Sklep
Strona główna Blog Strona 6

Jak przygotować się do kolonoskopii?

Angelika Janowicz
-
0
Jak przygotować się do kolonoskopii?

Kolonoskopia umożliwia lekarzowi dokładne obejrzenie wnętrza jelita grubego za pomocą giętkiego endoskopu zakończonego kamerą. Dzięki temu badaniu można wykryć zmiany zapalne, polipy, owrzodzenia czy nowotwory na wczesnym etapie. Aby wyniki były miarodajne, konieczne jest odpowiednie przygotowanie. Dowiedz się, jak przygotować się do kolonoskopii i ile trwa oczyszczanie jelit.

Z tego artykułu dowiesz się, że:
>> Kolonoskopia to badanie endoskopowe pozwalające obejrzeć wnętrze jelita grubego. Może być diagnostyczna lub terapeutyczna.
>> Wskazaniami do kolonoskopii są m.in. podejrzenie choroby zapalnej jelit, podejrzenie raka jelita grubego czy biegunka o nieustalonej przyczynie.
>> Odpowiednie przygotowanie do kolonoskopii ma wpływ na możliwość przeprowadzenia badania i wiarygodność wyników.
>> Przygotowanie do kolonoskopii obejmuje stosowanie odpowiedniej diety oraz przyjmowanie preparatów przeczyszczających.

Spis treści:

  1. Na czym polega kolonoskopia?
  2. Dlaczego odpowiednie przygotowanie do kolonoskopii jest tak ważne?
  3. Jak przygotować się do kolonoskopii krok po kroku?
  4. Co jeść przed kolonoskopią?
  5. Jakie badania wykonać przed kolonoskopią?
  6. Zalecenia po kolonoskopii
  7. Przygotowanie do kolonoskopii: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Na czym polega kolonoskopia?

Kolonoskopia jest endoskopowym badaniem jelita grubego. Polega na wprowadzeniu przez odbyt giętkiego wziernika, tzw. kolonoskopu, do ​odbytnicy, następnie celem jest dojście do ​zastawki​ krętniczo-kątniczej​​. Dzięki niej możliwa jest dokładna ocena błony śluzowej jelita grubego. Podczas kolonoskopii lekarz może pobrać wycinki do oceny histopatologicznej, a także wykonać drobne zabiegi – m.in. zahamować krwawienie, usunąć polipy, usunąć ciało obce czy poszerzyć zwężenia. Cała procedura trwa zwykle od 20 do 40 minut i może być przeprowadzona w ​krótkotrwałej sedacji lub rzadziej w znieczuleniu ogólnym.​​

Pakiet zdrowe jelita banerek

Wskazania do kolonoskopii to:

  • krwawienie z przewodu pokarmowego,
  • podejrzenie choroby zapalnej jelit (np. wrzodziejącego zapalenia jelita grubego),
  • zmiana rytmu wypróżnień,
  • biegunka o nieustalonej przyczynie,
  • podejrzenie raka jelita grubego,
  • konieczność usunięcia polipów lub ciała obcego,
  • konieczność zatamowania krwawienia lub poszerzenia zwężeń,
  • wytypowanie zmian do usunięcia podczas zabiegu chirurgicznego.

Kolonoskopia jest również badaniem przesiewowym w kierunku wykrywania raka jelita grubego, ponieważ pozwala na wykrycie zmian we wczesnym stadium.

Dlaczego odpowiednie przygotowanie do kolonoskopii jest tak ważne?

Prawidłowe przygotowanie do kolonoskopii ma istotne znaczenie dla powodzenia całego badania. Głównym celem tego procesu jest całkowite oczyszczenie jelita grubego z treści pokarmowych i resztek kałowych. Jelito pozbawione zalegających mas stanowi czyste pole do obserwacji dla lekarza przeprowadzającego badanie. Ponadto ułatwia manewrowanie endoskopem i często skraca czas trwania badania.

Badanie kalprotektyny w kale (ilościowo) banerek

Niedokładne przygotowanie, czyli pozostawienie resztek pokarmowych lub stolca, może znacząco utrudnić ocenę błony śluzowej (wzrasta ryzyko przeoczenia istotnych patologii – np. drobnych polipów czy zmian zapalnych), uniemożliwić przeprowadzenie badania, zwiększyć ryzyko powikłań. W takich przypadkach najczęściej istnieje konieczność powtórzenia kolonoskopii w innym terminie.

Jak przygotować się do kolonoskopii krok po kroku?

Przygotowanie do kolonoskopii rozpoczyna się zwykle kilka dni przed wyznaczonym terminem badania. Obejmuje ono:

3 dni przed badaniemWprowadzenie diety ubogoresztkowej, ograniczającej produkty bogate w błonnik (np. pełnoziarniste pieczywo, warzywa surowe, nasiona, orzechy)   Przyjmowanie dużej ilości płynów   Konsultacja z lekarzem w celu ustalenia, czy należy czasowo odstawić niektóre leki
1 dzień przed badaniemSpożycie ostatniego posiłku w godzinach popołudniowych, a następnie zachowanie postu (dopuszczalne jest picie niegazowanej wody i klarownych płynów).   Rozpoczęcie oczyszczania jelit specjalistycznym preparatem (pierwsza dawka)  
W dniu badaniaPozostanie na czczo (dopuszczalne jest picie wody niegazowanej i klarownych płynów – maksymalnie do 2 godzin przed badaniem lub 4 godzin, jeżeli zostanie zastosowane znieczulenie)   Przyjęcie drugiej dawki leku oczyszczającego jelita   Przyjęcie leków istotnych dla zdrowia (w godzinach porannych)   Niewskazane jest żucie gumy i palenie papierosów

Oczyszczanie jelit przed kolonoskopią przebiega przy użyciu preparatu przeczyszczającego, na który receptę wydaje lekarz. Należy przygotować go zgodnie z instrukcją dołączoną do opakowania. Przyjmuje się go w podzielonych dawkach:

  • pierwszą w godzinach popołudniowych dnia poprzedzającego badanie,
  • drugą w godzinach porannych w dniu badania.

Jeżeli kolonoskopia przewidziana jest na godziny popołudniowe, wówczas obie dawki preparatu przeczyszczającego należy przyjąć w dniu badania.

Oczyszczanie jelit skutkuje licznymi wypróżnieniami. Sygnałem świadczącym o powodzeniu procesu jest ostatnie wypróżnienie niemal samą wodą.

Co jeść przed kolonoskopią?

Dieta przed kolonoskopią odgrywa bardzo ważną rolę w procesie efektywnego oczyszczania jelita. Jej celem jest minimalizacja ilości resztek pokarmowych oraz błonnika, które mogłyby zalegać w jelitach. Wprowadzenie zmian w jadłospisie konieczne jest już na 3 dni przed planowanym badaniem. W tym czasie obowiązuje tzw. dieta ubogoresztkowa.

Więcej wskazówek dotyczących tego, co można jeść przed kolonoskopią, a jakich produktów unikać, można przeczytać w artykule: Dieta przed kolonoskopią – jadłospis krok po kroku

Jakie badania wykonać przed kolonoskopią?

Z reguły przed kolonoskopią nie wykonuje się dodatkowych testów. Jednak w szczególnych przypadkach lekarz może zalecić wykonanie badań laboratoryjnych, np. morfologii krwi, poziomu elektrolitów oraz wskaźników krzepnięcia (INR, APTT).

Zalecenia po kolonoskopii

Po kolonoskopii można odczuwać lekkie wzdęcia lub dyskomfort w jamie brzusznej. Objawy te wynikają z wprowadzenia powietrza do jelita podczas badania i zwykle ustępują samoistnie po kilku godzinach. W razie wystąpienia silnego bólu, gorączki,  krwawienia z odbytu lub smolistych stolców, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Jeżeli kolonoskopia była wykonywana w znieczuleniu, wskazane jest pozostanie pod opieką innej osoby przez resztę dnia. Należy zrezygnować z prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn przez 24 godziny.

Jeżeli podczas kolonoskopii usunięto polipy, przez około 4 godziny nie należy brać gorących kąpieli oraz trzeba unikać wysiłku fizycznego. Wskazana jest dieta lekkostrawna. Przez kolejne 48 godzin zabronione jest picie alkoholu.

Po kolonoskopii można stopniowo wrócić do normalnej diety, zaczynając od lekkostrawnych posiłków. Wskazane jest picie dużej ilości płynów. Należy unikać potraw ciężkostrawnych, tłustych i pikantnych.

Przygotowanie do kolonoskopii: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące tego, jak przygotować się do kolonoskopii.

Kiedy ostatni posiłek przed kolonoskopią?

Ostatni posiłek można zjeść najpóźniej dzień przed badaniem, w godzinach popołudniowych. Powinien być lekki i zgodny z założeniami diety ubogoresztkowej. Po tym czasie dozwolone jest wyłącznie picie niegazowanej wody i klarownych płynów.

Czego nie można robić przed kolonoskopią?

Bezpośrednio przed kolonoskopią nie należy jeść, pić, żuć gumy i palić papierosów.

Co należy zabrać ze sobą na kolonoskopię?

Na kolonoskopię należy zabrać ze sobą dowód osobisty, skierowanie, wyniki wcześniejszych badań oraz listę przyjmowanych leków. Wskazane jest założenie luźnego, wygodnego ubrania, które nie uciska brzucha. Jeżeli badanie jest przeprowadzane w znieczuleniu, konieczna jest obecność osoby towarzyszącej, która pomoże wrócić do domu.

Dlaczego nie wolno myć zębów przed kolonoskopią?

Nie ma przeciwwskazań do mycia zębów przed kolonoskopią.

Czego nie robić w dniu kolonoskopii?

W dniu kolonoskopii nie należy spożywać pokarmów, palić papierosów, pić alkoholu.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/51056,kolonoskopia-wskazania-przebieg-i-mozliwe-powiklania-jak-przygotowac-sie-do-badania (dostęp 12.11.2025)
  2. https://www.mp.pl/chirurgia/wytyczne-przegladowe/228562,przygotowanie-jelita-grubego-do-kolonoskopii-omowienie-wytycznych-european-society-of-gastrointestinal-endoscopy-2019 (dostęp 12.11.2025)
  3. https://www.mp.pl/medycynarodzinna/praktyka-kliniczna/161233,kolonoskopia-kwalifikacja-i-przygotowanie,1 (dostęp 12.11.2025)
  4. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/dieta-przed-kolonoskopia-jadlospis-krok-po-kroku/ (dostęp 12.11.2025)

Szczepienia na grypę – czym jest szczepionka i jak działa, kiedy i kto powinien się zaszczepić

Angelika Janowicz
-
0
Szczepienia na grypę – czym jest szczepionka i jak działa, kiedy i kto powinien się zaszczepić

Przebieg grypy bywa nieprzewidywalny, a powikłania pogrypowe stanowią realne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia – szczególnie w grupach podwyższonego ryzyka. Najskuteczniejszą formą ochrony przed zachorowaniem są szczepienia ochronne. Dowiedz się, kiedy i kto powinien zaszczepić się przeciwko grypie.

Z tego artykułu dowiesz się, że:

  • Szczepienie zmniejsza ryzyko zachorowania oraz ciężkiego przebiegu grypy i jej powikłań. Przynosi korzyści nie tylko jednostce, ale pozwala również budować odporność populacyjną.
  • Szczepionka na grypę może być podana od 6. miesiąca życia. Szczepienie jest szczególnie zalecane osobom z grup ryzyka, seniorom, dzieciom i kobietom w ciąży.
  • Przed szczepieniem należy upewnić się, że nie występują przeciwwskazania zdrowotne.
  • W Polsce niektóre grupy mogą skorzystać z bezpłatnych szczepień na grypę.
  • Na grypę należy szczepić się co roku.

Spis treści:

  1. Czym jest szczepionka przeciw grypie i jak działa?
  2. Kiedy zaszczepić się przeciw grypie?
  3. Kto powinien się zaszczepić przeciw grypie?
  4. Bezpłatne szczepienia na grypę – kto może z nich skorzystać?
  5. Jak przygotować się do szczepienia na grypę?
  6. Skutki uboczne i przeciwwskazania do szczepienia na grypę
  7. Czy warto szczepić się na grypę?

Czym jest szczepionka przeciw grypie i jak działa?

Szczepionka przeciw grypie to preparat biologiczny, którego zadaniem jest pobudzenie układu odpornościowego do wytworzenia ochronnych przeciwciał przeciwko wirusom grypy. Celem szczepień jest zapobieganie zachorowaniu lub złagodzenie przebiegu choroby i zmniejszenie ryzyka powikłań, jeżeli rozwinie się zakażenie.

Szczepionka na grypę może być:

  • inaktywowana (nieżywe wirusy) – podawana we wstrzyknięciu domięśniowym lub podskórnym,
  • atenuowana (żywa) – podawana donosowo.
W sezonie 2025/2026 w Polsce dostępne są wyłącznie inaktywowane szczepionki na grypę.

Szczepionki inaktywowane zawierają rozszczepione wirusy grypy lub powierzchniowe białka wirusa grypy. Natomiast preparaty żywe mają w składzie reasortanty – odmiany wirusa grypy, które powstają w wyniku wymiany segmentów genetycznych.

Badanie wirusy grypa (typ A i B) i RSV - badanie genetyczne (RT-PCR) banerek

Szczepionka przeciw grypie podlega corocznej aktualizacji. Jest to konieczne ze względu na dużą zdolność wirusa grypy do mutacji. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) monitoruje cały rok krążące szczepy wirusa na całym świecie i na tej podstawie rekomenduje skład szczepionki na nadchodzący sezon epidemiczny.

