość zmiany pierwotnej języka

N – obecność ewentualnych przerzutów do węzłów chłonnych

M – obecność przerzutów odległych.

Przyczyny raka języka

Ryzyko rozwoju raka jamy ustnej i języka wzrasta wraz z wiekiem, jest trzykrotnie większe u płci męskiej.

Do najczęstszych czynników ryzyka zaliczamy m.in.:

  • nikotynizm – zwiększa 7x ryzyka rozwoju nowotworu złośliwego, a także ekspozycja błon śluzowych na dym nikotynowy (palenie czynne i bierne);
  • alkoholizm;
  • zmiany po naświetlaniu okolic głowy i szyi;
  • niedobory w diecie żelaza, witamin z grupy E, A;
  • przebyte infekcje wirusowe, w tym EBV czy HPV;
  • narażenie na substancje chemiczne jak nikiel, azbest, krzem;
  • wypełnienia jamy ustnej protezami zębowymi i drażnienie śluzówek.

Objawy raka języka

Do charakterystycznych dolegliwości zgłaszanych w związku z pojawieniem się nowotworu zaliczamy:

  • ból i dyskomfort w trakcie spożywania posiłków;
  • obrzęk i zgrubienie okolicznych do guza tkanek;
  • nieprzyjemny zapach z ust;
  • wyczuwalne i powiększone węzły chłonne szyi;
  • zaburzenia ruchomości języka;
  • nawrotowe trudno gojące się rany i owrzodzenia jamy ustnej;
  • zaburzenia głosu i fonacji, chrypka;
  • ból towarzyszący połykaniu z promieniowaniem w stronę uszu;
  • zaburzenia komunikacyjne, niewyraźna mowa.

Diagnostyka raka języka

W rozpoznawaniu nowotworów głowy i szyi, w tym zlokalizowanych w obrębie jamy ustnej, dużą rolę odgrywa zebrany od chorego wywiad odnośnie występowania niepokojących go objawów. Uzupełnieniem jest badanie przedmiotowe z oceną: jamy ustnej, języka, ujścia ślinianek, podniebienia, a także okolicznych węzłów chłonnych: szyjnych, podżuchwowych, podbródkowych.

Nieprawidłowe powiększenie węzłów chłonnych okolicy głowy i szyi przy współistnieniu zmian w obrębie jamy ustnej czy języka, jest wskazaniem do dalszej diagnostyki obrazowej. W tym celu wykonuje się m.in. : badanie ultrasonograficzne węzłów chłonnych, a w przypadku stwierdzenia nieprawidłowej ich struktury czy wielkości, kształtu, uzupełnieniem jest biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BACC) lub całkowite chirurgiczne usunięcie węzła chłonnego wraz z oceną histopatologiczną pobranego materiału.

Jeśli w trakcie diagnostyki zachodzi podejrzenie objęcia procesem nowotworowym okolicznych kości (szczęka, żuchwa), wykonuje się zdjęcie panoramiczne uzębienia (pantomogram), a także tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny okolicy głowy i szyi.

W przypadku podejrzenia zaawansowania choroby z możliwością dalszego rozsiewu, uzupełnieniem diagnostyki jest zdjęcie rentgenowskie (RTG) klatki piersiowej lub badanie ultrasonograficzne (USG) jamy brzusznej, a także tomografia komputerowa/ rezonans magnetyczny klatki piersiowej i jamy brzusznej.

Spośród badań laboratoryjnych, w chwili obecnej nie ma żadnego wskaźnika, który byłby charakterystyczny tylko i wyłącznie dla nowotworów jamy ustnej w tym języka. W przypadku podejrzenia tła zakaźnego jako głównej przyczyny wystąpienia nowotworu, można oznaczyć m.in. :

Wykrywanie DNA 14 wysokoonkogennych typów wirusa HPV banerek

W przypadku rozpoznania raka języka wykorzystuje się także oznaczenie we krwi: płaskonabłonkowego antygenu nowotworowego – SCC. Jest on charakterystyczny zarówno dla nowotworów okolicy głowy i szyi jak też innych nowotworów złośliwych zbudowych histologicznie z komórek nabłonka płaskiego w ludzkim organizmie.

Pacjent, u którego zdiagnozowany zostanie nowotwór języka, wymaga opieki wielu specjalistów, w tym m.in. : chirurga szczękowo- twarzowego, laryngologa, onkologa, radioterapeuty i stomatologa.

Leczenie raka języka

Metody lecznicze przy rozpoznaniu nowotworu złośliwego uwzględniają zarówno zabiegi chirurgiczne mające na celu usunięcie zmiany wraz z marginesem sąsiadujących tkanek, radioterapię, brachyterapię, chemioterapię i leczenie biologiczne (immunoterapię).

Czy rak języka jest wyleczalny?

Każda choroba nowotworowa w zależności od stopnia zróżnicowania i określonego zaawansowania może być w pewnym stopniu wyleczalna. Im wcześniej uda się zdiagnozować zgłaszane przez chorego dolegliwości i wdrożyć odpowiednie leczenie, tym większa szansa na wieloletnie przeżycie odległe.

