Sklep
Strona główna Blog Strona 11

Wymiotowanie żółcią – co może oznaczać? Możliwe przyczyny, diagnostyka i leczenie

Sandra Słuszewska
-
0
Wymiotowanie żółcią – co może oznaczać? Możliwe przyczyny, diagnostyka i leczenie

Pojawienie się charakterystycznych żółtych wymiotów świadczy o obecności żółci w treści żołądkowej, co jest wynikiem cofania się jej z dwunastnicy. Choć niekiedy zjawisko to ma charakter przejściowy, np. po zatruciu pokarmowym, nadmiernym spożyciu alkoholu czy długotrwałych wymiotach przy pustym żołądku, może również wskazywać na zaburzenia wymagające szczegółowej diagnostyki, takie jak refluks żółciowy, zapalenie żołądka czy choroby trzustki.

Z tego artykułu dowiesz się, m.in.:

  • czym jest żółć;
  • dlaczego żółć pojawia się w wymiocinach;
  • jakie są najczęstsze przyczyny żółci w wymiotach;
  • jakie badania należy wykonać w przypadku wymiotowania żółcią.

Spis treści:

  1. Czym jest żółć i dlaczego pojawia się w wymiocinach?
  2. Wymioty żółcią – co oznaczają?
  3. Wymioty żółcią w ciąży
  4. Wymioty żółcią u dziecka
  5. Żółte wymioty – jakie badania wykonać?
  6. Wymiotowanie żółcią – kiedy udać się do lekarza?
  7. Podsumowanie informacji: Wymiotowanie żółcią – co może oznaczać?
  8. Wymioty żółcią: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Czym jest żółć i dlaczego pojawia się w wymiocinach?

Żółć (łac. bilis) to gęsta, wydzielina produkowana przez wątrobę i magazynowana w pęcherzyku żółciowym. Choć większość osób kojarzy ją z kolorem żółtym, w rzeczywistości ma barwę oliwkowo-zieloną, wynikającą z obecności barwników żółciowych, takich jak bilirubina i biliwerdyna. Jej głównym zadaniem jest wspomaganie procesu trawienia tłuszczów — dokładniej mówiąc, ich emulgacja, czyli rozbijanie dużych cząsteczek tłuszczu na mniejsze krople, które mogą zostać łatwiej strawione przez enzymy trzustkowe. W prawidłowych warunkach żółć:

  • jest produkowana w wątrobie;
  • gromadzi się w pęcherzyku żółciowym;
  • następnie trafia do dwunastnicy — pierwszego odcinka jelita cienkiego;
  • a po spełnieniu swojej funkcji jest częściowo ponownie wchłaniana i transportowana z powrotem do wątroby w tzw. krążeniu wątrobowo-jelitowym.
Pakiet watrobowy banerek

Zdarza się jednak, że ten fizjologiczny proces zostaje zaburzony. Gdy treść dwunastnicy cofa się w kierunku żołądka, może dojść do tzw. refluksu żółciowego, czyli zarzucania żółci do wyższych odcinków przewodu pokarmowego. Jest to zazwyczaj objaw, który świadczy o tym, że do żołądka cofnęła się żółć. W takiej sytuacji żółć, zamiast wspomagać trawienie, podrażnia błonę śluzową żołądka i przełyku, co może prowadzić do uczucia pieczenia, bólu, a nawet wymiotów o charakterystycznym żółtawym zabarwieniu.

>> Sprawdź także: Żółć w żołądku: co oznacza i czy jest groźna? Objawy, przyczyny i leczenie nadmiaru żółci w żołądku

Wymioty żółcią – co oznaczają?

Wymioty żółcią są nieprzyjemnym i niepokojącym objawem, który często wskazuje, że żołądek został już całkowicie opróżniony, a mimo to odruch wymiotny wciąż się utrzymuje. W efekcie treść dwunastnicy zawierająca żółć cofa się do żołądka, a następnie zostaje gwałtownie wydalona na zewnątrz.

To zjawisko może mieć różne przyczyny. W każdym przypadku warto pamiętać, że wymiotowanie żółcią i ból brzucha to sygnały, których nie należy bagatelizować, ponieważ mogą świadczyć zarówno o łagodnych, jak i poważniejszych zaburzeniach układu pokarmowego.

>> Przeczytaj także: Wymioty – czym są? Możliwe przyczyny, diagnostyka i leczenie

Zatrucie pokarmowe i infekcje żołądkowo-jelitowe

Najczęstszą przyczyną wymiotów żółcią są infekcje wirusowe lub bakteryjne, potocznie nazywane grypą żołądkową. W przebiegu takich schorzeń intensywne i powtarzające się wymioty prowadzą do całkowitego opróżnienia żołądka. Kiedy ten jest pusty, a odruch wymiotny nie ustępuje, organizm zaczyna wydalać żółć. Objaw ten często współwystępuje z bólem brzucha, gorączką, osłabieniem i biegunką, co może prowadzić do odwodnienia.

Wymiotowanie żółcią po alkoholu

Spożycie nadmiernej ilości alkoholu to kolejny częsty powód, dla którego może dojść do wymiotów żółcią. Alkohol etylowy zaburza pracę mięśni przewodu pokarmowego, powodując rozluźnienie odźwiernika, czyli pierścienia mięśniowego oddzielającego żołądek od dwunastnicy. W efekcie żółć cofa się do żołądka i podrażnia jego błonę śluzową. Ponadto alkohol:

  • zwiększa wydzielanie soku żołądkowego;
  • spowalnia perystaltykę jelit;
  • może prowadzić do odwodnienia i utraty elektrolitów.

Pamiętaj: wymiotowanie żółcią i ból brzucha po alkoholu to objawy nie tylko kaca, ale również poważnego podrażnienia przewodu pokarmowego.

Poranne wymioty żółcią

Wymiotowanie żółcią rano jest dolegliwością, która może mieć różne podłoże. Gdy żołądek przez dłuższy czas pozostaje pusty, np. po nocnym poście, a odźwiernik nie funkcjonuje prawidłowo, żółć z dwunastnicy może cofnąć się do żołądka. Skutkuje to uczuciem goryczy w ustach, nudnościami i bólem w nadbrzuszu zaraz po przebudzeniu. Taki stan może wynikać z:

  • refluksu żółciowego po usunięciu pęcherzyka żółciowego,
  • zaburzeń motoryki żołądka (gastroparezy),
  • spożywania obfitych kolacji tuż przed snem.

Wymiotowanie żółcią a stres

W sytuacjach silnego napięcia emocjonalnego dochodzi do pobudzenia układu autonomicznego, który steruje m.in. skurczami mięśni żołądka i jelit. To właśnie dlatego u osób narażonych na chroniczny stres, nerwicę czy stany lękowe mogą występować nudności, skurcze brzucha, a nawet wymiotowanie żółcią.

Wymioty żółcią w ciąży

U przyszłych mam nudności i odruch wymiotny są zjawiskiem powszechnym, zwłaszcza w pierwszym trymestrze, gdy w organizmie zachodzą intensywne zmiany hormonalne. Wzrost poziomu gonadotropiny kosmówkowej (hCG) i progesteronu wpływa na pracę przewodu pokarmowego, spowalnia perystaltykę jelit i powoduje rozluźnienie dolnego zwieracza przełyku, co sprzyja cofaniu się treści żołądkowej. Z tego powodu poranne mdłości mogą przerodzić się w wymioty żółcią, szczególnie gdy żołądek jest pusty.