Na sezon 2025/2026 rekomendowane jest, aby szczepionki zawierały następujące szczepy wirusa grypy: A/Victoria/4897/2022 (H1N1)pdm09-like virus;A/Croatia/10136RV/2023 (H3N2)-like virus;B/Austria/1359417/2021 (B/Victoria lineage)-like virus.

>> Zobacz także: Szczepienia osób dorosłych – które są zalecane i dlaczego?

Kiedy zaszczepić się przeciw grypie?

Optymalny czas na szczepienie przeciwko grypie jest bezpośrednio związany z dynamiką sezonu epidemicznego w Polsce. Aktywność wirusa grypy zaczyna zwykle rosnąć wczesną jesienią i osiąga szczyt między styczniem a marcem, a niekiedy utrzymuje się nawet do kwietnia. Ponieważ organizm potrzebuje około dwóch do trzech tygodni, aby wytworzyć pełną ochronę poszczepienną, idealnym momentem na przyjęcie szczepionki jest okres od września do listopada.

Warto jednak pamiętać, że zaszczepić można się przez cały sezon grypowy. Lepiej przyjąć szczepionkę później, niż w ogóle.

Szczepienie na grypę należy powtarzać co roku, ponieważ szczepy wirusa zmieniają się z sezonu na sezon.

>> Zobacz także: Sezon grypowy – jak się do niego przygotować?

Kto powinien się zaszczepić przeciw grypie?

Szczepienie przeciw grypie rekomendowane jest dla każdej osoby powyżej 6. miesiąca życia, która nie ma medycznych przeciwwskazań. Przyjęcie preparatu jest szczególnie zalecane w następujących grupach ryzyka:

  • dzieci i dorośli przewlekle chorzy (np. na astmę oskrzelową, cukrzycę, chorobę wieńcową),
  • dzieci i dorośli z obniżoną odpornością,
  • dzieci i dorośli po transplantacji narządów,
  • dzieci z wadami wrodzonymi,
  • seniorzy,
  • kobiety w ciąży i planujące ciążę,
  • osoby mające kontakt z dziećmi i seniorami,
  • osoby przebywające w ośrodkach opieki całodobowej,
  • personel medyczny i funkcjonariusze publiczni,
  • pracownicy handlu i transportu.

Szczepienia na grypę dla dzieci od 6. miesiąca życia do 2 lat powinny być przeprowadzone z użyciem szczepionki inaktywowanej. Takie samo zalecenie dotyczy ciężarnych. Natomiast seniorzy mogą otrzymać szczepionkę ze zwiększoną dawką antygenów.

>> Zobacz także: Kalendarz szczepień: szczepienia obowiązkowe i zalecane dla dzieci i młodzieży

Szczepienia na grypę mogą być podawane jednocześnie ze szczepieniem na COVID-19.

Bezpłatne szczepienia na grypę – kto może z nich skorzystać?

W Polsce szczepienia przeciw grypie są częściowo lub całkowicie refundowane dla określonych grup. Bezpłatnie mogą zaszczepić się:

  • dzieci od 6. miesiąca do 18. roku życia,
  • osoby po 65. roku życia,
  • kobiety w ciąży i połogu.

Osoby w wieku 18–64 lata mogą skorzystać z 50% refundacji. Aby otrzymać szczepionkę bezpłatnie lub z dopłatą konieczna jest recepta od lekarza lub farmaceuty.

Darmowe szczepienia na grypę dla seniorów wykonywane są preparatem zawierającym powierzchniowe białka wirusa grypy lub rozszczepione wirusy grypy. Jednak osoby po 60. roku życia mogą skorzystać również z 50% refundacji na szczepionkę ze zwiększoną zawartością antygenów.

Jak przygotować się do szczepienia na grypę?

Przed szczepieniem na grypę każda osoba powinna przejść kwalifikację lekarską w celu oceny stanu zdrowia i wykluczenia ewentualnych przeciwwskazań. Do punktu szczepień należy zgłosić się wypoczętym i nawodnionym. Konieczne jest posiadanie przy sobie dokumentu tożsamości. Po podaniu szczepionki zaleca się pozostanie przez kilkanaście minut w placówce medycznej w celu obserwacji.

Skutki uboczne i przeciwwskazania do szczepienia na grypę

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do szczepienia na grypę jest ciężka reakcja alergiczna lub anafilaktyczna po przyjęciu preparatu w przeszłości lub uczulenie na jego składniki. Wymagane jest odroczenie iniekcji przy umiarkowanym lub ciężkim zakażeniu górnych dróg oddechowych.

Dodatkowe przeciwwskazania dotyczą szczepionek żywych. Takie preparaty nie powinny być podawane:

  • kobietom w ciąży,
  • dzieciom poniżej 2. roku życia,
  • osobom leczonym salicylanami lub przyjmującym duże dawki glikokortykosteroidów,
  • osobom z niedoborami odporności.

Jak każdy lek, szczepionka przeciw grypie może powodować działania niepożądane, jednak w przeważającej większości przypadków mają one charakter łagodny i przejściowy. Do najczęstszych reakcji miejscowych należy ból, zaczerwienienie i niewielki obrzęk w miejscu wkłucia. Ogólnoustrojowe objawy mogą przypominać lekki stan grypopodobny i obejmują złe samopoczucie, ból głowy, mięśni lub stawów oraz stan podgorączkowy. Ciężkie powikłania po szczepieniu na grypę to reakcje alergiczne i anafilaktyczne, reakcje skórne, nerwobóle i parestezje, przejściowa małopłytkowość, gorączka i drgawki.

Czy warto szczepić się na grypę?

Szczepienie przeciw grypie to najskuteczniejszy sposób ochrony przed chorobą oraz jej powikłaniami. Grypa może prowadzić m.in. do zapalenia płuc, zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych czy zaostrzenia chorób przewlekłych. Jeżeli osoby zaszczepione zachorują, choroba zwykle przebiega łagodniej.

>> Zobacz także: Najczęstsze powikłania po grypie – jak im zapobiegać?

Warto również pamiętać, że szczepienie chroni nie tylko osobę zaszczepioną, ale także zmniejsza ryzyko rozprzestrzeniania wirusa w społeczeństwie. Dzięki temu chronione są osoby, które nie mogą się zaszczepić, np. niemowlęta przed 6. miesiącem życia lub osoby z przeciwwskazaniami zdrowotnymi.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

Bibliografia

  1. W stronę lepszej ochrony przed grypą osób starszych. Polskie rekomendacje dotyczące wysokodawkowej szczepionki przeciw grypie, Lekarz POZ 2/2024
  2. https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/grypa/?strona=5#o-szczepionce (dostęp 04.11.2025)
  3. https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/zaszczep-sie-na-grype (dostęp 04.11.2025)
  4. https://szczepienia.pzh.gov.pl/jaki-bedzie-sklad-szczepionek-przeciw-grypie-w-sezonie-2025-2026/ (dostęp 04.11.2025)
  5. Rekomendacje postępowania w grypie u dzieci – KOMPAS GRYPA 23/24. Aktualizacja na sezon 2023/2024, Pediatr Med Rodz 2023, 19(4), 273–283
  6. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, Polskiego Towarzystwa Wakcynologii oraz Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej dotyczące szczepień kobiet planujących ciążę, ciężarnych oraz karmiących, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2023
  7. Rekomendacje zespołu ekspertów dotyczące jednoczesnego stosowania szczepionek przeciw grypie i COVID-19, Lekarz POZ 4/2021
  8. https://szczepienia.pzh.gov.pl/faq/jak-sa-refundowane-szczepionki-przeciw-grypie-w-sezonie-2024-2025/ (dostęp 04.11.2025)
  9. https://www.mp.pl/pacjent/grypa/grypasezonowa/48105,szczepienie-przeciwko-grypie (dostęp 04.11.2025)

Choroby układu krążenia – które występują najczęściej? Objawy i diagnostyka

Angelika Janowicz
-
0
Choroby układu krążenia – które występują najczęściej? Objawy i diagnostyka

Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Polsce. Każdego roku w europejskim regionie Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z ich powodu umiera 4 miliony osób. To poważne wyzwanie zdrowotne, które dotyka osoby w każdym wieku – w tym coraz częściej ludzi młodych. Dowiedz się, jakie są choroby układu krążenia, ich przyczyny, objawy oraz w jaki sposób można im zapobiegać.

Z tego artykułu dowiesz się, że:

  • Najczęstsze choroby układu krążenia to nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, choroba niedokrwienna serca, niewydolność serca, migotanie przedsionków, wady zastawkowe serca, zaburzenia lipidowe i żylna choroba zakrzepowo-zatorowa.
  • Do ich rozwoju w dużej mierze przyczyniają się czynniki związane ze stylem życia – m.in. niska aktywność fizyczna, nieodpowiednia dieta bogata w cukry i tłuszcze, palenie papierosów, nadwaga i otyłość.
  • Wszelkie niepokojące objawy, takie jak ból w klatce piersiowej, duszność, kołatanie serca czy obrzęki kończyn dolnych, wymagają niezwłocznej konsultacji lekarskiej.
  • W diagnostyce chorób układu krążenia zastosowanie mają m.in. badania laboratoryjne z krwi, EKG (wysiłkowe i spoczynkowe), USG serca, holter ciśnieniowy (24-godzinne monitorowanie ciśnienia tętniczego, ABPM), badania obrazowe.

Spis treści:

  1. Co to są choroby układu krążenia?
  2. Jakie są przyczyny chorób układu krążenia?
  3. Najczęstsze choroby układu krążenia
  4. Objawy chorób układu krążenia – na co zwrócić uwagę?
  5. Diagnostyka chorób układu krążenia – jakie badania wykonać?
  6. Profilaktyka chorób układu krążenia

Co to są choroby układu krążenia?

Choroby układu krążenia to szeroka grupa schorzeń obejmujących:

  • serce,
  • tętnice,
  • żyły.

Choroby układu krążenia wynikają z nieprawidłowości w ich budowie lub zaburzeń funkcjonowania. Mogą być wrodzone lub nabyte. Prowadzą do pogorszenia przepływu krwi, niedotlenienia tkanek, a w konsekwencji do uszkodzenia narządów, takich jak mózg, nerki czy wątroba.

>> Zobacz także: Serce człowieka — budowa, położenie i funkcje w organizmie

W 2021 roku choroby krążenia odpowiadały za 34,8% zgonów w Polsce. To więcej niż wynosi średnia europejska.

Jakie są przyczyny chorób układu krążenia?

Przyczyny chorób układu krążenia są złożone i wieloczynnikowe. Czynniki ryzyka dzieli się na niemodyfikowalne i modyfikowalne. Do pierwszej grupy zaliczane są:

  • predyspozycje genetyczne (występowanie chorób układu krążenia w rodzinie),
  • płeć męska,
  • wiek (powyżej 45 lat dla mężczyzn i powyżej 55 lat dla kobiet).

Modyfikowalne czynniki ryzyka chorób układu krążenia to:

  • niska aktywność fizyczna i siedzący tryb życia,
  • nieodpowiednia dieta (bogata w cukry proste, tłuszcze nasycone i trans oraz nadmiar soli),
  • nikotynizm,
  • nadużywanie alkoholu,
  • przewlekły stres,
  • nadwaga i otyłość (zwłaszcza brzuszna),
  • podwyższone stężenie trójglicerydów i cholesterolu frakcji LDL,
  • podwyższone ciśnienie tętnicze,
  • niektóre choroby (m.in. cukrzyca, choroby nerek, choroby płuc).
W Polsce najczęstszymi czynnikami ryzyka chorób układu krążenia są hipercholesterolemia, brak aktywności fizycznej i podwyższone ciśnienie tętnicze.

Najczęstsze choroby układu krążenia

Do najczęstszych chorób układu krążenia zaliczane są:

Badanie lipidogram extra (6 badań) banerek

>> Zobacz także: Najczęstsze choroby serca – objawy i diagnostyka

Szacuje się, że w Polsce na nadciśnienie tętnicze choruje nawet 12 milionów osób. Nieleczone może prowadzić do poważnych powikłań – w tym zawału serca, udaru mózgu, niewydolności nerek, niewydolności serca.

Objawy chorób układu krążenia – na co zwrócić uwagę?

Objawy chorób układu krążenia mogą być różnorodne i zależą od rodzaju schorzenia oraz jego zaawansowania. Sygnały świadczące o nieprawidłowościach to m.in.:

  • ból w klatce piersiowej,
  • duszność w spoczynku lub podczas wysiłku,
  • uczucie kołatania serca,
  • osłabienie,
  • zmniejszenie tolerancji wysiłku,
  • omdlenia,
  • zawroty głowy,
  • obrzęki kończyn dolnych,
  • przewlekły kaszel,
  • zasinienie ust, opuszek palców lub płatków uszu,
  • szumy w uszach,
  • krwawienia z nosa,
  • zaburzenia snu,
  • problemy z koncentracją i pamięcią.
Pakiet sercowy (10 badań) banerek

Należy pamiętać, że objawy chorób układu krążenia mogą przez długi czas być nieobecne lub imitować dolegliwości z innych układów. Zdarza się, że pierwszym objawem jest zawał mięśnia sercowego lub nagłe zatrzymanie krążenia.

Objawy chorób układu krążenia nigdy nie powinny być bagatelizowane. Konieczne jest niezwłoczne skonsultowanie się z lekarzem pierwszego kontaktu lub kardiologiem. Gdy dolegliwości pojawiają się nagle i mają duże nasilenie lub dochodzi do utraty przytomności, należy wezwać pogotowie ratunkowe.

