Mięsak Ewinga to rzadka, ale bardzo poważna choroba nowotworowa, która najczęściej dotyka dzieci i młodzież w okresie intensywnego wzrostu. Może rozwijać się w kościach i tkankach miękkich, dając objawy przypominające uraz lub infekcję. W artykule przedstawiamy, czym jest mięsak Ewinga, jakie są jego objawy oraz jak przebiega diagnostyka i leczenie. Dowiedz się, na co zwrócić uwagę i jak rozpoznać sygnały, które mogą wymagać szybkiej konsultacji medycznej.

Spis treści:

1. Czym jest mięsak Ewinga?
   • U kogo może rozwinąć się guz Ewinga?
2. Mięsak Ewinga: przyczyny rozwoju nowotworu złośliwego
   • Guz Ewinga: czynniki ryzyka
3. Mięsak Ewinga: objawy nowotworu
   • Objawy ogólnoustrojowe przy mięsaku Ewinga
4. Diagnostyka mięsaka Ewinga
5. Mięsak Ewinga: leczenie nowotworu złośliwego
   • Guz Ewinga: rokowanie
6. Mięsak Ewinga: często zadawane pytania (FAQ)
7. Mięsak (guz) Ewinga: podsumowanie

Czym jest mięsak Ewinga?

Mięsak Ewinga to złośliwy nowotwór należący do grupy mięsaków, czyli guzów wywodzących się z tkanki łącznej. Choroba rozwija się najczęściej w kościach, ale może też dotyczyć tkanek miękkich. W klasyfikacji ICD-10 ma przypisany numer C40–C41. Najczęściej rozwija się w kościach ud, miednicy, żeber lub kręgosłupa. Jest to nowotwór o szybkim przebiegu i skłonności do dawania przerzutów, co sprawia, że kluczowe jest jego wczesne wykrycie i rozpoczęcie leczenia.

>> Zobacz również: Nowotwór kości – objawy, przyczyny, badania i leczenie

U kogo może rozwinąć się guz Ewinga?

Mięsak Ewinga najczęściej rozwija się u dzieci i nastolatków w okresach intensywnego wzrostu, zazwyczaj między 10. a 20. rokiem życia, ale może wystąpić również u osób dorosłych, nawet po 30. roku życia. To drugi najczęstszy nowotwór kości u dzieci; w Polsce rozpoznaje się 40–60 przypadków rocznie.

Mięsak Ewinga: przyczyny rozwoju nowotworu złośliwego

Dokładna przyczyna rozwoju mięsaka Ewinga nie została dotąd poznana. Wiadomo jednak, że u większości pacjentów występuje charakterystyczna zmiana genetyczna – tzw. translokacja. To proces, w którym fragmenty dwóch różnych chromosomów zamieniają się miejscami. W przypadku mięsaka Ewinga dochodzi do połączenia genów EWSR1 i FLI1, co prowadzi do powstania nieprawidłowego białka zaburzającego pracę komórek. Choć podejrzewa się, że pewne czynniki środowiskowe (takie jak promieniowanie jonizujące) lub predyspozycje genetyczne mogą zwiększać ryzyko choroby, nie zostało to jednoznacznie potwierdzone.

>> Przeczytaj również: Wrodzona łamliwość kości – typy, objawy, dziedziczenie choroby

Guz Ewinga: czynniki ryzyka

Mięsak Ewinga nie ma jednoznacznych czynników ryzyka. Choroba rozwija się najczęściej spontanicznie, w wyniku mutacji somatycznej – czyli zmiany genetycznej powstałej w komórkach ciała już po urodzeniu, a nie odziedziczonej po rodzicach. Jednakże na podstawie danych epidemiologicznych można wskazać pewne cechy, które częściej towarzyszą występowaniu tego nowotworu:

• płeć męska – choroba występuje częściej u chłopców,
• rasa kaukaska – mięsak Ewinga rzadziej diagnozowany jest u osób pochodzenia azjatyckiego i afroamerykańskiego.

Mięsak Ewinga: objawy nowotworu

Najczęstszym objawem jest nasilający się ból kości, często promieniujący nocą i niereagujący na leki przeciwbólowe. Może mu towarzyszyć:

• obrzęk i uczucie ocieplenia skóry nad guzem,
• ograniczenie ruchomości stawu lub utykanie,
• powiększenie obwodu kończyny,
• złamanie patologiczne. Przy guzie w żebrach – duszność lub wysięk opłucnowy.