Szacunkowo średni czas przeżycia chorych przez kolejne 5 lat od chwili rozpoznania nowotworu dotyczy około 84% chorych ze zmianami ograniczonymi do jamy ustnej, w niespełna 70% – zmian z odległym przerzutowaniem do lokalnych węzłów chłonnych.

W przypadku rozpoznania choroby nowotworowej na etapie rozsiewu ogólnego nowotworu przeżycie 5-letnie stanowi około 40% szans dla chorego.

FAQ. Rak języka – często zadawane pytania

Każda diagnoza choroby nowotworowej budzi lęk, obawy i powoduje, że powstaje coraz więcej pytań odnośnie leczenia, jego skuteczności i szansy na dalsze życie bez objawów.

Jakie są pierwsze objawy raka języka?

Do pierwszych objawów charakterystycznych dla raka języka możemy zaliczyć: ból w obrębie jamy ustnej, obecność nieprawidłowego zgrubienia śluzówek tej okolicy czy też owrzodzenia, które mimo leczenia nie chce się wygoić.

Ile można żyć z rakiem języka?

Czas przeżycia osoby chorej na nowotwór języka zależy w dużej mierze od stopnia zawansowania i zróżnicowania raka w chwili postawienia diagnozy, a także reakcji na leczenie i wystąpienia lub nie ewentualnych powikłań choroby.

Co boli przy raku języka?

Początek choroby potrafi przebiegać bezobjawowo, nie dając żadnych dolegliwości. W chwili, gdy zmiana zaczyna coraz bardziej naciekać okoliczne tkanki, powiększać swoje wymiary, jest bardziej dokuczliwa i staje się często powodem do odbycia  konsultacji lekarskiej. Dolegliwości bólowe przy rozpoznaniu nowotworu we wczesnym stadium zaawansowania dotyczą bezpośrednio zmiany, jak i jej najbliższej okolicy. Wraz z rozwojem choroby dochodzi do bólu przy połykaniu, przełykaniu, gryzieniu i przeżuwaniu pokarmów. W najbardziej zaawansowanej postaci raka języka ból może dotyczyć zarówno narządu zajętego procesem nowotworowym jak też węzłów chłonnych i narządów odległych, do których choroba może dawać przerzuty.

Rak języka – podsumowanie

  1. Najczęstszym nowotworem złośliwym rozwijającym się w obrębie jamy ustnej jest rak języka.
  2. Nowotwory języka stanowią ponad 1,1% wszystkich nowotworów złośliwych rozpoznawanych w Polsce.
  3. Pod względem budowy histologicznej jest to w 90% rozpoznań -rak płaskonabłonkowy.
  4. Leczenie choroby polega na usunięciu chirurgicznym zmiany podejrzanej wraz z marginesem zdrowych tkanek.
  5. Istotną rolę w profilaktyce rozwoju chorób nowotworowych jamy ustnej i języka stanowią: regularna higiena jamy ustnej, ograniczenie narażenia na substancje zawarte w dymie nikotynowym, zdrowa i zbilansowana dieta. Niezwykle ważne są częste kontrole stomatologiczne i samobadanie.

Bibliografia

  1. M. Jankowska, A. Starzyńska „ Nowotwory złośliwe jamy ustnej- charakterystyka, diagnostyka, postępowanie”. Wybrane problemy kliniczne, Forum Medycyny Rodzinnej 2016, tom 10, nr 5, 111–262
  2. dostęp online 14.07.2025 https://www.mp.pl/pacjent/onkologia/chorobynowotworowe/374250,rak-jezyka-przyczyny-objawy-leczenie-i-rokowania
  3. A. Kruk- Zagajewska, M. Wierzbicka „Rak języka i dna jamy ustnej – rozpoznawanie i postępy w leczeniu „, Współczesna Onkologia (2003) vol. 7; 4 (264–274)
  4. dostęp online 13.07.2025 https://onkologia.org.pl/pl/nowotwor-jamy-ustnej-czym-jest#page-main-image

Hiperkaliemia, czyli nadmiar potasu w organizmie. Objawy, przyczyny, diagnostyka i skutki

Angelika Janowicz
-
0
Hiperkaliemia, czyli nadmiar potasu w organizmie. Objawy, przyczyny, diagnostyka i skutki

Hiperkaliemia jest zaburzeniem elektrolitowym, w którym dochodzi do podwyższenia stężenia potasu w surowicy krwi powyżej ustalonej normy. To stan wymagający szybkiej interwencji, ponieważ może skutkować zagrażającymi życiu powikłaniami. W ciężkich przypadkach prowadzi do poważnych zaburzeń rytmu serca, a nawet zatrzymania krążenia. Dowiedz się, co powoduje nadmiar potasu oraz jakie są objawy, metody diagnostyki i sposoby leczenia hiperkaliemii.

