Badania dla osób 50+. Jakie badania robić regularnie po 50. roku życia?

Po ukończeniu 50. roku życia wzrasta ryzyko wielu chorób przewlekłych. Dlatego obowiązkowym elementem dbania o zdrowie stają się regularne badania profilaktyczne. Wczesne wykrycie nieprawidłowości pozwala nie tylko na skuteczniejsze leczenie, ale także na zapobieganie poważnym powikłaniom. Dowiedz się, jakie są badania krwi po 50. roku życia dla kobiet i mężczyzn oraz jak często je wykonywać.

Spis treści:

1. Jakie badania kontrolne po 50.?
   • Morfologia
   • Badanie poziomu glukozy
   • Lipidogram
   • Próby wątrobowe
   • Poziom kwasu moczowego
   • Diagnostyka chorób tarczycy
2. Jakie jeszcze badania po 50. wykonać?
   • Badanie ogólne moczu
   • Badanie na krew utajoną w kale
3. Jakie badania po 50. roku życia: mężczyźni
4. Jakie badania po 50. roku życia: kobiety
5. Co ile badania okresowe po 50. roku życia?
6. Jak przygotować się do badań 50+?

Jakie badania kontrolne po 50.?

Wraz z wiekiem wzrasta ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, nowotworów, zaburzeń metabolicznych i problemów z funkcjonowaniem narządów wewnętrznych. Regularne badania laboratoryjne i obrazowe pozwalają wykryć zmiany, zanim pojawią się wyraźne objawy.

Podstawą każdej profilaktyki zdrowotnej są testy laboratoryjne z krwi, które dostarczają lekarzowi rodzinnemu cennych informacji o funkcjonowaniu całego organizmu. Najważniejsze badania dla osób 50 plus to:

• morfologia krwi,
• lipidogram,
• ocena stężenia glukozy we krwi,
• TSH (kobiety),
• antygen PSA (mężczyźni).

Rekomendowane badania krwi po 50. roku życia dla kobiet i mężczyzn to również:

• poziom witaminy D,
• kwas moczowy,
• kreatynina i eGFR,
• enzymy wątrobowe,
• elektrolity,
• ocena poziomu hormonów płciowych,
• wapń i fosfor,
• żelazo i ferrytyna.

Badania te są szczególnie istotne u osób z czynnikami ryzyka, takimi jak nadwaga, nadciśnienie, cukrzyca czy obciążający wywiad rodzinny. Częstotliwość oraz zakres diagnostyki powinny być zawsze ustalane indywidualnie przez lekarza, w zależności od stanu zdrowia pacjenta.

Morfologia

Morfologia krwi to podstawowe badanie, które dostarcza informacji o głównych elementach komórkowych krwi: erytrocytach (czerwonych krwinkach), leukocytach (białych krwinkach) i trombocytach (płytkach krwi). Analiza parametrów morfologii pozwala ocenić ogólną kondycję organizmu oraz wykryć m.in. niedokrwistość.

>> Zobacz: Morfologia krwi – badanie, które może uratować życie!

Badanie poziomu glukozy

Systematyczna kontrola stężenia glukozy we krwi po 50. roku życia jest bardzo ważna w kontekście wczesnego wykrycia zaburzeń gospodarki węglowodanowej – stanu przedcukrzycowego czy cukrzycy typu 2 – które przez wiele lat mogą rozwijać się bez żadnych objawów. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić również test obciążenia glukozą (OGTT) lub badanie hemoglobiny glikowanej (HbA1c).

Lipidogram

Na lipidogram, czyli pełny profil lipidowy, składają się:

• cholesterol całkowity,
• cholesterol frakcji HDL,
• cholesterol frakcji LDL,
• trójglicerydy,
• cholesterol nie-HDL.

Lipidogram pozwala ocenić ryzyko rozwoju miażdżycy, choroby wieńcowej czy udaru mózgu.

Próby wątrobowe

Panel badań wątrobowych, nazywany potocznie „próbami wątrobowymi”, obejmuje przede wszystkim pomiar enzymów wątrobowych: ALT (aminotransferazy alaninowej), AST (aminotransferazy asparaginianowej), GGTP (gamma-glutamylotranspeptydazy) oraz ALP (fosfatazy alkalicznej), a także bilirubiny. Enzymy te, gdy komórki wątroby (hepatocyty) są uszkadzane, przedostają się do krwiobiegu, a ich podwyższony poziom jest sygnałem toczącego się procesu chorobowego.

Poziom kwasu moczowego

Kwas moczowy jest produktem metabolizmu puryn w organizmie. Podwyższony poziom może świadczyć o dnie moczanowej, kamicy nerkowej oraz o zwiększonym ryzyku chorób sercowo-naczyniowych.

Diagnostyka chorób tarczycy

Po 50. roku życia, szczególnie u kobiet, częściej występują zaburzenia pracy tarczycy, takie jak niedoczynność czy choroba Hashimoto. Zaleca się przynajmniej jednorazowe oznaczenie hormonu tyreotropowego (TSH) i ponowną kontrolę w razie nieprawidłowego wyniku, objawów lub obecności czynników ryzyka.

TSH jest hormonem przysadki mózgowej, który stymuluje tarczycę do produkcji jej własnych hormonów. Podwyższony poziom zazwyczaj sugeruje niedoczynność tarczycy, natomiast obniżony – jej nadczynność. W przypadku nieprawidłowego wyniku lekarz zwykle rozszerza diagnostykę o badania wolnych hormonów tarczycy (FT3 i FT4) oraz o oznaczenie przeciwciał przeciwtarczycowych (przede wszystkim anty-TPO).