Objawy ogólnoustrojowe przy mięsaku Ewinga

U około 20 % pacjentów występuje tzw. „maska zapalna”. Towarzyszą jej objawy takie jak:

• gorączka > 38 °C;
• podwyższone CRP i OB;
• niedokrwistość;
• podwyższone stężenie LDH;
• spadek masy ciała;
• Ważne!Jeśli zauważysz podobne objawy, zwłaszcza utrzymujący się ból kości, nie zwlekaj z konsultacją ortopedyczną i badaniami obrazowymi. 
  ogólne osłabienie.

Diagnostyka mięsaka Ewinga

Proces diagnostyczny ma na celu potwierdzenie obecności nowotworu oraz ocenę stopnia jego zaawansowania. Wykorzystywane są następujące metody:

• Biopsja – pobranie fragmentu podejrzanej tkanki i ocena mikroskopowa. To podstawowy etap rozpoznania nowotworu.
• Badania molekularne – testy RT-PCR oraz FISH służą do wykrywania charakterystycznej zmiany genetycznej (translokacji genów EWSR1 i FLI1), która potwierdza rozpoznanie mięsaka Ewinga.
• Badania obrazowe – służą ocenie zasięgu guza i przerzutów:
  • zdjęcie RTG,
  • rezonans magnetyczny (MRI),
  • tomografia PET-CT.
• Badania laboratoryjne – m.in. morfologia krwi i oznaczenie poziomu LDH, które pomagają ocenić stan ogólny pacjenta i aktywność choroby.

Mięsak Ewinga: leczenie nowotworu złośliwego

Leczenie mięsaka Ewinga jest złożone i przebiega wieloetapowo. Wykorzystuje się różne metody, które wzajemnie się uzupełniają – ich celem jest zarówno usunięcie guza, jak i zapobieganie jego nawrotom oraz przerzutom. Najczęściej obejmuje:

• Chemioterapię wstępną (indukcyjną) – stosowaną przed zabiegiem operacyjnym, aby zmniejszyć rozmiar guza i przygotować do leczenia miejscowego;
• Leczenie miejscowe – czyli operację chirurgiczną w celu usunięcia guza. W przypadku braku możliwości operacji stosuje się radioterapię;
• Chemioterapię pooperacyjną (konsolidacyjną) – ma na celu zniszczenie pozostałych komórek nowotworowych i zmniejszenie ryzyka nawrotu;
• Radioterapię uzupełniającą – wdrażaną w wybranych przypadkach, zwłaszcza gdy operacja nie była możliwa lub nie udało się usunąć całego guza;
• Leczenie wspomagające – potrzebna jest także rehabilitacja, wsparcie psychologiczne i kontrola działań niepożądanych.

Leczenie trwa zwykle 12–18 miesięcy.

Guz Ewinga: rokowanie

Pięcioletnie przeżycie przekracza 85 % w postaci zlokalizowanej i przy dobrej odpowiedzi na chemioterapię. Niestety, przy chorobie rozsianej odsetek ten spada do 15–20 %, zwłaszcza gdy przerzuty dotyczą kości lub szpiku. Niekorzystnie rokują także duży rozmiar guza, lokalizacja osiowa i brak możliwości radykalnej operacji.

Mięsak Ewinga: często zadawane pytania (FAQ)

Poniżej odpowiedzi na inne często zadawane pytania dotyczące mięsaka Ewinga.

Mięsak (guz) Ewinga: podsumowanie

• Mięsak Ewinga to rzadki, złośliwy nowotwór kości występujący głównie u dzieci i młodzieży.
• Typowe objawy to ból kości, obrzęk i maska zapalna.
• Złotym standardem diagnostycznym jest biopsja z potwierdzeniem fuzji EWSR1‑FLI1.
• Leczenie obejmuje chemioterapię, chirurgię i radioterapię.

---

Bibliografia

1. Raciborska A. Mięsak Ewinga, w: Podręcznik Pediatrii, mp.pl (dostęp 05.08.2025).
2. Świtaj T., Jagodzińska‑Mucha P. Mięsak Ewinga, Klinika Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków, CO‑I Warszawa.
3. Styczyński J. Mięsak Ewinga. Serwis Ministerstwa Zdrowia i NFZ: chorobyrzadkie.gov.pl.