Spis treści:

  1. Co to jest hiperkaliemia?
  2. Co powoduje nadmiar potasu w organizmie?
  3. Objawy hiperkaliemii. Jak objawia się nadmiar potasu w organizmie?
  4. Jak sprawdzić poziom potasu w organizmie: diagnostyka hiperkaliemii
  5. Jak leczy się pacjentów z hiperkaliemią?
  6. FAQ. Hiperkaliemia, czyli nadmiar potasu w organizmie – często zadawane pytania
  7. Hiperkaliemia: podsumowanie informacji o nadmiarze potasu w organizmie

Co to jest hiperkaliemia?

Hiperkaliemia to stan, w którym stężenie potasu w surowicy krwi przekracza górną granicę normy – 5,5 mmol/l. Klinicznie wyróżnia się:

  • hiperkaliemię łagodną – stężenie potasu 5,6-6,5 mmol/l,
  • hiperkaliemię umiarkowaną – stężenie potasu 6,6-7,5 mmol/l,
  • hiperkaliemię ciężką – stężenie potasu >7,5 mmol/l.

Do najważniejszych czynników ryzyka wystąpienia hiperkaliemii zaliczane są: przewlekła choroba nerek, cukrzyca, niewydolność serca, przyjmowanie leków wpływających na poziom potasu.

Badanie potasu banerek

Jaki jest prawidłowy poziom potasu we krwi u osoby zdrowej?

Norma potasu w surowicy krwi u osoby zdrowej wynosi 3,5-5,5 mmol/l. Należy pamiętać, że wartości referencyjne mogą się nieznacznie różnić w zależności od laboratorium, w którym wykonano badanie. Jest to związane z różnicami w metodach oznaczeń. Z tego względu każdy wynik powinien być interpretowany w odniesieniu do zakresu podanego na wydruku z laboratorium oraz z uwzględnieniem ogólnego stanu pacjenta.

>> Zobacz: Badania po 40. Jakie badania przeprowadzać regularnie po 40 roku życia?

Co powoduje nadmiar potasu w organizmie?

Hiperkaliemia może być spowodowana:

  • zwiększoną podażą potasu,
  • zaburzeniami wydalania potasu przez nerki,
  • nadmiernym uwalnianiem potasu z komórek,
  • upośledzeniem transportu potasu do komórek.

Najczęstsze przyczyny nadmiaru potasu to:

  • ostra niewydolność nerek,
  • przewlekła choroba nerek,
  • niedoczynność nadnerczy,
  • hipoaldosteronizm rzekomy,
  • stosowanie leków zmniejszających wydalanie potasu przez nerki (m.in. inhibitory konwertazy angiotensyny, niesteroidowe leki przeciwzapalne, heparyna, diuretyki oszczędzające potas),
  • hemoliza (rozpad erytrocytów),
  • kwasica cukrzycowa,
  • rozpad guza nowotworowego.

U osób z chorobami nerek hiperkaliemia może być skutkiem nadmiernej podaży potasu w postaci środków podawanych w celu uzupełnienia niedoborów tego pierwiastka.

Warto wiedzieć:
Istnieje również zjawisko hiperkaliemii rzekomej. Powstaje na skutek uwalniania potasu z krwinek już po pobraniu krwi. Przyczynami są m.in. hemoliza, nadpłytkowość i leukocytoza. Fałszywie dodatni wynik może być też skutkiem nieprawidłowego pozyskania próbki krwi (utrzymywanie zaciśniętej stazy lub pięści podczas pobrania). W przypadku podejrzenia hiperkaliemii rzekomej należy powtórzyć badanie.

Objawy hiperkaliemii. Jak objawia się nadmiar potasu w organizmie?

Objawy hiperkaliemii są zróżnicowane. Przy wolno narastającym stężeniu potasu mogą nie wystąpić żadne dolegliwości.

Objawy nadmiaru potasu dotyczą głównie trzech układów:

To ważne:
Hiperkaliemia stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia, ponieważ nadmiar potasu może prowadzić do zaburzeń przewodzenia impulsów elektrycznych w sercu. Ryzyko zgonu wzrasta przy stężeniu tego pierwiastka powyżej 6,5 mmol/l. Wynosi ono 35-67%. Istotny jest nie tylko poziom potasu, ale także szybkość narastania nieprawidłowości.

Nadmiar potasu: objawy neurologiczne

Zaburzenia przewodzenia nerwowego w hiperkaliemii prowadzą do osłabienia siły mięśniowej – szczególnie w obrębie kończyn dolnych. Pacjenci zgłaszają uczucie ciężkości nóg, bolesne skurcze, parestezje, a w cięższych przypadkach nawet przejściowe porażenie mięśni. Nadmiar potasu może powodować zaburzenia świadomości i drgawki.

Nadmiar potasu a układ krążenia

Hiperkaliemia wywiera znaczący wpływ na układ sercowo-naczyniowy. Nadmiar potasu może powodować bradykardię (zwolnienie akcji serca) i prowadzić do groźnych zaburzeń rytmu serca – np. migotania komór, a nawet asystolii (zatrzymanie krążenia).

