Odpowiedni poziom magnezu w organizmie warunkuje prawidłowe funkcjonowanie wielu układów i narządów. Pierwiastek ten uczestniczy w ponad 300 reakcjach enzymatycznych, regulując procesy przemiany materii, przewodnictwo nerwowe czy kurczliwość mięśni. Gdy jego stężenie jest zbyt niskie, może dochodzić do poważnych zaburzeń zdrowia. Hipomagnezemia to powszechny problem zdrowotny, który nierzadko pozostaje niezauważony, dopóki nie pojawią się objawy kliniczne. Dowiedz się, co to jest niedobór magnezu, jakie są jego objawy oraz sposoby diagnostyki i leczenia.

Spis treści:

1. Jaką rolę pełni magnez w organizmie?
2. Czym jest hipomagnezemia? Kiedy mówimy o niedoborze magnezu w organizmie?
3. Niedobór magnezu – objawy
   • Objawy skórne niedoboru magnezu
   • Niedobory magnezu – objawy psychiczne i neurologiczne
4. Jakie są przyczyny niedoboru magnezu?
   • Jakie jest średnie zapotrzebowanie na magnez?
5. Diagnostyka niedoboru magnezu. Jakie badania wykonać?
6. Niedobór magnezu – leczenie. Jak uzupełnić niedobory magnezu w organizmie?
7. Jak zapobiegać niedoborom magnezu w organizmie? Suplementacja i dieta
8. Niedobór magnezu w organizmie – podsumowanie
9. FAQ. Niedobór magnezu – często zadawane pytania

Jaką rolę pełni magnez w organizmie?

Pod względem ilościowym magnez zajmuje 4. miejsce w organizmie człowieka. W ciele dorosłego człowieka jest 22–26 g tego pierwiastka. Główne zasoby znajdują się w kościach (około 60%), a reszta w mięśniach oraz innych tkankach i narządach (m.in. w układzie nerwowym i pokarmowym).

Rola magnezu w organizmie to m.in.:

• uczestnictwo w regulacji cyklu komórkowego,
• uczestnictwo w pobudliwości tkanki nerwowej i mięśniowej,
• regulacja stabilności i przepuszczalności błon komórkowych,
• regulacja ponad 300 enzymów uczestniczących w przemianach metabolicznych,
• udział w regulacji ciśnienia tętniczego,
• udział w termoregulacji,
• udział w gospodarce mineralnej kości.

Magnez musi być dostarczany z zewnątrz wraz z pożywieniem, ponieważ organizm nie potrafi sam wytworzyć tego pierwiastka.

Czym jest hipomagnezemia? Kiedy mówimy o niedoborze magnezu w organizmie?

Hipomagnezemia to stężenie magnezu we krwi poniżej prawidłowego zakresu. Może rozwijać się powoli i przez długi czas przebiegać bezobjawowo. Niedobór magnezu wynika najczęściej z:

• niewystarczającej podaży w diecie,
• zaburzonego wchłaniania w przewodzie pokarmowym,
• zwiększonego wydalania magnezu przez nerki (np. na skutek hipokalcemii, nadużywania alkoholu, przyjmowania leków diuretycznych),
• zwiększonego wydalania przez przewód pokarmowy (np. na skutek wymiotów),
• odkładania się magnezu w tkankach,
• przemieszczania się jonów magnezu z przestrzeni zewnątrzkomórkowej do wnętrza komórek.

Niedobór magnezu – objawy

Nasilenie objawów niedoboru magnezu zależy od stopnia hipomagnezemii. W łagodnych przypadkach często nie  występują żadne dolegliwości.

Objawy niedoboru magnezu to m.in.:

• zaburzenie wydzielania parathormonu i hipokalcemia (niedobór wapnia),
• hipokaliemia (niedobór potasu),
• osłabienie,
• łatwe męczenie się,
• zwiększona pobudliwość mięśniowo-nerwowa,
• zaburzenia rytmu serca,
• dysfunkcje seksualne u mężczyzn,
• wypadanie włosów,
• łamliwość paznokci,
• nadpotliwość w nocy.

Objawy skórne niedoboru magnezu

Skóra osób z niedoborem magnezu może stawać się sucha, szorstka i bardziej podatna na podrażnienia. Do tego dołącza się nadmierne wypadanie włosów oraz łamliwość paznokci. Zaobserwowano, że hipomagnezemia może powodować zmiany skórne podobne do alergicznych. Towarzyszy im wzrost IgE, neutrofilów, eozynofilów, histaminy i cytokin prozapalnych.