Guz Klatskina to rzadki, trudny do wczesnego rozpoznania nowotwór złośliwy dróg żółciowych, zlokalizowany w miejscu połączenia przewodów wątrobowych. Ponieważ zazwyczaj nie daje objawów na wczesnym etapie, jego diagnoza i leczenie są znacznie utrudnione. W tym artykule znajdziesz najważniejsze informacje dotyczące objawów, diagnostyki oraz możliwości leczenia tej choroby. Zadbaj o swoje zdrowie – przeczytaj i dowiedz się, na co szczególnie zwrócić uwagę.

Spis treści:

1. Guz Klatskina: co to za nowotwór?
   • Guz Klatskina: podtypy nowotworu
2. Dlaczego rozwija się guz Klatskina: przyczyny nowotworu
3. Rak zewnątrzwątrobowych dróg żółciowych: objawy guza Klatskina
   • Późne objawy raka zewnątrzwątrobowych dróg żółciowych
4. Guz Klatskina: przebieg choroby
5. Diagnostyka guza Klatskina
   • Badania laboratoryjne w rozpoznaniu guza Klatskina
   • Badania obrazowe w diagnostyce guza Klatskina
6. Leczenie pacjentów z guzem Klatskina
   • Rokowanie pacjentów z guzem Klatskina
   • Guz Klatskina: powikłania
7. Guz Klatskina: często zadawane pytania (FAQ) 
8. Guz Klatskina: podsumowanie informacji

Guz Klatskina: co to za nowotwór?

Guz Klatskina, znany również jako rak okołownękowy dróg żółciowych (ICD-10: C24.0), rozwija się w miejscu, gdzie prawy i lewy przewód wątrobowy łączą się, tworząc przewód żółciowy wspólny. W większości przypadków (ok. 95%) jest to gruczolakorak, czyli nowotwór wywodzący się z komórek nabłonka wyściełającego drogi żółciowe.

Guz Klatskina: podtypy nowotworu

Guz Klatskina to okołownękowy podtyp raka dróg żółciowych i zarazem najczęstsza odmiana – odpowiada za około 60–70 % wszystkich przypadków raka dróg żółciowych.

Pozostałe podtypy obejmują:

• Wewnątrzwątrobowy rak dróg żółciowych (10–20 %) – rozwija się w drobnych przewodach znajdujących się wewnątrz wątroby.
• Dystalny rak dróg żółciowych (około 20 %) – powstaje w dolnym odcinku przewodu żółciowego wspólnego, bliżej dwunastnicy.

Dlaczego rozwija się guz Klatskina: przyczyny nowotworu

Choć dokładne przyczyny pozostają nie do końca poznane, naukowcy zidentyfikowali kilka czynników ryzyka:

• pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych (PSC),
• wrodzone torbiele dróg żółciowych (np. choroba Carolego),
• kamica przewodowa,
• przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B i C,
• marskość wątroby,
• palenie tytoniu i nadmierne spożycie alkoholu,
• zakażenia pasożytnicze przywrami (np. Opisthorchis viverrini).

 >> Przeczytaj również: Charakterystyka kamicy żółciowej

Rak zewnątrzwątrobowych dróg żółciowych: objawy guza Klatskina

Na wczesnym etapie choroby objawy są niespecyficzne. Najczęściej obserwuje się:

• żółtaczkę cholestatyczną (związaną z utrudnionym odpływem żółci, prowadzącym do nagromadzenia barwników żółciowych we krwi),
• uporczywy świąd skóry,
• uczucie dyskomfortu lub bólu w prawym podżebrzu,
• niezamierzoną utratę masy ciała,
• przewlekłe uczucie zmęczenia.

Ważne: Jeśli zauważysz nieustępującą żółtaczkę, świąd skóry lub niewyjaśnioną utratę wagi – nie zwlekaj z konsultacją lekarską!

Późne objawy raka zewnątrzwątrobowych dróg żółciowych

W bardziej zaawansowanych stadiach choroby mogą pojawić się:

• silne, napadowe bóle brzucha,
• gorączka i objawy infekcji (wynikają z zastoju żółci; zalegająca żółć stanowi pożywkę dla bakterii, co sprzyja rozwojowi zapalenia dróg żółciowych – cholangitis),
• powiększenie wątroby (wyczuwalne palpacyjnie),
• obecność wyczuwalnego guza w prawym podżebrzu.