Pamiętaj:
w czasie ciąży każda nieprawidłowość powinna być monitorowana przez lekarza prowadzącego. Szczególnie niepokojące są sytuacje, gdy oprócz wymiotów pojawia się zawroty głowy, spadek masy ciała, uczucie osłabienia lub gorączka.

Wymioty żółcią u dziecka

Wymioty żółcią u dziecka oznaczają, że żółć z dwunastnicy cofnęła się do żołądka, co może być skutkiem zarówno niegroźnej infekcji wirusowej, jak i poważniejszego schorzenia, np. niedrożności jelit. U maluchów układ pokarmowy jest wyjątkowo wrażliwy, dlatego nawet krótkotrwałe zaburzenia jego pracy mogą szybko doprowadzić do odwodnienia. Przyczyną mogą być m.in.:

  • infekcje żołądkowo-jelitowe (tzw. jelitówki) wywołane przez wirusy lub bakterie;
  • refluks żółciowy (jelitowo-żołądkowy) i zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego;
  • wrodzone lub nabyte wady anatomiczne, np. wgłobienie jelit czy niedrożność dwunastnicy;
  • silny stres, gorączka lub zatrucie pokarmowe.

>> Zobacz też: Niedrożność jelit – objawy, przyczyny i leczenie

Żółte wymioty – jakie badania wykonać?

Pierwszym krokiem jest dokładny wywiad medyczny oraz badanie fizykalne, podczas których specjalista ocenia charakter wymiotów, częstotliwość ich występowania, towarzyszące objawy (np. ból brzucha, gorączkę, odwodnienie) oraz historię wcześniejszych chorób pacjenta. To właśnie te informacje pozwalają określić, czy problem ma podłoże czynnościowe, infekcyjne, czy może wynika z poważniejszych zaburzeń, takich jak refluks jelitowo-żołądkowy, zapalenie trzustki, niedrożność jelit lub choroby wątroby.

W celu ustalenia przyczyny żółtych wymiotów lekarz może zlecić:

  • USG jamy brzusznej – podstawowe, nieinwazyjne badanie obrazowe, które pozwala ocenić stan wątroby, pęcherzyka żółciowego, trzustki oraz dróg żółciowych;
  • gastroskopię (wziernikowanie żołądka) – umożliwia dokładną ocenę błony śluzowej żołądka i dwunastnicy, a także wykrycie obecności żółci w żołądku lub zmian zapalnych;
  • badania krwi, w tym oznaczenie poziomu enzymów wątrobowych i trzustkowych (ALAT, ASPAT, amylaza, lipaza), które pomagają rozpoznać zapalenie wątroby lub trzustki;
  • RTG jamy brzusznej – stosowane w przypadku podejrzenia niedrożności przewodu pokarmowego; lekarz może wykonać RTG jamy brzusznej (projekcje stojąca i leżąca);
  • badanie radioizotopowe lub pomiar objętości żółci w żołądku – wykorzystywane przy podejrzeniu refluksu żółciowego;
  • w niektórych przypadkach również tomografię komputerową (TK) jamy brzusznej, gdy konieczna jest dokładniejsza ocena narządów wewnętrznych.
Pakiet trzustkowy banerek

Wymiotowanie żółcią – kiedy udać się do lekarza?

Do lekarza należy zgłosić się, gdy:

  • wymiotowanie żółcią utrzymuje się lub nawraca;
  • wymiotom towarzyszy ból brzucha, zwłaszcza o dużym nasileniu lub utrzymujący się dłużej niż kilka godzin;
  • pojawia się gorączka, dreszcze lub ogólne osłabienie;
  • występują objawy odwodnienia – suchość w ustach, zawroty głowy, spadek ciśnienia, ciemny mocz;
  • widoczna jest krew w wymiocinach lub wymiociny mają ciemny, brunatny kolor przypominający fusy z kawy;
  • pojawia się brak stolca i gazów (może to oznaczać niedrożność jelit);
  • wymioty występują u dziecka, kobiety w ciąży lub osoby starszej – w tych grupach ryzyko odwodnienia i powikłań jest szczególnie wysokie.

Podsumowanie informacji: Wymiotowanie żółcią – co może oznaczać?

Podsumowując, wymiotowanie żółcią:

  • jest objawem, który może wynikać zarówno z niegroźnych przyczyn, takich jak zatrucie pokarmowe czy pusty żołądek, jak i z poważnych chorób układu pokarmowego;
  • często towarzyszy mu ból brzucha, gorzki smak w ustach, uczucie pieczenia lub osłabienie;
  • może pojawić się po spożyciu alkoholu, w przebiegu refluksu żółciowego, infekcji jelitowej, a także w wyniku zaburzeń motoryki przewodu pokarmowego;
  • u kobiet w ciąży, dzieci i osób starszych wymaga szczególnej uwagi i konsultacji lekarskiej;
  • w przypadku nawracających, silnych wymiotów, obecności krwi, gorączki lub odwodnienia należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza;
  • szybka diagnoza i odpowiednie leczenie pozwalają uniknąć groźnych powikłań i przywrócić prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego.

Wymioty żółcią: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Jakie są przyczyny wymiotowania żółcią?

Najczęściej pojawia się, gdy żołądek jest pusty, a odruch wymiotny nadal się utrzymuje. Może towarzyszyć zatruciu pokarmowemu, infekcjom wirusowym lub bakteryjnym, refluksowi żółciowemu, zapaleniu żołądka czy chorobom wątroby i trzustki. Czasem występuje też po usunięciu pęcherzyka żółciowego lub w wyniku niedrożności jelit.

Czy wymiotowanie żółcią jest niebezpieczne?

Jednorazowy epizod zwykle nie stanowi zagrożenia, ale nawracające lub silne wymioty żółcią mogą prowadzić do odwodnienia, zaburzeń elektrolitowych, a nawet wskazywać na poważniejsze schorzenia, takie jak zapalenie trzustki czy niedrożność jelit. W takich sytuacjach konieczna jest konsultacja lekarska.

Co oznaczają żółte wymioty po alkoholu?

Żółte wymioty po alkoholu to często objaw podrażnienia żołądka i cofania się żółci z dwunastnicy. Alkohol rozluźnia odźwiernik, zaburza perystaltykę jelit i przyspiesza opróżnianie pęcherzyka żółciowego, co może prowadzić do cofnięcia żółci do żołądka i wystąpienia gorzkich, żółtawych wymiotów.

Czy wymioty żółcią mogą być spowodowane stresem?

Tak, silny stres lub napięcie emocjonalne mogą wpływać na układ pokarmowy, wywołując zaburzenia perystaltyki żołądka i jelit. W efekcie dochodzi do nudności, skurczów brzucha, a w skrajnych przypadkach – do wymiotowania żółcią, zwłaszcza przy pustym żołądku.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

  1. Przybylska-Feluś M., Co to jest żółć żołądkowa?, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2014.
  2. Zaremba-Wilk A., Wymiotowanie żółcią (żółte wymioty) – co oznaczają i jak leczyć?, wylecz.to, 2024.
  3. C.K. Dilly, M.E. McCabe, New Causes for the Old Problems of Bile Reflux Gastritis, Clinical Gastroenterology and Hepatology, 2018.
  4. Clark K, Thomas K, Herd F, Nanthakumaran S, Driver CP. Bile vomiting in paediatrics: what do we really know? Scott Med J. 2011 May;56(2):69-71.
  5. https://www.medicalnewstoday.com/articles/321083 [dostęp: 14.10.2025]

Pierwsza pomoc – jak jej udzielić krok po kroku?