Diagnostyka chorób układu krążenia – jakie badania wykonać?

W pierwszej kolejności lekarz zbiera szczegółowy wywiad medyczny oraz przeprowadza badanie fizykalne, które obejmuje m.in. osłuchiwanie serca i pomiar ciśnienia tętniczego krwi. Następnie zleca dodatkowe badania. W diagnostyce chorób układu krążenia zastosowanie mają m.in.:

  • EKG spoczynkowe i wysiłkowe,
  • holter EKG,
  • holter ciśnieniowy,
  • USG serca,
  • RTG klatki piersiowej,
  • rezonans magnetyczny,
  • angio-TK lub koronarografia,
  • biopsja serca,
  • badania laboratoryjne z krwi.

Badania z krwi w diagnostyce chorób serca to m.in. morfologia krwi, OB, CRP, lipidogram, ocena stężenia elektrolitów, glukoza na czczo, kwas moczowy, badania enzymów sercowych (troponina i kinaza kreatynowa frakcji MB tj. CK-MB), peptyd natriuretyczny typu B, marker niewydolności serca (NT-proBNP), układ krzepnięcia, ocena funkcji nerek.

Morfologia banerek

>> Zobacz także: Peptyd natriuretyczny typu B – czym jest? Kiedy go oznaczać?

Profilaktyka chorób układu krążenia

Podstawą profilaktyki chorób układu krążenia jest zdrowy styl życia obejmujący regularną aktywność fizyczną, zbilansowaną dietę, utrzymywanie prawidłowej masy ciała i unikanie używek. Zalecane działania to:

  • powyżej 150 minut tygodniowo umiarkowanego (lub 75 minut intensywnego) aerobowego wysiłku fizycznego,
  • trening siłowy 2–3 razy w tygodniu,
  • dieta bogata w warzywa, owoce, ryby, oleje roślinne, strączki, nasiona i orzechy, niskotłuszczowy nabiał (zalecana dieta śródziemnomorska lub DASH),
  • ograniczenie spożycia czerwonego mięsa,
  • ograniczenie spożycia soli i zastąpienie jej ziołami,
  • ograniczenie spożycia cukrów prostych (słodyczy, napojów słodzonych),
  • nauczenie się technik radzenia sobie ze stresem,
  • przesypianie 7–8 godzin na dobę,
  • zaprzestanie palenia tytoniu i picia alkoholu,
  • utrzymanie prawidłowej masy ciała.

>> Zobacz także: Dieta DASH – co to jest i na czym polega? Przykładowe przepisy

Nie można zapomnieć o regularnych badaniach profilaktycznych (badania laboratoryjne i obrazowe, pomiary ciśnienia krwi i masy ciała), które pozwalają wykryć nieprawidłowości zanim jeszcze pojawią się objawy.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

  1. https://www.termedia.pl/poz/10-tys-osob-dziennie-umiera-w-Europie-z-powodu-chorob-ukladu-krazenia,56269.html (dostęp 05.11.2025)
  2. https://www.mp.pl/pacjent/choroby-ukladu-krazenia/choroby/286815,choroby-ukladu-krazenia (dostęp 05.11.2025)
  3. W kierunku poprawy zdrowia układu krążenia w Polsce. Wnioski ekspertów zaproszonych do dyskusji w ramach okrągłego stołu, styczeń 2025
  4. K. Berek, R. Bobiński, Miażdżyca — choroba wieloczynnikowa, Problemy Pielęgniarstwa 2009, 17(3), 257–262
  5. T. Tomasik, Prewencja chorób układu krążenia w podstawowej opiece zdrowotnej, Zdrowie Publiczne i Zarządzanie 2014, 12(4), 338–351
  6. Wytyczne postępowania w nadciśnieniu tętniczym w Polsce 2024 — stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego/Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego

Skoki ciśnienia – czym mogą być spowodowane? Objawy, przyczyny i postępowanie

Angelika Janowicz
-
0
Skoki ciśnienia – czym mogą być spowodowane? Objawy, przyczyny i postępowanie

Nagłe uczucie gorąca, pulsowanie w skroniach, zawroty głowy i niepokój – to tylko niektóre z dolegliwości, które mogą towarzyszyć nagłym zmianom ciśnienia tętniczego. Wahania pojawiają się zarówno u osób starszych, jak i młodych, a ich przyczyny bywają różne – od stresu, przez zaburzenia hormonalne, po choroby serca i układu krążenia. Chociaż pojedyncze epizody nie zawsze oznaczają poważny problem zdrowotny, nawracające skoki ciśnienia powinny być sygnałem do konsultacji z lekarzem. Dowiedz się, od czego skacze ciśnienie i jak je uregulować.

Z tego artykułu dowiesz się, że:
>> Skoki ciśnienia to nagłe zmiany wartości ciśnienia tętniczego, które w niektórych przypadkach mogą być niebezpieczne dla zdrowia.
>> Prawidłowe ciśnienie wynosi poniżej 120/70 mmHg.
>> Przyczyny skoków ciśnienia krwi to m.in. stres, zaburzenia lękowe, nieodpowiednie leczenie nadciśnienia tętniczego, choroby układu krążenia, choroby nerek.
>> Wahania ciśnienia wymagają konsultacji z lekarzem. Diagnostyka obejmuje m.in. wywiad lekarski, pomiary ciśnienia, holter RR oraz badania laboratoryjne z krwi.

Spis treści:

  1. Skoki ciśnienia: czym jest skaczące ciśnienie?
  2. Jakie skoki ciśnienia są niebezpieczne?
  3. Skoki ciśnienia: przyczyny
  4. Skoki ciśnienia w ciąży: czy jest się czym martwić?
  5. Skoki ciśnienia: jakie badania wykonać?
  6. Jak uregulować skaczące ciśnienie?
  7. Skoki ciśnienia: najczęstsze pytania (FAQ)

Skoki ciśnienia: czym jest skaczące ciśnienie?

Skoki ciśnienia to zjawisko, w którym wartości ciśnienia tętniczego krwi w krótkim czasie ulegają znacznym wahaniom. Może być to reakcja organizmu na różne czynniki – zarówno fizjologiczne, jak i związane z mechanizmami patologicznymi.

Szczególnie niebezpieczną sytuacją jest gwałtowny wzrost ciśnienia tętniczego, który przekracza 180/120 mmHg. Większość pacjentów, którzy wymagają hospitalizacji z tego powodu, ma już wcześniej rozpoznaną chorobę nadciśnieniową.

Należy pamiętać, że ciśnienie tętnicze krwi może fizjologicznie zmieniać swoją wartość – zarówno w ciągu całej doby, jak i krótkich okresów. W ciągu nocy może być niższe nawet o 10-20% niż za dnia.

>> Sprawdź: Ciśnienie tętnicze a starzenie. Jak obniżyć ciśnienie?

Pakiet profilaktyka ogólny (10 badań) banerek

Ile wynosi prawidłowe ciśnienie?

Optymalne ciśnienie tętnicze u osoby dorosłej wynosi poniżej 120/70 mmHg. Zgodnie z wytycznymi ESC (European Society of Cardiology) z 2024 roku wyróżnia się 3 kategorie wartości ciśnienia tętniczego:

 Pomiar gabinetowyPomiar domowy
Optymalne (niepodwyższone) ciśnienie tętnicze<120/70 mmHg<120/70 mmHg
Podwyższone ciśnienie tętnicze120/70–<140/90120/70–<135/85
Nadciśnienie tętnicze≥140/90≥135/85

Jakie skoki ciśnienia są niebezpieczne?

Każda nagła i znaczna zmiana ciśnienia tętniczego wymaga szczególnej uwagi. Szczególnie groźne są skoki do bardzo wysokich wartości, które przekraczają wartość 180/120 mmHg. Jest to tzw. przełom nadciśnieniowy. W jego przebiegu wyróżnia się:

  • stany pilne – bez objawów zagrażających powikłań,
  • stany nagłe – z zagrażającymi ostrymi powikłaniami narządowymi; bezpośrednie zagrożenie życia.
Warto wiedzieć:
Stanami nagłymi są m.in. udar mózgu, ostry zespół wieńcowy, obrzęk płuc, rzucawka.

Alarmujące objawy towarzyszące skokom ciśnienia to m.in. wymioty, drgawki, zaburzenia świadomości, ból w klatce piersiowej, nasilona duszność, silny ból głowy, zaburzenia widzenia.

Skoki ciśnienia: przyczyny

Przyczyny skoków ciśnienia krwi są różnorodne. Wahania mogą być wynikiem stresu i silnego wzburzenia emocjonalnego. Ostra reakcja stresowa powoduje aktywację współczulnego układu nerwowego oraz osi podwzgórze-przysadka-nadnercza. Organizm uwalnia duże ilości hormonów, takich jak adrenalina i noradrenalina, które powodują przyspieszenie akcji serca i obkurczenie naczyń krwionośnych. Przejściowy wzrost ciśnienia towarzyszy również wysiłkowi fizycznemu.

Inne możliwe przyczyny skoków ciśnienia to:

  • nagłe odstawienie lub nieregularne przyjmowanie leków hipotensyjnych przez pacjentów z nadciśnieniem,
  • choroby układu sercowo-naczyniowego (np. niewydolność serca, arytmia),
  • zaburzenia hormonalne (np. nadczynność tarczycy, zespół Cushinga),
  • choroby nerek (np. przewlekła choroba nerek),
  • zaburzenia lękowe,
  • spożycie substancji pobudzających lub psychoaktywnych,
  • silny ból,
  • zwężenie tętnic kręgowych i szyjnych.
Pamiętaj:
Skok ciśnienia tętniczego wyłącznie podczas pomiaru gabinetowego może być spowodowany tzw. efektem białego fartucha, który ma związek ze stresem.

Skoki ciśnienia od żołądka i układu pokarmowego

Istnieje hipoteza mówiąca o związku nadciśnienia tętniczego z zaburzeniami mikroflory bakteryjnej jelit. W badaniach przeprowadzonych na szczurach stwierdzono istotne zaburzenia jej różnorodności u osobników z wysokimi wartościami ciśnienia krwi. Rozwój nadciśnienia tętniczego jest też ściśle powiązany z nieodpowiednią dietą – szczególnie spożywaniem żywności wysokoprzetworzonej i nadmiarem soli.

Skoki ciśnienia od kręgosłupa

Problemy z odcinkiem szyjnym kręgosłupa – zwłaszcza ucisk nerwów lub zaburzenia krążenia w tętnicach kręgowych – mogą powodować napadowe skoki ciśnienia. Takie objawy często współistnieją z bólem karku, szumami w uszach i zawrotami głowy.

Nadczynność i niedoczynność tarczycy a skoki ciśnienia

Tarczyca, jako gruczoł wydzielania wewnętrznego, produkuje hormony regulujące pracę całego organizmu, w tym pracę serca i naczyń krwionośnych. Zarówno nadmiar, jak i niedobór tych hormonów może znacząco wpływać na wartości ciśnienia krwi. W nadczynności tarczycy obserwuje się charakterystyczny wzrost ciśnienia skurczowego z podwyższoną amplitudą skurczowo-rozkurczową (różnicą między wartością górną a dolną).

Z kolei niedoczynność tarczycy może powodować łagodne nadciśnienie rozkurczowe o niskiej amplitudzie skurczowo-rozkurczowej. Prowadzi również do obniżenia wydolności fizycznej i duszności wysiłkowej oraz sprzyja zastoinowej niewydolności serca i komorowym zaburzeniom rytmu.

>> Przeczytaj: Choroby tarczycy i ich diagnostyka

Pakiet tarczycowy (TSH, fT3, fT4) banerek

Skaczące ciśnienie przy nerwicy i innych zaburzeniach psychicznych

Nerwica lękowa może prowadzić do znacznych wahań ciśnienia tętniczego. W momentach nasilonego lęku dochodzi do nadmiernej aktywacji układu współczulnego, co skutkuje przejściowym wzrostem ciśnienia krwi i przyspieszeniem tętna. Z kolei długotrwały stres i utrzymujące się napięcie emocjonalne mogą sprzyjać rozwojowi nadciśnienia pierwotnego.

Skoki ciśnienia w ciąży: czy jest się czym martwić?

Nieprawidłowe wartości ciśnienia krwi w ciąży wymagają konsultacji z lekarzem. Nadciśnienie tętnicze może mieć poważne konsekwencje dla kobiety i jej dziecka. Szczególnie niebezpiecznym stanem jest stan przedrzucawkowy, który występuje u około 5% ciężarnych. Jego powikłania dla płodu to m.in. wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu, niedotlenienie wewnątrzmaciczne, zgon wewnątrzmaciczny a dla kobiety: niewydolność krążenia, niewydolność nerek czy zespół HELLP.

>> Zobacz także: Ciśnienie w ciąży – jakie jest prawidłowe? Czy nadciśnienie w ciąży jest groźne?

Skoki ciśnienia: jakie badania wykonać?

Diagnostyka skoków ciśnienia tętniczego ma na celu odnalezienie ich pierwotnej przyczyny. Podstawą jest dobrze zebrany wywiad lekarski oraz seria pomiarów ciśnienia krwi wykonanych w domu i gabinecie. Wskazane może być również 24-godzinne monitorowanie ciśnienia (holter ciśnieniowy), które pozwala ocenić zmiany w różnych porach dnia i nocy. Lekarz może zalecić ponadto badania laboratoryjne, takie jak morfologia, poziom elektrolitów, glukozy, hormonów tarczycy, lipidogram, a także EKG lub echo serca.

Pakiet elektrolity (4 badania) banerek

Jak uregulować skaczące ciśnienie?