Niedobory magnezu – objawy psychiczne i neurologiczne

Objawy neurologiczne niedoboru magnezu obejmują skurcze i drżenia mięśni (szczególnie w obrębie kończyn dolnych), parestezje, osłabienie siły mięśni (szczególnie oddechowych) oraz wzmożoną pobudliwość nerwowo-mięśniową, mogącą prowadzić do tężyczki utajonej lub jawnej. Hipomagnezemię łączy się z migreną, drażliwością, niepokojem, zaburzeniami snu, zwiększoną podatnością na stres i depresję. W skrajnych przypadkach może dochodzić do napadów drgawkowych i zaburzeń świadomości.

Jakie są przyczyny niedoboru magnezu?

Do głównych przyczyn niedoboru magnezu należą błędy dietetyczne – spożywanie nadmiaru produktów wysokoprzetworzonych, a ubogich w magnez (m.in. niewystarczająca podaż warzyw, orzechów czy nasion). Powodem mogą być przewlekłe schorzenia przewodu pokarmowego, które upośledzają wchłanianie (np. choroba Leśniowskiego-Crohna, celiakia, przewlekłe biegunki), a także alkoholizm, stosowanie niektórych leków, nadmierna potliwość czy intensywny wysiłek fizyczny.

Jakie jest średnie zapotrzebowanie na magnez?

Średnie zapotrzebowanie na magnez różni się w zależności od wieku, płci i stanu fizjologicznego. Zalecane dzienne spożycie (RDA) przedstawia się następująco:

• niemowlęta do 6. miesiąca życia – 30 mg/dobę,
• niemowlęta do 11. miesiąca życia – 70 mg/dobę,
• dzieci do 3. roku życia – 80 mg/dobę,
• dzieci do 9. roku życia – 130 mg/dobę,
• dzieci do 12. roku życia – 240 mg/dobę,
• chłopcy do 18. roku życia – 410 mg/dobę,
• dziewczynki do 18. roku życia – 360 mg/dobę,
• mężczyźni do 30. roku życia – 400 mg/dobę,
• kobiety do 30. roku życia – 310 mg/dobę,
• mężczyźni powyżej 30. roku życia – 420 mg/dobę,
• kobiety powyżej 30. roku życia – 320 mg/dobę.

Zapotrzebowanie na magnez wzrasta u kobiet w ciąży i karmiących piersią (kolejno: 360 (400 poniżej 19. roku życia) i 320 (360 poniżej 19. roku życia) mg/dobę).

Diagnostyka niedoboru magnezu. Jakie badania wykonać?

Przy podejrzeniu hipomagnezemii zazwyczaj pierwszym badaniem jest oznaczenie stężenia magnezu w surowicy krwi. Określa ono poziom magnezu krążącego w płynnej frakcji krwi. Warto jednak pamiętać, że dostarcza ono jedynie ogólnego obrazu gospodarki magnezowej. Większość tego pierwiastka znajduje się wewnątrz komórek. Oznacza to, że nawet przy prawidłowym wyniku w surowicy możliwy jest niedobór magnezu na poziomie komórkowym.

Dokładniejszym badaniem, które lepiej odzwierciedla całkowitą zawartość magnezu w organizmie, jest badanie magnezu we krwi pełnej. Obejmuje magnez znajdujący się zarówno w osoczu, jak i w krwinkach czerwonych. To właśnie to badanie jest rekomendowane w diagnostyce hipomagnezemii oraz przed rozpoczęciem suplementacji.

Do innych badań, które pozwalają na ocenę gospodarki magnezowej organizmu należą:

• badanie magnezu w moczu – pozwala ocenić, ile magnezu organizm wydala z moczem. Może wskazywać na nadmierną utratę tego pierwiastka, np. w przebiegu chorób nerek, cukrzycy czy podczas terapii lekami moczopędnymi Wskazaniem do wykonania badania jest m.in. leczenie dużą dawką leków moczopędnych, niewydolność nerek, zespół złego wchłaniania, przewlekła biegunka,
• badanie magnezu w dobowej zbiórce moczu – pozwala określić całkowitą ilość magnezu wydalonego z moczem w ciągu 24 godzin. Jest dokładniejszym narzędziem diagnostycznym niż jednorazowy pomiar i umożliwia ocenę bilansu magnezowego organizmu oraz wydolności wydalniczej nerek.

W ustaleniu przyczyny niedoboru magnezu pomocne mogą być także dodatkowe badania laboratoryjne – m.in. ocena stężenia glukozy, kreatyniny, potasu, wapnia, białek.

Niedobór magnezu – leczenie. Jak uzupełnić niedobory magnezu w organizmie?