Sandra Słuszewska
-
0
Pierwsza pomoc – jak jej udzielić krok po kroku?

W sytuacjach nagłego zagrożenia życia każda sekunda ma znaczenie. Niezależnie od tego, czy jesteśmy świadkami wypadku, zasłabnięcia czy nagłego zatrzymania krążenia – nasza reakcja może zadecydować o czyimś zdrowiu, a nawet życiu. Poznaj podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy, by w razie potrzeby działać pewnie i skutecznie, zanim na miejsce przybędzie pomoc medyczna.

Z tego artykułu dowiesz się, m.in.:

  • jak przeprowadzić pierwszą pomoc krok po kroku;
  • czym jest i jak przeprowadzić Resuscytację Krążeniowo-Oddechową (RKO);
  • kiedy i jak wykonać pozycję bezpieczną;
  • jak pomóc osobie z krwotokiem z nosa.

Spis treści:

  1. Pierwsza pomoc krok po kroku – uniwersalny schemat postępowania
  2. Resuscytacja Krążeniowo-Oddechowa (RKO) – gdy poszkodowany nie oddycha
  3. Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach – co robić?
  4. Pozycja bezpieczna – kiedy i jak ją wykonać?
  5. Podsumowanie informacji o pierwszej pomocy
  6. Pierwsza pomoc przedmedyczna: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Pierwsza pomoc krok po kroku – uniwersalny schemat postępowania

  1. Zadbaj o własne bezpieczeństwo

Pierwszy etap udzielania pierwszej pomocy zawsze zaczyna się od oceny otoczenia. Zanim podejdziesz do poszkodowanego, upewnij się, że miejsce zdarzenia nie stanowi dla Ciebie zagrożenia. Rozejrzyj się wokół – sprawdź, czy nie ma ognia, dymu, odsłoniętych przewodów elektrycznych, wycieków paliwa, toksycznych oparów lub innych niebezpiecznych czynników. Jeśli sytuacja ma miejsce na drodze, zabezpiecz teren, włącz światła awaryjne i ustaw trójkąt ostrzegawczy. Pamiętaj, że Twoje bezpieczeństwo jest priorytetem – tylko wtedy będziesz w stanie skutecznie pomóc innym.

  1. Oceń stan poszkodowanego

Kiedy teren jest bezpieczny, zbliż się do poszkodowanego i oceń jego przytomność. Delikatnie potrząśnij za ramiona i wydaj krótkie, zrozumiałe polecenie, np. „Proszę otworzyć oczy” lub „Czy mnie Pan słyszy?”. Jeśli osoba reaguje – jest przytomna. Zapytaj, co się stało, czy coś ją boli, czy przyjmuje leki, ma alergie lub choroby przewlekłe. Takie informacje mogą być bardzo cenne dla zespołu ratownictwa medycznego. Jeżeli jednak poszkodowany nie reaguje, przejdź do kolejnego kroku.

  1. Sprawdź oddech i udrożnij drogi oddechowe

U nieprzytomnej osoby język może zablokować drogi oddechowe, dlatego należy je udrożnić. Połóż jedną dłoń na czole poszkodowanego, drugą na żuchwie i delikatnie odchyl głowę do tyłu. Następnie pochyl się nad twarzą, by usłyszeć, poczuć i zobaczyć oddech – czy czujesz wydychane powietrze na policzku, czy widzisz unoszenie się klatki piersiowej, czy słyszysz dźwięk wdechu. Obserwuj nie dłużej niż 10 sekund. Jeśli nie zauważysz oznak oddechu lub masz wątpliwości, przyjmij, że osoba nie oddycha.

  1. Wezwij pomoc

Jeżeli poszkodowany nie oddycha lub jego stan budzi niepokój, natychmiast zadzwoń pod numer alarmowy 112 lub 999. Poproś jednocześnie kogoś z otoczenia o jak najszybsze przyniesienie automatycznego defibrylatora zewnętrznego (AED), jeśli jest dostępny. Jeśli w pobliżu są inne osoby, wskaż konkretną – np. „Pan w niebieskiej kurtce, proszę zadzwonić po karetkę!” – dzięki temu unikniesz chaosu. Podczas rozmowy z dyspozytorem zachowaj spokój, dokładnie opisz sytuację, stan poszkodowanego oraz miejsce zdarzenia. W razie potrzeby postępuj zgodnie z instrukcjami operatora.

  1. Udziel bezpośredniej pomocy

Dalsze działania zależą od stanu osoby poszkodowanej:

  • Jeśli jest nieprzytomna, ale oddycha prawidłowo – ułóż ją w pozycji bezpiecznej, czyli na boku z głową lekko odchyloną do tyłu. Pozwoli to utrzymać drożność dróg oddechowych i zapobiegnie zadławieniu w razie wymiotów. Regularnie (co 1 minutę) sprawdzaj, czy oddech nadal jest obecny.
  • Jeśli nie oddycha – rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO).
  1. Kontroluj sytuację do przyjazdu służb

Nie opuszczaj poszkodowanego do momentu przybycia pomocy. Monitoruj jego stan, reaguj na każdą zmianę, staraj się utrzymać drożność dróg oddechowych i ciepło ciała. Pamiętaj, że Twoja szybka, opanowana reakcja i przestrzeganie podstawowych zasad pierwszej pomocy mogą uratować życie. Nawet najprostsze czynności – od wezwania pomocy po kontrolę oddechu – są kluczowe w łańcuchu przeżycia.

>> Sprawdź: Resuscytacja i pierwsza pomoc u dziecka. Jak jej udzielić?

Resuscytacja Krążeniowo-Oddechowa (RKO) – gdy poszkodowany nie oddycha

Resuscytację Krążeniowo-Oddechową rozpocznij, gdy poszkodowany nie oddycha. Co dokładnie powinieneś zrobić w takiej sytuacji? Uklęknij obok klatki piersiowej poszkodowanego, ułóż nadgarstki jednej dłoni na środku mostka, spleć palce i wykonuj 30 uciśnięć na głębokość 5–6 cm, z częstotliwością ok. 100–120 uciśnięć na minutę. Następnie wykonaj 2 wdechy ratownicze (jeśli jesteś przeszkolony/a i dysponujesz maską lub barierą ochronną). Gdy wdechy są niemożliwe lub budzą opór, kontynuuj wyłącznie uciśnięcia w tempie 100–120/min. Jeśli w pobliżu znajduje się automatyczny defibrylator zewnętrzny (AED), podłącz go jak najszybciej i postępuj zgodnie z poleceniami urządzenia. Kontynuuj do czasu przyjazdu ratowników lub powrotu oznak życia.

>> Zobacz: Śpiączka cukrzycowa: objawy, rodzaje, przyczyny i pierwsza pomoc  

Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach – co robić?

Nagłe wypadki mogą zdarzyć się w każdej chwili i w każdym miejscu – w domu, w pracy, na ulicy czy w czasie wolnym. W takich momentach liczy się przede wszystkim opanowanie i znajomość podstawowych zasad pierwszej pomocy, które mogą zadecydować o życiu drugiego człowieka.