Guz Klatskina: przebieg choroby

Choroba rozwija się powoli i przez długi czas może nie dawać objawów. Nowotwór lokalizuje się w strategicznym miejscu wnęki wątroby, co prowadzi do zwężenia i zablokowania odpływu żółci. Stopniowo narasta cholestaza, czego skutkiem są objawy takie jak żółtaczka, świąd skóry, nudności czy zaburzenia trawienia tłuszczów. Upośledzona czynność wątroby prowadzi do zaburzeń metabolicznych, niedożywienia, ogólnego osłabienia i spadku masy ciała. W miarę postępu choroby guz może naciekać sąsiednie struktury oraz dawać przerzuty do węzłów chłonnych, wątroby, płuc lub kości.

Diagnostyka guza Klatskina

Rozpoznanie opiera się na badaniach laboratoryjnych i obrazowych, które pozwalają ocenić lokalizację, wielkość i zasięg guza.

Badania laboratoryjne w rozpoznaniu guza Klatskina

Typowe nieprawidłowości:

• podwyższony poziom bilirubiny sprzężonej,
• wzrost aktywności ALP, GGT, ALT, AST (enzymy wskazujące na zaburzenia pracy wątroby i dróg żółciowych),
• zwiększone stężenia markerów nowotworowych: CA 19-9, CA 125, CEA.

Warto pamiętać! Marker CA 19-9 może być także podwyższony w innych chorobach (np. zapaleniach lub kamicy), dlatego nie stanowi podstawy do rozpoznania bez potwierdzenia innymi badaniami.

>> Zobacz również: Markery uszkodzenia wątroby i dróg żółciowych – enzymy wątrobowe

Badania obrazowe w diagnostyce guza Klatskina

W celu oceny zaawansowania guza wykonuje się:

• ultrasonografię (USG) – pierwsze badanie oceniające poszerzenie dróg żółciowych,
• tomografię komputerową (TK) – precyzyjna lokalizacja i ocena rozległości zmiany,
• rezonans magnetyczny MRCP – uwidacznia zwężenia i dokładnie odwzorowuje układ dróg żółciowych,
• endoskopową cholangiopankreatografię wsteczną (ECPW) – umożliwia jednocześnie diagnostykę i leczenie (biopsja, założenie stentu).

Leczenie pacjentów z guzem Klatskina

Leczenie zależy od stopnia zaawansowania nowotworu:

• chirurgiczne wycięcie guza (resekcja dróg żółciowych, segmentu wątroby lub hemihepatektomia),
• przeszczepienie wątroby – w wybranych przypadkach,
• chemioterapia (najczęściej gemcytabina z cisplatyną),
• leczenie paliatywne – radioembolizacja, stentowanie dróg żółciowych.
• nowoczesne terapie celowane i immunoterapie.

Rokowanie pacjentów z guzem Klatskina

Rokowanie zależy głównie od stadium choroby w momencie rozpoznania. Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów pięcioletnie przeżycie w Polsce wynosi średnio około 6 %, a najdłużej żyją chorzy, u których możliwe było wykonanie doszczętnej resekcji guza we wczesnym stadium.

Guz Klatskina: powikłania

Do najczęstszych powikłań należą:

• zakażenia dróg żółciowych,
• niewydolność wątroby,
• rozsiew nowotworu do innych narządów.

Guz Klatskina: często zadawane pytania (FAQ) 

Poniżej odpowiedzi na inne często zadawane dotyczące guza Klatskina.

Guz Klatskina: podsumowanie informacji

• Guz Klatskina to okołownękowy rak dróg żółciowych.
• Przez długi czas może przebiegać bezobjawowo.
• Objawy obejmują żółtaczkę, świąd i wyniszczenie organizmu.
• Diagnostyka opiera się na badaniach krwi i obrazowych.
• Leczenie jest trudne, ale możliwe – zwłaszcza we wczesnych stadiach.
• Regularna kontrola zdrowia zwiększa szanse na wykrycie nowotworu we wczesnej fazie.

---

Bibliografia

1. P. Daniel, E. Małecka‑Wojciesko, W. M. Wysocki. Rak dróg żółciowych. W: Interna – mały podręcznik. mp.pl, dostęp: 2025‑08‑05.
2. R. C. Lowe, C. D. Anderson, K. V. Kowdley. Clinical manifestations and diagnosis of cholangiocarcinoma. UpToDate, wyd. 2025, dostęp: 2025‑08‑05.
3. T. Jastrzębski. Rak zewnątrzwątrobowych dróg żółciowych wnęki wątroby (guz Klatskina). Onkonet.pl, dostęp: 2025‑08‑05.
4. Krajowy Rejestr Nowotworów. Nowotwory złośliwe dróg żółciowych w Polsce – analiza przeżyć 5‑letnich. Narodowy Instytut Onkologii, Warszawa 2024, dostęp: 2025‑08‑05.
5. Polskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej (PTOK). Zalecenia diagnostyczno‑terapeutyczne dla raka dróg żółciowych 2024. Warszawa 2024, dostęp: 2025‑08‑05.