Leczenie niedoboru magnezu zależy od stopnia zaawansowania hipomagnezemii. W przypadkach łagodnych zaleca się zwiększenie podaży magnezu wraz z dietą, sięgając po produkty naturalnie bogate w ten pierwiastek. Przy bardziej nasilonych niedoborach konieczna jest suplementacja doustna w postaci preparatów magnezu o wysokiej biodostępności lub podawanie magnezu dożylnie. Jeżeli występują jednocześnie niedobory potasu lub wapnia, również należy je uzupełnić. Konieczne jest usunięcie przyczyny hipomagnezemii oraz regularne kontrolowanie poziomu magnezu we krwi.

Jak zapobiegać niedoborom magnezu w organizmie? Suplementacja i dieta

Osoby narażone na niedobór magnezu powinny regularnie monitorować stężenie tego pierwiastka we krwi. W ramach profilaktyki wskazane jest włączenie do diety pokarmów bogatych w magnez. Są to m.in. zielone warzywa liściaste, warzywa strączkowe, orzechy, ziarna, zboża, awokado, banany, kakao. Osoby narażone na większe straty magnezu – np. sportowcy, kobiety w ciąży, osoby przewlekle chore, zmagające się z przewlekłym stresem – mogą wymagać dodatkowej suplementacji. Ważne jest jednak, aby stosowanie suplementów było skonsultowane z lekarzem i zawsze poprzedzone badaniem stężenia magnezu w surowicy krwi.

Niedobór magnezu w organizmie – podsumowanie

• Magnez jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, ponieważ bierze udział w wielu procesach – m.in. kurczliwości mięśni, przewodnictwie nerwowym czy metabolizmie.
• Niedobór magnezu może przebiegać bezobjawowo. Dolegliwości, które pojawiają się przy większej utracie tego pierwiastka to m.in. bolesne skurcze mięśni, zaburzenia rytmu serca, osłabienie mięśni, łatwa męczliwość.
• Poziom magnezu można ocenić dzięki badaniom laboratoryjnym z krwi. Testy należy zawsze wykonać również przed rozpoczęciem suplementacji.

FAQ. Niedobór magnezu – często zadawane pytania

Odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące przyczyn, objawów i leczenia niedoboru magnezu.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

1. H. Szymczyk, Magnez – pierwiastek niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, Farmacja Współczesna 2016, 9, 217–223
2. A. Karmańska i in, Magnez aktualny stan wiedzy, BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. 2015, 4, 677 – 689
3. M. Jędrzejek i in., Stosowanie preparatów magnezu w praktyce lekarza rodzinnego, Lekarz POZ 2/2021
4. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.19.1.5.1. (dostęp 10.07.2025)
5. B. Bancerz i in., Wpływ magnezu na zdrowie człowieka, Prz Gastroenterol 2012, 7 (6), 359–366
6. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/176012,niedobor-magnezu-hipomagnezemia-objawy-przyczyny-i-leczenie (dostęp 11.07.2025)
7. M. Jarosz i in., Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020

Cenne właściwości żeń-szenia są znane i cenione od tysięcy lat. W dawnych czasach mogli korzystać z nich tylko wybrani – cesarz Chin, jego świta i chińska arystokracja. Dziś jest to roślina, do której dostęp może mieć na szczęście każdy. Pytanie, czy wszyscy jej potrzebują? Przeczytaj nasz artykuł, aby dowiedzieć się, na co pomaga żeń-szeń!

Spis treści:

1. Żeń-szeń – co to za roślina i jakie wykazuje właściwości?
2. Rodzaje żeń-szenia i ich zastosowanie
3. Zastosowanie żeń-szenia właściwego – na co pomaga?
4. Jakie są przeciwwskazania do suplementacji żeń-szenia?
5. Interakcje żeń-szenia z innymi lekami i ziołami
6. Jak bezpiecznie suplementować żeń-szeń? Możliwe skutki uboczne
7. FAQ. Żeń-szeń i jego zastosowanie – często zadawane pytania
8. Żeń-szeń – podsumowanie

Żeń-szeń – co to za roślina i jakie wykazuje właściwości?

Żeń-szeń (łac. Panax ginseng) spotkać można pod różnymi nazwami np. “wszechlek”, “ginseng” czy “korzeń życia”. Ta, której używa się na zachodzie pochodzi od chińskiego określenia “rénshēn”, czyli “korzeń przypominający wyglądem człowieka”.

Żeń-szeń jest to gatunek byliny z rodziny araliowatych. Kiedyś dziko występował na terenie Japonii, wschodniej części Rosji, północno-wschodnich Chin i północy Półwyspu Koreańskiego. Jednak rozsławienie go jako rośliny o cennych właściwościach i intensywny zbiór spowodowały, że dziś praktycznie nie występuje w stanie dzikim.