Pierwsza pomoc przy zadławieniu

Zadławienie to stan bezpośredniego zagrożenia życia, w którym ciało obce blokuje drogi oddechowe, uniemożliwiając prawidłowe oddychanie. W pierwszej kolejności zachęć poszkodowanego do kaszlu – jeśli jest on skuteczny, pozwól mu kontynuować, nie klep po plecach i nie wykonuj ucisków. Jeśli kaszel nie przynosi efektu, pochyl poszkodowanego do przodu i wykonaj pięć energicznych uderzeń nasadą dłoni między łopatkami.

Gdy ciało obce nadal nie zostanie usunięte, przejdź do 5 ucisków nadbrzusza (tzw. manewr Heimlicha) – stań za osobą, obejmij ją ramionami na wysokości nadbrzusza (między pępkiem a mostkiem) i wykonaj pięć silnych, szybkich uciśnięć w górę i do siebie. U kobiet w zaawansowanej ciąży lub u osób otyłych zamiast ucisków nadbrzusza wykonuj 5 ucisków klatki piersiowej. Powtarzaj sekwencję 5 uderzeń między łopatki / 5 ucisków naprzemiennie, aż drogi oddechowe zostaną udrożnione lub poszkodowany straci przytomność. Jeśli dojdzie do utraty świadomości, rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową i wezwij pogotowie ratunkowe.

>> Przeczytaj też: Omdlenia u dorosłych i dzieci – przyczyny, objawy, rodzaje. Jakie badania wykonać?

Pierwsza pomoc przy omdleniu

Omdlenie to krótkotrwała utrata przytomności spowodowana nagłym niedokrwieniem mózgu. Najczęściej wynika z odwodnienia, stresu, upału, niskiego poziomu cukru lub problemów krążeniowych. Jeśli jesteś świadkiem omdlenia, zachowaj spokój i:

  • ułóż osobę w pozycji leżącej na plecach;
  • unieś jej nogi na wysokość około 30 centymetrów, aby poprawić dopływ krwi do mózgu;
  • następnie zapewnij dostęp świeżego powietrza – rozluźnij ciasne elementy odzieży, poluzuj pasek, krawat czy kołnierzyk;
  • sprawdź, czy poszkodowany oddycha i reaguje na bodźce. Jeśli oddech jest prawidłowy, pozostań przy nim do momentu odzyskania świadomości;
  • gdy osoba dojdzie do siebie, nie pozwalaj jej natychmiast wstawać – niech pozostanie w pozycji leżącej przez kilka minut, aby uniknąć ponownego zasłabnięcia;
  • jeśli jednak nie odzyskuje przytomności w ciągu minuty lub towarzyszą jej inne objawy (ból w klatce piersiowej, duszność, drgawki), natychmiast wezwij pogotowie.

Krwotok z nosa – pierwsza pomoc

Krwotok z nosa to częsty, zazwyczaj niegroźny objaw, który może wystąpić na skutek urazu, wysokiego ciśnienia, przesuszenia śluzówki lub nagłej zmiany temperatury. Aby zatamować krwawienie z nosa:

  • posadź poszkodowanego z głową lekko pochyloną do przodu – nigdy do tyłu, by nie dopuścić do spływania krwi do gardła;
  • następnie uciskaj skrzydełka nosa przez około 10 minut, oddychając ustami;
  • jeśli to możliwe, zastosuj zimny okład na nasadę nosa lub kark– niska temperatura zwęża naczynia krwionośne i pomaga zahamować krwawienie;
  • nie wolno zatykać nosa watą ani chusteczką, ponieważ może to utrudnić odpływ krwi.

Pamiętaj, że jeśli krwawienie nie ustępuje po 15 minutach, nasila się lub towarzyszy mu zawroty głowy, bladość czy utrata przytomności – konieczna jest interwencja lekarska.

Pakiet profilaktyka ogólny (10 badań) banerek

Pozycja bezpieczna – kiedy i jak ją wykonać?

Pozycja bezpieczna, zwana również pozycją boczną bezpieczną, to jedno z podstawowych działań ratujących życie w ramach pierwszej pomocy. Stosuje się ją w sytuacjach, gdy osoba poszkodowana jest nieprzytomna, ale oddycha samodzielnie i ma zachowane tętno. Jej celem jest:

  • utrzymanie drożności dróg oddechowych;
  • zapobieganie zachłyśnięciu się osoby nieprzytomnej;
  • zabezpieczenie przed niedotlenieniem.

Dzięki odpowiedniemu ułożeniu ciała – na boku, z głową lekko odchyloną do tyłu i ustami skierowanymi ku dołowi – język nie opada na tylną ścianę gardła, a wydzieliny (ślina, krew czy wymiociny) mogą swobodnie wypływać na zewnątrz.

Jak prawidłowo ułożyć poszkodowanego w pozycji bezpiecznej?

  1. Upewnij się, że miejsce zdarzenia jest bezpieczne, a poszkodowany oddycha prawidłowo.
  2. Ułóż poszkodowanego na plecach, wyprostuj nogi.
  3. Bliższą względem siebie rękę zegnij w łokciu pod kątem prostym tak, by dłoń była skierowana grzbietem w górę.
  4. Drugą rękę połóż na policzku poszkodowanego, przytrzymując jego głowę.
  5. Zegnij dalszą nogę w kolanie i delikatnie przetocz poszkodowanego w swoją stronę, aż ułoży się na boku.
  6. Odchyl głowę do tyłu i skieruj usta ku dołowi, by utrzymać drożność dróg oddechowych.
  7. Ułóż zgiętą nogę pod kątem, by ciało było stabilne i nie przewróciło się na plecy.
  8. Regularnie kontroluj oddech – co najmniej raz na minutę, do czasu przyjazdu pogotowia ratunkowego.

Podsumowanie informacji o pierwszej pomocy

  • pierwsza pomoc to natychmiastowe działania podejmowane w sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia;
  • każda sekunda ma znaczenie – szybka i spokojna reakcja może uratować życie;
  • zanim podejdziesz do poszkodowanego, upewnij się, że miejsce zdarzenia jest bezpieczne;
  • sprawdź przytomność i oddech – jeśli ich brak, rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO) i wezwij pomoc;
  • osobę nieprzytomną, ale oddychającą, ułóż w pozycji bocznej bezpiecznej;
  • jeśli jest dostępny defibrylator AED, użyj go zgodnie z poleceniami głosowymi urządzenia;
  • warto regularnie odświeżać umiejętności z zakresu udzielania pierwszej pomocy – to inwestycja w bezpieczeństwo swoje i innych.

Pierwsza pomoc przedmedyczna: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Co to są złote 4 minuty?

To czas, w którym należy rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO) po zatrzymaniu oddechu lub krążenia. Po upływie około 4 minut bez tlenu dochodzi do nieodwracalnych uszkodzeń mózgu.

Pierwsza pomoc ile uciśnięć i ile wdechów?

Standardowy schemat RKO u dorosłych to 30 uciśnięć klatki piersiowej i 2 wdechy ratownicze, wykonywane naprzemiennie, z częstotliwością ok. 100–120 uciśnięć na minutę.

Co jest najważniejsze w pierwszej pomocy?

Najważniejsze jest zachowanie spokoju, zapewnienie bezpieczeństwa (swojego i poszkodowanego) oraz natychmiastowe wezwanie pomocy – numer alarmowy 112 lub 999.

Jaka jest kolejność udzielania pierwszej pomocy?

Kolejność udzielania pierwszej pomocy to: ocena bezpieczeństwa miejsca, następnie sprawdzenie przytomności i wezwanie pomocy. Kolejno oceniamy oddech, a w zależności od jego obecności rozpoczynamy RKO lub układamy poszkodowanego w pozycji bezpiecznej.

