Sklep
Strona główna Blog Strona 19

Ból brzucha po jedzeniu – możliwe przyczyny i diagnostyka. Jakie badania wykonać?

Marta Malec
-
0
Ból brzucha po jedzeniu – możliwe przyczyny i diagnostyka. Jakie badania wykonać?

Ból brzucha po jedzeniu to częsta dolegliwość, która zawsze wymaga uwagi. Może mieć stosunkowo łagodne podłoże, jak nietolerancje pokarmowe czy nadwrażliwość jelit, ale bywa też objawem poważniejszych chorób – m.in. wrzodów, refluksu, kamicy żółciowej czy stanów zapalnych przewodu pokarmowego. W tym artykule omawiamy najczęstsze przyczyny bólu brzucha po posiłkach, wskazujemy, kiedy konieczna jest konsultacja lekarska, oraz jakie badania pomagają ustalić właściwą diagnozę.

Spis treści:

  1. Dlaczego brzuch boli po jedzeniu?
  2. Ból brzucha a rodzaj spożywanych pokarmów
  3. Diagnostyka bólu brzucha po jedzeniu
  4. Kiedy udać się do lekarza z bólem brzucha?
  5. Ból brzucha po jedzeniu: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
  6. Ból brzucha po jedzeniu: podsumowanie informacji

Dlaczego brzuch boli po jedzeniu?

Ból brzucha po posiłku może mieć wiele przyczyn. Czasem wynika z problemów w układzie pokarmowym, innym razem jest objawem chorób niezwiązanych bezpośrednio z trawieniem. Może być krótkotrwały i niegroźny, ale jeśli pojawia się regularnie, warto ustalić jego źródło.

Ból jelit po jedzeniu

Przyczyny bólu jelit po posiłkach są różnorodne i często się ze sobą łączą. Do najczęstszych należą:

  • nadwrażliwość trzewna i zespół jelita drażliwego (IBS): jelita reagują bólem na normalne procesy trawienia, a stres dodatkowo nasila objawy,
  • nietolerancje i alergie pokarmowe: do najczęstszych należą nietolerancja laktozy (mleko i produkty mleczne), fruktozy, sorbitolu,
  • zaburzenia mikrobioty: dysbioza sprzyja stanom zapalnym i nadwrażliwości jelit,
  • choroby przewlekłe: m.in. Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, celiakia czy przewlekłe infekcje jelitowe,
  • czynniki psychologiczne: stres, lęk i zaburzenia odżywiania wpływają na pracę osi jelito–mózg i nasilają objawy,
  • indywidualna wrażliwość: niektóre osoby reagują bólem na dodatki do żywności czy nawet samo oczekiwanie dolegliwości.
Pakiet alergiczny pokarmowy banerek

Ból w nadbrzuszu po jedzeniu

Ból w nadbrzuszu po jedzeniu najczęściej wiąże się z dyspepsją czynnościową, chorobą wrzodową żołądka lub dwunastnicy oraz refluksem żołądkowo-przełykowym. Objawia się uczuciem pełności, pieczeniem, zgagą czy bólem pojawiającym się bezpośrednio po posiłku albo kilka godzin później. Rzadziej przyczyną są kamica żółciowa, zapalenie trzustki czy nowotwory przewodu pokarmowego.

Ból po lewej stronie brzucha po jedzeniu

Ból po lewej stronie brzucha po jedzeniu najczęściej wynika z problemów jelitowych, takich jak zespół jelita drażliwego czy nietolerancje pokarmowe, które prowadzą do wzdęć i nadwrażliwości trzewnej. Częstą przyczyną u dorosłych, szczególnie starszych, jest zapalenie uchyłków esicy, któremu mogą towarzyszyć gorączka i zaburzenia wypróżnień. Rzadziej ból ma związek z chorobami trzustki, żołądka czy śledziony, a jego nasilenie mogą potęgować stres i czynniki psychologiczne.

Ból brzucha po prawej stronie po jedzeniu

Ból po prawej stronie brzucha po jedzeniu najczęściej wiąże się z chorobami pęcherzyka żółciowego, takimi jak kamica czy zapalenie, które nasilają się po tłustych posiłkach i mogą promieniować do pleców lub barku. Dolegliwości mogą także wynikać z choroby Leśniowskiego-Crohna zajmującej końcowy odcinek jelita cienkiego, zespołu jelita drażliwego czy wrzodu dwunastnicy. Rzadziej przyczyną są choroby wątroby, nietolerancje pokarmowe lub inne schorzenia wymagające pogłębionej diagnostyki.

Pakiet watrobowy banerek

Ból brzucha a rodzaj spożywanych pokarmów

Rodzaj spożywanych produktów ma duże znaczenie w pojawianiu się dolegliwości. Nietolerancje, reakcje immunologiczne oraz dieta bogata w tłuszcze, żywność wysoko przetworzoną i FODMAP zwiększają ryzyko bólu brzucha.

Ból brzucha po ostrym jedzeniu

Spożycie ostrych potraw często prowadzi do pieczenia i bólu brzucha, szczególnie u osób z nadwrażliwością przewodu pokarmowego. Objawy nasilają się u pacjentów z zespołem jelita drażliwego czy refluksem, a częste jedzenie pikantnych potraw zwiększa ryzyko dyspepsji i innych dolegliwości żołądkowych.

Ból brzucha po tłustym jedzeniu

Tłuste posiłki często nasilają dolegliwości trawienne. Mogą wywoływać ból u osób z chorobami pęcherzyka żółciowego, zapaleniem trzustki czy zespołem jelita drażliwego, a także nasilać objawy dyspepsji i wzdęcia. Mechanizm ten wiąże się zarówno ze skurczem pęcherzyka żółciowego i zaburzeniami wydzielania żółci, jak i z nadwrażliwością trzewną oraz wpływem diety wysokotłuszczowej na mikroflorę i procesy zapalne w jelitach.

Diagnostyka bólu brzucha po jedzeniu

Rozpoznanie przyczyn bólu brzucha po posiłkach powinno być etapowe i dostosowane do pacjenta. Obejmuje ocenę możliwych chorób organicznych i czynnościowych, analizę diety, a także czynników psychicznych i środowiskowych.

Jakie badania na ból brzucha po jedzeniu?

Diagnostyka zaczyna się od prostych badań i wywiadu lekarskiego. Dopiero gdy objawy utrzymują się lub pojawiają się sygnały alarmowe – takie jak utrata masy ciała, krew w stolcu, niedokrwistość czy silne bóle nocne – zleca się testy bardziej zaawansowane.

  1. Wywiad i badanie fizykalne

Lekarz pyta o lokalizację i charakter bólu, czas jego wystąpienia po jedzeniu oraz objawy towarzyszące, np. wzdęcia, zgagę, nudności czy biegunki. Podczas badania ocenia ogólny stan pacjenta, parametry życiowe oraz ewentualne nieprawidłowości w obrębie brzucha.

  1.  Badania laboratoryjne

Zwykle obejmują morfologię krwi, CRP, próby wątrobowe, amylazę i lipazę (dla oceny trzustki), poziom glukozy oraz badanie moczu. W razie potrzeby wykonuje się także badania stolca, np. test na krew utajoną czy antygen Helicobacter pylori.

Helicobacter_pylori_w_kale metoda automatyczna banerek
  1. Badania obrazowe

Najczęściej wykonywane jest USG jamy brzusznej. Jeśli wyniki są niejasne, lekarz może zlecić tomografię komputerową (TK) lub rezonans magnetyczny (MR). W określonych sytuacjach pomocne bywa także RTG jamy brzusznej.

  1. Badania endoskopowe

Przy przewlekłych objawach lub obecności sygnałów alarmowych wykonuje się gastroskopię (żołądek i dwunastnica) lub kolonoskopię (jelito grube). Badania te pozwalają ocenić stan błony śluzowej i wykryć zmiany zapalne, wrzodowe czy nowotworowe.

Kiedy udać się do lekarza z bólem brzucha?

Niektóre objawy wymagają natychmiastowej pomocy, często na SOR. Należą do nich: nagły, bardzo silny ból brzucha, gorączka z wymiotami, obecność krwi w stolcu, twardy brzuch, utrata przytomności, spadek ciśnienia, żółtaczka czy ból brzucha u kobiet w ciąży.

Do lekarza pierwszego kontaktu należy udać się wtedy, gdy ból utrzymuje się kilka dni, nawraca, zaburza codzienne funkcjonowanie albo współwystępuje z innymi objawami, np. biegunką, zaparciami czy wzdęciami. Szczególnie czujni powinni być pacjenci przewlekle chorzy oraz osoby starsze.

Ból brzucha po jedzeniu: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Poniżej znajdziesz odpowiedzi na najczęściej zadawane pytanie dotyczące bólu brzucha.

Kiedy ból brzucha powinien niepokoić?

Niepokojące są sytuacje, gdy ból pojawia się nagle, jest bardzo silny, towarzyszą mu gorączka, wymioty, krew w stolcu albo niezamierzona utrata masy ciała.

Czy jelito drażliwe boli po jedzeniu?

Tak – u większości osób z IBS ból brzucha nasila się po posiłkach. Najczęściej wywołują go produkty mleczne, potrawy bogate w FODMAP (fermentujące węglowodany, które słabo się wchłaniają i łatwo wywołują gazy oraz wzdęcia – np. fruktany obecne w pszenicy), soja czy tłuste jedzenie. Objawy wynikają głównie z nadwrażliwości jelit i zaburzeń osi jelito–mózg, co prowadzi do wzdęć, bólu i dyskomfortu. Szacuje się, że 60–90% pacjentów z IBS wiąże swoje dolegliwości właśnie ze spożywaniem jedzenia.

Jak boli brzuch przy problemach z jelitami?

Ból jelit może mieć różny charakter w zależności od choroby. W zespole jelita drażliwego jest skurczowy lub kolkowy, pojawia się w podbrzuszu albo przy pępku, nasila po posiłkach i ustępuje po wypróżnieniu. W chorobach zapalnych jelit, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego, bywa tępy lub ostry i często współwystępuje z biegunką, krwią w stolcu oraz gorączką. Niedrożność jelit objawia się bólem najpierw kolkowym, a później stałym i bardzo silnym, któremu towarzyszą wzdęcia, wymioty i zatrzymanie stolca – i wymaga pilnej pomocy lekarskiej.

Ból brzucha po jedzeniu: podsumowanie informacji

Najważniejsze informacje dotyczące bólu brzucha po jedzeniu można ująć w kilku kluczowych punktach:

  • do częstych przyczyn należą nadwrażliwość jelit, nietolerancje pokarmowe, refluks, wrzody i choroby pęcherzyka żółciowego,
  • objawy nasilają się zwłaszcza po tłustych, ostrych lub wysoko przetworzonych posiłkach,
  • diagnostyka obejmuje wywiad lekarski, badania laboratoryjne, USG, a w razie potrzeby gastroskopię lub kolonoskopię,
  • sygnały alarmowe, takie jak nagły i silny ból, krwawienie, gorączka z wymiotami, sztywność brzucha czy utrata przytomności, wymagają pilnej pomocy lekarskiej,
  • w zespole jelita drażliwego ból zwykle nasila się po posiłkach i ustępuje po wypróżnieniu.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

  1. Drewes AM, Gastrointestinal pain, Nature Reviews Disease Primers, 2020, 6, s. 1-16
  2. Lewandowski K, Diagnostyka i postępowanie w bólach brzucha – polskie stanowisko ekspertów, Lekarz POZ, 2025, 1, s. 1-19
  3. Tilburg MAL, Diet and functional abdominal pain in children and adolescents, 2013, 57, s. 141-148
  4. Benegal A, Meal related symptoms in youth with chronic abdominal pain: Relationship to anxiety, depression, and sleep dysfunction, Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition, 2024, 78, s. 1091-1097
  5. El-Salhy M, Diet in irritable bowel syndrome, Nutrition Journal, 2015, 14:36, s. 1-11

Osocze – jaką pełni rolę i kiedy się je podaje? Skład i zastosowanie

Angelika Janowicz
-
0
Osocze – jaką pełni rolę i kiedy się je podaje? Skład i zastosowanie

Osocze to płynna część, w której zawieszone są komórki krwi oraz są rozpuszczone inne substancje – m.in. sole mineralne i hormony. Ich stężenie zmienia się w zależności od aktualnego stanu zdrowia. Osocze pozyskane od dawców może być stosowane w celach terapeutycznych. Dowiedz się, jakie są skład i funkcje osocza, jak się je pobiera i kiedy podaje.

Spis treści:

  1. Co to jest osocze?
  2. Skład osocza
  3. Osocze a surowica – różnice
  4. Funkcje osocza
  5. Kiedy podaje się osocze krwi?
  6. Jak pobiera się osocze?
  7. Osocze krwi: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
  8. Osocze krwi: podsumowanie informacji

Co to jest osocze?

Osocze to płynna część krwi, stanowiąca około 55% jej całkowitej objętości. To podstawowe środowisko dla elementów morfotycznych, czyli krwinek białych i czerwonych oraz płytek krwi. Są w nim obecne również substancje niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

>> Zobacz także: Krew – budowa, funkcje w organizmie, grupy krwi i ich dziedziczenie

Jak wygląda osocze?

Osocze ma jasnożółtą, lekko słomkową barwę. Jego kolor może zmieniać się w zależności od stanu zdrowia oraz obecnych w nim substancji. Zwykle staje się mocno żółte, a nawet mętne, po spożyciu dużej ilości tłuszczów lub na skutek zaburzeń metabolicznych. Zjawisko to nosi nazwę lipemii. Zdarza się, że osocze jest zielone – może to mieć miejsce u kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną i ciężarnych.