Jakie jeszcze badania po 50. wykonać?

Inne zalecane kontrolne badania 50 plus to:

• badanie ogólne moczu,
• USG jamy brzusznej,
• EKG,
• RTG klatki piersiowej,
• kolonoskopia,
• densytometria,
• pomiar ciśnienia tętniczego,
• pomiar masy ciała,
• badanie okulistyczne z badaniem dna oka i pomiarem ciśnienia śródgałkowego,
• test na obecność krwi utajonej w kale,
• ocena znamion i pieprzyków,
• badanie stomatologiczne.

Oprócz tego należy regularnie zgłaszać się na ogólne badanie do lekarza internisty.

Badanie ogólne moczu

Badanie ogólne moczu może wykazać nieprawidłowości w pracy nerek i dróg moczowych. Pozwala wykryć obecność białka, glukozy, krwi czy bakterii. Dzięki temu możliwe jest wczesne rozpoznanie m.in. infekcji układu moczowego, kamicy nerkowej czy chorób nerek.

Badanie na krew utajoną w kale

Badanie kału na krew utajoną jest prostym i nieinwazyjnym testem, który pozwala wykryć niewielkie ilości krwi niewidoczne gołym okiem. Ma ono szczególne znaczenie w profilaktyce raka jelita grubego, którego ryzyko rośnie po 50. roku życia.

Jakie badania po 50. roku życia: mężczyźni

U mężczyzn po 50. roku życia szczególną uwagę należy zwrócić na profilaktykę chorób prostaty. Zaleca się regularne wizyty u urologa, obejmujące badanie per rectum oraz oznaczanie poziomu PSA (antygenu swoistego dla prostaty). Podwyższony wynik może świadczyć o łagodnym przeroście gruczołu krokowego, ale także o raku prostaty, dlatego nie należy go bagatelizować. Dodatkowo wskazane są regularne badania jąder – zarówno podczas wizyt lekarskich, jak i w formie comiesięcznego samobadania.

Jakie badania po 50. roku życia: kobiety

Kobiety w wieku 50+ powinny pamiętać o regularnych badaniach ginekologicznych, obejmujących cytologię oraz USG narządów rodnych. Raz na kilka lat warto skontrolować również poziom hormonów płciowych. Profilaktyka raka piersi obejmuje mammografię wykonywaną co 2 lata, a także comiesięczne samobadanie piersi.

Co ile badania okresowe po 50. roku życia?

Częstotliwość wykonywania badań kontrolnych po 50. roku życia powinna być zawsze ustalana indywidualnie z lekarzem rodzinnym, który weźmie pod uwagę ogólny stan zdrowia, obciążenia rodzinne oraz wyniki poprzednich badań. Przyjmuje się jednak, że podstawowe badania laboratoryjne, takie jak morfologia, glukoza, lipidogram i badanie moczu, należy powtarzać raz w roku. Również raz w roku należy zmierzyć ciśnienie tętnicze krwi, skontrolować masę ciała, zgłosić się na ogólne badanie do internisty oraz wykonać badanie kału na krew utajoną, EKG, USG jamy brzusznej, badanie okulistyczne i kontrolę znamion.

>> Zobacz: Czym jest wiek biologiczny i jak go sprawdzić?

Raz na 10 lat należy wykonać kolonoskopię (co 5 lat, jeżeli występuje wywiad rodzinny raka jelita grubego, stwierdzono polipy lub dodatni test FIT). RTG klatki piersiowej wykonuje się zgodnie z zaleceniem lekarza, ale u wieloletnich palaczy warto rozważyć coroczną diagnostykę obrazową. Densytometrię (DXA) zaleca się po 65. r.ż., a kolejne badanie co 2-5 lat, zależnie od wyniku i czynników ryzyka.

Kobiety powinny co roku zgłosić się na badanie ginekologiczne wraz z cytologią i USG narządów rodnych, a co 2 lata wykonać mammografię. Natomiast mężczyznom zaleca się:

• co 2 lata zgłosić się do urologa na badanie per rectum,
• co 3 lata zgłosić się do lekarza na badanie jąder,
• co rok oznaczyć stężenie antygenu PSA.

Ponadto kobiety nie powinny zapominać o comiesięcznym samobadaniu piersi, a mężczyźni o samobadaniu jąder.

Jak przygotować się do badań 50+?

Aby wyniki kontrolnych badań były miarodajne, konieczne jest odpowiednie przygotowanie. Większość testów laboratoryjnych z krwi wymaga pozostania na czczo. Oznacza to, że na 12 godzin przed pobraniem krwi nie należy spożywać żadnych pokarmów ani napojów – poza niesłodzoną wodą. Ostatni posiłek powinien być lekkostrawny.

>> Sprawdź: Jak przygotować się do badań laboratoryjnych?

Na 24 godziny przed badaniami należy powstrzymać się od:

• picia alkoholu,
• picia kawy,
• picia napojów energetycznych,
• intensywnego wysiłku fizycznego.

Kwestię przyjęcia leków w dniu badania należy omówić indywidualnie z lekarzem.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

1. https://www.mp.pl/pacjent/w-praktyce/pierwszy-kontakt/136164,zeby-nie-zachorowac (dostęp 06.10.2025).
2. https://www.zwrotnikraka.pl/kalendarz-badan-profilaktycznych-kobieta-mezczyzna/ (dostęp 06.10.2025).
3. M. Kamińska, Profilaktyka, Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie
4. M. Banach i in., Wytyczne PTL/KLRWP/PTK/PTDL/PTD/PTNT diagnostyki i leczenia zaburzeń lipidowych w Polsce 2021, Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce Rok 2021, t. 7, nr 3, s. 113–222