Leczenie skoków ciśnienia zależy od przyczyny. Duże znaczenie ma modyfikacja stylu życia – ograniczenie soli, unikanie alkoholu, rzucenie palenia oraz regularna aktywność fizyczna. Wskazana jest dieta bogata w warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste i kwasy omega-3. Osoby zmagające się ze stresem powinny wprowadzić techniki relaksacyjne, takie jak joga, medytacja czy ćwiczenia oddechowe. W przypadku chorób współistniejących konieczne jest leczenie farmakologiczne, dostosowane przez lekarza indywidualnie do każdego przypadku.

Skoki ciśnienia: najczęstsze pytania (FAQ)

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące skoków ciśnienia tętniczego.

Jakie choroby powodują skoki ciśnienia?

Skoki ciśnienia mogą być objawem wielu schorzeń. Najczęściej wynikają z nadciśnienia tętniczego pierwotnego, zaburzeń hormonalnych, chorób serca i nerek. Mogą pojawiać się także przy nerwicy lękowej.

Z jakim ciśnieniem na SOR?

Na Szpitalny Oddział Ratunkowy należy zgłosić się w przypadku bardzo wysokiego ciśnienia, czyli wartości powyżej 180/120 mmHg. Objawy takie jak silny ból głowy, zaburzenia widzenia, duszność, ból w klatce piersiowej, zaburzenia świadomości wymagają wezwania pogotowia ratunkowego.

Co należy zrobić, gdy ciśnienie krwi skacze?

Należy przez kilka dni prowadzić dzienniczek pomiarów, notując wartości oraz okoliczności ich wystąpienia (np. stres, wysiłek fizyczny). Jeżeli wahania są częste lub towarzyszą im dodatkowe objawy, konieczna jest konsultacja lekarska.

Jak zbić ciśnienie w 5 minut?

Nie ma metody pozwalającej na znaczne i trwałe obniżenie ciśnienia w kilka minut. Przy skoku ciśnienia należy się uspokoić, odpocząć i wykonać kilka głębokich wdechów. Jeżeli pacjent stosuje leki przeciwnadciśnieniowe przepisane przez lekarza, powinien przyjąć dawkę zgodnie z zaleceniami. W sytuacji, gdy ciśnienie jest bardzo wysokie i towarzyszą mu dodatkowe objawy, należy skonsultować się z lekarzem lub wezwać pogotowie ratunkowe.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

  1. A. Olszanecka, Skok ciśnienia tętniczego – przyczyny, diagnostyka i leczenie, Stany Nagłe po Dyplomie 2021
  2. E. Zimmer-Satora i in., Poranny wzrost ciśnienia tętniczego — znaczenie kliniczne, przegląd definicji, Arterial Hypertension 2004
  3. Wytyczne postępowania w nadciśnieniu tętniczym w Polsce 2024 — stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego/Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego
  4. Wytyczne ESC 2024 dotyczące postępowania w podwyższonym ciśnieniu tętniczym i nadciśnieniu tętniczym
  5. https://podyplomie.pl/kardiologia/10085,przelom-nadcisnieniowy (dostęp 10.11.2025)
  6. https://podyplomie.pl/medical-tribune/18703,kardiologia-nadcisnienie-tetnicze-a-flora-jelitowa (dostęp 10.11.2025)
  7. https://podyplomie.pl/kardiologia/18945,wplyw-zaburzen-czynnosci-tarczycy-na-choroby-serca (dostęp 10.11.2025)

Enterococcus faecalis – jakie są drogi i objawy zakażenia? Diagnostyka i leczenie

Katarzyna Banaszczyk
-
0
Enterococcus faecalis – jakie są drogi i objawy zakażenia? Diagnostyka i leczenie

Zakażenia wywołane przez Enterococcus faecalis mogą dotyczyć wielu układów organizmu człowieka, w tym układu moczowego, sercowo-naczyniowego, a także nerwowego. Bakteria ta może być elementem flory kolonizującej pewne obszary organizmu, ale może być również przyczyną poważnych zakażeń.

Z tego artykułu dowiesz się:
>> czym charakteryzuje się gatunek bakterii Enterococcus faecalis?
>> jakie choroby może powodować Enterococcus faecalis?
>> na czym polega diagnostyka zakażeń wywołanych przez enterokoki?
>> na czym polega leczenie infekcji wywołanych przez Enterococcus faecalis?

Spis treści:

  1. Enterococcus faecalis – co to za bakteria?
  2. Jak można zarazić się Enterococcus faecalis?
  3. Jakie choroby wywołuje Enterococcus faecalis?
  4. Zakażenie Enterococcus faecalis: objawy
  5. Enterococcus faecalis: diagnostyka zakażenia enterokokami
  6. Zakażenie Enterococcus faecalis: czy można je wyleczyć?
  7. Czy można zapobiec zakażeniu Enterococcus faecalis?
  8. Enterococcus faecalis: podsumowanie najważniejszych informacji

Enterococcus faecalis – co to za bakteria?

Enterococcus faecalis to Gram-dodatnia bakteria, nazywana również paciorkowcem kałowym, należąca do rodzaju Enterococcus. Bakterie te są względnie beztlenowe i występują w dolnym odcinku przewodu pokarmowego człowieka, ale również w obrębie jamy ustnej i okolicy moczowo-płciowej. Są zdolne do wywoływania zakażeń, przede wszystkim w obrębie układu moczowego, wsierdzia, ale i układu nerwowego. Czynniki, które ułatwiają tym bakteriom kolonizację, jak i wywoływanie infekcji, to przede wszystkim:

  • obecność białka powierzchniowego Esp – ten element usprawnia przyleganie bakterii do nabłonka,
  • enzym hialuronidaza – enzym ten jest zdolny do rozkładania mukopolisacharydów, co ułatwia rozprzestrzenianie się bakterii,
  • enzym żelatynaza – jest to związek rozkładający białko kolagen i lamininy, ułatwiając tym samym ekspansję bakterii.

>> Zobacz: Kolagen – czym jest, jakie pełni funkcje w organizmie, kolagenozy

Jak można zarazić się Enterococcus faecalis?

Bakteria opisywana w tym artykule jest typowo drobnoustrojem wywołującym zakażenia w środowiskach szpitalnych, co jest związane również z opornością na antybiotyki. Do przenoszenia zakażenia może dojść między innymi poprzez:

  • używany sprzęt medyczny (na przykład cewniki),
  • ręce personelu,
  • przedostanie się własnej flory jelitowej do innego obszaru, gdzie Enterococcus faecalis w prawidłowych warunkach nie występuje,
  • wykonywany zabieg operacyjny.

Czynniki ryzyka sprzyjające wystąpieniu zakażenia spowodowanego przez Enterococcus faecalis to przede wszystkim:

  • osłabienie odporności – przyjmowanie leków immunosupresyjnych (na przykład glikokortykosteroidów, cyklosporyny, metotreksatu), zakażenie wirusem HIV,
  • choroby współistniejące, szczególnie niekontrolowane – w tym choroby układu sercowo-naczyniowego, cukrzyca, niewydolność nerek,
  • leczenie antybiotykami o szerokim spektrum,
  • długi czas hospitalizacji,
  • stan po przeszczepach narządów.
Pakiet zakażenie układu moczowego (2 badania) banerek

Jakie choroby wywołuje Enterococcus faecalis?

Za jakie schorzenia może odpowiadać paciorkowiec kałowy? Należy w tym miejscu wymienić przede wszystkim:

>> Sprawdź: Sepsa u dziecka – poważne zagrożenie dla malucha

Zakażenie Enterococcus faecalis: objawy

Symptomy kliniczne zależą przede wszystkim od postaci klinicznej zakażenia, za które odpowiada Enterococcus faecalis. Najczęstsze objawy zakażenia Enterococcus faecalis to w przypadku:

  • zapalenia wsierdzia – nawracające gorączki, osłabienie, duszność, pogorszenie wydolności organizmu, utrata apetytu i spadek masy ciała,
  • zakażenia układu moczowego – częstomocz, gorączka, pieczenie przy oddawaniu moczu, bóle w okolicy lędźwiowej, bóle w obrębie podbrzusza,
  • zakażenie ogólnoustrojowe, sepsa – gorączka, dreszcze, znaczne osłabienie, przyspieszenie akcji serca, spadek ciśnienia tętniczego,
  • zakażenie skóry – pojawienie się owrzodzeń, zaczerwienienia, wzmożonego ucieplenia, niekiedy pogorszenie samopoczucia, dreszcze, gorączka,
  • zakażenia ginekologiczne – upławy o nieprzyjemnym zapachu, ból w podbrzuszu, gorączka, plamienia międzymiesiączkowe, niekiedy nudności i wymioty,
  • ropnie wewnątrzbrzuszne – gorączka, ból brzucha, tkliwość i napięcie powłok brzusznych, nudności, wymioty,
  • zakażenie w obrębie kości i stawów – gorączka, dolegliwości bólowe, zaczerwienie skóry, tkliwość przy dotyku lub ucisku, ograniczenie ruchomości, problemy z poruszaniem się.

>> To może Cię zainteresować: Przewlekły ból brzucha u dzieci. Kiedy powinien nas niepokoić?

Enterococcus faecalis: diagnostyka zakażenia enterokokami

W pierwszym kroku konieczne jest przeprowadzenie wnikliwego wywiadu chorobowego i pełnego badania przedmiotowego. W przypadku podejrzenia zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych niezbędne jest przeprowadzenia badania neurologicznego.

Badania laboratoryjne, obrazowe i mikrobiologiczne wykorzystywane w diagnostyce zakażeń wywołanych przez enterokoki to przede wszystkim:

Zakażenie Enterococcus faecalis: czy można je wyleczyć?

Zakażenie wywołane przez Enterococcus faecalis wymaga włączenia celowanej antybiotykoterapii zgodnej z wynikiem antybiogramu. Sposób, droga podania antybiotyku i czas leczenia jest uzależniony od postaci klinicznej zakażenia enterokokami.

W przypadku infekcyjnego zapalenia wsierdzia wywołanego przez Enterococcus faecalis konieczna jest długotrwała antybiotykoterapia, a w przypadku zakażenia dotyczącego wszczepionej zastawki czas leczenia może wynosić nawet powyżej 6 tygodni. Infekcyjne zapalenie wsierdzia wymaga hospitalizacji, ponieważ jest to poważny stan kliniczny, który może wiązać się z wystąpieniem powikłań takich jak:

>> Przeczytaj: Najczęstsze choroby serca – objawy i diagnostyka

Czy można zapobiec zakażeniu Enterococcus faecalis?

Zasady zmniejszające ryzyko zakażenia wywołanego przez Enterococcus faecalis to między innymi:

  • stosowanie się do procedur dezynfekcji, jak i sterylizacji sprzętu medycznego,
  • regularne mycie rąk, zwłaszcza przez personel medyczny,
  • stosowanie antybiotykoterapii zgodnie ze wskazaniami medycznymi,
  • stosowanie cewnikowania tylko w odpowiednich wskazaniach,
  • odpowiednia pielęgnacja ran.

Enterococcus faecalis: podsumowanie najważniejszych informacji

  • Enterococcus faecalis to bakterie kolonizujące przewód pokarmowy, jamę ustną oraz okolicę moczowo-płciową, które mogą być przyczyną poważnych zakażeń.
  • Enterokoki mogą wywołać między innymi zapalenie wsierdzia, ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek, ale również zapalenie kości czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
  • Diagnostyka zakażeń wywołanych przez Enterococcus faecalis opiera się na wnikliwym wywiadzie chorobowym i badaniu przedmiotowym, ale przede wszystkim na badaniach mikrobiologicznych.
  • W leczeniu zakażeń wywołanych przez enterokoki stosuje się antybiotykoterapię, która powinna być dobrana na podstawie wyniku antybiogramu.

Bibliografia

  1. D. Adrych, Enterococcus faecalis jako przyczyna zapalenia wsierdzia i otrzewnej u pacjenta dializowanego otrzewnowo, Forum Nefrologiczne 2013, tom 6, nr 2, 112–115, 2013 Via Medica ISSN 1899–3338,
  2. J. Tatoń, A. Czech, Diagnostyka internistyczna, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2005,
  3. A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
  4. A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654-659.

Zaburzenia równowagi – możliwe przyczyny i diagnostyka

Kacper Staniszewski
-
0
Zaburzenia równowagi – możliwe przyczyny i diagnostyka

Utrzymanie równowagi jest jednym z najbardziej złożonych zadań organizmu. Wymaga precyzyjnej współpracy układu przedsionkowego, wzrokowego, proprioceptywnego i ośrodkowego układu nerwowego. Gdy choć jeden z tych elementów zawodzi, pojawia się uczucie chwiania się, niestabilności lub zawrotów głowy.

Zaburzenia równowagi nie są chorobą samą w sobie, lecz objawem, który może towarzyszyć innym schorzeniom. Problem ten dotyczy nie tylko osób starszych, ale także ludzi młodych, dzieci czy pacjentów po urazach. Szacuje się, że nawet co czwarty dorosły doświadcza w ciągu życia epizodów zaburzeń równowagi.

Z tego artykułu dowiesz się, że:
>> zaburzenia równowagi mogą wynikać z uszkodzeń błędnika, chorób neurologicznych, schorzeń kręgosłupa, stanów lękowych lub naturalnego procesu starzenia,
>> objawy bywają zróżnicowane od subtelnego uczucia kołysania po utratę stabilności i upadki,
>> diagnostyka wymaga dokładnego wywiadu, badań neurologicznych, otolaryngologicznych oraz testów oceniających chód i siłę mięśni, >> w leczeniu kluczowe znaczenie ma terapia przyczynowa od manewrów przedsionkowych po rehabilitację i wsparcie psychologiczne,
>> profilaktyka i trening równowagi pozwalają znacznie zmniejszyć ryzyko nawrotów i poprawić jakość życia pacjentów.