Skład osocza

Osocze w około 91% składa się z wody, która jest niezbędna do utrzymania prawidłowego ciśnienia osmotycznego i transportu substancji. Pozostałe 9% zawartości stanowią związki organiczne i nieorganiczne, do których zaliczają się m.in.:

  • białka (albuminy, globuliny, fibrynogen, czynniki krzepnięcia),
  • witaminy,
  • enzymy,
  • lipidy,
  • glukoza,
  • cytokiny,
  • produkty metabolizmu,
  • gazy oddechowe,
  • elektrolity,
  • hormony.

Szczególne znaczenie mają białka osocza – albuminy odpowiadają za utrzymanie ciśnienia onkotycznego, globuliny pełnią funkcje odpornościowe, a fibrynogen bierze udział w procesie krzepnięcia krwi.

Morfologia banerek

Osocze a surowica – różnice

Osocze jest otrzymywane po odwirowaniu krwi pobranej do probówki zawierającej środek przeciwkrzepliwy (antykoagulant). Zawiera więc wszystkie czynniki krzepnięcia, w tym fibrynogen.

Natomiast surowicę otrzymuje się po odwirowaniu skrzepu. Krew jest pobierana do probówki bez antykoagulantu. W procesie krzepnięcia zużyte zostają fibrynogen i inne czynniki krzepnięcia, więc surowica ich nie zawiera.

Surowica jest powszechnie używana w większości rutynowych badań laboratoryjnych. Osocze ma zastosowanie w niektórych specjalistycznych testach, ale przede wszystkim jest używane w celach terapeutycznych.

>> Zobacz także: Co to są albuminy i w jakim celu bada się ich poziom?

Funkcje osocza

Główną funkcją osocza jest transport. Dzięki niemu możliwe jest dostarczenie komórkom tlenu, substancji odżywczych i hormonów oraz przenoszenie produktów przemiany materii. Poprzez zawarte w nim składniki osocze bierze również udział w:

  • utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej i wodno-elektrolitowej,
  • krzepnięciu krwi,
  • mechanizmach odpornościowych,
  • regulacji ciśnienia krwi poprzez utrzymywanie stałego ciśnienia onkotycznego.

Dzięki swoim właściwościom i funkcjom osocze krwi ma zastosowanie w medycynie w wielu sytuacjach klinicznych. Może być podawane w całości, jednak częściej izoluje się z niego konkretne składniki, które następnie są przetaczane chorym.

Kiedy podaje się osocze krwi?

Osocze świeżo mrożone (FFP), czyli takie, które zawiera wszystkie czynniki krzepnięcia i białka jest podawane w następujących przypadkach:

  • objawowe zaburzenia krzepnięcia u osób z niedoborem kilku czynników krzepnięcia,
  • krwawienie u osób z wrodzonym niedoborem czynnika V lub XI,
  • atypowa postać zespołu hemolityczno-mocznicowego,
  • zakrzepowa plamica małopłytkowa,
  • potrzeba natychmiastowego zniesienia antagonisty witaminy K,
  • w trakcie plazmaferezy leczniczej.

Z osocza można wyizolować:

  • krioprecypitat (koncentrat czynników krzepnięcia VIII, XII, von Willebranda, fibrynogenu, fibronektyny) – podawany przy zaburzeniach krzepnięcia krwi, np. w chorobie von Willebranda,
  • immunoglobuliny (przeciwciała odpornościowe) – podawane przy niedoborach odporności oraz w leczeniu i profilaktyce niektórych zakażeń i chorób (np. tężca),
  • albuminy (białka transportujące) – podawane m.in. przy chorobach wątroby, rozległych oparzeniach.
Z osocza krwi ludzkiej produkowana jest również immunoglobulina anty-Rh-D, którą podaje się ciężarnym w ramach profilaktyki konfliktu serologicznego.

Jak pobiera się osocze?

Pobieranie osocza odbywa się najczęściej metodą plazmaferezy, czyli oddzielenia osocza od elementów morfotycznych krwi. Podczas tego procesu krew dawcy przepływa przez specjalny separator, w którym osocze zostaje oddzielone, a pozostałe składniki – erytrocyty, leukocyty i płytki krwi – są zwracane do krwiobiegu dawcy. Taki zabieg trwa około 30 minut.

Osocze można pozyskać również w wyniku donacji krwi pełnej. Wówczas krew pobrana od dawcy jest poddawana wirowaniu, co powoduje oddzielenie osocza od komórek krwi.

Jak często można oddawać osocze?

Zgodnie z obowiązującymi normami w Polsce, osocze można oddawać:

  • 4 tygodnie po oddaniu krwi,
  • 2 tygodnie po oddaniu osocza,
  • 48 godzin po oddaniu płytek krwi,
  • 4 tygodnie po oddaniu krwinek białych.

Maksymalna liczba donacji osocza w ciągu roku nie powinna przekroczyć 33. Jednorazowo nie można pobrać więcej niż 880 ml.

Osocze krwi: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące osocza.

Na co jest osocze krwi?

Osocze i wyizolowane z niego składniki są stosowane głównie w celu uzupełnienia niedoborów białek, czynników krzepnięcia i przeciwciał.

Jakie choroby leczy się osoczem?

Osocze lub wyizolowane z niego składniki są stosowane w leczeniu m.in. zaburzeń krzepnięcia krwi, chorób wątroby, zaburzeń odporności, rozległych oparzeń, niektórych zakażeń, a także w celu odwrócenia działania leków przeciwkrzepliwych (gdy nie ma specyficznej odtrutki).

Kto potrzebuje infuzji osocza?

Infuzji osocza potrzebują osoby: z objawowymi zaburzeniami krzepnięcia, które mają niedobór kilku czynników krzepnięcia, chorujące na zakrzepową plamicę małopłytkową lub atypową postać zespołu hemolityczno-mocznicowego oraz poddawane plazmaferezie leczniczej.

Czy osocze ma skutki uboczne?

Podawanie osocza jak każda interwencja medyczna może wiązać się z ryzykiem działań niepożądanych. Możliwe skutki uboczne to: przeniesienie zakażenia wirusowego, przeciążenie krążenia, sepsa, poprzetoczeniowa ostra niewydolność oddechowa (TRALI) oraz niehemolityczne reakcje poprzetoczeniowe (np. pokrzywka, gorączka, dreszcze).

Osocze krwi: podsumowanie informacji

  • Osocze stanowi około 55% objętości krwi i składa się głównie z wody oraz białek.
  • Najczęściej pobiera się je metodą plazmaferezy, a dawca może oddawać osocze nawet co dwa tygodnie.
  • Osocze przetacza się przy objawowych zaburzeniach krzepnięcia u osób z niedoborem kilku czynników krzepnięcia, zakrzepowej plamicy małopłytkowej i atypowej postaci zespołu hemolityczno-mocznicowego.

Opieka merytoryczna: lek. Sara Aszkiełowicz

Bibliografia

  1. J. Korsak i in., Wytyczne w zakresie leczenia krwią i jej składnikami oraz produktami krwiopochodnymi w podmiotach leczniczych, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2020
  2. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6580839/ (dostęp 04.09.2025)
  3. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.IV.24.21.6.1. (dostęp 04.09.2025)
  4. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/170553,przetaczanie-preparatow-krwi-i-produktow-krwiopochodnych (dostęp 04.09.2025)
  5. https://krwiodawcy.org/przerwy-miedzy-donacjami (dostęp 04.09.2025)

Żylaki na nogach – dlaczego powstają i jak je leczyć?

Angelika Janowicz
-
0
Żylaki na nogach – dlaczego powstają i jak je leczyć?

Szacuje się, że żylaki kończyn dolnych występują nawet u 30–60% dorosłych. Chociaż wiele osób traktuje je jedynie jako defekt estetyczny, w rzeczywistości są objawem przewlekłej niewydolności żylnej, która w zaawansowanych przypadkach może prowadzić do poważnych powikłań. Dowiedz się, od czego robią się żylaki na nogach, na jakie objawy zwrócić uwagę oraz jakie są możliwości leczenia.

Spis treści:

  1. Czym są żylaki nóg?
  2. Objawy żylaków – jak wyglądają żylaki na nogach?
  3. Od czego robią się żylaki nóg?
  4. Diagnostyka żylaków na nogach
  5. Jak leczyć żylaki?
  6. Żylaki na nogach: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
  7. Żylaki nóg: podsumowanie informacji

Czym są żylaki nóg?

Żylaki to trwałe, patologiczne poszerzenia żył powierzchownych, które stają się widoczne pod skórą w postaci krętych, niebiesko-fioletowych wypukłości. Najczęściej pojawiają się na łydkach, w okolicy podkolanowej oraz na udach. Ich powstawanie związane jest z zaburzeniem funkcjonowania zastawek żylnych. W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 żylaki nóg mają symbol I83.

Wyróżnia się następujące typy żylaków na nogach:

  • teleangiektazje – płytko położone w skórze drobne, rozszerzone naczynia krwionośne,
  • żylaki siatkowate – sieć krętych żyłek (o średnicy 1–3 mm) widoczna pod powierzchnią skóry,
  • żylaki głównych pni żylnych – poszerzenie żyły odpiszczelowej lub odstrzałkowej widoczne na tylnej powierzchni łydki lub na przyśrodkowej powierzchni kończyny dolnej.

Żylaki na nogach są manifestacją przewlekłej niewydolności żylnej (PNŻ). Jest to poważne schorzenie, które wymaga wczesnego rozpoznania i wdrożenia leczenia. Brak terapii w skrajnych przypadkach może prowadzić m.in. do niegojących się ran na podudziach (tzw. owrzodzenia żylne) czy powstawania zakrzepów w żyłach powierzchownych lub głębokich.

>> Zobacz także: Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa – przyczyny, objawy, diagnostyka

Zdarza się, że dochodzi do pęknięcia żylaków na nodze. Najczęściej ma to miejsce, gdy skóra kończyny jest cienka i uszkodzona (np. przez owrzodzenie) lub gdy dojdzie do urazu mechanicznego.

Objawy żylaków – jak wyglądają żylaki na nogach?

Wygląd żylaków kończyn dolnych zależy od stopnia zaawansowania problemu. Początkowo widoczne są niewielkie poszerzone naczynia krwionośne przypominające pajączki. Wraz z rozwojem choroby pojawiają się charakterystyczne, wypukłe i kręte żyły widoczne pod skórą.

W niektórych przypadkach występują dodatkowe objawy żylaków nóg. Są to:

  • dyskomfort podczas długotrwałego stania lub siedzenia,
  • uczucie ciężkości nóg,
  • bóle nóg,
  • obrzęk okolicy stopy i kostki (często jednostronny),
  • tkliwość tkanek nad żylakiem,
  • bolesne skurcze nóg,
  • świąd skóry na nogach,
  • przebarwienia skóry na nogach.

>> Zobacz także: Opuchnięte nogi i kostki. Możliwe przyczyny opuchlizny nóg

Szczególną uwagę należy zwrócić na obrzęk łydki lub całej nogi, który pojawia się nagle i towarzyszą mu bolesność uciskowa oraz ocieplenie i zmiana zabarwienia skóry kończyny na różowo-siną. Takie objawy wskazują na zakrzepicę żylną, która wymaga niezwłocznej pomocy medycznej.

Od czego robią się żylaki nóg?

Żylaki kończyn dolnych powstają w wyniku niewydolnego układu zastawek żylnych. W efekcie krew z żył głębokich powraca do żył powierzchownych, zamiast płynąć dalej w kierunku serca. Zjawisko to określa się mianem refluksu żylnego. Jego przyczyną może być również osłabienie ściany żyły na skutek przewlekłego stanu zapalnego lub zmiany składu kolagenu.

Refluks żylny powoduje:

  • zastój krwi w żyłach,
  • wzrost ciśnienia wywieranego na ściany naczynia krwionośnego,
  • stopniowe poszerzanie się żyły.

Powstawanie żylaków kończyn dolnych jest procesem wieloczynnikowym. Dużą rolę odgrywają predyspozycje genetyczne. Dziedziczona jest skłonność do osłabienia struktury tkanki łącznej budującej ścianę żył, co prowadzi do ich mniejszej elastyczności i niewydolności zastawek. Inne czynniki ryzyka żylaków na nogach to:

  • płeć żeńska,
  • praca stojąca lub siedząca,
  • otyłość,
  • palenie papierosów,
  • ograniczona mobilność,
  • siedzący tryb życia,
  • przebyta zakrzepica naczyń żylnych,
  • ciąża.

Ryzyko żylaków nóg wzrasta wraz z wiekiem. Najczęściej pierwsze objawy pojawiają się około 40. roku życia, ale zdarzają się nawet u osób młodszych.

Diagnostyka żylaków na nogach

Podstawą rozpoznania żylaków nóg jest dokładny wywiad lekarski oraz badanie fizykalne. Lekarz ocenia wygląd kończyn, stopień nasilenia objawów oraz rodzaj, lokalizację i rozległość zmian.

Przed wdrożeniem leczenia żylaków nóg rekomendowana jest ultrasonografia dopplerowska, która pozwala ocenić przepływ krwi, stan zastawek i obecność ewentualnych zakrzepów. USG Doppler jest przeprowadzane w pozycji stojącej.

Pakiet profilaktyka ogólny (10 badań) banerek

Aby odróżnić refluks żył powierzchownych od refluksu żył głębokich można również wykonać próby czynnościowe:

  • test Trendelenburga – pacjent unosi nogę w pozycji leżącej, następnie lekarz zakłada na nią opaskę uciskową, prosi o wstanie i obserwuje czas wypełnienia się żylaków;
  • próbę Perthesa – pacjent maszeruje przez 5 minut z opaską uciskową założoną na udo, a lekarz obserwuje zachowanie żylaków (uwidocznienie lub zapadnięcie się).
Do określenia stopnia zaawansowania przewlekłej niewydolności żylnej służy klasyfikacja CEAP. Teleangiektazje zaliczane są do kategorii C1, a żylaki do kategorii C2.