Jak ułożyć osobę w pozycji bezpiecznej?

Ułóż poszkodowanego na boku, z głową odchyloną do tyłu i ustami skierowanymi ku dołowi. Noga górna powinna być zgięta w biodrze i kolanie, by ciało pozostało stabilne.

Kiedy robimy 5 wdechów ratowniczych?

Pięć wdechów ratowniczych wykonuje się na początku resuscytacji u dzieci i niemowląt lub po utonięciu i zadławieniu, aby przywrócić dopływ tlenu przed rozpoczęciem uciśnięć klatki piersiowej.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

  1. https://ratujemy.com.pl/blog/pozycja-bezpieczna/ [dostęp: 15.10.2025]
  2. https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/pierwsza-pomoc-twoj-obowiazek [dostęp: 15.10.2025]
  3. https://www.gov.pl/web/poradnikbezpieczenstwa/pierwsza-pomoc [dostęp: 15.10.2025]

Dieta a prostata – co jeść a czego unikać i jak dbać o gruczoł krokowy?  

Maria Wydra
-
0
Dieta a prostata – co jeść a czego unikać i jak dbać o gruczoł krokowy?  

Prostata pełni istotną funkcję w organizmie mężczyzny, a jej kondycja w dużej mierze zależy od codziennych wyborów – również żywieniowych. Sprawdź, co jeść, czego unikać i jak kompleksowo zadbać o zdrowie prostaty.

Z tego artykułu dowiesz się:

  • jaki wpływ ma dieta na zdrowie prostaty i objawy jej przerostu,
  • które produkty wspierają funkcjonowanie gruczołu krokowego,
  • czego unikać lub spożywać z umiarem przy problemach z prostatą,
  • jak styl życia wpływa na profilaktykę chorób prostaty.

Spis treści:

  1. Rola diety w profilaktyce i łagodzeniu objawów przerostu prostaty
  2. Co jeść, aby wspierać zdrowie prostaty?
  3. Dieta a prostata – produkty zalecane z umiarem
  4. Jakich produktów unikać przy problemach z prostatą
  5. Styl życia wspierający zdrowie prostaty
  6. Dieta a prostata: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)   
  7. Dieta a prostata: podsumowanie informacji

Rola diety w profilaktyce i łagodzeniu objawów przerostu prostaty

Sposób odżywiania odgrywa istotną rolę w utrzymaniu prawidłowej funkcji gruczołu krokowego i może wpływać na przebieg łagodnego przerostu prostaty (BPH – benign prostatic hyperplasia, w klasyfikacji ICD-10 oznaczonego kodem N40).

Badanie PSA całkowitego banerek

BPH objawia się m.in. częstomoczem, osłabionym strumieniem moczu, uczuciem niepełnego opróżnienia pęcherza czy naglącym parciem. Dobrze zbilansowana dieta może wspierać funkcję prostaty, łagodzić objawy i uzupełniać leczenie farmakologiczne.

>> Przeczytaj także: Częstomocz, wielomocz i oddawanie moczu w nocy – jakie są przyczyny?

Co jeść, aby wspierać zdrowie prostaty?

W codziennej diecie warto uwzględnić produkty o udokumentowanym działaniu ochronnym dla prostaty:

  • Pestki dyni: źródło cynku i fitosteroli. Cynk reguluje proliferację komórek nabłonka stercza i chroni przed jego rozrostem. Fitosterole mogą hamować aktywność 5α-reduktazy, ograniczając przekształcanie testosteronu do DHT – androgenu napędzającego rozrost prostaty. W badaniach klinicznych spożycie ok. 5 g mielonych nasion dwa razy dziennie przez 12 miesięcy zmniejszało objawy BPH.
  • Inne produkty bogate w cynk: mikroelement kluczowy dla funkcjonowania prostaty, gdzie naturalnie występuje w wysokim stężeniu. Obniżony poziom cynku obserwuje się w tkankach gruczołu zmienionego nowotworowo. Zaleca się jego odpowiednią podaż dietetyczną (ok. 11 mg/dobę). Najlepiej łączyć różne źródła cynku, pamiętając, że z produktów zwierzęcych wchłania się on znacznie lepiej.
  • Pomidory i przetwory pomidorowe: dostarczają likopenu, przeciwutleniacza, który gromadzi się w tkance prostaty. Spożycie 9-21 mg dziennie (ok. ½ szklanki przecieru, 2–3 łyżki koncentratu lub 2–4 pomidorów) może sprzyjać zmniejszeniu ryzyka raka prostaty i wspierać ochronę komórek gruczołu krokowego. Obróbka cieplna zwiększa przyswajalność likopenu, dlatego przetwory są skuteczniejsze niż pomidory surowe.
  • Czosnek: zawiera allicynę i inne związki siarkoorganiczne o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbakteryjnym i antyoksydacyjnym. Może wspierać prawidłowe ukrwienie i łagodzić stan zapalny. Choć w badaniach doświadczalnych hamuje proliferację komórek gruczołu krokowego, dotychczasowe przeglądy nie potwierdzają jednoznacznie wpływu na zmniejszenie ryzyka raka prostaty.
  • Owoce jagodowe: źródło flawonoidów i witaminy C o działaniu przeciwzapalnym i antyoksydacyjnym. Włączenie 1–2 porcji jagód dziennie może wspierać ogólną kondycję organizmu i stanowić korzystny dodatek do diety sprzyjającej zdrowiu prostaty.
  • Tłuste ryby morskie: źródło kwasów omega-3, które cechują się szeregiem korzyści, m.in. poprawiają elastyczność naczyń i wspierają równowagę hormonalną.
  • Warzywa kapustne (np. brokuły, brukselka): zawierają indole i sulforafan, które wspomagają detoksykację estrogenów i mogą ograniczać niekorzystne zmiany w obrębie komórek stercza.
  • Woda i nawodnienie: odpowiednia podaż płynów sprzyja wypłukiwaniu substancji drażniących z dróg moczowych i wspiera komfort mikcji.
Badanie wolnego PSA (fPSA) banerek

Dieta nie zastępuje leczenia, ale może znacząco wspomagać funkcjonowanie gruczołu krokowego i uzupełniać działania farmakologiczne i profilaktyczne.

Dieta a prostata – produkty zalecane z umiarem

Niektóre produkty mogą być elementem zdrowej diety, ale wymagają ostrożności. Warto spożywać je z umiarem:

  • Jajka: dostarczają białka i witamin, ale są też źródłem choliny, której nadmiar może być niekorzystny u osób z ryzykiem raka prostaty. Zaleca się ich umiarkowane spożycie, np. maksymalnie ~2 jajka tygodniowo (głównie białko).
  • Gorzka czekolada: (≥70% kakao): dostarcza flawonoli, cynku i magnezu, które wspierają funkcjonowanie układu krążenia. Jednak ze względu na kaloryczność i obecność tłuszczów nasyconych warto ograniczyć porcję do ok. 20–25 g dziennie.
  • Banany: są zdrowym źródłem potasu, witamin i błonnika. Szczególnie dojrzałe zawierają sporo łatwo przyswajalnych cukrów. Jednak osób z nadwagą, insulinoopornością lub zespołem metabolicznym (czynnikami sprzyjającymi przerostowi prostaty), ich nadmiar może pogarszać profil metaboliczny i pośrednio wpływać na funkcję gruczołu krokowego. Spożywane z umiarem mogą być elementem zdrowej diety
  • Kawa: umiarkowane spożycie (1-3 filiżanki dziennie) może mieć działanie ochronne dzięki zawartości kofeiny i polifenoli, które wpływają przeciwzapalnie i wspierają metabolizm glukozy. Nadmiar może jednak działać drażniąco na pęcherz, nasilając objawy takie jak częstomocz, nykturia czy parcia naglące – szczególnie u osób z BPH.
  • Owoce cytrusowe: dostarczają ważnych witamin (szczególnie C) i naringeniny, która działa przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie. Choć nie zwiększają ryzyka chorób prostaty, u niektórych mogą nasilać dolegliwości ze strony pęcherza i działać drażniąco – warto obserwować reakcję organizmu.