Do Europy, a konkretnie do Francji, został przywieziony po raz pierwszy przez pracowników ambasady francuskiej, na dwór króla Ludwika XIV. Prawdopodobnie sprowadzono go wtedy ze względu na to, że był zachwalany jako naturalny afrodyzjak. Jednak już w 1711 roku zaobserwowano, że działanie żeń-szenia jest znacznie szersze. Pierwsza monografia, w której opisano zastosowanie tej rośliny w przeciwdziałaniu zmęczenia została napisana przez misjonarza francuskiego w Chinach – jezuitę Jartoux.

Korzeń żeń-szenia nie został zapomniany – wręcz przeciwnie. Jego popularność wciąż utrzymuje się na wysokim poziomie (choć cena spadła, gdyż kiedyś była 18-krotnie wyższa od złota). Dziś wiadomo już znacznie więcej na temat jego składu, właściwości i zastosowania. Stwierdzono, że za cenne właściwości korzenia żeń-szenia odpowiadają m.in. saponiny, oligo- i polisacharydy, panaksany, fenolokwasy czy związki flawonoidowe. Szczególną rolę w działaniu leczniczym przypisuje się ginzenozydom.

Korzeniowi żeń-szenia przypisuje się wiele właściwości leczniczych, ale warto skierować uwagę na te, które zostały potwierdzone badaniami naukowymi. Wśród nich wymienia się przede wszystkim działanie wzmacniające i adaptogenne. “Korzeń życia” zalicza się do adaptogenów, co oznacza, że pomaga uodpornić się i dostosować do zwiększonego narażenia na czynniki stresowe.

>> Sprawdź również: Adaptogeny – czym są i jak działają na organizm?

Rodzaje żeń-szenia i ich zastosowanie

Rośliny z rodzaju Panax rosną na rozległych obszarach półkuli północnej, obejmując tereny od Chin i środkowych Himalajów, przez Koreę i Japonię, aż po Amerykę Północną. Spośród licznych gatunków tylko nieliczne wykazują działanie zbliżone do żeń-szenia właściwego. Jednym z nich jest Panax quinquefolium L., czyli żeń-szeń amerykański występujący na terenie Stanów Zjednoczonych i Kanady.

Wśród innych rodzajów żeń-szenia wymienia się m.in.:

• czerwony żeń-szeń koreański – wyróżnia się intensywnie czerwoną barwą korzenia, podobnie do żeń-szenia właściwego wykazuje działanie adaptogenne
• żeń-szeń syberyjski – nie należy do rodzaju Panax, ale tak, jak żeń-szeń właściwy ma korzystny wpływ na wydolność psychofizyczną (z tą różnicą, że za takie działanie odpowiada inna grupa związków – eleuterozydy)

W literaturze można spotkać się również z nazwą “żeń-szeń indyjski”, pod którą kryje się ashwagandha. Jednak w rzeczywistości nie jest ona jednym z rodzajów żeń-szenia (należy do zupełnie innej rodziny roślin – psiankowatych), a tego typu określenie wynika tylko z podobnego działania.

Zastosowanie żeń-szenia właściwego – na co pomaga?

Na co pomaga żeń-szeń właściwy? Jego zastosowanie było opisywane w licznych prastarych opracowaniach medycznych np. chińskiej księdze leków “Shennong bencao” pochodzącej z XI wieku p.n.e. Wówczas przypisywano mu działanie wzmacniające w stanach wyczerpania fizycznego i nerwowego. Traktowano jako magiczny środek i noszono jako talizman. Można powiedzieć, że pomimo upływu tak wielu lat, obecnie wygląda to podobnie. Co prawda dziś nikt nie traktuje żeń-szenia w kategorii “magicznych roślin”, ale jego właściwości wzmacniające znalazły potwierdzenie w badaniach. Ponadto zaobserwowano, że jego działanie jest znacznie szersze.

Korzeń żeń-szenia może przysłużyć się człowiekowi nie tylko dzięki temu, że zwiększa odporność na czynniki stresowe. Zaobserwowano, że pomaga również w unormowaniu poziomu cholesterolu i glukozy we krwi, a także działa przeciwzakrzepowo. To wszystko sprawia, że może znaleźć zastosowanie w profilaktyce i wspomaganiu leczenia chorób cywilizacyjnych. W jednym z badań odnotowano, że przyjmowanie preparatów z żeń-szeniem przez 8 tygodni miało korzystny wpływ m.in. na poziom glukozy we krwi u osób z cukrzycą.