Spis treści:

  1. Zaburzenia równowagi: czym są?
  2. Zaburzenia równowagi: przyczyny dolegliwości
  3. Objawy towarzyszące zaburzeniom równowagi
  4. Zaburzenia równowagi podczas chodzenia i stania: diagnostyka źródła problemu
  5. Leczenie zaburzeń równowagi
  6. Czy można zapobiec rozwojowi zaburzeń równowagi podczas stania i chodzenia?
  7. Najczęstsze pytania o zaburzenia równowagi (FAQ)

Zaburzenia równowagi: czym są?

Zaburzenia równowagi to szeroka grupa dolegliwości, w których pacjent odczuwa niestabilność. Może to być uczucie kołysania, chwiania się, „osunięcia” nogi przy zmianie pozycji, niestabilny chód, a także pełne zawroty głowy. W literaturze często używane są terminy takie jak „zawroty głowy i zaburzenia równowagi”.

Zakłócenie równowagi może wynikać z zaburzeń układu przedsionkowego (ucho wewnętrzne, nerw przedsionkowy), układu somatosensorycznego (nóg, kręgosłupa, propriocepcji), układu wzrokowego lub centralnych struktur mózgu, które integrują informacje o położeniu ciała w przestrzeni. Również czynniki psychogenne, związane ze stresem lub lękiem, mogą się przyczyniać do wrażenia utraty równowagi.

Morfologia banerek

Zaburzenia równowagi: przyczyny dolegliwości

Przyczyny zaburzeń równowagi są zróżnicowane. Można je podzielić na kilka grup:

  • Przedsionkowe – najczęściej wynikają z zaburzeń w uchu wewnętrznym, które odpowiada za rejestrowanie położenia ciała w przestrzeni. Typowym przykładem jest łagodny napadowy pozycyjny zawrót głowy (ŁPZG): krótkie, nagłe zawroty pojawiające się przy zmianie pozycji.
  • Neurologiczne – uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, szczególnie móżdżku, pnia mózgu lub nerwów obwodowych; prowadzi do zaburzenia koordynacji i utraty stabilności. Równowagę mogą upośledzać choroby takie jak: udar mózgu, stwardnienie rozsiane czy choroba Parkinsona.
  • Ortopedyczne i mięśniowe – zaburzenia wynikające z nieprawidłowości w układzie ruchu: zwyrodnień kręgosłupa, uszkodzeń stawów czy osłabienia mięśni posturalnych. Ograniczona propriocepcja, czyli czucie głębokie, powoduje, że organizm nieprawidłowo reaguje na zmiany pozycji.
  • Psychogenne – silny stres, lęk lub zaburzenia nerwicowe mogą powodować uczucie chwiania się i niestabilności mimo prawidłowych wyników badań. Dolegliwości te są skutkiem nadmiernej reaktywności układu nerwowego i wzmożonego napięcia mięśni.
  • Starzenie się organizmu – u osób starszych równowaga pogarsza się w wyniku osłabienia mięśni, gorszej pracy błędnika, pogorszenia wzroku oraz spowolnienia reakcji nerwowych. To najczęstsza przyczyna upadków i utraty samodzielności w wieku podeszłym.

>> Sprawdź: Zaburzenia i choroby błędnika: objawy, przyczyny i leczenie

Zaburzenia równowagi a nerwica

U osób z nerwicą lękową lub zaburzeniami panicznymi często pojawia się uczucie chwiania się, niepewności chodu lub „kołysania”, mimo że badania nie wykazują zmian organicznych. Objawy te są efektem nadmiernej reakcji stresowej organizmu, w tym wzmożonego napięcia mięśni, przyspieszonego oddechu i nadwrażliwości na bodźce. W rezultacie mózg błędnie interpretuje sygnały z narządu równowagi i z czucia głębokiego, co wywołuje wrażenie niestabilności.

U części pacjentów dochodzi do utrwalenia dolegliwości w postaci tzw. czynnościowego zaburzenia równowagi, w którym lęk i zaburzenia sensoryczne wzajemnie się nasilają.

Zaburzenia równowagi a kręgosłup

Kręgosłup, zwłaszcza jego odcinek szyjny i lędźwiowy, odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu prawidłowej postawy i stabilności ciała. Zmiany zwyrodnieniowe, ucisk korzeni nerwowych, ograniczenie ruchomości czy osłabienie mięśni posturalnych mogą zaburzać przepływ informacji proprioceptywnych, czyli czucia głębokiego, które pozwala organizmowi kontrolować pozycję w przestrzeni. W rezultacie pojawia się uczucie chwiania się, zawroty głowy przy zmianie pozycji lub trudności w chodzeniu po nierównym podłożu.

>> Zobacz: Nerw błędny – jak przebiega i za co odpowiada?

Objawy towarzyszące zaburzeniom równowagi

Typowe objawy to:

  • uczucie chwiania się lub niepewnego gruntu pod nogami,
  • trudności w utrzymaniu równowagi przy staniu (szczególnie na nierównej lub ruchomej powierzchni),
  • niestabilny chód, częstsze potykanie się lub upadki,
  • zawroty głowy lub wrażenie obrotu, czasem nudności, wymioty, dzwonienie w uszach,
  • dodatkowe objawy: osłabienie mięśni, zaburzenia widzenia, bóle szyi, a także uczucie lęku lub niepokoju.

Wskazane jest, by zwrócić uwagę na objawy, które nasilają się przy zmianie pozycji (np. wstawanie, skręcanie głowy), bo mogą sugerować określone mechanizmy i pochodzenie.

Pakiet elektrolity (4 badania) banerek

Zaburzenia równowagi u dzieci: jak się objawiają?

Zaburzenia równowagi mogą występować również u dzieci, choć często są błędnie uznawane za „niezdarność” lub etap rozwoju motorycznego. U młodszych pacjentów problem objawia się inaczej niż u dorosłych ponieważ dziecko nie potrafi dokładnie opisać swoich dolegliwości.

Najczęstsze objawy zaburzeń równowagi u dzieci:

  • chwiejny lub niepewny chód, szczególnie przy bieganiu lub zmianie kierunku,
  • częste potykanie się, upadki bez wyraźnej przyczyny,
  • trudności z utrzymaniem równowagi podczas zabaw ruchowych, jazdy na rowerze czy skakania na jednej nodze,
  • skargi na „kręcenie się w głowie” lub uczucie „pochylonego” otoczenia,
  • przekrzywianie głowy, niestabilna postawa lub „krzywe” ustawienie ciała,
  • problemy z koncentracją i szybkie męczenie się w trakcie zajęć ruchowych.

>> To może Cię zainteresować: Bóle głowy u dzieci – kiedy powinny niepokoić?

Zaburzenia równowagi podczas chodzenia i stania: diagnostyka źródła problemu

Rozpoznanie przyczyn zaburzeń równowagi wymaga podejścia wielospecjalistycznego, ponieważ objawy mogą wynikać z różnych układów. Pierwszym krokiem jest dokładny wywiad, a następnie badanie przedmiotowe, które obejmuje:

  • ocenę neurologiczną (odruchy, czucie, koordynację ruchową),
  • badanie laryngologiczne (ocena ucha wewnętrznego, próby równoważne),
  • ocenę ortopedyczną kręgosłupa, stawów i napięcia mięśniowego.

Ważnym elementem są testy funkcjonalne, które pozwalają sprawdzić sprawność ruchową i równowagę. Najczęściej wykorzystuje się:

  • test „Wstań i idź” – ocenia czas potrzebny do wstania z krzesła, przejścia kilku kroków i powrotu,
  • stanie na jednej nodze i test chodu tandemowego (po linii),
  • próba Romberga – proste badanie oceniające zdolność do utrzymania równowagi w pozycji stojącej

Jeśli objawy wskazują na przyczyny przedsionkowe, wykonuje się specjalistyczne badania błędnika, np. próby kaloryczne, badanie wideonystagmograficzne lub test Dix-Hallpike’a, który pomaga rozpoznać łagodny napadowy zawrót głowy.

W przypadku podejrzenia zmian ośrodkowych lub ucisku nerwów pomocny może być rezonans magnetyczny głowy lub kręgosłupa.

U osób starszych i pacjentów z chorobami układu krążenia wskazane jest także badanie kardiologiczne i metaboliczne, ponieważ zaburzenia ciśnienia, rytmu serca lub poziomu glukozy mogą nasilać objawy niestabilności.

Badanie glukozy banerek

Leczenie zaburzeń równowagi

Leczenie zawsze powinno być dostosowane do przyczyny zaburzeń. W zależności od mechanizmu, stosuje się różne metody terapeutyczne:

  • Zaburzenia przedsionkowe: wykonywane są tzw. manewry repozycyjne, np. manewr Epleya, które przywracają prawidłowe położenie otolitów w uchu wewnętrznym i szybko łagodzą objawy.
  • Uszkodzenie błędnika lub zapalenie nerwu przedsionkowego: zalecana jest rehabilitacja przedsionkowa (ćwiczenia adaptacyjne i trening równowagi, które uczą mózg kompensować zaburzenia czucia położenia ciała).
  • Zaburzenia pochodzenia ortopedycznego lub kręgosłupowego: stosuje się fizjoterapię, korekcję wad postawy i wzmacnianie mięśni głębokich, a w niektórych przypadkach również leczenie chirurgiczne (np. odbarczenie nerwów).
  • Zaburzenia równowagi u dzieci: wskazana jest wczesna rehabilitacja ruchowa oraz terapia integracji sensorycznej, które poprawiają kontrolę postawy i koordynację. W razie potrzeby prowadzi się także diagnostykę i leczenie zaburzeń przedsionkowych.
  • Zaburzenia psychogenne: skuteczne jest połączenie psychoterapii poznawczo-behawioralnej, nauki technik relaksacyjnych i ćwiczeń przedsionkowych, co zmniejsza lęk i przywraca poczucie stabilności.
  • Zaburzenia równowagi u osób starszych: kluczowe znaczenie mają programy ćwiczeń równowagi i aktywności fizycznej, które poprawiają siłę mięśni, koordynację i zmniejszają ryzyko upadków.

>> Sprawdź: Zapalenie błędnika – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Czy można zapobiec rozwojowi zaburzeń równowagi podczas stania i chodzenia?

Profilaktyka zaburzeń równowagi opiera się przede wszystkim na utrzymaniu sprawności układu nerwowego, mięśniowego i przedsionkowego. Kluczowe znaczenie ma regularna aktywność fizyczna, szczególnie ćwiczenia równowagi, siły i koordynacji, które poprawiają stabilność postawy i reakcje obronne organizmu.

U osób starszych ważne są okresowe kontrole słuchu, wzroku i napięcia mięśniowego, a także wczesne leczenie dolegliwości bólowych kręgosłupa i wad postawy. U dzieci profilaktyka polega głównie na szybkim rozpoznawaniu infekcji ucha środkowego, zaburzeń przedsionkowych i wad postawy.

Istotna jest również edukacja pacjentów i opiekunów – odpowiednie oświetlenie, usunięcie przeszkód w domu i właściwe obuwie znacząco zmniejszają ryzyko upadków. Dzięki takim działaniom można nie tylko ograniczyć częstość zaburzeń równowagi, ale też poprawić bezpieczeństwo i komfort życia.

>> Przeczytaj: Jak przebiega proces starzenia się i jakie są jego pierwsze objawy?

Najczęstsze pytania o zaburzenia równowagi (FAQ)

Zaburzenia równowagi budzą wiele pytań, dlatego poniżej zebrano najczęściej poruszane kwestie wraz z krótkimi wyjaśnieniami.

O czym mogą świadczyć zaburzenia równowagi?

Zaburzenia równowagi mogą być wczesnym objawem schorzeń przedsionkowych (np. ŁPZG), neurologicznych (np. stwardnienie rozsiane, udar mózgu), ortopedycznych (np. choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa), jak i psychicznych (np. nerwica).

Jakie choroby zaczynają się od zaburzeń równowagi?

Zaburzenia równowagi mogą być jednym z pierwszych objawów wielu chorób. Najczęściej występują w przebiegu choroby Menière’a, neuropatii obwodowych, choroby Parkinsona czy udarów mózgu. U osób starszych mogą towarzyszyć osteoporozie i częstym upadkom, a u dzieci schorzeniom takim jak przedsionkowe zawroty głowy wieku dziecięcego.

Jakie badania na zaburzenia równowagi?

Podstawą diagnostyki są badania neurologiczne, laryngologiczne i przedsionkowe, takie jak test Dix-Hallpike’a, badanie wideonystagmograficzne (VNG) czy próby równoważne. W razie potrzeby wykonuje się rezonans magnetyczny głowy lub kręgosłupa oraz badania kardiologiczne i metaboliczne.

Do jakiego lekarza z zaburzeniami równowagi?

W pierwszej kolejności lekarz rodzinny, następnie neurolog lub otorynolaryngolog (laryngolog). W zależności od przyczyny także ortopeda, fizjoterapeuta, psycholog lub geriatra.