Włączenie tych produktów do diety w rozsądnych ilościach nie szkodzi zdrowiu prostaty, a umiar pozwala czerpać ich korzyści bez ryzyka nasilenia dolegliwości.

Jakich produktów unikać przy problemach z prostatą

Niektóre produkty mogą zaostrzać objawy ze strony dolnych dróg moczowych lub nasilać przewlekły stan zapalny w obrębie prostaty. Choć nie wszystkie są bezwzględnie przeciwwskazane, warto ograniczyć ich spożycie w codziennej diecie:

  • Alkohol i piwo: w nadmiarze działają drażniąco i moczopędnie, nasilając częstomocz i parcia. Piwo zawiera fitoestrogeny z chmielu, które w większych ilościach mogą działać niekorzystnie na prostatę.
  • Pełnotłusty nabiał: intensywne spożycie pełnego mleka może wiązać się z gorszym przebiegiem raka prostaty; lepiej wybierać mleko odtłuszczone lub roślinne.
  • Żywność przetworzona: fast foody, słodycze i słodzone napoje sprzyjają stanom zapalnym i pogarszają funkcję prostaty, szczególnie w diecie bogatej w cukier, sól i tłuszcze trans.
  • Inne: nadmiar soli, ostrych przypraw i tłuszczów zwierzęcych może drażnić pęcherz i zwiększać stan zapalny. Lepszym wyborem są chude białko i zdrowe tłuszcze roślinne.

Zmniejszenie ilości tych produktów w diecie może poprawić komfort mikcji i wspierać ogólną profilaktykę chorób prostaty.

>> Dowiedz się więcej: Zapalenie prostaty – objawy, przyczyny, leczenie

Styl życia wspierający zdrowie prostaty

Ogromne znaczenie dla zdrowia prostaty mają codzienne wybory. Warto:

  • utrzymywać prawidłową masę ciała: nadwaga zwiększa ryzyko BPH i zaburzeń hormonalnych,
  • regularnie się ruszać: aktywność fizyczna poprawia krążenie i działa przeciwzapalnie,
  • zadbać o sen: niedobór sprzyja stanom zapalnym i zaburza gospodarkę hormonalną,
  • ograniczyć alkohol, tytoń, inne używki: sprzyjają stresowi oksydacyjnemu, zaburzają równowagę hormonalną i zwiększają ryzyko przewlekłych stanów zapalnych,
  • unikać przewlekłego stresu: długotrwałe napięcie psychiczne zaburza gospodarkę hormonalną (m.in. poziom testosteronu i kortyzolu), sprzyja stanom zapalnym i może nasilać objawy związane z BPH oraz dyskomfort ze strony układu moczowego.

Te świadome wybory przekładają się nie tylko na lepsze zdrowie prostaty, ale i ogólny komfort życia.

Dieta a prostata: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące wpływu diety na prostatę.

Jakie owoce są dobre na prostatę?

Najkorzystniejsze są owoce bogate w antyoksydanty: pomidory (likopen), owoce jagodowe i cytrusy.  

Czego nie wolno jeść przy problemach z prostatą?

Warto unikać tłustych mięs, przetworzonej żywności, nadmiaru soli, cukru i tłuszczów nasyconych. Nasilają stany zapalne i mogą pogarszać objawy BPH.

Czego nie wolno pić przy chorej prostacie?

Należy ograniczyć alkohol, piwo i nadmiar napojów z kofeiną, ponieważ działają moczopędnie i drażniąco, nasilając częstomocz i parcia.

Dieta a prostata: podsumowanie informacji

  • Dieta wpływa na funkcjonowanie prostaty i może wspomagać leczenie łagodnego rozrostu gruczołu krokowego (BPH).
  • Wspierająco działają m.in. pomidory, czosnek, jagody, pestki dyni, ryby morskie i produkty bogate w cynk.
  • Warto ograniczać żywność przetworzoną, pełnotłusty nabiał, nadmiar alkoholu, piwa oraz tłuszczów zwierzęcych.
  • Styl życia (ruch, sen, masa ciała, unikanie stresu) ma istotne znaczenie dla zdrowia prostaty i układu moczowego.

Bibliografia

  1. Vahlensieck W, Theurer C, Pfitzer E, Patz B, Banik N, Engelmann U. Effects of pumpkin seed in men with lower urinary tract symptoms due to benign prostatic hyperplasia in the one-year, randomized, placebo-controlled GRANU study. Urol Int. 2015;94(3):286-95. doi: 10.1159/000362903. Epub 2014 Sep 5. PMID: 25196580.
  2. Zhou XF, Ding ZS, Liu NB. Allium vegetables and risk of prostate cancer: evidence from 132,192 subjects. Asian Pac J Cancer Prev. (2013) 14:4131–4. doi: 10.7314/APJCP.2013.14.7.4131
  3. Jin Y, Lv D-s, Zhou L-p, Xiao L, Tong G-q, Karim A, Xue S, Tian H, Wang C-c, Feng K, Song D-m and Guan Y-l (2025) Dietary antioxidants and flavonoids are inversely associated with prostate cancer risk and mortality: evidence from NHANES and machine learning. Front. Nutr. 12:1611848. doi: 10.3389/fnut.2025.1611848
  4. Xia J, Chen J, Xue JX, Yang J, Wang ZJ. An Up-to-date Meta-analysis of Coffee Consumption and Risk of Prostate Cancer. Urol J. 2017 Aug 29;14(5):4079-4088. PMID: 28853102.
  5. Vahlensieck, W., Heim, S., Patz, B. et al. Beneficial effects of pumpkin seed soft extract on lower urinary tract symptoms and quality of life in men with benign prostatic hyperplasia: a meta-analysis of two randomized, placebo-controlled trials over 12 months. Clin Phytosci 8, 13 (2022). https://doi.org/10.1186/s40816-022-00345-0
  6. Chen X, Zhao Y, Tao Z, Wang K. Coffee consumption and risk of prostate cancer: a systematic review and meta-analysis. BMJ Open. 2021 Jan 11;11(2):e038902. doi: 10.1136/bmjopen-2020-038902. PMID: 33431520; PMCID: PMC7805365.
  7. Zhao, LG., Li, ZY., Feng, GS. et al. Coffee drinking and cancer risk: an umbrella review of meta-analyses of observational studies. BMC Cancer 20, 101 (2020). https://doi.org/10.1186/s12885-020-6561-9
  8. Richman EL, Kenfield SA, Stampfer MJ, Giovannucci EL, Chan JM. Egg, red meat, and poultry intake and risk of lethal prostate cancer in the prostate-specific antigen-era: incidence and survival. Cancer Prev Res (Phila). 2011 Dec;4(12):2110-21. doi: 10.1158/1940-6207.CAPR-11-0354. Epub 2011 Sep 19. PMID: 21930800; PMCID: PMC3232297.
  9. Peisch SF, Van Blarigan EL, Chan JM, Stampfer MJ, Kenfield SA. Prostate cancer progression and mortality: a review of diet and lifestyle factors. World J Urol. 2017 Jun;35(6):867-874. doi: 10.1007/s00345-016-1914-3. Epub 2016 Aug 12. PMID: 27518576; PMCID: PMC5472048.
  10. Lai CS, Li S, Miyauchi Y, Suzawa M, Ho CT, Pan MH. Potent anti-cancer effects of citrus peel flavonoids in human prostate xenograft tumors. Food Funct. 2013 Jun;4(6):944-9. doi: 10.1039/c3fo60037h. Epub 2013 May 14. PMID: 23673480.
  11. Richman EL, Carroll PR, Chan JM. Vegetable and fruit intake after diagnosis and risk of prostate cancer progression. Int J Cancer. 2012 Jul 1;131(1):201-10. doi: 10.1002/ijc.26348. Epub 2011 Aug 30. PMID: 21823116; PMCID: PMC3310254.