Nadmiar potasu: objawy skórne

W niektórych przypadkach można zaobserwować bladość skóry i nadmierną potliwość, które są związane z zaburzeniami ze strony układu krążenia wywołanymi nadmiarem potasu. Natomiast przy niedoczynności kory nadnerczy obserwuje się charakterystyczne ściemnienie skóry (cisowate zabarwienie).

Jak sprawdzić poziom potasu w organizmie: diagnostyka hiperkaliemii

Podstawowym badaniem w diagnostyce hiperkaliemii jest oznaczenie stężenia potasu w surowicy krwi. Zazwyczaj lekarz zleca również testy laboratoryjne, które służą ocenie pracy nerek, równowagi kwasowo-zasadowej i pracy serca. Konieczne jest ustalenie przyczyny nadmiaru potasu.

Jak leczy się pacjentów z hiperkaliemią?

Celem leczenia hiperkaliemii jest usunięcie przyczyny oraz unormowanie poziomu potasu we krwi. W łagodnych przypadkach (bez nieprawidłowości w EKG i chorób przewlekłych) zwykle wystarcza modyfikacja diety i przyjmowanych leków, ewentualnie podanie leków moczopędnych. Konieczne jest wykonanie badań kontrolnych po kilku dniach.

>> Przeczytaj: Nawadnianie u seniorów. Czy suplementacja elektrolitów jest u nich uzasadniona i bezpieczna?

Ciężka hiperkaliemia wymaga leczenia w szpitalu. W zależności od przypadku można zastosować m.in.:

  • dożylny wlew wapnia,
  • dożylny wlew glukozy z insuliną,
  • leki moczopędne,
  • nebulizację z salbutamolu,
  • hemodializę.

W ciężkich przypadkach również konieczne jest bezwzględne ograniczenie podaży potasu oraz regularne kontrolowanie jego poziomu we krwi.

>> To może Cię zainteresować: Żywienie w nadciśnieniu tętniczym – praktyczne wskazówki

FAQ. Hiperkaliemia , czyli nadmiar potasu w organizmie – często zadawane pytania

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące tego, co powoduje nadmiar potasu w organizmie oraz leczenia i skutków hiperkaliemii.

Jakie leki wywołują hiperkaliemię?

Do leków, które mogą prowadzić do hiperkaliemii, należą m.in. inhibitory konwertazy angiotensyny, blokery receptora aldosteronowego, niesteroidowe leki przeciwzapalne, heparyna, diuretyki oszczędzające potas.

Czym grozi zbyt wysoki poziom potasu?

Zbyt wysoki poziom potasu może prowadzić do poważnych zaburzeń rytmu serca, które zagrażają życiu. Objawy hiperkaliemii to m.in. osłabienie mięśni, uczucie mrowienia kończyn, bolesne skurcze, a w ciężkich przypadkach – zaburzenia świadomości, drgawki, zatrzymanie akcji serca.

Jak wypłukać nadmiar potasu z organizmu?

Postępowanie w hiperkaliemii zależy od jej nasilenia. W łagodnych przypadkach zaleca się ograniczenie spożycia potasu oraz stosowanie leków moczopędnych. W cięższych sytuacjach konieczne może być podanie dożylnego wapnia, insuliny z glukozą lub zastosowanie dializy.

Czego nie jeść przy wysokim potasie?

Przy wysokim poziomie potasu należy unikać produktów bogatych w ten pierwiastek. Należą do nich: banany, pomarańcze, pomidory, ziemniaki, suszone owoce, orzechy, nasiona roślin strączkowych, szpinak.

Czy kawa obniża potas?

Umiarkowane spożycie kawy nie powoduje obniżenia potasu.

Hiperkaliemia: podsumowanie informacji o nadmiarze potasu w organizmie

  • Hiperkaliemia to stan podwyższonego stężenia potasu we krwi, który może prowadzić do groźnych zaburzeń rytmu serca i zatrzymania krążenia.
  • Do głównych przyczyn hiperkaliemii należą niewydolność nerek i przyjmowanie leków zmniejszających wydalanie potasu.
  • Diagnostyka hiperkaliemii opiera się na badaniach laboratoryjnych krwi, a leczenie jest dobierane w zależności od ciężkości i przyczyny hiperkaliemii.

Opieka merytoryczna: lek. Sara Aszkiełowicz

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.19.1.4.2. (dostęp 06.07.2025)
  2. J. Kuźniar-Placek, A. Jaroszyński, Hiperkalemia – jak ustrzec przed nią pacjenta? Opis przypadku, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2016, t. 22,nr 2, 158–160
  3. J. Manitius, Hiperkaliemia i hipokaliemia,  Forum Nefrologiczne 2011, t. 4, nr 4, 367–372
  4. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/175883,nadmiar-potasu-hiperkaliemia-przyczyny-objawy-i-leczenie (dostęp 06.07.2025)
  5. M. Zaremba i in., Hiperkaliemia, Choroby Serca i Naczyń 2006, t. 3, nr 1, 36–40

Jakie są przyczyny kwaśnego posmaku w ustach i jak się go pozbyć?