Jak leczyć żylaki?

Leczenie żylaków można podzielić na niezabiegowe oraz zabiegowe. Dobór metody terapii zależy od stopnia zaawansowania problemu, ogólnego stanu zdrowia pacjenta oraz jego oczekiwań estetycznych.

Do niezabiegowego leczenia żylaków na nogach zaliczane są:

  • zmiana stylu życia (regularne ćwiczenia, utrzymanie prawidłowej masy ciała, zaprzestanie palenia papierosów, unikanie długotrwałego pozostawania w jednej pozycji, odpoczynek z uniesionymi nogami),
  • leczenie uciskowe (noszenie specjalnych pończoch uciskowych),
  • farmakoterapia (leki flebotropowe; łagodzą objawy i obrzęki, ale nie usuwają refluksu ani żylaków).

Do metod chirurgicznego leczenia żylaków nóg należą:

  • skleroterapia polegająca na podaniu środka obliterującego do wnętrza żyły,
  • laserowe usuwanie żylaków,
  • ablacja prądem o częstotliwości radiowej (tzw. termoablacja),
  • klasyczne leczenie chirurgiczne.

Należy pamiętać, że ze względu na udział czynników genetycznych, żylaki kończyn dolnych mogą nawracać, mimo skutecznego leczenia.

Żylaki na nogach: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące żylaków kończyn dolnych.

Czy żylaki bolą?

Żylaki na nogach mogą powodować dyskomfort, uczucie ciężkości lub ból – szczególnie w wyniku długotrwałego stania lub siedzenia. Dolegliwości bólowe zwykle nasilają się w godzinach wieczornych.

Czy żylaki na nogach są niebezpieczne?

Żylaki na nogach są objawem przewlekłej niewydolności żylnej, która nieleczona zwiększa ryzyko powstawania zakrzepicy, krwawień z pękniętych żylaków czy rozwoju owrzodzeń żylnych.

Jak zlikwidować żylaki na nogach?

Leczenie żylaków kończyn dolnych dopasowywane jest indywidualnie do każdej osoby. Wśród stosowanych metod wymienić można m.in. kompresjoterapię, farmakoterapię, skleroterapię, laseroterapię, ablację prądem, zabieg chirurgiczny.

Czy picie wody pomaga na żylaki?

Samo picie wody nie usuwa żylaków. Jednak odpowiednie nawodnienie organizmu jest ważne dla prawidłowego funkcjonowania układu krążenia.

Czy chodzenie pomaga na żylaki?

Regularne spacery mają korzystny wpływ na krążenie żylne. Podczas chodzenia pracują mięśnie łydek, które działają jak pompa wspomagająca przepływ krwi w kierunku serca. Dlatego aktywność fizyczna stanowi jeden z podstawowych elementów profilaktyki i leczenia zachowawczego żylaków nóg.

Żylaki nóg: podsumowanie informacji

  • Żylaki na nogach są widoczne pod skórą jako uwypuklone, poszerzone i kręte naczynia krwionośne.
  • Żylaki są objawem przewlekłej niewydolności żylnej. Do głównych czynników ryzyka zalicza się: predyspozycje genetyczne, palenie papierosów, otyłość, siedzący tryb życia, ciążę.
  • Leczenie żylaków nóg obejmuje metody niezabiegowe (np. kompresjoterapię, zmianę stylu życia, farmakoterapię) i zabiegowe (np. laseroterapię, skleroterapię, ablację prądem).

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

  1. P. Mościcka i in., Przewlekła niewydolność żylna – obraz kliniczny, Leczenie Ran 2019, s. 84–91
  2. N. Hajok i in., Żylaki kończyn dolnych – aktualnie stosowane metody terapii, Innowacje w medycynie – przegląd wybranych technologii XXI w., Wydawnictwo Naukowe ArchaeGraph
  3. H. Marona, A. Kornobis, Patofizjologia rozwoju żylaków oraz wybrane metody ich leczenia – aktualny stan wiedzy, Farm Pol 2009; 65: 88–92
  4. https://www.mp.pl/pacjent/zakrzepica/zylaki/63354,zylaki (dostęp 01.09.2025)
  5. https://www.mp.pl/pacjent/zakrzepica/wywiady-wyklady/328203,przewlekla-niewydolnosc-zylna-streszczenie-wytycznych-europejskiego-towarzystwa-chirurgii-naczyniowej-esvs-czesc-dla-pacjentow (dostęp 01.09.2025)
  6. https://podyplomie.pl/chirurgia/26450,zylaki (dostęp 01.09.2025)

Palenie w ciąży – skutki dla dziecka. Możliwe wady genetyczne i inne konsekwencje

Angelika Janowicz
-
0
Palenie w ciąży – skutki dla dziecka. Możliwe wady genetyczne i inne konsekwencje

Wszystkie nawyki przyszłej mamy mają wpływ na przebieg ciąży oraz rozwój i dalsze życie dziecka. Jednym z najgroźniejszych czynników ryzyka jest palenie papierosów. Substancje zawarte w dymie tytoniowym przenikają przez łożysko i docierają bezpośrednio do płodu, zaburzając procesy rozwojowe. Skutki mogą być natychmiastowe lub odległe. Dowiedz się, czym grozi palenie w ciąży.

Kluczowe informacje:
>> Palenie w ciąży stanowi poważne zagrożenie dla dziecka. Zwiększa ryzyko m.in. poronienia, przedwczesnego porodu, niskiej masy urodzeniowej, zakażeń wewnątrzmacicznych czy rozwoju chorób na późniejszych etapach życia.
>> Palenie papierosów w ciąży szkodzi również zdrowiu matki, zwiększając np. ryzyko powikłań położniczych.
>> Szkodliwe jest nie tylko palenie papierosów tradycyjnych, ale również e-papierosów.

Spis treści:

  1. Palenie w ciąży. Dlaczego jest niebezpieczne?
  2. Palenie papierosów w ciąży: skutki dla dziecka
  3. Papierosy w ciąży: skutki dla przyszłej mamy
  4. Czy e-papierosy w ciąży to „dobra” alternatywa?
  5. Bierne palenie w ciąży: czym może skutkować?
  6. Jak rzucić palenie w ciąży?
  7. Jak sprawdzić, czy palenie papierosów w ciąży wpłynęło na rozwój dziecka?
  8. Palenie w ciąży. Najczęstsze pytania (FAQ)

Palenie w ciąży. Dlaczego jest niebezpieczne?

Dym tytoniowy zawiera ponad 4 tysiące związków chemicznych. Są to kancerogeny oraz substancje toksyczne, drażniące, ciliotoksyczne (blokujące enzymy oddechowe) i wzmacniające działanie kancerogenów.

W dymie papierosowym znajdują się m.in.:

  • tlenek węgla obniżający utlenowanie tkanek,
  • tlenek azotu uszkadzający błony śluzowe układu oddechowego,
  • aceton będący trującym rozpuszczalnikiem,
  • kadm będący rakotwórczym metalem ciężkim,
  • amoniak będący drażniącym gazem,
  • trująca i uzależniająca nikotyna.

Należy pamiętać, że nie ma bezpiecznej dawki papierosów w ciąży. Nawet mała ilość dymu tytoniowego zwiększa ryzyko nieprawidłowości.

Pamiętaj:
Dym tytoniowy wchłania się w układzie oddechowym i pokarmowym. Jego składniki przenikają do krwiobiegu i są rozprowadzane po całym organizmie – również rozwijającego się w macicy dziecka.

Palenie papierosów w ciąży: skutki dla dziecka

Skutki palenia w ciąży nie ograniczają się jedynie do problemów w okresie noworodkowym. Obejmują one szerokie spektrum konsekwencji, które mogą towarzyszyć dziecku przez całe życie.

Palenie w ciąży zwiększa ryzyko m.in.:

  • poronienia,
  • porodu przedwczesnego,
  • zgonu okołoporodowego,
  • niskiej masy urodzeniowej,
  • przewlekłego niedotlenienia płodu,
  • wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu (hipotrofii płodu),
  • zakażenia wewnątrzmacicznego,
  • tachykardii i tachyarytmii,
  • nagłej śmierci łóżeczkowej,
  • chorób układu krążenia i układu oddechowego (astmy, POChP),
  • alergii,
  • nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) i wolniejszego rozwoju psychicznego.

Palenie w ciąży a wady genetyczne

Palenie w ciąży wiąże się z większym ryzykiem zmian epigenetycznych. Wpływają one na aktywność genów, ale nie powodują zmiany sekwencji DNA. Mogą „programować” metabolizm dziecka, jego układ odpornościowy i neurologiczny, zwiększając ryzyko m.in. otyłości, cukrzycy typu 2 czy nowotworów.

Palenie papierosów w ciąży a rozwój intelektualny dziecka

Substancje zawarte w dymie tytoniowym oddziałują negatywnie na rozwijający się układ nerwowy dziecka. Pod ich wpływem może dochodzić do obumierania neuronów we wczesnym stadium rozwoju i zaburzeń w tworzeniu połączeń neuronalnych. Skutkiem palenia w ciąży mogą być: nadpobudliwość psychoruchowa, trudności w koncentracji, gorsze wyniki w nauce, problemy behawioralne.

Wady wrodzone jako konsekwencja palenia w ciąży

Palenie papierosów w okresie ciąży zwiększa ryzyko występowania wad wrodzonych. Należą do nich między innymi rozszczep wargi i podniebienia. Ryzyko pojawienia się takich nieprawidłowości rośnie wraz z liczbą wypalanych papierosów.

Inne, długofalowe skutki palenia papierosów w ciąży

Dzieci narażone na dym tytoniowy w życiu płodowym mają wyższe ryzyko zachorowań na infekcje układu oddechowego, przewlekłe zapalenie ucha środkowego, a także astmę, alergię oraz przewlekłą obturacyjną chorobę płuc w późniejszym wieku. Ponadto, istnieją dowody na zwiększoną podatność na choroby sercowo-naczyniowe, metaboliczne, nowotworowe.

Papierosy w ciąży: skutki dla przyszłej mamy

Palenie w ciąży szkodzi nie tylko dziecku, ale także zdrowiu kobiety. Ciężarne palące papierosy są bardziej narażone na powikłania położnicze – m.in. łożysko przodujące, przedwczesne oddzielanie się łożyska, krwawienia, przedwczesne pęknięcie błon płodowych.

Należy wspomnieć również o długofalowych skutkach palenia papierosów przez kobiety. Nałóg wiąże się ze zwiększonym ryzykiem nowotworów złośliwych, chorób układu oddechowego, chorób układu sercowo-naczyniowego, osteoporozy, ciąży pozamacicznej, problemów z płodnością, przedwczesnej menopauzy.

>> Zobacz: Palenie papierosów – negatywne skutki i wpływ na zdrowie palenia tytoniu

Czy e-papierosy w ciąży to „dobra” alternatywa?

Niektóre kobiety błędnie uważają, że e-papierosy stanowią bezpieczniejszą opcję w ciąży. Chociaż nie generują takiej ilości substancji smolistych, nadal mogą być w nich obecne kancerogeny, metale ciężkie i inne związki chemiczne o nieznanym wpływie na zdrowie płodu i przebieg ciąży. Dlatego ciężarne powinny zrezygnować również z palenia e-papierosów.

>> Przeczytaj: EVALI – objawy choroby wywołanej paleniem e-papierosów

Bierne palenie w ciąży: czym może skutkować?

Nie tylko aktywne palenie stanowi zagrożenie. Bierne palenie w ciąży, czyli wdychanie dymu wydychanego przez innych palaczy, również może wiązać się z poważnymi konsekwencjami. Dziecko narażone na toksyczne substancje w ten sposób jest zagrożone podobnymi powikłaniami (m.in. niską masą urodzeniową, wcześniactwem) jak w przypadku aktywnego palenia przez przyszłą mamę.

Jak rzucić palenie w ciąży?

Rzucenie palenia w ciąży to decyzja, która może uratować zdrowie i życie dziecka. Najważniejsze jest uświadomienie sobie zagrożeń i podjęcie decyzji o zmianie. Warto skorzystać z pomocy lekarza, psychologa lub poradni antynikotynowej. Pomocne mogą być również grupy wsparcia. Przyszłe mamy nie powinny na własną rękę sięgać po żadne preparaty farmakologiczne ułatwiające rzucenie palenia.

>> Sprawdź: Zespół odstawienny – jak się objawia i ile trwa zespół abstynencyjny?

Jak sprawdzić, czy palenie papierosów w ciąży wpłynęło na rozwój dziecka?

Bardzo ważne jest poinformowanie lekarza prowadzącego ciążę, a następnie pediatrę o fakcie palenia papierosów w ciąży.

W tracie ciąży lekarz wykonuje regularne badania USG płodu. Możliwe jest także wykonanie nieinwazyjnych badań prenatalnych.

Pakiet kobiety w ciąży (16 badań) banerek

Po narodzinach dziecka lekarze monitorują jego stan zdrowia, zwracając uwagę na masę ciała, funkcjonowanie układu oddechowego, pracę serca i rozwój neurologiczny. W późniejszych latach szczególnie ważne są badania okresowe, które pozwalają wcześnie wykryć ewentualne nieprawidłowości.

Palenie w ciąży. Najczęstsze pytania (FAQ)

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące palenia papierosów w ciąży.

Co się dzieje z płodem, gdy matka pali?

Dym papierosowy zawiera nikotynę, tlenek węgla i inne toksyczne związki, które przenikają przez łożysko. Powodują one niedotlenienie płodu, mogą zaburzać rozwój narządów, zwiększają ryzyko niskiej masy urodzeniowej, wcześniactwa i wad wrodzonych.