Zachowanie równowagi to efekt precyzyjnej współpracy wielu układów organizmu. Gdy któryś z nich zawiedzie, ciało szybko traci stabilność, a codzienne czynności stają się wyzwaniem. Zaburzenia równowagi mogą mieć różne przyczyny – począwszy od schorzeń błędnika, przez choroby neurologiczne i kręgosłupa, skończywszy na czynnikach psychogennych czy naturalnych procesach starzenia. Kluczem do skutecznego leczenia jest dokładna diagnostyka i indywidualne podejście do pacjenta. Regularna aktywność fizyczna, ćwiczenia równowagi oraz dbałość o wzrok, słuch i postawę to najprostszy sposób, by zachować stabilność i pewność ruchu przez długie lata.

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/152911,zawroty-glowy-i-zaburzenia-rownowagi (dostęp: 12.11.2025).
  2. Laughton CA., Slavin M., Katdare K. et al. Aging, muscle activity, and balance control: physiologic changes associated with balance impairment. Gait Posture. 2003 Oct;18(2):101-8.
  3. O’Reilly RC., Morlet T., Nicholas BD., Josephson G., Horlbeck D., Lundy L., Mercado A. Prevalence of vestibular and balance disorders in children. Otol Neurotol. 2010 Dec;31(9):1441-4.
  4. Lin HW., Bhattacharyya N. Balance disorders in the elderly: epidemiology and functional impact. Laryngoscope. 2012 Aug;122(8):1858-61.

Galaktozemia – na czym polega i jakie są jej objawy? Diagnostyka i leczenie

Sara Aszkiełowicz
-
0
Galaktozemia – na czym polega i jakie są jej objawy? Diagnostyka i leczenie

Galaktozemia to rzadka, lecz poważna choroba metaboliczna, która wymaga szybkiej diagnozy i wprowadzenia odpowiedniego leczenia, głównie w postaci diety eliminacyjnej.

Z tego artykułu dowiesz się, że:
>> co to jest galaktozemia i w jaki sposób dochodzi do zaburzeń metabolizmu galaktozy,
>> jak dziedziczona jest choroba i które mutacje najczęściej za nią odpowiadają,
>> jakie objawy występują u noworodków, a jakie u starszych dzieci i dorosłych,
>> na czym polega dieta w galaktozemii i których produktów należy bezwzględnie unikać,
>> jak wygląda diagnostyka – od badań przesiewowych po testy enzymatyczne i genetyczne,
>> jakie są zasady leczenia oraz czy choroba może ustąpić,
>> czy dziecko z galaktozemią może być karmione piersią i jakie są najczęstsze wątpliwości rodziców.

Spis treści:

  1. Co to jest galaktozemia?
  2. Przyczyny i dziedziczenie galaktozemii
  3. Objawy galaktozemii
  4. Galaktozemia a dieta – czego nie można jeść?
  5. Diagnostyka galaktozemii – jakie badania wykonać?
  6. Leczenie galaktozemii
  7. Galaktozemia: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Co to jest galaktozemia?

Galaktozemia (w klasyfikacji ICD-10 oznaczona kodem E74.21) to wrodzone zaburzenie metabolizmu galaktozy – cukru obecnego przede wszystkim w laktozie, czyli cukrze mlecznym. Organizm zdrowej osoby rozkłada galaktozę dzięki działaniu określonych enzymów. U pacjentów z galaktozemią brakuje jednego z nich lub jego aktywność jest znacznie obniżona.

W efekcie galaktoza i jej toksyczne metabolity odkładają się w tkankach, prowadząc do uszkodzeń wątroby, nerek, ośrodkowego układu nerwowego i soczewki oka.

Przyczyny i dziedziczenie galaktozemii

Choroba ma podłoże genetyczne i dziedziczy się autosomalnie recesywnie. Oznacza to, że aby wystąpiły objawy, dziecko musi odziedziczyć wadliwy gen od obojga rodziców.
Najczęstszą postacią jest klasyczna galaktozemia wynikająca z niedoboru enzymu GALT (galaktozo-1-fosforan urydylotransferazy). Istnieją też rzadsze warianty, jak niedobór enzymu GALK lub GALE.

Jeśli w rodzinie wystąpiły przypadki galaktozemii, warto rozważyć poradnictwo genetyczne przed planowaniem ciąży.

>> To może Cię zainteresować: Nietolerancja laktozy – przyczyny, objawy i leczenie

Objawy galaktozemii

Objawy galaktozemii pojawiają się zwykle już po wprowadzeniu pokarmów zawierających laktozę. W przypadku noworodków dzieje się to najczęściej po rozpoczęciu karmienia piersią lub mlekiem modyfikowanym.

Objawy galaktozemii u noworodka

U najmłodszych dzieci symptomy mogą rozwinąć się szybko. Najczęstsze z nich to:

  • słaby przyrost masy ciała i trudności w karmieniu,
  • wymioty, biegunka, apatia,
  • żółtaczka przedłużona,
  • powiększenie wątroby,
  • skaza krwotoczna wynikająca z zaburzeń pracy wątroby.

Jeśli choroba nie zostanie wykryta i leczona, może prowadzić do ciężkich powikłań, takich jak sepsa czy niewydolność wątroby. Dlatego tak ważne są badania przesiewowe w pierwszych dobach życia.

>> Zobacz też: Przyczyny występowania żółtaczek noworodkowych

Objawy galaktozemii u starszych dzieci i dorosłych

U osób starszych, mimo ścisłej diety, mogą pojawiać się:

  • trudności w nauce, opóźnienie rozwoju mowy,
  • drżenia lub obniżone napięcie mięśniowe,
  • zaburzenia koordynacji,
  • zaburzenia widzenia, w tym zaćma.

Warto pamiętać, że objawy galaktozemii u dorosłych są konsekwencją wczesnych uszkodzeń, a nie spożywania galaktozy po latach.

Galaktozemia a dieta – czego nie można jeść?

Dieta jest podstawą leczenia. Polega na eliminacji galaktozy i laktozy z jadłospisu.
Zakazane produkty to przede wszystkim:

  • mleko i wszystkie produkty mleczne (również te „bez laktozy”, bo mogą zawierać śladowe ilości galaktozy),
  • sery, jogurty, twarogi, masło, śmietana,
  • odżywki mleczne i mieszanki dla niemowląt na bazie mleka.
  • W diecie należy uważać także na produkty przetworzone, do których dodaje się białka mleka – np. pieczywo, sosy, wyroby cukiernicze.

Podsumowując: jeśli chorujesz na galaktozemię, każdą etykietę produktu warto czytać bardzo dokładnie.

Diagnostyka galaktozemii – jakie badania wykonać?

W Polsce klasyczna galaktozemia jest objęta programem badań przesiewowych noworodków. Krew pobiera się z pięty między 48. a 72. godziną życia dziecka.
W przypadku nieprawidłowego wyniku wykonuje się:

  • oznaczenie aktywności enzymu GALT,
  • badanie stężenia galaktozo-1-fosforanu,
  • diagnostykę genetyczną potwierdzającą obecność mutacji.
Badanie genetyczne – galaktozemia (najczęstsze mutacje w genie GALT) banerek

Jeśli objawy są mniej typowe, diagnostyka może obejmować także panel metaboliczny oraz ocenę funkcji narządów.

Leczenie galaktozemii

Leczenie polega na wprowadzeniu diety eliminacyjnej na całe życie. U niemowląt stosuje się specjalne mieszanki bezlaktozowe, najczęściej na bazie soi.

Oprócz diety ważne jest monitorowanie parametrów biochemicznych oraz regularna ocena rozwoju psychoruchowego.

Obecnie nie istnieje terapia przyczynowa przywracająca działanie enzymu, ale trwają badania nad terapią genową.

>> Warto przeczytać: Dieta bez laktozy. Co jeść przy nietolerancji a czego unikać? Przykładowy jadłospis

Galaktozemia: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Czy galaktozemią jest uleczalna?

Nie – choroba trwa całe życie, ale odpowiednia dieta pozwala uniknąć powikłań.

Czego nie można jeść przy galaktozemii?

Przede wszystkim produktów mlecznych i żywności zawierającej białka mleka lub laktozę.

Czy dziecko z galaktozemią może być karmione piersią?

Niestety nie. Mleko kobiece zawiera laktozę, dlatego konieczne jest wprowadzenie specjalnych mieszanek.

Bibliografia

  1. Succoio M, et al. Galactosemia: Biochemistry, Molecular Genetics, Newborn Screening, and Treatment. Biomolecules. 2022
  2. Badiu Tișa I, et al. The Importance of Neonatal Screening for Galactosemia. Nutrients. 2022 
  3. Radomyska B. „Diagnostyka i opieka nad chorym z klasyczną galaktozemią / Barbara Radomyska ; Klinika Pediatrii. Instytut Matki i Dziecka, Warszawa.” Standardy Medyczne. Pediatria. 2013

Nowotwory szpiku kostnego – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Katarzyna Ciepłucha
-
0
Nowotwory szpiku kostnego – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie


Nowotwory szpiku kostnego to zróżnicowana grupa chorób, do których zaliczamy m.in. białaczki, szpiczaka plazmocytowego oraz zespoły mielodysplastyczne. Objawiają się one przede wszystkim zaburzeniami krwiotworzenia, ale mogą też powodować dolegliwości kostne czy ogólne osłabienie. W artykule wyjaśniamy, jakie są ich przyczyny, objawy, metody diagnostyki i leczenia. Potocznie używane określenie „rak szpiku kostnego” odnosi się właśnie do tych chorób, choć nie funkcjonuje w medycynie jako ścisła jednostka.

Z tego artykułu dowiesz się, że:
>> „Rak szpiku kostnego” to określenie potoczne; poprawnie mówimy o nowotworach krwi/szpiku (białaczki, zespoły mielodysplastyczne, szpiczak).
>> Objawy wynikają głównie z zaburzeń krwiotworzenia (niedokrwistość, skłonność do krwawień, infekcje) oraz – w szpiczaku – z uszkodzeń kości.
>> Rozpoznanie opiera się na morfologii z rozmazem i badaniu szpiku (biopsja aspiracyjna/trepanobiopsja) z badaniami specjalistycznymi.
>> Leczenie zależy od typu choroby i może obejmować chemioterapię, leki celowane, immunoterapię oraz przeszczepienie komórek krwiotwórczych u wybranych chorych. 

Spis treści:

  1. Czym są nowotwory szpiku kostnego?
  2. Przyczyny i czynniki ryzyka nowotworów szpiku kostnego
  3. Objawy nowotworów szpiku kostnego
  4. Diagnostyka nowotworów szpiku kostnego – jakie badania wykonać?
  5. Leczenie nowotworów szpiku kostnego
  6. Nowotwory szpiku kostnego: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Czym są nowotwory szpiku kostnego?

Nowotwory szpiku kostnego rozwijają się pierwotnie w szpiku, gdzie powstają i dojrzewają krwinki. Należą do nich białaczki, szpiczak plazmocytowy i zespoły mielodysplastyczne (MDS). Choroby te polegają na niekontrolowanym wzroście nieprawidłowych komórek, które stopniowo zastępują zdrowe komórki krwi, zaburzając prawidłowe krwiotworzenie. W efekcie dochodzi do niedoboru krwinek czerwonych, białych i/lub płytek, co przekłada się na objawy widoczne w badaniach (np. nieprawidłowa morfologia) i w codziennym funkcjonowaniu pacjenta. U części chorych, zwłaszcza w szpiczaku, mogą pojawiać się także dolegliwości kostne, a dynamika narastania dolegliwości bywa różna: od gwałtownej w białaczkach ostrych po bardziej stopniową w MDS czy niektórych postaciach szpiczaka.

Morfologia banerek

„Rak szpiku kostnego” a białaczka – czym się różnią?

W medycynie słowo „rak” odnosi się wyłącznie do nowotworów złośliwych wywodzących się z nabłonków – czyli tkanek wyściełających powierzchnię ciała oraz narządy wewnętrzne, takie jak płuca, jelita czy pęcherz moczowy. Białaczka nie rozwija się z nabłonka, lecz z komórek układu krwiotwórczego w szpiku kostnym, dlatego należy do nowotworów hematologicznych, a nie do „raków”. Podobnie jest w przypadku zespołów mielodysplastycznych i szpiczaka plazmocytowego – to choroby krwi i szpiku, ale nie mają one histologicznego charakteru raka. Z tego powodu sformułowanie „rak szpiku kostnego” nie jest poprawne w nomenklaturze medycznej.

Przyczyny i czynniki ryzyka nowotworów szpiku kostnego

Przyczyny są złożone i różnią się między poszczególnymi jednostkami chorobowymi. Do znanych czynników ryzyka zaliczamy:

  • Czynniki środowiskowe: promieniowanie jonizujące, benzen, niektóre rozpuszczalniki organiczne, pestycydy oraz dym tytoniowy.
  • Przebyte leczenie onkologiczne: zwłaszcza chemioterapia i radioterapia.
  • Immunosupresja, czyli przewlekłe obniżenie odporności – np. w wyniku leczenia po przeszczepieniach narządów lub stosowania leków immunosupresyjnych w chorobach autoimmunologicznych. Ryzyko zwiększają również niektóre wirusy onkogenne, takie jak wirus Epsteina-Barr (EBV), wirus HTLV-1 czy wirus zapalenia wątroby typu C (HCV).
  • Wcześniejsze choroby układu krwiotwórczego – np. zespoły mielodysplastyczne (MDS) lub nowotwory mieloproliferacyjne (MPN), które mogą przechodzić w postaci złośliwe.
  • Czynniki demograficzne i genetyczne: starszy wiek, płeć męska oraz predyspozycje rodzinne (np. w szpiczaku mnogim).