Rak trzustki – w klasyfikacji ICD-10 kod C25 – to jeden z groźniejszych dla człowieka nowotworów, ponieważ przez długi czas rozwija się bezobjawowo. Niestety na dziś nie mamy badań przesiewowych, które pozwalają wykryć ten nowotwór dostatecznie wcześnie.

Spis treści:

1. Jaka jest zapadalność na raka trzustki?
2. Jakie są wczesne objawy raka trzustki?
   • Objawy nowotworu trzustki – dolegliwości żołądkowo-jelitowe
   • Cukrzyca – wczesny objaw raka trzustki
3. Objawy raka trzustki
   • Pierwsze objawy raka trzustki – żółtaczka
   • Pierwsze objawy raka trzustki – utrata masy ciała
   • Rak trzustki a ból
   • Rak trzustki – stolec i mocz
4. Ostre zapalenie trzustki jako wczesny objaw raka trzustki
5. Diagnostyka raka trzustki – jakie badania należy wykonać?
   • Badania obrazowe w raku trzustki
   • Rak trzustki – badania z krwi
   • Markery raka trzustki
   • Badanie histopatologiczne
   • Badania genetyczne w raku trzustki
6. Profilaktyka raka trzustki
7. FAQ: Wczesne objawy raka trzustki – najczęściej zadawane pytania

Kluczowe informacje: >> Objawy nowotworu trzustki zazwyczaj pojawiają się w późnym stadium choroby, gdy możliwości leczenia są ograniczone. >> Wczesnym objawem raka trzustki u około 40% pacjentów jest nagłe pojawienie się cukrzycy typu 2. >> Osoby po 50 r.ż, ze świeżo rozpoznaną cukrzycą typu 2, bez objawów zespołu metabolicznego i/lub cukrzycy w rodzinie, powinny być objęte pogłębioną diagnostyką w kierunku raka trzustki. >> Wczesnym objawem raka trzustki może być żółtaczka i świąd skóry całego ciała.

Jaka jest zapadalność na raka trzustki?

Roczna zapadalność na raka trzustki w Polsce wynosi 3800-4000 zachorowań. Ryzyko rozwoju tej choroby rośnie z wiekiem. Bardzo rzadko występuje przed 30 r.ż., 80% przypadków rozpoznawanych jest po 50 r.ż.

Niestety 5-letnia przeżywalność w tej chorobie to zaledwie 5-10%, ponieważ rozpoznawana jest w późnym stadium.

Jakie są wczesne objawy raka trzustki?

Rak trzustki jest nowotworem, w którym wczesne objawy – czyli takie, które umożliwiają rozpoznanie choroby na etapie początkowym, gdy jest duża szansa na wyleczenie – praktycznie nie występują, lub są niecharakterystyczne.

Objawy nowotworu trzustki – dolegliwości żołądkowo-jelitowe

Dolegliwości żołądkowo-jelitowe w raku trzustki mogą występować na wczesnym etapie choroby, niestety nie są charakterystyczne i mogą również świadczyć o innych chorobach przewodu pokarmowego.

Należą do nich:

• dyskomfort w jamie brzusznej
• bóle w nadbrzuszu
• wzdęcia brzucha
• brak apetytu
• nudności
• biegunka.

Cukrzyca – wczesny objaw raka trzustki

Wczesnym symptomem wskazującym na już toczący się proces nowotworowy w trzustce może być świeżo rozpoznana cukrzyca. Często wskazuje się, że cukrzyca jest czynnikiem ryzyka rozwoju tego nowotworu, niektóre badania jednak sugerują, iż nowo rozpoznana cukrzyca jest jedyną wskazówką obecności bezobjawowego raka trzustki.

Wykazano, iż w ciągu 5 lat (60 miesięcy) poprzedzających diagnozę raka trzustki, cukrzyca wystąpiła u 40% pacjentów, natomiast u osób zdrowych u 19%.