Do którego tygodnia ciąży można palić papierosy?

Nie istnieje „bezpieczny” okres ciąży, w którym można palić. Każdy papieros szkodzi dziecku – niezależnie od tygodnia ciąży.

Ile kobiet w ciąży pali papierosy?

Odsetek kobiet palących papierosy w ciąży w Polsce różni się w zależności od źródeł. Szacuje się, że jest to 12-15% lub 11-30% ciężarnych.

Czy bierne palenie e-papierosów w ciąży jest szkodliwe?

E-papierosy zawierają nikotynę i inne szkodliwe związki chemiczne. Bierne wdychanie aerozolu z papierosów elektronicznych w ciąży może zwiększać ryzyko zaburzeń rozwoju płodu.

Opieka merytoryczna: lek. Sara Aszkiełowicz

Bibliografia

  1. M. Kalinowska, E. Harasim-Piszczatowska, Zagrożenia zdrowotne wynikające z palenia tytoniu przez kobiety w ciąży, Holistyczny wymiar współczesnej medycyny. T. 2, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
  2. https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/aktualnosci/271373,w-ciazy-szkodzi-kazda-ilosc-dymu-tytoniowego (dostęp 03.09.2025)
  3. A. Pawłowska-Muc i in., Palenie papierosów w ciąży, Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(1):73–84
  4. K. Korzeniowska i in., Postawy kobiet ciężarnych i ich otoczenia wobec nałogu palenia tytoniu, Farmacja Współczesna 2013; 6: 163–167
  5. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/aktualnosci/badania/140976,palenie-tytoniu-przez-ciezarna-zostawia-trwaly-slad-w-genotypie-dziecka (dostęp 03.09.2025)
  6. K. Polańska, W. Hanke, Palenie papierosów przez kobiety ciężarne a przebieg i wyniki ciąży – przegląd badań epidemiologicznych, Przegląd Epidemiologiczny 2004

Zespół Guillaina-Barrégo – jak się objawia? Diagnostyka i leczenie

Katarzyna Ciepłucha
-
0
Zespół Guillaina-Barrégo – jak się objawia? Diagnostyka i leczenie

Zespół Guillaina-Barrégo to rzadka, ale poważna choroba neurologiczna, która może prowadzić do osłabienia mięśni, a nawet porażenia. Czym się objawia, skąd się bierze i jak wygląda leczenie? W artykule znajdziesz najważniejsze informacje na temat przyczyn, diagnostyki i rokowań tej jednostki chorobowej. Dowiedz się, czy zespół Guillaina-Barrégo jest uleczalny i kiedy należy szukać pomocy lekarskiej.

Spis treści:

  1. Co to jest zespół Guillaina-Barrégo?
  2. Zespół Guillaina-Barrégo – objawy
  3. Przyczyny zespołu Guillaina-Barrégo
  4. Diagnostyka i rozpoznanie zespołu Guillaina-Barrégo
  5. Zespół Guillaina-Barrégo – leczenie
  6. Zespół Guillaina-Barrégo u dzieci
  7. Zespół Guillaina-Barrégo – rokowania
  8. Zespół Guillaina-Barrégo: podsumowanie informacji

Co to jest zespół Guillaina-Barrégo?

Zespół Guillaina-Barrégo, w skrócie GBS, (oznaczony w klasyfikacji ICD-10 kodem G61.0) to schorzenie neurologiczne o podłożu autoimmunologicznym, w którym układ odpornościowy atakuje nerwy obwodowe. Objawy pojawiają się nagle i mogą prowadzić do osłabienia mięśni, a w cięższych przypadkach nawet do porażenia czy niewydolności oddechowej. Szacuje się, że GBS występuje u 1–2 osób na 100 000 rocznie. Dobrą wiadomością jest to, że przy trafnej diagnozie, odpowiednim leczeniu i rehabilitacji rokowanie jest najczęściej korzystne.

>> Przeczytaj również: Miastenia – choroba zmęczonych mięśni

Zespół Guillaina-Barrégo – objawy

Objawy GBS zwykle pojawiają się 1–6 tygodni po przebytej infekcji wirusowej lub bakteryjnej. Do najbardziej charakterystycznych symptomów należą:

  • symetryczne osłabienie kończyn (najczęściej dolnych),
  • zaburzenia czucia (mrowienie, drętwienie, pieczenie),
  • brak lub osłabienie odruchów ścięgnistych (np. odruchu kolanowego),
  • bóle krzyżowo-lędźwiowe,
  • porażenie nerwów czaszkowych (np. opadanie powiek, podwójne widzenie, problemy z mówieniem lub połykaniem),
  • objawy ze strony układu autonomicznego, czyli tego odpowiedzialnego za funkcje niezależne od naszej woli: zaburzenia rytmu serca, wahania ciśnienia tętniczego, zatrzymanie moczu.

W cięższych przypadkach może dojść do niewydolności oddechowej, wymagającej wsparcia respiratora (urządzenia wspomagającego oddychanie).

>> Zobacz również: Zapalenie nerwu trójdzielnego – czym jest i jak się objawia? Przyczyny i leczenie     

Przyczyny zespołu Guillaina-Barrégo

Dokładny mechanizm powstawania GBS nie jest do końca poznany, ale wiadomo, że choroba ma charakter autoimmunologiczny. Najczęstszym czynnikiem poprzedzającym jest infekcja, która uruchamia reakcję krzyżową układu odpornościowego (tzw. mimikra molekularna – organizm myli własne komórki z fragmentami drobnoustrojów). Patogeny najczęściej wiązane z GBS to:

  • Campylobacter jejuni (najczęstszy czynnik bakteryjny powodujący biegunkę),
  • wirusy: CMV (cytomegalowirus), EBV (wirus Epsteina-Barr), wirus grypy, SARS-CoV-2,
  • Mycoplasma pneumoniae (bakteria wywołująca atypowe zapalenie płuc),
  • wirus Zika (w krajach tropikalnych).

W rzadkich przypadkach czynnikiem wyzwalającym mogą być urazy, operacje lub współistniejące choroby autoimmunologiczne.

Diagnostyka i rozpoznanie zespołu Guillaina-Barrégo

Rozpoznanie GBS opiera się przede wszystkim na objawach klinicznych i badaniu neurologicznym. Dodatkowe badania pomagają potwierdzić diagnozę:

  • Punkcja lędźwiowa: badanie płynu mózgowo-rdzeniowego pobranego z dolnej części kręgosłupa. Typowo stwierdza się tzw. rozszczepienie białkowo-komórkowe – czyli podwyższone stężenie białka przy prawidłowej liczbie komórek. W pierwszym tygodniu choroby wynik może być jeszcze prawidłowy.
  • EMG/ENMG (elektromiografia): badanie czynności nerwów i mięśni, które pozwala ocenić, czy uszkodzenie ma charakter demielinizacyjny (dotyczący osłonek nerwów), czy aksonalny (dotyczący samych włókien nerwowych).
  • Ocena funkcji oddechowej: przeprowadzana za pomocą badania spirometrycznego i oceny siły mięśni oddechowych. Obejmuje m.in. FVC (wymuszoną pojemność życiową płuc), MIP (maksymalne ciśnienie wdechowe) oraz MEP (maksymalne ciśnienie wydechowe). To badanie pozwala określić, czy pacjent wymaga wsparcia oddechowego.
  • Rezonans magnetyczny (MRI) kręgosłupa: może uwidocznić zmiany zapalne w korzeniach nerwowych, zwłaszcza u dzieci.
  • Przeciwciała przeciwgangliozydowe: są to przeciwciała skierowane przeciwko składnikom nerwów (gangliozydom), wykrywane w badaniu krwi. Ich obecność, np. przeciwciał anty-GQ1b, może potwierdzać rozpoznanie niektórych odmian choroby, jak zespół Millera Fishera, objawiający się zaburzeniami równowagi, podwójnym widzeniem i brakiem odruchów ścięgnistych. Badanie tych przeciwciał nie jest wykonywane rutynowo u każdego pacjenta; bywa szczególnie przydatne przy podejrzeniu wariantów z oftalmoplegią (porażeniem lub znacznym osłabieniem mięśni poruszających gałką oczną) lub postaci aksonalnej.
Badanie przeciwciał w klasie IgG przeciwko gangliozydom banerek

Inne choroby, które lekarz musi wykluczyć, to m.in. miastenia, zapalenia rdzenia kręgowego, botulizm czy porfiria.

Zespół Guillaina-Barrégo – leczenie

Leczenie GBS opiera się na dwóch głównych filarach:

Opieka wspomagająca:

  • monitorowanie oddechu (częstość, wydolność),
  • zapobieganie powikłaniom, takim jak zakrzepy czy odleżyny,
  • odpowiednie żywienie i nawodnienie,
  • wczesna rehabilitacja ruchowa i wsparcie logopedy, jeśli występują trudności z mówieniem lub połykaniem.

Leczenie przyczynowe (immunoterapia):

  • podawanie immunoglobulin dożylnych (IVIG) – gotowych przeciwciał, które „regulują” pracę układu odpornościowego,
  • plazmafereza – zabieg oczyszczania osocza z nieprawidłowych przeciwciał (tzw. wymiana osocza).
Leczenie powinno zostać wdrożone jak najwcześniej, najlepiej w ciągu pierwszych dni od pojawienia się objawów. Kortykosteroidy jako monoterapia są nieskuteczne i niezalecane; rutynowe łączenie ich z IVIG nie poprawia wyników leczenia. 

Zespół Guillaina-Barrégo u dzieci

U dzieci objawy są zbliżone do tych występujących u dorosłych – dominują osłabienie mięśni i zaburzenia czucia. Częstym czynnikiem wyzwalającym są infekcje, szczególnie wywołane przez bakterię Mycoplasma pneumoniae. W diagnostyce częściej stosuje się rezonans magnetyczny. Leczeniem pierwszego wyboru są immunoglobuliny dożylne. Rokowanie jest zazwyczaj bardzo dobre, choć pełen powrót do sprawności może zająć kilka miesięcy i wymaga systematycznej rehabilitacji.

Zespół Guillaina-Barrégo – rokowania

Większość pacjentów (ok. 80%) odzyskuje samodzielny chód w ciągu 6–12 miesięcy. Ponad połowa wraca do pełnej sprawności w ciągu roku. U niewielkiej grupy chorych (3–7%) dochodzi do zgonu – najczęściej z powodu powikłań oddechowych lub zaburzeń pracy autonomicznego układu nerwowego.

Niektórzy pacjenci mogą odczuwać długotrwałe objawy resztkowe, takie jak:

  • przewlekłe zmęczenie,
  • bóle mięśni i stawów,
  • parestezje (nieprzyjemne wrażenia czuciowe, np. mrowienie).

Czynniki pogarszające rokowanie:

  • ciężki przebieg (np. konieczność stosowania respiratora),
  • forma aksonalna choroby (np. AMSAN – ostra aksonalna neuropatia czuciowo-ruchowa),
  • bardzo niskie odpowiedzi w badaniu EMG,
  • wysoka punktacja w skali EGRIS (skala oceny ryzyka ciężkiego przebiegu GBS).

Zespół Guillaina-Barrégo: podsumowanie informacji

  • GBS to ostra choroba autoimmunologiczna atakująca nerwy obwodowe.
  • Objawy pojawiają się nagle i obejmują m.in. osłabienie mięśni, zaburzenia czucia i brak odruchów.
  • Najczęściej rozwija się po infekcji wirusowej lub bakteryjnej.
  • Diagnoza opiera się na objawach oraz badaniach neurologicznych i laboratoryjnych.
  • Leczenie polega na immunoterapii i opiece wspomagającej.
  • Rokowanie jest zazwyczaj dobre, choć powrót do zdrowia może być długotrwały.

Bibliografia

  1. Habib AA, Waheed W. Guillain-Barré Syndrome. Continuum (Minneap Minn). 2023;29(5):1327–1356.
  2. Ostrowska M. Ostra poliradikuloneuropatia demielinizacyjna (AIDP). Medycyna Praktyczna/mp.pl.
  3. Chandrashekhar S, Dimachkie MM. Guillain-Barré syndrome in adults and children. UpToDate (dostęp 07.09.2025).

Fitoestrogeny – czym są, gdzie występują i jakie jest ich działanie?

Magdalena Konowrocka
-
0
Fitoestrogeny – czym są, gdzie występują i jakie jest ich działanie?

Fitoestrogeny to związki roślinne o strukturze podobnej do ludzkich estrogenów. W artykule znajdziesz zwięzły przegląd klasyfikacji fitoestrogenów, ich potencjalne efekty terapeutyczne, a także podpowiedzi, gdzie ich szukać.

Spis treści:

  1. Czym są fitoestrogeny?
  2. Metabolizm i biodostępność fitoestrogenów
  3. Klasy fitoestrogenów
  4. Fitoestrogeny – mechanizmy działania
  5. Fitoestrogeny – działanie terapeutyczne
  6. Fitoestrogeny w diecie
  7. Źródła fitostrogenów w diecie
  8. Fitoestrogeny – bezpieczeństwo stosowania i skutki uboczne
  9. Fitoestrogeny – często zadawane pytania
  10. Podsumowanie

Czym są fitoestrogeny?

Fitoestrogeny są wtórnymi metabolitami roślin, które mają podobne struktury i działanie biologiczne jak ludzkie estrogeny. Nie wpływają bezpośrednio na funkcje biologiczne organizmu, ale mogą działać jako agoniści lub antagoniści w zależności od poziomu endogennego estrogenu.

Występują u ponad 300 gatunków roślin, pełniąc funkcję ochronną i zabezpieczając rośliny przed:

  • promieniowaniem UV
  • patogenami – np. grzybami
  • „stresem” roślinnym związanym np. z odwodnieniem.