Objawy nowotworów szpiku kostnego

Objawy bywają nieswoiste i zależą od tempa choroby:

  • Cytopenie: osłabienie, bladość i gorsza tolerancja wysiłku (niedokrwistość); łatwe siniaki/krwawienia (małopłytkowość); nawracające infekcje i gorączka/podgorączka (neutropenia).
  • Objawy ogólne: utrata masy ciała, nocne poty, stany podgorączkowe.
  • Powiększenie narządów: węzły chłonne, wątroba, śledziona.
  • Szpiczak: bóle pleców i kości, złamania patologiczne, hiperkalcemia (nudności, zaparcia, pragnienie), białkomocz i pogorszenie funkcji nerek, nawracające zakażenia.
Ważne!
Objawy, które powinny skłonić do wizyty u lekarza: długotrwałe osłabienie lub bladość skóry, nawracające infekcje lub gorączki, łatwe powstawanie siniaków lub krwawienia, bóle kości (szczególnie pleców), niezamierzona utrata masy ciała.

>> Więcej o rozpoznawaniu i leczeniu szpiczaka: Szpiczak mnogi (plazmocytowy) – objawy, przyczyny, leczenie i rokowania

Diagnostyka nowotworów szpiku kostnego – jakie badania wykonać?

Rozpoznanie nowotworów szpiku kostnego opiera się na analizie wyników krwi oraz badaniach szpiku. Proces diagnostyczny różni się w zależności od rodzaju choroby, ale zwykle obejmuje następujące etapy:

  • Morfologia krwi z rozmazem – podstawowe badanie wykrywające zaburzenia w liczbie i wyglądzie krwinek (np. anemia, małopłytkowość, obecność komórek blastycznych).
  • Biochemia krwi – ocena stężenia m.in. kreatyniny, wapnia, LDH, białka całkowitego i albumin (ważne przy podejrzeniu szpiczaka).
  • Biopsja aspiracyjna i trepanobiopsja szpiku – pozwalają ocenić obecność i charakter nieprawidłowych komórek, a także strukturę szpiku w badaniu cytologicznym i histopatologicznym.
  • Badania specjalistyczne – obejmują immunofenotypowanie (cytometria przepływowa), analizy cytogenetyczne (np. kariotyp, FISH) oraz badania molekularne (np. PCR, NGS), które pomagają ustalić typ nowotworu i jego rokowanie.
Badanie OB (odczyn Biernackiego) banerek

W przypadku podejrzenia szpiczaka plazmocytowego wykonuje się dodatkowo badania białek (elektroforeza, immunofiksacja), oznaczenie wolnych łańcuchów lekkich, analizę moczu na obecność białka Bence-Jonesa oraz obrazowanie kośćca w poszukiwaniu zmian osteolitycznych (RTG, TK, MR, PET-CT).

Badanie_proteinogram banerek

>> Szczegółowo o zespołach mielodysplastycznych (MDS) przeczytasz w artykule: Zespoły mielodysplastyczne – objawy, diagnostyka i leczenie

Leczenie nowotworów szpiku kostnego

Rodzaj leczenia zależy od typu nowotworu, jego zaawansowania oraz ogólnego stanu pacjenta. Współczesna medycyna oferuje szereg terapii, których celem jest zahamowanie rozrostu nieprawidłowych komórek i poprawa jakości życia chorego.

  • W białaczkach stosuje się zazwyczaj:
    • chemioterapię (w fazie indukcji i konsolidacji),
    • leki celowane lub immunoterapię (np. przeciwciała monoklonalne),
    • w niektórych przypadkach – przeszczepienie krwiotwórczych komórek macierzystych (allo-HSCT).
  • W zespołach mielodysplastycznych (MDS) leczenie zależy od grupy ryzyka:
    • w formach niskiego ryzyka – leczenie wspomagające (czynniki wzrostu, transfuzje),
    • w formach wysokiego ryzyka – leki hipometylujące,
    • u wybranych chorych – przeszczepienie szpiku.
  • W szpiczaku plazmocytowym terapia opiera się na:
    • schematach trójlekowych (lek immunomodulujący + inhibitor proteasomu + glikokortykosteroid),
    • przeszczepie autologicznym (auto-HSCT) u pacjentów w dobrym stanie ogólnym,
    • leczeniu powikłań: bólów kostnych, zakażeń, hiperkalcemii czy niewydolności nerek.

Niezależnie od rodzaju choroby, celem leczenia jest uzyskanie jak najdłuższej remisji i poprawa komfortu życia chorego.

>> Więcej o odmianach i leczeniu białaczek: Białaczka (leukemia) – objawy, rodzaje, diagnostyka i leczenie

Nowotwory szpiku kostnego: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Ile można żyć z „rakiem szpiku kostnego”?

To zależy od rodzaju choroby i odpowiedzi na leczenie. W ostrych białaczkach możliwe jest całkowite wyleczenie – szczególnie jeśli terapia zostanie wdrożona odpowiednio wcześnie i uda się przeprowadzić przeszczepienie. W szpiczaku plazmocytowym nie mówimy o wyleczeniu, ale dzięki nowoczesnym terapiom można osiągnąć wieloletnią remisję (czyli okres, w którym objawy choroby całkowicie ustępują lub znacząco się zmniejszają) i zachować dobrą jakość życia. Przewlekłe nowotwory krwi – takie jak przewlekła białaczka szpikowa – są obecnie dobrze kontrolowane i wielu pacjentów żyje z chorobą przez wiele lat.

Czy „rak szpiku kostnego” to jest białaczka?

To określenie potoczne. Białaczki, zespoły mielodysplastyczne oraz szpiczak plazmocytowy należą do nowotworów hematologicznych, ale nie są „rakami” w sensie histologicznym, ponieważ nie wywodzą się z nabłonka (czyli tkanek wyściełających narządy wewnętrzne i powierzchnię ciała).

Co boli przy „raku szpiku kostnego” (chorobach szpiku)?

Najczęściej kości – w przebiegu szpiczaka (zmiany osteolityczne, złamania). W białaczkach dominują objawy cytopenii; ból kostny może się pojawiać, ale zwykle nie jest wiodący.

Czy nowotwór szpiku kostnego jest uleczalny?

Część tak (np. wybrane ostre białaczki przy skutecznym leczeniu i przeszczepieniu). Inne, jak szpiczak, to choroby przewlekłe, coraz lepiej kontrolowane – możliwe są wieloletnie remisje (czyli okresy, w których objawy choroby całkowicie ustępują lub znacząco się zmniejszają).

>> Zobacz również: Białaczka limfoblastyczna – przyczyny, objawy, diagnostyka

Bibliografia

  1. DKMS – Białaczka: kompendium wiedzy. Konsultant merytoryczny: lek. Tigran Torosian. (dostęp: 13.11.2025)
  2. DKMS – Zespoły mielodysplastyczne (MDS). Konsultant merytoryczny: lek. Tigran Torosian. (dostęp: 13.11.2025)
  3. DKMS – Szpiczak: objawy, leczenie, rokowanie. Konsultant merytoryczny: lek. Tigran Torosian. (dostęp: 13.11.2025)
  4. DKMS – Rak a nowotwór: jaka jest różnica? Konsultant merytoryczny: lek. Tigran Torosian. (dostęp: 13.11.2025)
  5. Giannopoulos K., Dmoszyńska A. Szpiczak plazmocytowy. Medycyna Praktyczna. (dostęp: 13.11.2025)
  6. Robak T., Ochrem B. Przewlekła białaczka limfocytowa. Medycyna Praktyczna. (dostęp: 13.11.2025)
  7. Dwilewicz-Trojaczek J. Zespoły mielodysplastyczne (MDS). Medycyna Praktyczna. (dostęp: 13.11.2025)

Hipoglikemia – objawy, przyczyny i leczenie niedocukrzenia

Sara Aszkiełowicz
-
0
Hipoglikemia – objawy, przyczyny i leczenie niedocukrzenia

Hipoglikemia, potocznie nazywana niedocukrzeniem, to stan obniżonego poziomu glukozy we krwi, który może prowadzić do groźnych powikłań lub być objawem poważnych zaburzeń.

Z tego artykułu dowiesz się, że:
>> co to jest hipoglikemia i kiedy stężenie glukozy jest niebezpiecznie niskie,
>> kto jest najbardziej narażony na niedocukrzenie i jakie wyróżniamy rodzaje hipoglikemii,
>> jakie objawy skórne, neurologiczne i ogólne mogą świadczyć o spadku cukru,
>> jakie przyczyny najczęściej prowadzą do niedocukrzenia, również u osób bez cukrzycy,
>> jak wygląda diagnostyka i jakie badania laboratoryjne warto wykonać,
>> jak leczyć hipoglikemię i jak zapobiegać jej nawrotom,
>> z czym może wiązać się hipoglikemia w ciąży oraz jakie są potencjalne powikłania,
>> jak rozpoznać hipoglikemię w nocy i kiedy konieczna jest pilna pomoc medyczna.

Spis treści:

  1. Czym jest hipoglikemia?
  2. Rodzaje hipoglikemii
  3. Hipoglikemia: objawy obniżenia glukozy we krwi
  4. Hipoglikemia: przyczyny spadku stężenia cukru we krwi
  5. Czy hipoglikemia jest niebezpieczna?
  6. Hipoglikemia w ciąży
  7. Hipoglikemia: diagnostyka
  8. Leczenie hipoglikemii
  9. Profilaktyka hipoglikemii
  10. Najczęstsze pytania o hipoglikemię: FAQ

Czym jest hipoglikemia?

Hipoglikemia to stan, w którym poziom glukozy we krwi spada poniżej 70 mg/dl (3,9 mmol/l). To dolna granica przyjęta w aktualnych rekomendacjach diabetologicznych. Niedocukrzenie powoduje, że organizm nie otrzymuje wystarczającej ilości energii, co prowadzi do szeregu objawów – od łagodnych po zagrażające życiu.

Pamiętaj:
Prawidłowe stężenie glukozy na czczo wynosi 70-99 mg/dl (3,9-5,5 mmol/l). Po 2 godzinach od posiłku wartości glikemii powinny wynosić poniżej 140 mg/dl (7,8 mmol/l).

To ułatwia odróżnienie normoglikemii od hipoglikemii oraz nieprawidłowej tolerancji glukozy.

Kto może chorować na hipoglikemię?

Najczęściej hipoglikemia dotyczy osób z cukrzycą, zwłaszcza leczonych insuliną lub pochodnymi sulfonylomocznika. Niedocukrzenie może jednak występować również u osób bez cukrzycy – np. po długich przerwach w jedzeniu, przy intensywnym wysiłku lub niektórych schorzeniach hormonalnych, takich jak niedoczynność kory nadnerczy lub ciężki niedobór hormonu wzrostu.

Badanie glukozy banerek

Rodzaje hipoglikemii

Poziom niedocukrzenia można podzielić na kilka typów. Najczęściej mówi się o hipoglikemii:

  • reaktywnej (poposiłkowej),
  • nocnej,
  • polekowej,
  • związanej z chorobami metabolicznymi.

Każdy z tych typów ma inne mechanizmy powstawania, ale objawy zwykle są podobne.

>> Zobacz: Senność po jedzeniu – jakie są jej przyczyny i kiedy powinna niepokoić?

Hipoglikemia: objawy obniżenia glukozy we krwi

Objawy pojawiają się zwykle szybko. Najczęstsze z nich to: osłabienie, drżenie rąk, uczucie głodu, kołatanie serca, zimne poty, niepokój. Jeśli nie zareagujesz w porę, dolegliwości mogą się nasilać.

Hipoglikemia: objawy neurologiczne

Niedobór glukozy szczególnie szybko wpływa na mózg. Mogą wystąpić:

  • trudności z koncentracją,
  • zaburzenia mowy,
  • dezorientacja,
  • niewyraźne widzenie,
  • drgawki.

W skrajnych przypadkach dochodzi do utraty przytomności, co wymaga natychmiastowej pomocy.

>> Przeczytaj: Omdlenia u dorosłych i dzieci – przyczyny, objawy, rodzaje. Jakie badania wykonać?

Hipoglikemia: objawy skórne

Do najczęstszych objawów skórnych należą: bladość, zimne poty oraz uczucie wilgotnej, „klejącej” skóry. To efekt aktywacji układu nerwowego w odpowiedzi na niski poziom glukozy. W przypadku hipoglikemii reaktywnej w przebiegu insulinooporności obserwowane mogą być cechy rogowacenia ciemnego na skórze szyi, pach, pachwin i zgięć stawowych.

Hipoglikemia: przyczyny spadku stężenia cukru we krwi

U osób z cukrzycą najczęstsze przyczyny to:

  • zbyt wysoka dawka insuliny,
  • pominięcie posiłku,
  • intensywny wysiłek fizyczny,
  • alkohol.

U osób bez cukrzycy niedocukrzenie może wynikać z chorób wątroby, nerek, przysadki, nadnerczy, a także guzów wydzielających insulinę (insulinoma).

Czy hipoglikemia jest niebezpieczna?

Tak. Nieleczona może prowadzić do trwałych uszkodzeń neurologicznych, a nawet stanowić zagrożenie życia. Powtarzające się epizody utrudniają codzienne funkcjonowanie i obniżają jakość życia.

Powikłania hipoglikemii

Do powikłań należą: utrata przytomności, drgawki, urazy w wyniku omdlenia oraz pogorszenie oceny sytuacji (np. podczas prowadzenia pojazdu). Częste niedocukrzenia mogą prowadzić też do tzw. nieświadomości hipoglikemii – organizm przestaje reagować objawami ostrzegawczymi.