Sylwia Brodniewska
-
0
Jakie są przyczyny kwaśnego posmaku w ustach i jak się go pozbyć?

Kwaśny posmak w ustach często kojarzony jest z refluksem lub nadmiernym spożyciem kawy. To jednak nie wszystkie przyczyny kwaśnego posmaku w ustach. Kiedy powinien być powodem do niepokoju? Czy można się go pozbyć? Na te pytania znajdziesz odpowiedź w tym artykule.

Spis treści:

  1. Co oznacza kwaśny posmak w ustach?
  2. Przyczyny kwaśnego posmaku w ustach
  3. Kwaśny smak w ustach po jedzeniu i po słodyczach – skąd się bierze?
  4. Kwaśny smak w ustach a układ pokarmowy
  5. Jak zlikwidować kwaśny posmak w ustach?
  6. Kwaśny posmak w ustach – podsumowanie

Co oznacza kwaśny posmak w ustach?

Kwaśny posmak w ustach może pojawić się w przebiegu różnych schorzeń. Jest to dość częsta dolegliwość, często mająca bardzo prozaiczną przyczynę. Często pojawia się po spożyciu konkretnych posiłków lub wypiciu kawy czy mocnej herbaty.

Jednak kwaśny posmak w ustach w ciąży również jest powszechny i niekoniecznie musi wskazywać na problem zdrowotny. Jest on wynikiem zmian hormonalnych, jakie zachodzą w organizmie kobiety. Mogą one prowadzić do zwiększonej produkcji kwasu żołądkowego. U niektórych kobiet w ciąży, kwaśny posmak w buzi pojawia się z powodu zwiększonej wrażliwości na niektóre pokarmy i napoje.

Kwaśny smak w ustach może być uciążliwy, dlatego nie należy go bagatelizować. Jeśli towarzyszą mu również inne objawy, warto odwiedzić lekarza.

Wiele osób odczuwa kwaśny smak w ustach po przebudzeniu. Najczęściej świadczy on o nieprawidłowej higienie jamy ustnej, diecie bogatej w tłuste potrawy lub jest związany z problemami układu pokarmowego.

Smaki_infografika mapa smaków na języku

Przyczyny kwaśnego posmaku w ustach

Przyczyny kwaśnego posmaku w ustach są różne, z reguły nie są one poważne. Najczęściej są to:

  • Refluks żołądkowo-przełykowy – polega on na cofaniu się kwaśnej treści z żołądka do przełyku. Może mu towarzyszyć pieczenie, odbijanie i zgaga.
  • Dieta obfitująca w pikantne lub kwaśne potrawy – może ona prowadzić do nadmiernego stężenia kwasów w żołądku. Często towarzyszy jej zgaga, odbijanie i problemy z układem trawiennym.
  • Stan zapalny w jamie ustnej – afty, pleśniawki, choroby dziąseł czy próchnica to tylko niektóre problemy stomatologiczne, które powodują kwaśny smak w ustach. Konieczna jest wizyta u stomatologa i zaplanowanie odpowiedniego leczenia.
  • Stosowanie niektórych leków – w szczególności antybiotyków, leków diuretycznych lub suplementów diety. Mogą one wpływać na równowagę kwasowo-zasadową i zmieniać pH jamy ustnej. Działania niepożądane niektórych leków również mogą obejmować pojawienie się kwaśnego smaku w ustach.
  • Odwodnienie – jest powiązane z równowagą kwasowo-zasadową, o której już było wspomniane. Powoduje ono suchość w jamie ustnej i pojawienie się kwaśnego smaku.
  • Złe nawyki żywieniowe – na posmak w ustach wpływa to, co jesz. Wysoko przetworzone jedzenie, nadmiar cukru, tłuszczu i napojów gazowanych może potęgować kwaśny posmak.

Kwaśny smak w ustach po jedzeniu i po słodyczach – skąd się bierze?

Kwaśny smak w ustach po jedzeniu najczęściej świadczy o refluksie żołądkowo-przełykowym. Można tego uniknąć, odpowiednio bilansując dietę i rezygnując z picia kawy na czczo. Śniadanie warto jeść do godziny od wstania, co również zmniejszy kwaśny smak w ustach. Niekiedy w przebiegu cukrzycy może pojawić się zmiana odczuwania smaku. Pojawia się wtedy nie tylko suchość w ustach, ale również odczuwanie słodkiego lub kwaśnego posmaku. Wymaga to dokładniejszej diagnostyki i włączenia odpowiedniego leczenia.

Pakiet ocena ryzyka cukrzycy (4 badania)_mobile baner na kategorię

Kwaśny posmak po zjedzeniu słodyczy może niepokoić, dlatego nie zwlekaj z wizytą u specjalisty. Może on świadczyć o problemach z układem pokarmowym, np. refluksie żołądkowo-przełykowym, wrzodach żołądka lub dwunastnicy.