Jadalne części roślin, w tym nasiona, korzenie, łodygi, liście i owoce, zawierają setki różnych struktur polifenolowych. Skład fitoestrogenów w roślinach oraz ich stężenie w żywności zależy od wielu czynników, w tym genetycznych, ale również od odmiany, sezonu, lokalizacji, procesów technologicznych związanych z ich zbiorem i przetwarzaniem.

Metabolizm i biodostępność fitoestrogenów

Wykorzystanie fitoestrogenów pokarmowych przez organizm człowieka rozłożone jest na kilka etapów.  Są one najpierw metabolizowane przez bakterie jelitowe – jest to etap kluczowy dla ich dalszej biologicznej biodostępności i w dużej mierze zależy od:

  • stosowanej diety – błonnik pokarmowy poprawia metabolizm fitoestrogenów w jelitach
  • przyjmowanych leków
  • jakości mikrobioty jelitowej.

Następnym etapem jest wchłanianie przez enterocyty przewodu pokarmowego i transport do wątroby, gdzie przechodzą niezbędne przemiany. Następnie fitoestrogeny wydzielane są do osocza i docierają do tkanek docelowych. Ostatecznie wydalane są z moczem.

Fitoestrogeny są obecne we krwi człowieka w bardzo małych ilościach, np. izoflawony i lignany są wykrywane w stężeniach nanomolowych.

Wyższe wartości notuje się w populacji azjatyckiej, gdzie popularna jest soja i jej produkty. Koncentracja izoflawonów we krwi Azjatów sięga nawet 1000 nM, podczas gdy u Europejczyków ok. 70. Większe wartości wykryto u wegetarian, około 400 nM izoflawonów i 800 nM lignanów (20).

Klasy fitoestrogenów

Fitoestrogeny można podzielić na różne ważne klasy:

  • fitoestrogeny fenolowe – należą do nich izoflawonoidy, flawonoidy, stilbeny i lignany
  • fitoestrogeny pozostałe – należą do nich terpenoidy i saponiny.

Izoflawonoidy – podział i źródła w diecie

Izoflawonoidy występują w produktach sojowych, takich jak tofu, tempeh, napoje sojowe. Poza tym obecne są w roślinach strączkowych, np. ciecierzycy, fasoli, lucernie.

Izoflawonoidy to dwie grupy związków fitoestrogenowych:

  • izoflawony – główni przedstawiciele to dadzeina i genisteina
  • kumesten – obecny w kiełkach fasoli czy nasionach słonecznika.

Flawonoidy – podział i źródła w diecie

Flawonoidy to polifenole, które są syntetyzowane w roślinach, takich jak herbata czy korzenie imbiru. Rośliny biosyntetyzują flawonoidy w odpowiedzi na infekcje mikrobiologiczne. Inną ich funkcją w roślinnym organizmie jest ochrona przed promieniowaniem UV, ponieważ absorbują światło w ultrafioletowym obszarze widma.

Flawonoidy dzielimy flawony, flawonole i chalkony.

Stilbeny

Związki występujące w orzeszkach ziemnych, żurawinie, owocach morwy. Najbardziej znanym przedstawicielem tej grupy fitoestrogenów jest resweratrol, obecny w skórce winogron i czerwonym winie.

Z powodu zawartości resweratrolu, do niedawna uznawano picie czerwonego wina za działanie prozdrowotne. Obecnie jednak wiadomo, że nie ma bezpiecznej dawki alkoholu, dlatego nie jest to już rekomendowane jako element zdrowego stylu życia.

Lignany

Lignany w świecie roślin uczestniczą w produkcji ligniny, dzięki czemu może powstawać ściana komórkowa. Głównym źródłem lignanów jest siemię lniane i olej lniany.

CIEKAWOSTKA
Chociaż lignany występują we wszystkich częściach roślin, ich najwyższe stężenie odnotowuje się w drewnie, zwłaszcza w sękach drzew. Nortrachelogenina została zidentyfikowana jako główny lignan w sękach sosny zwyczajnej.

Pozostałe klasy fitoestrogenów

Oprócz najszerzej znanych fitoestrogenów istnieją jeszcze dwie grupy tych związków. Są to triterpeny i saponiny.

Związki triterpenowe występują w roślinach na ogół w korze, korku, żywicy, skórce, woskowanym nalocie liści i kwiatów. Chronią rośliny przed owadami i drobnoustrojami. Do związków triterpenowych należą m.in.:

  • kwas ursolowy – obecny w rozmarynie, szałwii, tymianku, oregano
  • kwas betulinowy – obecny w rozmarynie, brzozie omszonej
  • kwas oleanolowy – obecny w melisie, rozmarynie, lawendzie, jemiole.

Saponiny to związki, które obniżają napięcie powierzchniowe, co w roztworach wodnych powoduje charakterystyczny efekt pienienia. Większość saponin to silne trucizny, jednak wiele roślin ma zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym, jako surowiec wyjściowy do syntezy hormonów płciowych oraz kortyzonu. Jedną z głównych saponin służących do otrzymywania hormonów glikokortykosteroidowych jest diosgenina.

CIEKAWOSTKA
Triterpenoidy i saponiny zawarte są w żeń-szeniu.

Fitoestrogeny – mechanizmy działania 

Działanie fitoestrogenów na organizm człowieka jest możliwe dzięki kilku mechanizmom oddziaływania. Najbardziej znanym jest interakcja z receptorami estrogenowymi, inne to wywoływanie efektów epigenetycznych lub aktywacja określonych enzymów.

Interakcja z receptorami

Fitoestrogeny to związki o strukturach podobnych do 17-β-estradiolu – jednego z głównych hormonów kobiecych. Dzięki temu podobieństwu mają zdolność do wiązania się z receptorami estrogenowymi, powodując ich aktywację – działanie jako agonista lub zablokowanie – antagonista. Ich działanie blokujące lub aktywujące receptory estrogenowe zależy od poziomu estrogenu endogennego, czyli wytwarzanego przez organizm.

Epigenetyczne efekty wywoływane przez fitoestrogeny

Za działanie fitoestrogenów odpowiedzialne są również mechanizmy epigenetyczne, czyli procesy, które modyfikują ekspresję genów bez zmiany samej sekwencji DNA. Związki, które wykazują takie działanie to izoflawony sojowe, genisteina i dadzeina. W wielu chorobach, np. otyłości, modyfikacje epigenetyczne są związane ze spożyciem genisteiny.

Inne możliwe działania związane z fitoestrogenami

Genisteina wpływa również na komórki organizmu poprzez aktywację kinaz białkowych. Dokładny mechanizm tego typu aktywacji nie został jeszcze poznany, ale uważa się, że genisteina stymuluje uwalnianie reaktywnych form tlenu (ROS) do komórki.

Fitoestrogeny – działanie terapeutyczne

Działania terapeutyczne fitoestrogenów wydają się być szerokie i są przedmiotem licznych badań klinicznych.  Najbardziej znane jest ich zastosowanie w menopauzie, ale zmniejszają również ryzyko sercowo-naczyniowe, zespół metaboliczny i problemy związane z otyłością.

Wysokie spożycie żywności zawierającej izoflawony sojowe w niektórych krajach, np. w Japonii, doprowadziło do sformułowania tzw. „fenomenu japońskiego”, polegającego na tym, że mieszkańcy tego kraju są mniej narażeni na choroby przewlekłe w porównaniu z mieszkańcami krajów zachodnich.

WAŻNE!
Dieta bogata w soję, o wysokim spożyciu izoflawonów – 20-100 mg/dobę – skutkuje niższą zapadalnością na nowotwory (szczególnie hormonozależne) oraz niższym poziomem zagrożenia osteoporozą i chorobami układu krążenia

Fitoestrogeny a menopauza

Fitoestrogeny – izoflawony w połączeniu z lignanami – hamują objawy menopauzy, w tym uderzenia gorąca. Wpływają również na inne objawy, np. objawy naczynioruchowe i atrofię pochwy. Menopauza prowadzi również do zmian psychologicznych i somatycznych objawach wegetatywnych, na które również wpływa spożycie fitoestrogenów.

Izoflawony, takie jak genisteina i dadzeina, mogą również pomóc w utrzymaniu zdrowia kości u kobiet po menopauzie, potencjalnie zmniejszając ryzyko osteoporozy.

Pakiet hormony kobiece menopauza (3 badania) banerek

Fitoestrogeny – wpływ na poziom cholesterolu i glukozy

Fitoestrogeny działają na poziom cholesterolu, pomagając w kontroli hiperlipidemii i obniżaniu frakcji LDL – tzw. złego cholesterolu. Poprawiają również kontrolę glukozy oraz problemy z insulinoopornością.

Dzięki temu zmniejszają ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, pomagają w kontrolowaniu masy ciała.

Badanie lipidogram extra (6 badań) banerek

Fitoestrogeny a rak piersi

Właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne niektórych fitoestrogenów, zwłaszcza lignanów i izoflawonów, mogą wykazywać potencjał w profilaktyce nowotworów. Nie jest to jedyny możliwy mechanizm działania przeciwnowotworowego, np. genisteina charakteryzuje się zdolnością do modulowania cyklu komórkowego i apoptozy.

Wiele badań epidemiologicznych pokazuje, że jest zależność pomiędzy dietą bogatą w produkty sojowe a redukcją zachorowań na niektóre nowotwory. Dotyczy to głównie mieszkańców krajów Azji, którzy rzadziej zapadają na nowotwory i wiąże się to z wysokim spożyciem soi i jej przetworów.

Badania jednak wskazują, iż pozytywne korzyści z działania fitoestrogenów mogą nie dotyczyć pacjentek z rakiem piersi. Wysokie spożycie, szczególnie u osób z wcześniejszą nierównowagą hormonalną, może przyczynić się do dominacji estrogenu. Może to powodować tkliwość piersi, nieregularne miesiączki i wahania nastroju, a w rzadkich przypadkach potencjalnie zwiększa ryzyko niektórych nowotworów wrażliwych na estrogen.

Fitoestrogeny w diecie

Źródłem fitoestrogenów są produkty roślinne, a osoby na dietach wegetariańskich lub wegańskich spożywają ich więcej niż przeciętny konsument diety zachodniej – zwłaszcza, jeśli dominuje w niej żywność przetworzona.

Badania z USA pokazują, iż tylko 30% dziennego zapotrzebowania kalorycznego pochodzi z żywności nieprzetworzonej lub minimalnie przetworzonej. Z związku z tym Amerykanie spożywają mało lignanów, których źródłem mogą być tylko całe produkty pokarmowe (nasiona, zboża, orzechy, owoce, warzywa). Są one nieobecne w większości przetworzonych produktów żywnościowych.

Inaczej wygląda sytuacja z izoflawonami w diecie przetworzonej, co wiąże się z powszechną w niej obecnością różnych form soi (olej sojowy, mąka sojowa, koncentraty białka sojowego, mleko sojowe), co prawdopodobnie kompensuje brak innych źródeł izoflawonów.

Spożycie izoflawonów w krajach azjatyckich jest wysokie, pokrywane głównie przez produkty sojowe (tofu, kiełki sojowe, pasta sojowa). Szacuje się, iż w Japonii dzienne spożycie izoflawonów wynosi od 20 do 200 mg, japońscy imigranci w USA spożywają już tylko ok. 10 mg tych związków dziennie.

W dietach europejskich obserwuje się większe spożycie lignanów pochodzących z nasion siemienia lnianego i oleju lnianego, zbóż i ich otrąb oraz roślin strączkowych. Natomiast spożycie izoflawonów jest niewielkie i wynosi 3-11 mg dziennie.

Źródła fitoestrogenów w diecie

Fitoestrogeny to duża grupa związków, obecna w różnych częściach roślin. Najważniejsze są izoflawony i lignany.

Najważniejszym źródłem fitoestrogenów jest soja i jej przetwory.

Znaczne ilości fitoestrogenów zawierają orzechy, a także różne rośliny jagodowe, które stanowią ważne źródło tych substancji dla populacji zamieszkujących regiony północne.

Źródło izoflawonów w diecie

Najbogatszym źródłem izoflawonów (genisteina, daidzeina, formononetyna, biochanina A, glicyteina) są:

  • soja i jej przetwory
  • soczewica
  • koniczyna czerwona
  • szpinak.

Zawartość izoflawonów w soi i jej produktach jest różna i waha się pomiędzy 200 a 3810 mg/kg i jest zależna od różnych czynników, między innymi od nasion, uprawy, zbioru i sposobu przetwarzania.

Zawartość genisteiny i dadzeiny w soi i jej produktach w mg/100 g.

ProduktZawartość izoflawonówZawartość genisteinyZawartość dzadzeiny
Mąka sojowa1789771
Ziarno soi1287446
Tofu smażone482818
Kiełki sojowe412219
Mleko sojowe1064
Makaron sojowy8,541
Napój sojowy74,62,5

Bogata w fitoestrogeny jest koniczyna czerwona. Zawiera m.in. cztery izoflawony:

  • genisteinę
  • dadzeinę
  • formononetynę – ponad 1300 mg/100 g
  • biochaninę A – 833 mg/100 g

Źródło lignanów w diecie

Głównym źródłem lignanów są zboża, ziarna kawy oraz nasiona lnu i słonecznika.

Zawartość lignanów w wybranych produktach w wynosi:

  • mąka lniana – 527 mg/kg
  • soczewica – 179 mg/kg
  • otręby owsiane, otręby pszeniczne, fasola czerwona – 5-8 mg/kg
  • marchew, szparagi, czosnek, brokuły, cukinia – 1-5 mg/kg
  • gruszki, śliwki – 1-8 mg/kg.