>> Przeczytaj: Cukrzyca typu 2 (insulinoniezależna)- objawy, przyczyny, badania i leczenie

Hipoglikemia w ciąży

W ciąży niedocukrzenie występuje najczęściej u kobiet z cukrzycą ciążową leczoną insuliną. Objawy są takie same jak poza ciążą, ale wahania glukozy mogą być bardziej gwałtowne. Warto kontrolować poziom cukru częściej i nosić przy sobie szybkie źródło glukozy.

Hipoglikemia: diagnostyka

Diagnostyka opiera się na pomiarze glukozy glukometrem lub w laboratorium, niekiedy wykonaniu testu po doustnym obciążeniem glukozą z krzywą glukozową i insulinową. Ważne jest zbadanie pacjenta przez lekarza, zebranie dokładnego wywiadu – kiedy pojawiają się objawy, po jakich posiłkach i w jakich sytuacjach.

Pakiet krzywa cukrowa i insulinowa banerek

Hipoglikemia: jakie badania laboratoryjne wykonać?

W zależności od sytuacji lekarz może zlecić:

Badania wykonuje się zwłaszcza wtedy, gdy hipoglikemia występuje bez cukrzycy.

Leczenie hipoglikemii

Podstawą jest szybkie podanie 10-20 g glukozy, np. w postaci tabletek glukozowych, soku lub słodzonego napoju. Po 15 minutach należy ponownie zmierzyć glukozę. Przy ciężkiej hipoglikemii konieczne jest podanie glukagonu przez osobę trzecią lub wezwanie pogotowia.

Profilaktyka hipoglikemii

Aby zmniejszyć ryzyko niedocukrzenia:

  • jedz regularne posiłki,
  • nie pomijaj śniadania,
  • dostosuj dawki leków przeciwcukrzycowych,
  • kontroluj glukozę przed i po wysiłku,
  • unikaj nadmiernego spożycia alkoholu.

>> Zobacz: Dieta z niskim Indeksem glikemicznym (IG). Dla kogo jest wskazana? Przykładowy jadłospis

Najczęstsze pytania o hipoglikemię: FAQ

Czy można mieć hipoglikemię bez cukrzycy?

Tak. Niedocukrzenie może wynikać m.in. z chorób hormonalnych, guzów trzustki, długich przerw w jedzeniu czy nadmiernego spożycia alkoholu.

Czy przy hipoglikemii się tyje?

Nie. Sama hipoglikemia nie powoduje przyrostu masy ciała, jednak częste dojadanie „na szybko” może sprzyjać nadwadze.

Jak wykryć hipoglikemię?

Najpewniejszym sposobem jest pomiar glukozy we krwi w momencie wystąpienia objawów.

Bibliografia

  1. Amiel SA. The consequences of hypoglycaemia. Diabetologia. 2021
  2. Seaquist ER, et al.; American Diabetes Association; Endocrine Society. Hypoglycemia and diabetes: a report of a workgroup of the American Diabetes Association and the Endocrine Society. J Clin Endocrinol Metab. 2013
  3. Iqbal A, Heller S. Managing hypoglycaemia. Best Pract Res Clin Endocrinol Metab. 2016
  4. Lee SC, et al. Hypoglycaemia in adrenal insufficiency. Front Endocrinol (Lausanne). 2023 

Bóle mięśni: jakie mogą być przyczyny? Kiedy świadczą o chorobie?

Maria Wydra
-
0
Bóle mięśni: jakie mogą być przyczyny? Kiedy świadczą o chorobie?

Od zakwasów po choroby zapalne: przyczyn bólu mięśni może być wiele. Poznaj możliwe źródła bólów mięśniowych i sprawdź, kiedy nie należy ich bagatelizować.

Z tego artykułu dowiesz się, że:
>> ból mięśni (myalgia) może mieć charakter ostry lub przewlekły, a jego przyczyny są bardzo zróżnicowane,
>> większość mięśniobóli ma charakter nocyceptywny i wynika z przeciążenia, infekcji lub niedoborów,
>> bóle mogą też mieć podłoże neurologiczne, zapalne lub psychosomatyczne,
>> do objawów alarmowych, wymagających konsultacji lekarskiej, należą: przewlekły ból trwający ponad kilka tygodni, nasilający się w nocy, z niewyjaśnionymi objawami ogólnymi (gorączką, spadkiem masy ciała, przewlekłym zmęczeniem) i zmianami skórnymi,
>> rozpoznanie opiera się na dokładnym wywiadzie i badaniu fizykalnym oraz, zależnie od sytuacji klinicznej, badaniach laboratoryjnych, neurofizjologicznych i obrazowych.

Spis treści:

  1. Bóle mięśni – czym są i skąd się biorą?
  2. Najczęstsze przyczyny bólu mięśni
  3. Bóle mięśni w zależności od lokalizacji
  4. Jakie badania wykonać przy bólach mięśni?
  5. Przewlekłe i nocne bóle mięśni – kiedy iść do lekarza?
  6. Bóle mięśni: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Bóle mięśni – czym są i skąd się biorą?

Ból mięśniowy (myalgia, w klasyfikacji ICD-10 oznaczona kodem M79.1) to uczucie bólu, napięcia lub sztywności w obrębie jednej lub wielu grup mięśniowych. Może mieć charakter miejscowy (np. kark, łydka) lub rozlany, trudny do jednoznacznego zlokalizowania.

Z punktu widzenia mechanizmu wyróżnia się bóle:

  • nocyceptywne: spowodowane urazem, przeciążeniem (np. po intensywnym wysiłku) lub procesem zapalnym; może towarzyszyć im obrzęk, tkliwość i ograniczenie ruchomości,
  • neuropatyczne: wynikające z uszkodzenia lub dysfunkcji nerwów, z towarzyszącym mrowieniem, pieczeniem lub drętwieniem,
  • mieszane: łączące cechy obu powyższych.

Większość mięśniobóli to bóle somatyczne głębokie: dobrze zlokalizowane, wywodzące się bezpośrednio z tkanek mięśniowych. Zwykle mają charakter przejściowy i wiążą się z przeciążeniem, mikrourazami, nadmiernym rozciąganiem, infekcją lub niedoborami. Niekiedy jednak mogą towarzyszyć chorobom ogólnoustrojowym, np. układowym zapaleniom tkanki łącznej czy niektórym nowotworom. Z tego względu wyróżnia się bóle pierwotne (samoistne) oraz wtórne (wynikające z uchwytnej patologii).

Natomiast w zależności od czasu trwania, ból mięśni może mieć charakter ostry (do kilku dni) lub przewlekły (utrzymujący się powyżej 3 miesięcy).

Najczęstsze przyczyny bólu mięśni

Dolegliwości bólowe w obrębie mięśni mogą być wywołane przez różne czynniki. Do najczęstszych należą:

Pakiet reumatyczny rozszerzony (7 badań) banerek

Warto podkreślić, że ból mięśni może mieć podłoże zarówno somatyczne, jak i psychosomatyczne (np. w depresji, somatyzacji lęku).

Bóle mięśni w zależności od lokalizacji

Analiza lokalizacji bólu może dostarczyć cennych wskazówek diagnostycznych.

Bóle mięśni nóg

Bóle mięśni nóg mogą być związane z niewydolnością żylną, zakrzepicą żył głębokich, niedokrwieniem kończyn (chromanie przestankowe), zaburzeniami elektrolitowymi (niedoborami magnezu, wapnia), a także z neuropatią cukrzycową. Uczucie bólu lub napięcia może również występować w zespole niespokojnych nóg, zwłaszcza wieczorem i w nocy.

Bóle mięśni rąk i barków

Bóle mięśni rąk i barków mogą wynikać z przewlekłego napięcia mięśni przy pracy siedzącej (np. przy komputerze), zespołu bolesnego barku, zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa szyjnego oraz zapalenia pochewek ścięgnistych. Objawy mogą również towarzyszyć fibromialgii lub być wtórne do patologii stawowo-ścięgnistych promieniujących do kończyn górnych.

Wędrujące bóle mięśni

Mięśniobóle o zmiennej lokalizacji („wędrujące”) mogą sugerować zaburzenia o charakterze ogólnoustrojowym. Do możliwych przyczyn należą:

Wędrujące bóle mięśni często wymagają szerszej diagnostyki niż dolegliwości miejscowe.

Jakie badania wykonać przy bólach mięśni?

Rozpoznanie bólu mięśni opiera się na dokładnym wywiadzie i badaniu fizykalnym. W przypadku utrzymujących się, nasilonych lub nietypowych bólów mięśniowych lekarz może zlecić badania:

  • morfologię krwi,
  • poziomy markerów zapalnych: OB, CRP,
  • aktywność kinazy kreatynowej (CK): wskaźnik uszkodzenia mięśni (np. w zapaleniach, rabdomiolizie),
  • stężenie mleczanów we krwi,
  • transaminazy (AST/ALT) i LDH: enzymy niespecyficzne, których podwyższone wartości mogą występować w uszkodzeniach mięśni lub wątroby,
  • poziomy witaminy D, B12 i elektrolitów: zaburzenia w ich zakresie mogą powodować ból, skurcze lub osłabienie mięśni,
  • stężenia hormonów tarczycy i parathormonu,
  • poziomy przeciwciał ANA, ENA oraz przeciwciał przeciw mięśniom (np. anty-Jo-1): istotne w rozpoznawaniu autoimmunologicznych zapaleń mięśni,
  • EMG (elektromiografia): przy podejrzeniu miopatii, neuropatii, zaburzeń przewodnictwa nerwowo-mięśniowego (np. miastenii),
  • rezonans magnetyczny: w przypadku lokalnego podejrzenia procesu zapalnego lub guza.
Badanie CRP - (białko C-reaktywne) banerek

W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy inne badania nie przynoszą rozstrzygających wyników, lekarz może zalecić biopsję mięśnia w celu dokładnego rozpoznania rodzaju uszkodzenia. Zakres diagnostyki zawsze powinien być dostosowany do objawów, czasu trwania dolegliwości oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta.

Badanie kinazy kreatynowej (CK) banerek

Przewlekłe i nocne bóle mięśni – kiedy iść do lekarza?

Większość bólów mięśniowych ma charakter przejściowy i nie wymaga interwencji lekarskiej. Są jednak sytuacje, w których dolegliwości mogą sygnalizować poważniejsze zaburzenia i wymagają pogłębionej diagnostyki. Dotyczy to szczególnie przypadków, gdy ból:

  • utrzymuje się przewlekle (powyżej kilku tygodni): zwłaszcza jeśli ma tendencję do stopniowego nasilania się mimo odpoczynku i leczenia objawowego,
  • pojawia się głównie w nocy, utrudnia zasypianie lub wybudza ze snu,
  • towarzyszy mu narastające osłabienie mięśni, ograniczenie ruchomości,
  • występują objawy ogólne: np.niewyjaśniona gorączka, nieuzasadniony spadek masy ciała, przewlekłe, nieproporcjonalne do codziennego wysiłku zmęczenie,
  • występują zmiany skórne w okolicy bólu: np.rumień, obrzęk, wybroczyny lub guzki podskórne,
  • współistnieją zaburzenia czucia: mrowienie, drętwienie, pieczenie, mogące sugerować komponentę neuropatyczną,
  • pojawiają się objawy neurologiczne: np. opadanie stopy, zaburzenia chodu, trudności z utrzymaniem równowagi.

W takich przypadkach warto skonsultować się z lekarzem, który dobierze odpowiednie postępowanie.

Bóle mięśni: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące bólów mięśni.

Jakie są najczęstsze przyczyny bólu mięśni?

Przeciążenie fizyczne, mikrourazy, infekcje wirusowe, niedobory witamin i elektrolitów, stres i napięcie mięśniowe.

Jaka choroba atakuje mięśnie?

Mięśnie mogą być zajęte m.in. w chorobach autoimmunologicznych (miastenii, zapaleniu wielomięśniowym, zapaleniu skórno-mięśniowym, toczniu układowym), ale także w przebiegu miopatii polekowych (np. po statynach), chorób infekcyjnych lub nowotworowych.

Jakie mogą być przyczyny bólu mięśni w całym ciele?

Uogólniony ból mięśni może występować w fibromialgii, przewlekłych infekcjach, chorobach zapalnych, zaburzeniach hormonalnych (niedoczynności tarczycy, cukrzycy, choroby Cushinga) oraz jako efekt ogólnego przeciążenia organizmu lub niedoborów witaminy D.

Jak wykryć choroby mięśni?

Diagnostyka obejmuje wywiad, badanie fizykalne oraz w zależności od sytuacji klinicznej: badania laboratoryjne (m.in. CK, CRP, przeciwciała ANA), neurofizjologiczne lub obrazowe.

Bibliografia

  1. Shmerling RH, Aggarwal R. Approach to the patient with myalgia. UpToDate. Wersja aktualna na listopad 2025 r.
  2. Nicpoń KW. Bóle mięśniowe i kurcze bolesne w praktyce neurologa. Polski Przegląd Neurologiczny. 2007;3(4):171–177.
  3. Kocot-Kępska M. Ból mięśniowo-szkieletowy – epidemiologia, patofizjologia, leczenie. Medycyna Praktyczna – Ból. 2021.
  4. Woroń J, Tymiński R, Wordliczek J. Mialgia jako niepożądane działanie interakcji celekoksybu stosowanego w polifarmakoterapii – opis przypadku. Ból. 2022;23(2):35–38. doi:10.5604/01.3001.0016.0383
  5. Mogole O, Kandiwa R, Babarinde O, Ismail H, Dlamini N, Maluleke L, Labuschagne Q, Malan L, Natalie. Muscle pain: causes, diagnosis and treatment. South African Family Practice. 2017;59(3):24–32.

Page 6 of 173
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173
1...567...173Strona 6 z 173

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.