Jeszcze większa korelacja występuje 24 miesiące (2 lata) przed diagnozą raka trzustki. Wykryto ją u ponad 50% chorych (52,3%) w porównaniu ze zdrowymi – 24%.

WAŻNE! Wielu pacjentów z rakiem trzustki rozwija cukrzycę tuż przed – 12-24 miesiące – postawieniem diagnozy nowotworu, a nie ma jej od dawna. Świeżo wykryta cukrzyca – zwłaszcza u pacjentów po 50 r.ż. – może być symptomem bezobjawowego raka trzustki.

Autorzy badania sugerują, że osoby z nowo rozpoznaną cukrzycą, które są szczupłe i/lub nie mają rodzinnej historii występowania tej choroby, powinny być objęte szerszą obserwacją i diagnostyką. Przydatne mogą być w tej sytuacji markery nowotworowe.

Niestety dziś nie potrafimy jeszcze rozróżnić świeżo powstałej cukrzycy – choroby często występującej w ogólnej populacji – od cukrzycy spowodowanej rakiem trzustki.

Objawy raka trzustki – obraz kliniczny choroby

Objawy nowotworu trzustki zależą od jego umiejscowienia w narządzie oraz od rozmiarów guza. Takie objawy jak spadek masy ciała, wyczerpanie, wodobrzusze pojawiają się zazwyczaj gdy rak osiąga duże rozmiary.

>> Sprawdź też: Wodobrzusze przy raku jajnika, trzustki i innych narządów – przyczyny, objawy, leczenie

Pierwsze objawy raka trzustki – żółtaczka

Żółtaczka jest często jednym z pierwszych objawów raka trzustki, które zauważa chory lub jego otoczenie. W zależności od lokalizacji guza w narządzie może być objawem wczesnym lub późnym.

• Żółtaczka – objaw wczesny raka trzustki

Jeśli guz położony jest w części nazywanej głową trzustki, zażółcenie powłok skóry pojawia się u 80% chorych. Żółtaczka może wystąpić nawet, jeśli guz jest niewielki wczesnym choroby. Wraz z jej progresją żółtaczka stopniowo narasta.

Pacjenci z rakiem głowy trzustki mogą mieć żółtaczkę zarówno we wczesnym, jak i późnym stadium choroby.

WAŻNE! U pacjentów z rakiem głowy trzustki żółtaczka może być wczesnym objawem choroby.

• Rak trzustki objawy skórne

Bezbólowa żółtaczka i świąd skóry uznawane są za zmiany skórne, wskazujące na nowotwór trzustki. Niektórzy opisują je nawet jako symptomy patognomiczne, czyli charakterystyczne dla tej jednostki chorobowej, dodatkowo wskazujące na operacyjne stadium choroby.

Świąd skóry występuje na całym ciele i dotyczy 80-100% osób z żółtaczką i również może być wczesnym objawem raka trzustki.

• Żółtaczka – objaw późny raka trzustki

Żółtaczka w raku trzustki może również pojawiać się dopiero po wystąpieniu przerzutów do wątroby lub węzłów chłonnych wątroby. Ma to miejsce w przypadku nowotworu zlokalizowanego w pozostałych częściach trzustki, czyli w trzonie lub ogonie tego narządu.

Pierwsze objawy raka trzustki – utrata masy ciała

Często pierwszym zauważalnym objawem raka trzustki jest utrata wagi i niezamierzone chudnięcie. Symptom zgłasza aż 90% chorych w chwili rozpoznania choroby, czasem jest to zmiana bardzo znaczna. Przyczyną chudnięcia w nowotworze trzustki jest utrata apetytu, wczesne uczucie sytości, zaburzenia trawienia i wchłaniania oraz biegunka.

Rak trzustki a ból

Ból jest objawem zgłaszanym przez 80% chorych. Dolegliwości bólowe dotyczą nadbrzusza, ból może promieniować do pleców i być błędnie interpretowany jako ból kręgosłupa. Z tego powodu w diagnostyce dolegliwości bólowych okolicy lędźwiowej należy brać pod uwagę raka trzustki.

Przerzuty raka trzustki do wątroby mogą powodować pojawienie się bólu w prawym podżebrzu, promieniującego czasem do prawego barku lub szyi. Objawy bólowe mogą się nasilać po posiłku lub w pozycji leżącej. Ból może być tępy, może być również bardzo silny.