Fitoestrogeny: bezpieczeństwo stosowania i skutki uboczne

Dla osób zdrowych fitoestrogeny zawarte w diecie są bezpieczne. Natomiast stosowane w nadmiarze, zwłaszcza w dużych ilościach skoncentrowanych w suplementach diety, mogą wykazywać skutki uboczne.

Niektóre fitoestrogeny, np. izoflawony, mogą utrudniać produkcję hormonów tarczycy, potencjalnie prowadząc do niedoczynności tarczycy lub pogorszenia już istniejących problemów z tarczycą.

Nadmierne spożycie może wpływać na płodność u obu płci. Chociaż niezbyt często, u niektórych osób mogą wystąpić reakcje alergiczne na niektóre źródła fitoestrogenów, z objawami takimi jak swędzenie, pokrzywka, obrzęk lub problemy z oddychaniem.

>> Dowiedz się więcej: Wpływ żywienia na płodność

Fitoestrogeny – często zadawane pytania

Jaki jest najsilniejszy naturalny fitoestrogen?

Nie jest możliwe wskazanie jednego „najsilniejszego” fitoestrogenu, ponieważ jest to bardzo duża grupa zróżnicowanych związków, których siła działania zależy od wielu czynników. Najszerzej zbadane i skuteczne są izoflawony i lignany.

Czy siemię lniane zawiera fitoestrogeny?

Tak, jest to jedno z najbogatszych źródeł lignanów.

Jakie owoce mają fitoestrogeny?

Fitoestrogeny występują w wielu owocach, jednak nie są one uważane za bogate ich źródło. Jednak regularne włączanie do diety takich owoców jest korzystne dla zdrowia. Należą do nich winogrona, żurawina, śliwki, owoce jagodowe.

Fitoestrogeny a tycie – czy pomagają?

Fitoestrogeny mogą stanowić wsparcie zdrowej diety, jednak same w sobie nie działają „odchudzająco”.

Jaki olej zawiera fitoestrogeny?

Olej lniany, olej sojowy, oliwa z oliwek, olej z pestek dyni.

Czy izoflawony to fitoestrogeny?

Tak. Izoflawony stanowią jedną z klas fitoestrogenów.

Podsumowanie

Z danych Szwedzkiego Instytutu Zdrowia Publicznego wynika, że skrócenie o 8,2% długości życia obywateli krajów UE wynika ze złego sposobu żywienia. Zatem prawidłowe zachowania dietetyczne odgrywają istotną rolę w utrzymaniu zdrowia oraz determinują długość życia.

Żywność pochodzenia roślinnego zawiera wiele substancji, które mają właściwości prozdrowotne, jednym z nich są fitoestrogeny – naturalne związki roślinne, które wykazują pozytywny wpływ na zdrowie człowieka.

Chociaż nie są one uznawane za niezbędne składniki odżywcze, mogą odgrywać rolę w zapobieganiu i leczeniu chorób cywilizacyjnych, w tym otyłości, chorób serca, nowotworów i cukrzycy. Są również cennym uzupełnieniem leczenia objawów menopauzy.

PIŚMIENNICTWO

  1. Chavda VP, Chaudhari AZ, Balar PC, Gholap A, Vora LK. Phytoestrogens: Chemistry, potential health benefits, and their medicinal importance. Phytother Res. 2024 Jun;38(6):3060-3079. doi: 10.1002/ptr.8196. Epub 2024 Apr 11. PMID: 38602108.
  2. Martínez Steele E, Monteiro CA. Association between Dietary Share of Ultra-Processed Foods and Urinary Concentrations of Phytoestrogens in the US. Nutrients. 2017 Feb 28;9(3):209. doi: 10.3390/nu9030209. PMID: 28264475; PMCID: PMC5372872.
  3. Kwiatkowska E., Fitoestrogeny – rola prozdrowotna i zawartość w produktach, Borgis – Postępy Fitoterapii 2/2009, s. 107-112
  4. GrynkiewiczG., Gadzikowska M., Fitoestrogeny jako selektywne modulatory aktywności receptorów estrogenowych, Borgis – Postępy Fitoterapii 1/2003, s. 28-35
  5. https://www.forumginekologii.pl/artykul/fitoestrogeny-w-okresie-okolomenopauzalnym
  6. Kujawa-Warchała K., Nazaruk J., Aktywność farmakologiczna pentacyklicznych związków triterpenowych, Borgis – Postępy Fitoterapii 1/2012, s.35-47
  7. Stefanowicz-Hajduk J., Ochocka R., Saponiny steroidowe – występowanie, właściwości i zastosowanie w lecznictwie, , Borgis – Postępy Fitoterapii 1/2006, s.36-40.

Polimialgia reumatyczna – co to za schorzenie? Objawy, przyczyny, badania i leczenie

Sara Aszkiełowicz
-
0
Polimialgia reumatyczna – co to za schorzenie? Objawy, przyczyny, badania i leczenie

Polimialgia reumatyczna (PMR) to przewlekła choroba zapalna, która najczęściej dotyka osoby po 50. roku życia. Charakteryzuje się bólem i sztywnością mięśni w obrębie obręczy barkowej i biodrowej. Choć sama w sobie nie zagraża życiu, może znacznie obniżyć jakość życia pacjenta. Kluczowe w jej leczeniu są wczesna diagnoza oraz odpowiednia terapia.

Spis treści:

  1. Czym jest polimialgia reumatyczna?
  2. Polimialgia reumatyczna – objawy
  3. Polimialgia reumatyczna – przyczyny choroby
  4. Polimialgia reumatyczna – diagnostyka. Jakie badania wykonać?
  5. Leczenie polimialgii reumatycznej
  6. Nieleczona polimialgia reumatyczna – możliwe powikłania
  7. Polimialgia reumatyczna a dieta
  8. Polimialgia reumatyczna: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
  9. Polimialgia reumatyczna: podsumowanie informacji

Czym jest polimialgia reumatyczna?

Polimialgia reumatyczna (PMR), oznaczona w klasyfikacji ICD-10 kodem M35.3, jest jedną z najczęstszych chorób zapalnych u osób starszych. W Polsce dokładne dane co do zapadalności są ograniczone, ale choroba występuje najczęściej u osób po 50. roku życia, częściej u kobiet niż u mężczyzn.

Do czynników sprzyjających wystąpieniu choroby należą:

  • Wiek: występuje głównie u osób po 50. roku życia, a ryzyko wzrasta z wiekiem.
  • Płeć: Kobiety chorują dwukrotnie częściej niż mężczyźni.
  • Rasa: Choroba częściej występuje u osób rasy białej, zwłaszcza pochodzenia północnoeuropejskiego.
  • Predyspozycje genetyczne: Obecność chorób autoimmunologicznych w rodzinie może zwiększać ryzyko zachorowania.
  • Przebyte infekcje wirusowe: Mogą one uruchamiać proces zapalny, prowadzący do objawów PMR.

Polimialgia reumatyczna – objawy

Główne objawy PMR obejmują ból i sztywność mięśni w obrębie barków, szyi i bioder. Objawy są zwykle najbardziej nasilone rano i mogą utrzymywać się ponad godzinę, co utrudnia codzienne czynności, takie jak wstawanie z łóżka czy ubieranie się. Często pojawiają się także:

  • ogólne zmęczenie i spadek apetytu,
  • niewielka gorączka,
  • ograniczenie zakresu ruchu w stawach.

>> Warto przeczytać: Ból stawów – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie bólów stawowych

Polimialgia reumatyczna – objawy neurologiczne 

Niektóre osoby doświadczają także objawów neurologicznych, takich jak bóle głowy, zawroty czy zaburzenia snu. Choć PMR nie jest chorobą neurologiczną, takie symptomy mogą współistnieć ze stanem zapalnym i wymagają uwagi lekarza.

Polimialgia reumatyczna – przyczyny choroby

Przyczyny PMR nie są w pełni poznane. Choroba powstaje prawdopodobnie w wyniku połączenia czynników genetycznych i reakcji autoimmunologicznych. Przebyte infekcje wirusowe mogą również uruchamiać proces zapalny, który prowadzi do objawów PMR.

Polimialgia reumatyczna – diagnostyka. Jakie badania wykonać?

Rozpoznanie PMR opiera się na badaniach laboratoryjnych, obrazowych i konsultacjach specjalistycznych. W badaniach krwi najważniejsze są wskaźniki stanu zapalnego:

  • OB (odczyn Biernackiego) zwykle powyżej 40 mm/h,
  • CRP (białko C-reaktywne) podwyższone,
  • morfologia krwi – czasem wykazuje niedokrwistość lub zwiększoną liczbę płytek krwi.
Badanie OB (odczyn Biernackiego) banerek
Badanie CRP - (białko C-reaktywne) banerek

Badania obrazowe, takie jak ultrasonografia stawów barkowych i biodrowych, pomagają zobaczyć zmiany zapalne. W wybranych przypadkach stosuje się rezonans magnetyczny.

Pomocne w diagnostyce są kryteria klasyfikacyjne EULAR/ACR (2012), które wspierają lekarzy w rozpoznawaniu PMR. W wersji bez ultrasonografii za spełnienie kryteriów punktowanych przyjmuje się:

Badanie czynnika reumatoidalnego (RF), ilościowo banerek

W wersji z USG dodatkowo uwzględnia się:

  • co najmniej jednostronne zapalenie w obrębie obręczy barkowej i miednicznej (1 pkt),
  • obustronne zapalenie kaletki podbarkowej lub pochewki ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia, albo stawu ramiennego, oraz stawu biodrowego lub kaletki okołokrętarzowej (1 pkt).

Warunkiem koniecznym do rozpoznania PMR jest wiek ≥50 lat, obustronny ból obręczy barkowej oraz zwiększone wartości CRP lub OB.Aby spełnić kryteria, pacjent musi uzyskać co najmniej 4 punkty w wersji bez USG lub co najmniej 5 punktów w wersji z USG.

>> Zobacz też: Podstawowe badania laboratoryjne w chorobach reumatycznych. Które warto wykonać?

Leczenie polimialgii reumatycznej

Leczenie PMR opiera się przede wszystkim na glikokortykosteroidach, np. prednizonie, w niskich dawkach. Leki te skutecznie łagodzą objawy i zmniejszają stan zapalny. Czasami stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) w celu dodatkowego zmniejszenia bólu. Istotna jest też rehabilitacja.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?

PMR jest chorobą, którą można skutecznie leczyć. Czas trwania leczenia bywa różny, zwykle od kilku miesięcy do kilku lat, w zależności od nasilenia objawów i odpowiedzi organizmu na leczenie.

Nieleczona polimialgia reumatyczna – możliwe powikłania

Brak leczenia PMR może prowadzić do utrwalonej sztywności mięśni, osłabienia siły i ograniczenia sprawności. Może to zwiększać ryzyko upadków i złamań, a także pogarszać jakość życia.

Polimialgia reumatyczna a dieta

Dieta sama w sobie nie leczy PMR, ale może wspierać organizm w trakcie terapii. Warto dbać o produkty bogate w wapń i witaminę D, wspierające zdrowie kości, regularne posiłki z białkiem i błonnikiem, graniczenie soli i cukrów, co sprzyja utrzymaniu prawidłowej masy ciała i zmniejsza stan zapalny.

Polimialgia reumatyczna: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Jakie są pierwsze objawy polimialgii reumatycznej?

Ból i sztywność mięśni w obrębie barków i bioder, szczególnie rano.

Jakie CRP przy polimialgii reumatycznej?

CRP jest zazwyczaj podwyższone, co odzwierciedla stan zapalny.

Czy polimialgia jest widoczna w badaniu krwi?

Tak, podwyższone markery zapalne oraz zmiany w morfologii mogą wskazywać na chorobę.

Jaki jest poziom OB w przypadku polimialgii reumatycznej?

Poziom OB jest podwyższony.

Jakie leki stosuje się w leczeniu polimialgii reumatycznej?

Podstawowym lekiem są glikokortykosteroidy, czasem wspomagane przez NLPZ.

Polimialgia reumatyczna: podsumowanie informacji

  • PMR to przewlekła choroba zapalna mięśni, najczęściej u osób po 50. roku życia.
  • Wczesna diagnoza i regularne badania są kluczowe dla skutecznego leczenia.
  • Leczenie opiera się głównie na glikokortykosteroidach i rehabilitacji.
  • Zdrowa dieta wspomaga regenerację organizmu, ale nie zastępuje leczenia.
  • Regularne kontrole u lekarza minimalizują ryzyko powikłań.

Bibliografia

  1. Dejaco, Christian et al. 2015 Recommendations for the management of polymyalgia rheumatica: a European League Against Rheumatism/American College of Rheumatology collaborative initiative
  2. Szczeklik A, Gajewski P, Jaeschke R, red. Interna Szczeklika 2024. 16. wyd. Kraków: Medycyna Praktyczna; 2024.
  3. Lundberg IE, Sharma A, Turesson C, Mohammad AJ. An update on polymyalgia rheumatica. J Intern Med. 2022

Mięsak kości – jakie daje objawy? Przyczyny, diagnostyka i leczenie

Katarzyna Ciepłucha
-
0
Mięsak kości – jakie daje objawy? Przyczyny, diagnostyka i leczenie

Mięsaki kości to rzadkie, ale bardzo agresywne nowotwory złośliwe, które najczęściej występują u dzieci, młodzieży i młodych dorosłych. W tym artykule wyjaśniamy, czym są mięsaki kości, jakie dają objawy, co może wpływać na ich rozwój i jak wygląda proces leczenia. Dowiedz się, na co zwrócić uwagę i kiedy warto zgłosić się do lekarza.