Odpowiednie zbilansowanie diety, równe odstępy między posiłkami, rezygnacja z podjadania mogą pomóc zneutralizować kwaśny smak w ustach. Takie zmiany w żywieniu nie tylko poprawią funkcjonowanie układu trawiennego, ale również dobrze wpłyną na glikemię i poziom cholesterolu we krwi.

Kwaśny smak w ustach a układ pokarmowy

W przebiegu chorób układu pokarmowego często pojawia się kwaśny smak w ustach po jedzeniu. Nasila się on po potrawach pikantnych, kwaśnych, a także jedzonych w pośpiechu. Najczęściej przyczyną jest wspomniany już refluks żołądkowo-przełykowy, który dotyka dużą część populacji. Towarzyszy mu pieczenie w gardle, kwaśne odbijanie, a niekiedy także bóle w klatce piersiowej, które mogą być mylone z zawałem serca. Nieleczona nadkwasota może prowadzić do wrzodów żołądka.

Pakiet watrobowy banerek

Bóle brzucha, wzdęcia i kwaśny posmak w ustach mogą także pojawić się w zatruciu pokarmowym przebiegającym z wymiotami. Kwaśna treść osiada wówczas na błonach jamy ustnej, wywołując uczucie goryczy. Dlatego bardzo ważne jest regularne płukanie ust po każdym epizodzie.

Jak zlikwidować kwaśny posmak w ustach?

Dobrze jest ustalić, co oznacza kwaśny smak w ustach i dobrać sposób na jego neutralizację. W przypadku refluksu najczęściej stosowane są inhibitory pompy protonowej, czyli leki znane jako IPP. Zmniejszają one kwasowość soku żołądkowego i tym samym zmniejszają dolegliwości.

Jak zlikwidować kwaśny posmak w ustach domowymi sposobami? Przede wszystkim warto zmienić swoje nawyki żywieniowe i ograniczyć ilość spożywanego cukru, tłuszczów i przetworzonego jedzenia. Dobrze również zrezygnować z picia kawy na pusty żołądek, a także całkowicie odstawić alkohol. Można również pić napary z mięty, które łagodzą nieprzyjemny kwaśny posmak w ustach.

Kwaśny posmak w ustach – podsumowanie

Ciągły kwaśny smak w ustach może być bardzo uciążliwy, dlatego warto wprowadzić kilka zmian do swojej diety:

  • zwiększyć ilość spożywanej wody,
  • stosować dietę o zmniejszonej ilości tłuszczów i cukru,
  • ograniczyć pikantne i kwaśne potrawy,
  • zrezygnować z picia kawy na czczo,
  • zmniejszyć wielkość posiłków, a zwiększyć częstotliwość jedzenia,
  • unikać tłustych potraw przed snem.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

  1. Śmiechowska M., Cugowska M., Rola żywności i żywienia w chorobie refluksowej, „Bromat. Chem. Toksykol.”– XLIV, 2011, 3, s. 298-304.
  2. Gąsiorowska A., Janiak M., Waśko-Czopnik D., Skrzydło-Radomańska B., Drobnik J., Mastalerz-Migas A., Rydzewska G., Postępowanie u pacjentów z objawami choroby refluksowej przełyku – rekomendacje dla lekarzy rodzinnych, „Lekarz POZ”, 3-4/2019.
  3. Sienkiewicz-Jarosz H., Bieńkowski P., Neurologiczne aspekty zaburzeń smaku, „Neurologia po Dyplomie” 2012; 7 (5), s. 61-66.

Biegunka z krwią – możliwe przyczyny. Co mogą oznaczać krwawe biegunki?

Weronika Dobrewa
-
0
Biegunka z krwią – możliwe przyczyny. Co mogą oznaczać krwawe biegunki?

Obecność krwi w stolcu to objaw, który powinien zawsze skłonić do czujności, zwłaszcza gdy towarzyszy mu biegunka. Krwawa biegunka, czyli wydalanie wodnistych stolców z domieszką świeżej krwi, śluzu lub skrzepów, może świadczyć o infekcji przewodu pokarmowego, ale również o poważniejszych stanach zapalnych, chorobach naczyń lub powikłaniach układu pokarmowego. Szybka diagnostyka i właściwe postępowanie są kluczowe, aby uniknąć groźnych konsekwencji zdrowotnych.

W artykule omawiamy możliwe przyczyny biegunki z krwią, różnice w jej przebiegu u dorosłych, dzieci i kobiet ciężarnych, a także objawy towarzyszące, które mogą wskazywać na konieczność pilnej konsultacji lekarskiej. Przedstawiamy również metody diagnostyki, postępowania oraz najczęściej zadawane pytania związane z tym niepokojącym objawem.