Ponadto zaobserwowano, że podawanie preparatów z żeń-szeniem może:

• stymulować proces regeneracji komórek wątroby,
• zmniejszać szkody poalkoholowe w organizmie (m.in. poprzez nasilenie utleniania alkoholu w wątrobie) poprawiać nastrój i poziom energii,
• wspomagać funkcjonowanie układu immunologicznego,
• chronić komórki przed szkodliwym wpływem wolnych rodników.

Od tysięcy lat żeń-szeń właściwy uznaje się również za naturalny afrodyzjak – w korzeniu tej rośliny obecne są związki, które mogą pomóc przy zaburzeniach erekcji i obniżonym libido.

>> Przeczytaj również: Stres – przyjaciel czy wróg? Czy można to zbadać?

Jakie są przeciwwskazania do suplementacji żeń-szenia?

Lista cennych właściwości żeń-szenia jest długa, przez co mogłoby się wydawać, że jest dobry dla każdego. Jednak w rzeczywistości istnieją pewne przeciwwskazania do jego stosowania. Należą do nich m.in.:

• nadciśnienie tętnicze,
• hiperkortyzolemia,
• stosowanie niektórych leków (np. przeciwcukrzycowych, immunosupresyjnych).

Ze względu na brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa, nie zaleca się go również kobietom w ciąży i karmiącym piersią.

>> Przeczytaj także artykuł: Kortyzol – hormon stresu

Interakcje żeń-szenia z innymi lekami i ziołami

Żeń-szenia nie należy stosować razem z lekami przeciwzakrzepowymi i przeciwpłytkowymi. Obecny w nim panaksynol hamuje agregację płytek krwi i może nasilać działanie wspomnianych leków.

Nie zaleca się także równoczesnego stosowania preparatów z żeń-szeniem i leków, takich jak:

• digoksyna,
• antykoncepcja hormonalna,
• doustne leki przeciwcukrzycowe,
• kortykosteroidy,
• leki przeciwdepresyjne (inhibitory MAO).

Związki zawarte w korzeniu żeń-szenia mogą wpływać na stężenie lub działanie tych leków, dlatego wymagana jest ostrożność i konsultacja z lekarzem lub farmaceutą.

Jak bezpiecznie suplementować żeń-szeń? Możliwe skutki uboczne

Preparaty z żeń-szeniem należy stosować zgodnie z zaleceniami dotyczącymi dawkowania, które podaje producent suplementu diety (chyba że lekarz lub farmaceuta zalecił inaczej). Przyjmowanie zbyt dużych ilości przez długi czas może doprowadzić do działań niepożądanych.

Możliwe skutki uboczne to m.in. bóle głowy, problemy trawienne, trudności z zasypianiem, nadmierne pobudzenie czy zdenerwowanie (szczególnie, jeśli żeń-szeń jest przyjmowany z innymi środkami pobudzającymi).

FAQ. Żeń-szeń i jego zastosowanie – często zadawane pytania

Poniżej odpowiedzi na inne często zadawane pytania dotyczące żeń-szenia.

Żeń-szeń – podsumowanie

• Preparaty, który mają żeń-szeń w składzie, wspomagają organizm w stanach wyczerpania, chronią przed szkodliwym działaniem wolnych rodników, naturalnie wspierają odporność, pomagają unormować poziom cholesterolu i glukozy we krwi, a także wpływają korzystnie na poziom energii.
• Należy jednak korzystać z właściwości żeń-szenia z ostrożnością, ponieważ może wchodzić w interakcje z różnymi lekami i powodować skutki uboczne, jeśli jest niewłaściwie stosowany.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

1. Sotaniemi EA, Haapakoski E, Rautio A: Ginseng therapy in non-insulin-dependent diabetic patients; Diabetes care (1995) 18: 1373-1375.
2. Im DS, Nah SY. Yin and Yang of ginseng pharmacology: ginsenosides vs gintonin. Acta Pharmacol Sin. 2013 Nov;34(11):1367-73.
3. Karłowicz-Bodalska, K. „Zen-szen—wszechlek Dalekiego Wschodu.” Posteoy Fitoter 4 (2004): 183-188.
4. Rogowska, Marta, and Wojciech Giermaziak. „Wpływ roślin leczniczych na farmakokinetykę i metabolizm leków syntetycznych.” Post. Fitoter 19 (2018): 274-282.
5. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/adaptogeny-czym-sa-i-jak-dzialaja-na-organizm/?srsltid=AfmBOopyQ-r00U12qFXysiv8Jz3hdFyJYONP7Xp-oMMkIHT213HbGcsh