Kluczowe informacje:
>> Mięsak kości to rzadki, ale złośliwy nowotwór.
>> Najczęstsze typy to mięsak kościopochodny, mięsak Ewinga i chrzęstniakomięsak.
>> Mięsak kości objawia się głównie bólem, guzem i ograniczeniem ruchomości.
>> Diagnostyka choroby opiera się na badaniach obrazowych i biopsji.
>> Leczenie to chemioterapia, zabieg chirurgiczny i (rzadziej) radioterapia.
>> Rokowania zależą od wielu czynników, ale w wielu przypadkach możliwe jest wyleczenie.

Spis treści:

  1. Czym jest mięsak kości?
  2. Rodzaje mięsaków kości
  3. Jakie są objawy mięsaka kości?
  4. Przyczyny występowania mięsaka kości
  5. Diagnostyka – jakie badania wykonać, aby wykryć mięsaka kości?
  6. Leczenie mięsaków kości
  7. Mięsak kości – rokowania
  8. Mięsak kości: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Czym jest mięsak kości?

Mięsaki kości to grupa pierwotnych nowotworów złośliwych wywodzących się z tkanek tworzących kość. W zależności od typu guz może wytwarzać tkankę kostną (np. mięsak kościopochodny) lub chrząstkę (chrzęstniakomięsak). Cała grupa stanowi mniej niż 0,5% wszystkich nowotworów złośliwych. W Polsce mięsaka kościopochodnego rozpoznaje się ok. 60-100 razy rocznie. Najczęściej chorują dzieci, nastolatki i młodzi dorośli, ale nowotwory te mogą wystąpić także u osób starszych.

>> Zobacz: Nowotwór kości – objawy, przyczyny, badania i leczenie

Rodzaje mięsaków kości

Najczęściej diagnozowane typy mięsaków kości to:

  • Mięsak kościopochodny (kostniakomięsak, osteosarcoma, ICD-10: C40) – najczęstszy typ, szczególnie u młodzieży, zlokalizowany głównie w przynasadach kości długich, takich jak np. okolica kolana (koniec kości udowej lub początek piszczeli).
  • Mięsak Ewinga (ICD-10: C41.1) – drobnokomórkowy nowotwór występujący u dzieci i młodzieży, najczęściej lokalizujący się w trzonach kości długich (np. kość udowa, piszczel) oraz w kościach płaskich, takich jak miednica czy łopatka.
  • Chrzęstniakomięsak (chondrosarcoma , ICD-10: C41) – nowotwór spotykany głównie u dorosłych, często umiejscowiony w kościach miednicy i obręczy barkowej.

Inne rzadziej występujące typy to: włókniakomięsak, szkliwiak (adamantinoma), guz olbrzymiokomórkowy oraz struniak (chordoma).

>> Przeczytaj również: Kacheksja nowotworowa (wyniszczenie nowotworowe) – czym jest, ile trwa i jakie daje objawy?

Mięsak kości – jak wygląda? Zdjęcia

Obraz diagnostyczny mięsaka kościopochodnego. Porównanie dwóch badań obrazowych – tomografii komputerowej (po lewej) i rezonansu magnetycznego (po prawej) – przedstawiających mięsaka kości w dalszej części kości udowej. MRI dokładniej pokazuje, jak rozległy jest guz i pomaga zaplanować precyzyjne leczenie operacyjne.
Zdjęcie 1: Obraz diagnostyczny mięsaka kościopochodnego.

Porównanie dwóch badań obrazowych – tomografii komputerowej (po lewej) i rezonansu magnetycznego (po prawej) – przedstawiających mięsaka kości w dalszej części kości udowej. MRI dokładniej pokazuje, jak rozległy jest guz i pomaga zaplanować precyzyjne leczenie operacyjne.
Źródło: https://www.researchgate.net/profile/June-Hyuk-Kim/publication/40870555/figure/fig5/AS:668732032548869@1536449549417/A-B-A-CT-and-B-MR-coronal-images-show-the-osteosarcoma-in-the-right-distal-femur-of.png (dostęp: 04.09.2025).

Jakie są objawy mięsaka kości?

Objawy mięsaka kości mogą być niespecyficzne i łatwo pomylić je ze schorzeniami o innym podłożu, np. urazowym lub zapalnym. Dlatego warto zwrócić uwagę na symptomy, które utrzymują się dłużej i stopniowo się nasilają. Do najczęstszych sygnałów ostrzegawczych należą:

  • ból kości, często silniejszy w nocy i narastający w czasie,
  • obrzęk lub wyczuwalny guz,
  • ograniczenie ruchomości najbliższego stawu, utykanie lub unikanie obciążania kończyny w codziennych czynnościach,
  • złamanie patologiczne (w bardziej zaawansowanych przypadkach),
  • u części chorych, zwłaszcza w mięsaku Ewinga, objawy podobne do infekcji (gorączka, miejscowe ocieplenie) – tzw. „maska zapalna”.
Warto wiedzieć:
Jeśli zauważysz przewlekły ból kości lub obrzęk bez urazu – skontaktuj się z lekarzem.

Przyczyny występowania mięsaka kości

U większości osób nie da się wskazać jednej konkretnej przyczyny. Wiadomo jednak, że istnieją czynniki, które mogą zwiększać ryzyko zachorowania:

  • niektóre predyspozycje genetyczne (np. zespół Li‑Fraumeni, dziedziczny siatkówczak),
  • choroba Pageta kości (przewlekłe schorzenie prowadzące do nieprawidłowej przebudowy kości) u osób starszych,
  • wcześniejsze leczenie onkologiczne (radioterapia, niektóre chemioterapie),
  • rzadko: przewlekłe zmiany w kości lub niektóre łagodne guzy.

Pamiętaj: Występowanie tych czynników nie oznacza, że zachorujesz, ale wymaga czujności.

Diagnostyka – jakie badania wykonać, aby wykryć mięsaka kości?

Rozpoznanie opiera się na badaniach obrazowych, analizie krwi, biopsji i badaniach genetycznych. Najczęściej wykonuje się:

  • RTG całej kości w dwóch projekcjach – pierwszy krok, pokazuje nieprawidłowości w kości.
  • Rezonans magnetyczny (MRI) – dokładnie ocenia rozległość zmiany i jej stosunek do stawu, mięśni czy nerwów.
  • Tomografię komputerową klatki piersiowej (TK) – obowiązkowo do wykluczenia przerzutów do płuc.
  • PET‑TK lub scyntygrafię kośćca – wykrywa ogniska w innych kościach; PET‑TK szczególnie przydatne w mięsaku Ewinga.
  • Biopsję guza – potwierdza rozpoznanie pod mikroskopem; najlepiej wykonywać ją w ośrodku, który będzie leczył chorego.
  • Badania genetyczne – w niektórych typach (np. mięsak Ewinga) pozwalają wykryć charakterystyczne zmiany, np. translokacje genów.
  • Badania krwi – pomocniczo oznacza się poziom enzymów (np. ALP, LDH), które mogą być podwyższone w nowotworach kości, choć nie są specyficzne. W badaniu ogólnym krwi możliwe są też objawy niedokrwistości.

Leczenie mięsaków kości

Leczenie mięsaków kości zawsze powinno odbywać się w wyspecjalizowanym ośrodku onkologicznym, w którym zespół specjalistów (onkolog, ortopeda, radioterapeuta) opracowuje indywidualny plan terapii. Najczęściej stosuje się leczenie skojarzone, czyli połączenie kilku metod.

Główne metody leczenia to:

  • chemioterapia przed operacją (neoadiuwantowa) – stosowana głównie w mięsaku kościopochodnym i mięsaku Ewinga. Ma na celu zmniejszenie guza, co ułatwia jego usunięcie i zmniejsza ryzyko nawrotu.
  • zabieg chirurgiczny – kluczowy element leczenia. W wielu przypadkach możliwe jest usunięcie guza z zachowaniem kończyny. Jeśli nie da się tego zrobić bezpiecznie, konieczna może być amputacja. Po operacji często wykonuje się rekonstrukcję kończyny (np. endoproteza lub przeszczep).
  • chemioterapia po operacji (adiuwantowa) – pomaga zniszczyć ewentualne mikroskopijne komórki nowotworowe, które mogły pozostać w organizmie po zabiegu.
  • radioterapia – stosowana głównie w leczeniu mięsaka Ewinga, zwłaszcza gdy guz jest trudny do usunięcia chirurgicznie lub jako uzupełnienie operacji. W pozostałych typach mięsaków używana jest rzadziej lub w celu łagodzenia objawów (leczenie paliatywne).

W sytuacjach, gdy nowotwór jest nieoperacyjny albo pojawiły się przerzuty, celem leczenia może być kontrola choroby i poprawa jakości życia. Czasem rozważa się też udział pacjenta w badaniach klinicznych z wykorzystaniem nowych terapii.

Mięsak kości – rokowania

Na rokowanie wpływają głównie: typ guza, jego wielkość i położenie, obecność przerzutów oraz odpowiedź na leczenie. Przykładowe wyniki 5‑letnich przeżyć (głównie dla choroby zlokalizowanej):

  • mięsak kościopochodny: ok. 40–70%,
  • chrzęstniakomięsak: około 50% (zależnie od stopnia złośliwości),
  • mięsak Ewinga: 40-60%.

Regularne kontrole po leczeniu są najważniejsze w pierwszych 2-3 latach, gdy ryzyko nawrotu jest największe.

Mięsak kości: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Jakie są przyczyny mięsaka kości?

Najczęściej nieznane. Ryzyko rośnie m.in. przy predyspozycjach genetycznych, chorobie Pageta oraz po radioterapii/chemioterapii.

Czy mięsak kości jest wyleczalny?

Tak – wielu chorych udaje się wyleczyć dzięki leczeniu skojarzonemu. W mięsaku kościopochodnym z chorobą zlokalizowaną odsetek wyleczeń wynosi zwykle ok. 40–70%.

Czy mięsak kości boli?

Tak. Ból (często nocny) to najczęstszy objaw. Jeśli utrzymuje się mimo odpoczynku lub leków – zgłoś się do lekarza.

Bibliografia

  1. Mięsaki kości. Interna – Mały podręcznik, Medycyna Praktyczna, mp.pl
  2. Jastrzębski T. Pierwotne nowotwory złośliwe kości. Onkonet.pl
  3. Wang LL, Gebhardt MC, Rainusso N. „Osteosarcoma: Epidemiology, pathology, clinical presentation, and diagnosis”, UpToDate.

Podwyższony kwas moczowy – objawy, przyczyny i diagnostyka hiperurykemii

Sara Aszkiełowicz
-
0
Podwyższony kwas moczowy – objawy, przyczyny i diagnostyka hiperurykemii

Hiperurykemia, czyli nadmiar kwasu moczowego we krwi, przez lata może nie dawać żadnych objawów. Badania laboratoryjne są jedynym sposobem, by ją wykryć odpowiednio wcześnie i zapobiec powikłaniom. W artykule wyjaśniamy, skąd bierze się podwyższony kwas moczowy, jakie objawy może powodować, jakie badania należy wykonać oraz jak obniżyć jego poziom.

Spis treści:

  1. Czym jest kwas moczowy?
  2. Kwas moczowy powyżej normy: przyczyny nieprawidłowego wyniku
  3. Hyperurykemia. Jakie są objawy podwyższonego poziomu kwasu moczowego?
  4. Sprawdzanie poziomu kwasu moczowego – kiedy należy zrobić badanie?
  5. Jakie jeszcze badania wykonać przy podwyższonym kwasie moczowym?
  6. Poziom kwasu moczowego za wysoki: jak go obniżyć?
  7. Podwyższony kwas moczowy: najczęstsze pytania (FAQ)
  8. Podwyższony poziom kwasu moczowego w organizmie: podsumowanie

Czym jest kwas moczowy?

Kwas moczowy to produkt końcowy przemiany puryn – związków chemicznych obecnych w żywności oraz w komórkach naszego organizmu. Jego większość powstaje naturalnie w procesach metabolicznych, a część pochodzi z diety. Usuwany jest głównie przez nerki, w mniejszym stopniu przez jelita. Nadmiar kwasu moczowego nazywamy hiperurykemią (w klasyfikacji ICD-10 kod E79). To stan, który wymaga diagnostyki – nie tylko ze względu na ryzyko powikłań, ale również dlatego, że bywa bezobjawowy przez wiele lat.

Kwas moczowy powyżej normy: przyczyny nieprawidłowego wyniku

Podwyższony poziom kwasu moczowego może wynikać z kilku mechanizmów. Najczęściej to:

  • zwiększona produkcja kwasu moczowego w organizmie,
  • zmniejszone wydalanie przez nerki,
  • połączenie obu tych procesów.

Do najważniejszych przyczyn należą:

  • dieta bogata w mięso czerwone, podroby, owoce morza i produkty wysokoprzetworzone,
  • nadużywanie alkoholu, zwłaszcza piwa,
  • choroby przewlekłe, takie jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, niewydolność nerek,
  • stosowanie niektórych leków (np. moczopędnych),
  • otyłość i zespół metaboliczny.

Warto podkreślić, że hiperurykemia nie zawsze jest skutkiem złej diety. Często towarzyszy zaburzeniom metabolicznym, które same w sobie wymagają leczenia.

Hyperurykemia. Jakie są objawy podwyższonego poziomu kwasu moczowego?

W początkowej fazie hiperurykemia zwykle nie daje objawów. To właśnie dlatego tak ważne jest wykonywanie badań profilaktycznych.

Kiedy poziom kwasu moczowego rośnie znacznie, mogą pojawić się:

  • bóle stawów,
  • przewlekłe zmęczenie,
  • nadciśnienie tętnicze,
  • uczucie ciężkości po posiłkach.

Utrzymujący się stan podwyższonego kwasu moczowego może prowadzić do powstawania złogów w nerkach, a także do rozwoju dny moczanowej.