Spis treści:

  1. Biegunka z krwią – przyczyny dolegliwości
  2. U kogo może pojawić się biegunka z krwią?
  3. Objawy towarzyszące krwawej biegunce
  4. Diagnostyka źródła krwawej biegunki
  5. Co robić, jeżeli zauważy się krwawą biegunkę?
  6. FAQ. Biegunka z krwią – często zadawane pytania
  7. Biegunka z krwią: podsumowanie informacji

Biegunka z krwią – przyczyny dolegliwości

Krwista biegunka może mieć różnorodne podłoże – od łagodnych zakażeń po choroby zagrażające życiu. Najczęstsze przyczyny to:

  • zakażenia bakteryjne – Shigella, E. coli (szczególnie EHEC – enterokrwotoczna), Campylobacter, Salmonella czy Yersinia,
  • zakażenia pasożytnicze np. np. pełzakowica (Entamoeba histolytica) lub balantidioza (Balantidium coli),
  • choroby zapalne jelit (IBD) takie jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna,
  • niedokrwienie jelit, szczególnie u osób starszych i z chorobami układu krążenia,
  • nowotwory przewodu pokarmowego – zwłaszcza rak jelita grubego,
  • antybiotykoterapia wywołująca rzekomobłoniaste zapalenie jelit (Clostridioides difficile).
Warto wiedzieć:
Niektóre szczepy bakterii wywołujące krwawą biegunkę potrafią wytwarzać toksyny niszczące naczynia włosowate w jelitach, prowadząc do wewnętrznego krwawienia – mimo że organizm nie ma kontaktu z „prawdziwym” urazem?
Badanie posiew kału banerek

Biegunka z krwią. Co oznacza krwista biegunka?

Obecność krwi w kale, szczególnie w postaci świeżej (jasnoczerwonej) domieszki, sugeruje uszkodzenie końcowego odcinka przewodu pokarmowego – najczęściej jelita grubego. Z kolei ciemna, smolista krew może pochodzić z górnego odcinka układu pokarmowego.

Krwawa biegunka jest zawsze objawem alarmującym, ponieważ świadczy o uszkodzeniu błony śluzowej jelit i może prowadzić do odwodnienia, anemii, a w ciężkich przypadkach do wstrząsu hipowolemicznego.

Pamiętaj:
Zgłoś się do lekarza, jeśli:
>> biegunka z krwią trwa ponad 1 dzień,
>> towarzyszy jej gorączka, osłabienie lub ból brzucha,
>> pojawia się u dziecka, osoby starszej lub w ciąży,
>> zauważysz śluz, ropę lub skrzepy w stolcu, >> występują objawy odwodnienia (suchość w ustach, spadek ciśnienia, ciemny mocz).

U kogo może pojawić się biegunka z krwią?

Biegunka z krwią może wystąpić w każdej grupie wiekowej, choć czynniki ryzyka i konsekwencje kliniczne różnią się w zależności od wieku, stanu zdrowia i sytuacji fizjologicznej.

Krwawa biegunka u dorosłych

U dorosłych najczęściej występuje w przebiegu zakażeń jelitowych lub chorób zapalnych jelit. W starszym wieku częściej dochodzi do zaburzeń ukrwienia ściany jelita, zwłaszcza po intensywnym wysiłku lub odwodnieniu, co może prowadzić do zapalenia. Warto dodać iż u pacjentów po 50. roku życia krwawienie z przewodu pokarmowego wymaga również wykluczenia zmian nowotworowych.

>> Sprawdź: Odwodnienie i nawodnienie organizmu – fakty i mity

Krwawa biegunka u dzieci

U dzieci główną przyczyną są zakażenia bakteryjne – Shigella, Salmonella czy EHEC. Krwista biegunka u dziecka wymaga pilnej konsultacji pediatrycznej, szczególnie jeśli pojawiają się objawy odwodnienia, gorączka czy spadek apetytu.

>> Przeczytaj: Biegunka u dzieci i niemowląt. Możliwe przyczyny, postępowanie, badania

Krwawa biegunka u kobiet ciężarnych

Ciąża sprzyja zmianom w układzie immunologicznym i przewodzie pokarmowym, co może zwiększać podatność na infekcje jelitowe. Każda biegunka z krwią w ciąży wymaga konsultacji lekarskiej – nie tylko z uwagi na zdrowie matki, ale także bezpieczeństwo płodu.

Objawy towarzyszące krwawej biegunce

Do objawów towarzyszących mogą należeć:

  • gorączka i dreszcze,
  • silne bóle brzucha, skurcze,
  • nudności i wymioty,
  • parcie na stolec,
  • wzdęcia, burczenie w brzuchu,
  • osłabienie, zawroty głowy,
  • objawy odwodnienia: suchość w ustach, mała ilość moczu, zapadnięte oczy.

>> To może Cię zainteresować: Bulgotanie (przelewanie) w brzuchu i wodnista biegunka – przyczyny i zapobieganie

Diagnostyka źródła krwawej biegunki

Podstawą diagnostyki jest szczegółowy wywiad, badanie przedmiotowe oraz badania laboratoryjne i mikrobiologiczne (w tym posiew kału, badanie w kierunku pasożytów, toksyn Clostridioides difficile). U dorosłych z nawracającą biegunką konieczna może być kolonoskopia lub sigmoidoskopia.