Mrowienie w nogach i stopach – możliwe przyczyny, diagnostyka i leczenie

Paulina Górska
-
0
Mrowienie w nogach i stopach – możliwe przyczyny, diagnostyka i leczenie

Mrowienie w nogach i stopach to uciążliwa dolegliwość, która może utrudniać codzienne funkcjonowanie. Wśród jej przyczyn wymienia się m.in. choroby układu krążenia, cukrzycę czy niedobory pokarmowe. Przeczytaj nasz artykuł, aby poznać pozostałe przyczyny mrowienia w stopach i dowiedzieć się, co robić w przypadku jego wystąpienia.

Z tego artykułu dowiesz się:

  • Jakie są najczęstsze przyczyny mrowienia w stopach?
  • Kiedy mrowienie nóg można uznać za sygnał alarmowy?
  • Jakie badania wykonać w przypadku wystąpienia mrowienia kończyn dolnych?
  • Jak leczy się mrowienie w nogach?

Spis treści:

  1. Najczęstsze przyczyny mrowienia w nogach i stopach
  2. Kiedy mrowienie nóg może być sygnałem alarmowym?
  3. Mrowienie nóg – jakie badania wykonać?
  4. Jak leczyć mrowienie nóg i stóp?
  5. Mrowienie w nogach: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Najczęstsze przyczyny mrowienia w nogach i stopach

Mrowienie w nogach i stopach (w klasyfikacji ICD-10 oznaczone kodem R20.2) to dolegliwość, która może dotyczyć osób w każdym wieku. Jej przyczyny są bardzo różne – od chorób układu krążenia, przez ucisk nerwu, po niedobory pewnych składników odżywczych.

W większości przypadków mrowienie ma charakter krótkotrwały i wynika z przejściowej kompresji naczyń lub nerwów (np. przy długotrwałym siedzeniu, podczas snu) i ustępuje samoistnie po zmianie niewygodnej pozycji.

Regularne mrowienie w nogach może mieć jednak inne, przewlekłe przyczyny. Jedną z nich jest zaburzony przepływ krwi, który prowadzi do niedotlenienia tkanek. Choć zaburzenia krążenia w kończynach dolnych częściej objawiają się bólem i skurczami mięśni przy chodzeniu (tzw. chromaniem przestankowym), może również wystąpić uczucie drętwienia, mrowienia lub szczypania. Tego rodzaju objawy mogą towarzyszyć chorobom układu krążenia, takim jak miażdżyca, przewlekła niewydolność żylna, zakrzepica czy niewydolność serca.

Inną przewlekłą przyczyną może być stały ucisk na nerw. Może on wynikać z dyskopatii, zwężenia kanału kręgowego, nieprawidłowego ustawienia kręgosłupa (np. w przebiegu skoliozy), przepukliny krążka międzykręgowego (prowadząc do radikulopatii). Tego typu ucisk prowadzi nie tylko do mrowienia, ale też do bólu i zaburzeń czucia w kończynach.

Kolejną przyczyną, która może leżeć u podłoża mrowienia nóg, jest neuropatia obwodowa, czyli uszkodzenie nerwów obwodowych (poza rdzeniem kręgowym i mózgiem). Najczęściej rozwija się ona w przebiegu cukrzycy, zaczynając się od palców stóp i stopniowo obejmując wyższe partie kończyn.

Pakiet profilaktyka ogólny (10 badań) banerek

Uszkodzenie nerwów obwodowych może być również efektem infekcji, działania toksyn lub chorób układu nerwowego i objawiać się zarówno mrowieniem, jak i drętwieniem oraz utratą czucia w nogach.

Mrowienie stóp bywa spowodowane również innymi problemami zdrowotnymi, takimi jak m.in.:

Uczucie mrowienia w kończynach dolnych może być spowodowane również przyjmowaniem niektórych leków, sięganiem po używki (np. alkohol) czy nieprawidłowo zbilansowaną dietą. Jedną z częstszych przyczyn neurologicznych jest niedobór witaminy B12, który może prowadzić do uszkodzenia nerwów obwodowych i wywoływać parestezje (uczucie mrowienia i drętwienia). Wśród innych czynników wymienia się również niski poziom magnezu, potasu oraz innych witamin z grupy B.

Kiedy mrowienie nóg może być sygnałem alarmowym?

Mrowienie nóg może być sygnałem alarmowym, jeśli pojawia się regularnie i ma tendencję do nasilania się – każdy kolejny epizod, który jest silniejszy od poprzedniego, powinien zwrócić uwagę. Warto skonsultować go z lekarzem.

Sygnałem alarmowym są również objawy towarzyszące mrowieniu, takie jak m.in.

Mrowienie w stopach może wydawać się czymś błahym, ale nie należy go lekceważyć. Czasami jest wynikiem nieprawidłowej pozycji ciała czy niedoborów pokarmowych, ale innym razem może być spowodowane chorobami, które wymagają wdrożenia leczenia farmakologicznego czy operacyjnego.

Mrowienie nóg – jakie badania wykonać?

Mrowienie w stopach – co robić, gdy się pojawi? Kluczowe jest wykonanie badań diagnostycznych, które pomogą określić przyczynę dolegliwości. W pierwszej kolejności zwykle zlecane są podstawowe badania laboratoryjne, takie jak morfologia krwi, oznaczenie poziomu glukozy, witaminy B12 oraz hormonów tarczycy, ponieważ zaburzenia metaboliczne i niedobory mogą prowadzić do neuropatii.

W zależności od podejrzenia przyczyny dolegliwości, lekarz może również skierować na badania obrazowe, np. kręgosłupa, które pozwolą ocenić ewentualne zmiany zwyrodnieniowe, przepukliny krążków międzykręgowych czy zwężenie kanału kręgowego.

Pakiet stres podstawowy stan zdrowia (10 badań) banerek

W diagnostyce neuropatii obwodowej pomocne mogą być również badania elektrofizjologiczne, takie jak elektromiografia (EMG) i elektroneurografia (ENG), które umożliwiają ocenę przewodnictwa nerwowego oraz lokalizację i charakter uszkodzenia.

Dodatkowo, w przypadku podejrzenia zaburzeń naczyniowych kończyn dolnych, lekarz może zlecić badanie dopplerowskie (USG Doppler) w celu oceny przepływu krwi.