>> Warto przeczytać: Kwas moczowy a nadciśnienie

Sprawdzanie poziomu kwasu moczowego – kiedy należy zrobić badanie?

Badanie stężenia kwasu moczowego we krwi należy wykonywać regularnie, nawet jeśli nie odczuwasz żadnych dolegliwości. Jest to szczególnie ważne w przypadku osób z grup ryzyka:

Oznaczenie poziomu kwasu moczowego jest prostym badaniem laboratoryjnym, które wykonuje się z krwi żylnej.

Badanie kwasu moczowego banerek

Jakie jeszcze badania wykonać przy podwyższonym kwasie moczowym?

Podwyższony wynik badania to sygnał do dalszej diagnostyki. Lekarz może zlecić:

Takie kompleksowe podejście pozwala ocenić, czy hiperurykemia jest wynikiem choroby współistniejącej, czy niezależnym problemem metabolicznym.

Badanie lipidogram extra (6 badań) banerek

Poziom kwasu moczowego za wysoki: jak go obniżyć?

Obniżanie kwasu moczowego wymaga konsekwencji i często zmiany stylu życia. W zależności od sytuacji lekarz może zalecić także leczenie farmakologiczne.

Podstawowe działania obejmują:

  • ograniczenie spożycia mięsa czerwonego, podrobów, owoców morza i alkoholu,
  • zwiększenie ilości warzyw, owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych,
  • odpowiednie nawodnienie organizmu (2–2,5 l wody dziennie),
  • redukcję masy ciała w przypadku nadwagi,
  • regularną aktywność fizyczną.

W leczeniu farmakologicznym stosuje się m.in. leki zmniejszające produkcję kwasu moczowego lub zwiększające jego wydalanie. Decyzję o terapii zawsze podejmuje lekarz na podstawie wyników badań.

>> Więcej na ten temat w artykule: Jak obniżyć poziom kwasu moczowego? Leczenie, dieta i domowe sposoby

Podwyższony kwas moczowy: najczęstsze pytania (FAQ)

Co najbardziej podnosi kwas moczowy w organizmie?

Największy wpływ mają produkty bogate w puryny, czyli mięso czerwone, podroby, ryby i owoce morza. Istotny jest również alkohol, szczególnie piwo, które blokuje wydalanie kwasu moczowego przez nerki.

Czy można pić kawę przy podwyższonym kwasie moczowym?

Aktualne badania wskazują, że umiarkowane picie kawy nie zwiększa ryzyka hiperurykemii, a wręcz może sprzyjać obniżeniu stężenia kwasu moczowego dzięki działaniu antyoksydacyjnemu.

Czy podwyższony kwas moczowy to dna moczanowa?

Nie. Hiperurykemia to stan podwyższonego poziomu kwasu moczowego we krwi. Dna moczanowa rozwija się dopiero, gdy kryształy kwasu moczowego odkładają się w stawach, powodując stan zapalny i ból.

Podwyższony poziom kwasu moczowego w organizmie: podsumowanie

  • Hiperurykemia to stan, który może rozwijać się bezobjawowo.
  • Badania laboratoryjne są kluczowe w jej wykrywaniu i kontroli.
  • Najczęstsze przyczyny to dieta bogata w puryny, alkohol, choroby metaboliczne i niewydolność nerek.
  • Wysoki poziom kwasu moczowego wymaga dalszej diagnostyki, nie tylko jednorazowego badania.
  • Leczenie obejmuje zmianę stylu życia i – w razie potrzeby – farmakoterapię.

Bibliografia

  1. Skoczyńska M, Chowaniec M, Szymczak A, Langner-Hetmańczuk A, Maciążek-Chyra B, Wiland P. Pathophysiology of hyperuricemia and its clinical significance – a narrative review. Reumatologia. 2020
  2. Li L, Zhang Y, Zeng C. Update on the epidemiology, genetics, and therapeutic options of hyperuricemia. Am J Transl Res. 2020
  3. Borghi C, Domienik-Karłowicz J, Tykarski A, Filipiak KJ, Jaguszewski MJ, Narkiewicz K, Barylski M, Mamcarz A, Wolf J, Mancia G. Expert consensus for the diagnosis and treatment of patients with hyperuricemia and high cardiovascular risk: 2023 update. Cardiol J. 2024

Jak oznaczone jest żelazo w morfologii?

Agata Strukow
-
0
Jak oznaczone jest żelazo w morfologii?

Morfologia krwi to najczęściej wykonywane badanie laboratoryjne. Nie każdy jednak zdaje sobie sprawę z faktu, iż jest to w istocie panel wielu parametrów, które dostarczają szerokiego spektrum informacji o stanie zdrowia. Jednym z nim jest anemia i gospodarka żelazem.

Z artykułu dowiesz się, czy w morfologii jest żelazo, oraz czy w morfologii można sprawdzić niedobór żelaza.

Spis treści:

  1. Żelazo w morfologii
  2. Kluczowe wskaźniki niedoborów żelaza w morfologii
  3. Kiedy potrzebne są dodatkowe badania?
  4. FAQ – Jak oznaczone jest żelazo w morfologii? – najczęściej zadawane pytania
  5. Podsumowanie

Żelazo w morfologii

Krew i krwinki czerwone są największym magazynem żelaza w organizmie. Erytrocyty gromadzą ok. 2,5 g tego pierwiastka, co stanowi połowę wszystkich zapasów żelaza w ciele dorosłego człowieka. Dlatego – chociaż na wyniku morfologii krwi nie znajdziemy bezpośredniej pozycji „żelazo” – jego niedobór może być pośrednio diagnozowany dzięki analizie kluczowych parametrów czerwonokrwinkowych.

Morfologia banerek

Odzwierciedlają one, jak organizm wykorzystuje żelazo do produkcji hemoglobiny i erytrocytów – zarówno ich ilość jak i jakość.

WAŻNE!
Krwinki czerwone są największym magazynem żelaza w ciele człowieka. Dlatego morfologia – w sposób pośredni – jest źródłem informacji o jego zapasach.

Kluczowe wskaźniki niedoborów żelaza w morfologii

Parametry pomocne w ocenie gospodarki żelazem w morfologii to:

  • Hemoglobina,
  • wskaźniki erytrocytarne – związane z krwinkami czerwonymi ,
  • hematokryt.
Badanie żelaza banerek

Hemoglobina

Hemoglobina to białko krwinek czerwonych, odpowiedzialne za transport tlenu. Kluczowym wskaźnikiem hemoglobiny jest właśnie żelazo, dlatego spadek jej poziomu jest parametrem, na podstawie którego rozpoznaje się niedokrwistość z niedoboru żelaza.

>> Dowiedz się więcej o niedokrwistości: Najczęstsze rodzaje anemii i ich przyczyny

Normy hemoglobiny różnią się w zależności od płci, wieku oraz stanu fizjologicznego (odrębne są dla kobiet w ciąży), ale wartości obniżone poniżej określonego poziomu wskazują na anemię.

  • Niedokrwistość u kobiet – to poziom hemoglobiny niższy niż 12 g/dl
  • Niedokrwistość u mężczyzn – to poziom hemoglobiny niższy niż 13 g/dl

Warto wiedzieć
Hemoglobina w morfologii oznaczana jest symbolem HGB.

Wskaźniki czerwonokrwinkowe

Do wskaźników pomocnych w ocenie zapasów żelaza związanych z krwinkami czerwonymi (erytrocytami) w morfologii należą:

  • liczba erytrocytów – w morfologii oznaczana czasem jako RBC (Red Blood Cells);
  • MCV – średnia objętość krwinki czerwonej (Mean Corpuscular Volume): niedobór żelaza powoduje, iż organizm ma trudności z produkcją pełnowartościowych erytrocytów. Stają się one mniejsze od prawidłowych, dlatego ten wskaźnik może być obniżony;
  • MCH – średnia zawartość hemoglobiny w krwince czerwonej (Mean Corpuscular Hemoglobin): wskaźnik mierzy średnią ilość hemoglobiny w pojedynczym erytrocycie. Obniżenie poziomu tego wskaźnika jest typowe dla niedoboru żelaza;
  • MCHC – średnie stężenie hemoglobiny w krwince czerwonej (Mean Corpuscular Hemoglobin Concentration): wskaźnik pokrewny do MCH, informujący o stężeniu hemoglobiny w erytrocycie;
  • RDW – rozkład objętości erytrocytów (Red Cell Distribution Width): w stanie prawidłowym krwinki czerwone mają podobne rozmiary, natomiast w przypadku niedoborów żelaza i mniejszego stężenia hemoglobiny niektóre erytrocyty mają mniejsze rozmiary. Wynikiem tego są zwiększone różnice w wielkości erytrocytów i wzrost wartości RDW.
WAŻNE!
Wzrost RDW często poprzedza spadek MCV, co czyni go wczesnym wskaźnikiem niedokrwistości z niedoboru żelaza.

Wskaźniki erytrocytarne w morfologii oraz poziom hemoglobiny przy niedoborach żelaza długo pozostają prawidłowe, dlatego ich obniżenie świadczy o poważnym wyczerpaniu magazynów żelaza. Zmiany wskaźników czerwonokrwinkowych w zależności od stadium niedoboru żelaza przedstawia tabela.

ParametrOznaczenie w morfologiiPrzedutajone stadium niedoboru żelazaNiedokrwistość utajonaNiedokrwistość jawna
HemoglobinaHGBw normiew normieobniżona
Średnia objętość krwinki czerwonejMCVw normiew normieobniżona
Średnia zawartość hemoglobinyMCHw normieobniżonaobniżona

Hematokryt

Hematokryt (HCT) to procentowa objętość krwi zajmowana przez czerwone krwinki. Wraz ze zmniejszeniem liczby i/lub objętości erytrocytów zmniejsza się ich całkowita objętość we krwi, co skutkuje obniżeniem hematokrytu. 

Retikulocyty a anemia (niedokrwistość)

Kolejnym pośrednim wskaźnikiem gospodarki żelazem w morfologii są retikulocyty, czyli niedojrzałe krwinki czerwone. Ich niski poziom może być spowodowany zaburzeniami w syntezie krwinek czerwonych lub ich nadmiernych rozpadem, co sugeruje niedobory żelaza (lub witaminy B12).

Zmienia się także średnia zawartość hemoglobiny w retikulocytach (CHr lub RET-He). Obniżenie tego wskaźnika poniżej wartości referencyjnych jest jednym z najwcześniejszych sygnałów niedoboru żelaza. Często pojawia się wcześniej, niż odchylenia w dojrzałych erytrocytach.

WAŻNE!
Badanie poziomu retikulocytów nie jest standardowym parametrem morfologii.

Leukocyty i płytki krwi a niedobór żelaza

Układ białokrwinkowy i płytki krwi są zwykle niezmienione liczbowo i jakościowo, aczkolwiek w niektórych stanach liczba płytek może być podwyższona. Jednak nie analizuje się liczby leukocytów czy płytek krwi w stanach niedoboru żelaza.

Kiedy potrzebne są dodatkowe badania?

Zmiany w morfologii krwi spowodowane niedoborami żelaza są informacją o tym, że zaczął się proces chorobowy. Niestety nie znajdziemy w morfologii informacji o przyczynach takiego stanu ani jak głębokie są niedobory. Dlatego w diagnostyce niedoborów żelaza i niedokrwistości zlecane są również inne badania. Mogą to być ferrytyna, transferyna, TIBC.

Badanie ferrytyny banerek

W diagnostyce ważne będzie również poszukiwanie przyczyn niedokrwistości.

Niedobór żelaza jest najczęściej występującym niedoborem składnika pokarmowego. Jego przyczyną może być niezbilansowana dieta lub obfite miesiączki. U kobiet w menopauzie oraz u mężczyzn niedokrwistość z niedoboru żelaza wymaga pogłębienia w kierunku raka jelita grubego. U dzieci przyczyną może być celiakia.

>> Sprawdź też: Celiakia u dzieci – jakie są jej objawy i przyczyny? Diagnostyka i leczenie celiakii

FAQ – Jak oznaczone jest żelazo w morfologii? – Najczęściej zadawane pytania

Jaki jest skrót żelaza w morfologii?

Żelazo nie jest odrębną pozycją w morfologii. O jego niedoborach można wnioskować na podstawie parametrów czerwonokrwinkowych oraz obniżonego poziomu hemoglobiny.

Co oznacza niedobór żelaza przy dobrej morfologii?

Prawidłowa morfologia i niedobór żelaza oznacza, iż pacjent jest na początkowym etapie braków żelaza. Nie jest to jeszcze anemia, jednak należy już wdrożyć postępowanie zapewniające wyrównanie niedoborów.

Podsumowanie

Żelazo nie jest parametrem, który znajdziemy w morfologii jako pozycję odrębną. O jego niedoborze można wnioskować na podstawie charakterystycznych odchyleń hemoglobiny, MVC, MCH i innych. Należy wiedzieć, iż zmiany w morfologii nie będą widoczne na początkowym i utajonym etapie niedoboru żelaza. Dopiero jawna niedokrwistość z niedoboru żelaza ujawnia się w morfologii. Dlatego do monitorowania zasobów żelaza w organizmie wskaźnikiem rekomendowanym jest ferrytyna.

Bibliografia

  1. https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/724,gospodarka-zelazem
  2. https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/725,niedokrwistosc-z-niedoboru-zelaza
  3. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/retikulocyty-czym-sa-i-po-co-bada-sie-ich-poziom-podwyzszony-i-obnizony-poziom/
  4. Naskalski J.W., B. Solnica, Dembińska-Kieć; Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Edra Urban & Partner Warszawa 2017, s.274-277

Page 19 of 173
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173
1...181920...173Strona 19 z 173

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.