Co robić, jeżeli zauważy się krwawą biegunkę?

Nie należy podejmować samodzielnego leczenia bez konsultacji z lekarzem. Ważne jest utrzymanie odpowiedniego nawodnienia, unikanie leków przeciwbiegunkowych bez zaleceń oraz zebranie informacji na temat czasu trwania objawów, ich charakteru i potencjalnych czynników ryzyka (np. niedawna podróż, nowa dieta, leki).

W przypadku obfitego krwawienia, pogarszającego się stanu ogólnego lub objawów takich jak zawroty głowy, omdlenie czy znaczne osłabienie — należy niezwłocznie zgłosić się do szpitala. Może to świadczyć o masywnym krwotoku wymagającym pilnej interwencji medycznej.

FAQ. Biegunka z krwią – często zadawane pytania

Poniżej znajdziesz odpowiedzi na pytania, które najczęściej pojawiają się u osób zmagających się z biegunką z krwią.

Czy przy jelitówce może być kupa z krwią?

Tak, ale rzadko. Typowa wirusowa infekcja żołądkowo-jelitowa nie powoduje krwawienia z przewodu pokarmowego. Jeśli krew się pojawia, może to oznaczać nadkażenie bakteryjne lub inne schorzenie.

Jak leczyć biegunkę z krwią?

Leczenie zależy od przyczyny. W przypadku infekcji bakteryjnej (z wyjątkiem zakażeń enterokrwotocznym szczepem E. coli EHEC, gdzie antybiotyków się nie podaje z uwagi na ryzyko zespołu hemolityczno-mocznicowego) może być konieczne zastosowanie antybiotykoterapii. W przypadku chorób zapalnych jelit lub innych schorzeń przewlekłych konieczne może być stosowanie leków przeciwzapalnych lub immunosupresyjnych, ale zawsze pod kontrolą lekarza. Samodzielne stosowanie leków przeciwbiegunkowych bez konsultacji jest niewskazane, ponieważ może utrudniać rozpoznanie przyczyny i pogarszać stan pacjenta.
Niezależnie od etiologii, konieczne jest nawadnianie i odpowiednia dieta.

Ile trwa krwawa biegunka?

W zależności od przyczyny może trwać od kilku dni (infekcje) do nawet tygodni lub miesięcy (choroby przewlekłe jak IBD).

Co jeść przy krwawej biegunce?

Zaleca się lekkostrawną dietę, która nie obciąża przewodu pokarmowego. Należy unikać nabiału, alkoholu oraz błonnika nierozpuszczalnego, który może podrażniać jelita. W diecie warto sięgać po produkty takie jak ryż, gotowane warzywa (np. marchew, dynia), banany, kleiki ryżowe oraz pszenne pieczywo bez dodatków. Ważne jest spożywanie małych, częstych posiłków, które pomagają układowi trawiennemu stopniowo wracać do równowagi.

Biegunka z krwią: podsumowanie informacji

Krwista biegunka to objaw, którego nie wolno ignorować. Choć często ma łagodny przebieg i infekcyjne podłoże, może związywać się z poważnymi schorzeniami zapalnymi, niedokrwiennymi lub nowotworowymi.

Najważniejsze informacje:

  • Krwista biegunka wymaga diagnostyki, zwłaszcza gdy trwa dłużej niż 48 godzin.
  • Głównymi przyczynami są infekcje bakteryjne i choroby zapalne jelit.
  • Diagnostyka obejmuje badania mikrobiologiczne, laboratoryjne i obrazowe.
  • Leczenie zależy od przyczyny i zawsze powinno być prowadzone pod kontrolą lekarza.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

  1. da Cruz Gouveia MA., Lins MTC. da Silva GAP. Acute diarrhea with blood: diagnosis and drug treatment. J Pediatr (Rio J). 2020 Mar-Apr;96 Suppl 1(Suppl 1):20-28.
  2. Herbert L., DuPont MD. Bacterial Diarrhea. N Engl J Med 2009;361:1560-1569.
  3. Talan D., Moran GJ., Newdow M. et al. Etiology of bloody diarrhea among patients presenting to United States emergency departments: prevalence of Escherichia coli O157:H7 and other enteropathogens. Clin Infect Dis. 2001 Feb 15;32(4):573-80.
  4. Jin D., Liao X., Chen Y. A Rare Case of Bloody Diarrhea With a Rare Cause. Gastroenterology. 2024 Jul;167(2):213-217.
  5. Jani AL., Hamilos D. Bloody diarrhea, fever, and pancytopenia in a patient with active ulcerative colitis. Ann Allergy Asthma Immunol. 2003 Apr;90(4):383-8.
  6. Holtz LR., Neill MA., Tarr PI. Acute bloody diarrhea: a medical emergency for patients of all ages. Gastroenterology. 2009 May;136(6):1887-98.
Page 1 of 147
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147
123...147Strona 1 z 147

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.