Rak trzustki – stolec i mocz

Rak trzustki może również powodować zmiany zabarwienia moczu i kału. Jeśli nowotwór spowoduje niedrożność przewodu żółciowego wspólnego, mocz zyskuje ciemne zabarwienie, natomiast stolec ma barwę jasną.

Trzustka jest narządem odpowiedzialnym za wydzielanie wielu enzymów, m.in. trawiących tłuszcz.

Zaburzenia jej funkcjonowania mogą prowadzić do problemów z ich trawieniem i pojawienia się biegunek tłuszczowych. Pacjent obserwuje zmianę zapachu stolca i trudności ze spłukaniem go w toalecie.

Ostre zapalenie trzustki jako wczesny objaw raka trzustki

Ok. 13% pacjentów z rakiem trzustki, przed rozpoznaniem tej choroby, przeszło epizody ostrego zapalenia trzustki. Dlatego u każdego pacjenta z OZT należy określić przyczynę danego epizodu.

Diagnostyka raka trzustki – jakie badania należy wykonać?

Diagnostyka raka trzustki opiera się na wykonaniu badań obrazowych oraz laboratoryjnych badań z krwi.

Badania obrazowe w raku trzustki

Potwierdzenie diagnozy nowotworu możliwe jest poprzez wykonanie takich badań jak:

• USG jamy brzusznej,
• EUS (ultrasonografia endoskopowa) – cechuje największa czułość w wykrywaniu wczesnego raka trzustki,
• tomografia komputerowa,
• rezonans magnetyczny,
• ultrasonografia laparoskopowa – badanie USG trzustki z użyciem laparoskopu.

Zazwyczaj zaczyna się od USG jamy brzusznej, o konieczności dalszych badań decyduje lekarz. Badania pozwalają na stwierdzenie obecności guza trzustki oraz ewentualnych przerzutów do innych narządów, m.in. wątroby i węzłów chłonnych.

Rak trzustki – badania z krwi

W przypadku podejrzenia tego nowotworu wykonuje się także badania krwi, które obejmują:

• ocenę funkcjonowania trzustki – oznaczenie aktywności enzymów trawiennych produkowanych przez trzustkę – amylazy trzustkowej, lipazy.
• ocenę funkcjonowania wątroby i dróg żółciowych –jeśli guz uciska na te narządy poprzez oznaczenie poziomów aminotransferazy alaninowej (ALT), aminotransferazy asparaginowej (AST), fosfatazy alkalicznej, bilirubiny całkowitej.

Markery raka trzustki

Markerem z wyboru w diagnostyce raka trzustki jest CA 19–9. Jego stężenie wzrasta w nowotworach trzustki, niektórych nowotworach wątroby i dróg żółciowych. Jednakże nie jest to marker swoisty dla choroby nowotworowej, może ulegać podwyższeniu także w innych sytuacjach klinicznych, dlatego nie jest badaniem wykonywanym jako test przesiewowy w kierunku raka trzustki u osób bez objawów.

U chorych z guzem trzustki CA 19-9 to badanie pomocne w:

• diagnostyce różnicowej guza
• ocenie prognozy choroby nowotworowej
• prognozie wystąpienia nawrotu choroby po radykalnym wycięciu raka.

Badanie histopatologiczne

Badania obrazowe pokazują występowanie guza, badania laboratoryjne z krwi oceniają funkcjonowanie trzustki. O postawieniu rozpoznania rozstrzyga badanie histopatologiczne materiału pobranego w trakcie:

• biopsji cienkoigłowej
• lub diagnostycznej laparoskopii z pobraniem tkanki bezpośrednio z trzustki.

Badania genetyczne w raku trzustki

Badania wskazują, iż ok. 10% przypadków raka trzustki wiąże się z predyspozycją genetyczną.

Ryzyko zachorowania na raka trzustki zwiększają mutacje w następujących genach:

• BRCA2 i PALB2 odpowiedzialnych za rodzinnego raka trzustki – jeśli w rodzinie wystąpiły dwa przypadki raka trzustki ryzyko jego rozwoju u krewnych I° pacjenta zwiększa się 18 razy, jeśli zachorują trzy osoby w rodzinie – ryzyko rośnie 57 razy
• BRCA1 – rak trzustki może występować w rodzinach, gdzie istnieje ryzyko genetycznie uwarunkowanego raka piersi i jajnika
• CDKN2A  i TP16 (19bpdel) – zespół rodzinnego występowania znamion atypowych i czerniaka – FAMMM. Ryzyko raka trzustki u krewnych pacjentów z tym zespołem zwiększa się 13-22 razy. Nie obserwuje się raka trzustki u pacjentów z czerniakiem bez tych mutacji

• APC – genetycznie uwarunkowana polipowatość jelita grubego
• STK11/LKB1 – zespół Peutz-Jeghersa
• MLH1 i MSH2 – dziedziczny rak jelita grubego niespowodowany polipowatością – zespół Lyncha
• CFTR – mukowiscydoza.

Do raka trzustki mogą predysponować również inne mutacje. Pacjenci, którzy mają zwiększone ryzyko zachorowania na ten nowotwór mogą korzystać z badań genetycznych wykonywanych metodą NGS, które pozwalają za zbadanie wielu genów równocześnie i wykryciu ewentualnej predyspozycji do zachorowania.  

Pakiet Rak trzustki analiza 17 genów jest dostępny w ALAB Laboratoria:

Profilaktyka raka trzustki

W profilaktyce zachorowania na raka trzustki – podobnie jak w przypadku innych nowotworów – ważny jest styl życia i odpowiednia dieta.

Ryzyko raka trzustki zwiększają palenie tytoniu i otyłość, są to dwa niezależne czynniki ryzyka tego nowotworu.

• Palenie tytoniu – zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwór trzustki nawet 2,5 raza w stosunku do osób niepalących. Ryzyko jest tym większe im dłużej dana osoba pali papierosy i im więcej ich wypala. Ocenia się, iż palenie tytoniu odpowiada za 25-29% zachorowań na raka trzustki. Ryzyko zachorowania spada dopiero po 10-15 latach od zaprzestania palenia.
• Nadwaga i otyłość – każdy przyrost BMI o kg/m² powoduje wzrost ryzyka zachorowania o 6% u mężczyzn i 12% u kobiet. Otyłość występująca w wieku 30-79 lat wiąże się również z krótszym czasem przeżycia po wykryciu choroby.

W niektórych badaniach stwierdza się również związek zwiększonego ryzyka wystąpienia nowotworu trzustki z dużym spożyciem tłuszczów, mięsa i cukru. Ryzyko zachorowania zmniejsza spożycie warzyw i owoców, a także umiarkowana aktywność fizyczna.

>> Sprawdź również: Dieta antyrakowa (przeciwnowotworowa). Co jeść, czego unikać, przykładowy jadłospis

FAQ: Wczesne objawy raka trzustki – najczęściej zadawane pytania

---

PIŚMIENNICTWO

1. https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/882,genetyczne-podstawy-chorob-nowotworowych-przewodu-pokarmowego
2. https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/765,rak-trzustki
3. Orlewska K, Kozieł D. Pancreatic cancer in Poland: an analysis of incidence, mortality and years of life lost over a period of 22 years. Medical Studies/Studia Medyczne. 2021;37(4):300-305. doi:10.5114/ms.2021.112385.
4. Chari ST, Leibson CL, Rabe KG, Timmons LJ, Ransom J, de Andrade M, Petersen GM. Pancreatic cancer-associated diabetes mellitus: prevalence and temporal association with diagnosis of cancer. Gastroenterology. 2008 Jan;134(1):95-101. doi: 10.1053/j.gastro.2007.10.040. Epub 2007 Oct 26. PMID: 18061176; PMCID: PMC2271.
5. US Preventive Services Task Force; Owens DK, Davidson KW, Krist AH, Barry MJ, Cabana M, Caughey AB, Curry SJ, Doubeni CA, Epling JW Jr, Kubik M, Landefeld CS, Mangione CM, Pbert L, Silverstein M, Simon MA, Tseng CW, Wong JB. Screening for Pancreatic Cancer: US Preventive Services Task Force Reaffirmation Recommendation Statement. JAMA. 2019 Aug 6;322(5):438-444. doi: 10.1001/jama.2019.10232. PMID: 31386141.
6. Strasberg SM, Gao F, Sanford D, Linehan DC, Hawkins WG, Fields R, Carpenter DH, Brunt EM, Phillips C. Jaundice: an important, poorly recognized risk factor for diminished survival in patients with adenocarcinoma of the head of the pancreas. HPB (Oxford). 2014 Feb;16(2):150-6. doi: 10.1111/hpb.12094. Epub 2013 Apr 22. PMID: 23600768; PMCID: PMC3921010.