Zakres diagnostyki jest każdorazowo dobierany indywidualnie, w oparciu o wywiad lekarski i występujące objawy.

Jak leczyć mrowienie nóg i stóp?

Sposób leczenia mrowienia nóg zależy od przyczyny dolegliwości. W przypadku cukrzycy – jej wyrównanie i odpowiednie długoterminowe leczenie. Gdy problem wynika z niedoborów pokarmowych, konieczne jest wprowadzenie zmian w diecie i odpowiedniej suplementacji. W przypadku zaburzeń przepływu krwi zaleca się regularną aktywność fizyczną prowadzoną pod okiem fizjoterapeuty, leczenie farmakologiczne dobrane przez lekarza, a także noszenie specjalnych pończoch uciskowych.

>> Sprawdź również artykuł: Zakrzepica żył głębokich – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Z kolei w przypadku dolegliwości spowodowanych uciskiem na nerwy pomocne mogą być odpowiednio dobrane ćwiczenia i masaże na mrowienie w stopach. Pomogą one wzmocnić mięśnie odpowiedzialne za prawidłowe ułożenie stopy podczas chodzenia, tym samym zmniejszając ucisk na nerwy. Ich uzupełnieniem mogą być inne formy terapii np. fizykoterapia.

W przypadku przewlekłych dolegliwości lekarz może zalecić objawowe leczenie farmakologiczne (np. lekami przeciwpadaczkowymi lub przeciwdepresyjnymi stosowanymi w przypadku polineuropatii).

Przy odpowiednich wskazaniach specjalista może także rozważyć interwencję chirurgiczną usuwająca przyczynę dolegliwości.

Mrowienie w nogach: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Poniżej przedstawiamy odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące mrowienia w stopach.

Czy mrowienie nóg jest niebezpieczne?

Mrowienie nóg nie zawsze świadczy o poważnych problemach zdrowotnych. W niektórych przypadkach ma charakter przejściowy i wynika np. z nieprawidłowej pozycji ciała czy źle zbilansowanej diety. Jednak nie jest to objaw, który można lekceważyć – szczególnie jeśli utrzymuje się przez dłuższy czas i towarzyszą mu inne niepokojące dolegliwości (np. omdlenia, ból w klatce piersiowej).

Do jakiego lekarza z mrowieniem nóg?

W pierwszej kolejności warto zgłosić się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, który zdecyduje, czy konieczna jest dalsza diagnostyka pod okiem lekarza specjalisty (np. neurologa, ortopedy).

Jak pozbyć się mrowienia w nogach?

Sposób leczenia zależy od przyczyny dolegliwości. W przypadku niedoborów pokarmowych wprowadza się zmiany w diecie i odpowiednią suplementację. Jeśli mrowienie jest skutkiem przewlekłego schorzenia (np. cukrzycy, miażdżycy, stwardnienia rozsianego) konieczne jest leczenie choroby podstawowej. Z kolei, gdy wynika ono z ucisku na nerwy, pomocne są ćwiczenia na mrowienie w stopach wykonywane pod okiem fizjoterapeuty.

Jaka witamina na mrowienie w nogach?

W przypadku mrowienia w nogach wskazane może być wzbogacenie diety lub wprowadzenie suplementacji witamin z grupy B (m.in. witaminy B12), które są ważne dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego.

Opieka merytoryczna: lek. Maria Wydra

Biblografia

  1. Beran, Roy. „Paraesthesia and peripheral neuropathy.” Australian family physician 44.3 (2015): 92-95.
  2. Henderson, Kyle K., Justine Parker, and Kurt P. Heinking. Mountaineering-induced bilateral plantar paresthesia. Journal of Osteopathic Medicine 114.7 (2014): 549-555.
  3. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/zakrzepica-zyl-glebokich-przyczyny-objawy-diagnostyka-leczenie/?srsltid=AfmBOorn0clbmXBzPy-JMEvc4w28yq-dLHCyei3hvlxKPAWdA-Jg9DvV
  4. https://medlineplus.gov/ency/article/003206.htm

„Gęsta krew” – co to oznacza? Objawy, przyczyny i badania  

Kacper Staniszewski
-
0
„Gęsta krew” – co to oznacza? Objawy, przyczyny i badania  

Określenie „gęsta krew” jest popularnym, lecz nieprecyzyjnym opisem stanu zwiększonej lepkości krwi. W medycynie odnosi się on do zmian reologicznych, czyli zaburzeń płynności przepływu krwi w naczyniach. Zwiększona lepkość wynika zwykle z podwyższonego hematokrytu, odwodnienia lub nadmiaru białek osocza. Taki stan może prowadzić do spowolnienia krążenia i zaburzeń mikroperfuzji, a w konsekwencji zwiększać ryzyko zakrzepów, udarów czy zawałów. Zrozumienie mechanizmów odpowiedzialnych za tzw. „gęstą krew” pozwala lepiej interpretować wyniki badań, właściwie rozpoznać przyczynę i w porę zapobiec powikłaniom.

Z tego artykułu dowiesz się:

  • czym w rzeczywistości jest „gęsta krew” i jak rozumieją ją lekarze,
  • jakie są najczęstsze przyczyny zwiększonej lepkości krwi,
  • jakie choroby mogą prowadzić do tego stanu,
  • po czym można rozpoznać, że krew stała się „zbyt gęsta”,
  • jakie badania laboratoryjne i obrazowe warto wykonać,
  • jak wygląda leczenie i profilaktyka.

Spis treści:

  1. Czym jest „gęsta krew”?
  2. Przyczyny „gęstej krwi”
  3. Zbyt gęsta krew – jakie daje objawy?
  4. „Gęsta krew” – jakie badania wykonać?
  5. Jak leczyć „gęstą krew”?
  6. „Gęsta krew”: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Czym jest „gęsta krew”?

Określenie „gęsta krew” jest potocznym sposobem mówienia o stanie, w którym krew staje się bardziej lepka i trudniej przepływa przez naczynia krwionośne. W praktyce oznacza to, że w jednostce objętości krwi znajduje się więcej krwinek czerwonych lub białek osocza, a mniej samego osocza. W rezultacie krążenie spowalnia, rośnie opór podczas przepływu i utrudnione staje się dostarczanie tlenu do tkanek.

W medycynie nie używa się samego określenia „gęsta krew”, lecz mówi się o zwiększonej lepkości krwi lub o podwyższonym hematokrycie – czyli większym udziale krwinek czerwonych w stosunku do osocza.

Na lepkość krwi wpływa wiele czynników, m.in. liczba i elastyczność erytrocytów, ilość białek osocza (zwłaszcza fibrynogenu i immunoglobulin), temperatura ciała czy prędkość przepływu. Kiedy te parametry są zaburzone, krew „gęstnieje” i staje się mniej płynna, co w skrajnych przypadkach prowadzi do tzw. zespołu zwiększonej lepkości.  To właśnie ten mechanizm medyczny stoi za tym, co w języku potocznym określamy mianem „gęstej krwi”.

>> Przeczytaj także: Krew – budowa, funkcje w organizmie, grupy krwi i ich dziedziczenie

Przyczyny „gęstej krwi”

Zwiększona lepkość krwi może mieć wiele przyczyn zarówno przejściowych, jak i przewlekłych. Najczęściej wynika z odwodnienia, gdy organizm traci wodę w wyniku pocenia się, gorączki lub biegunki. W takiej sytuacji objętość osocza spada, a krew staje się „gęstsza” w sposób względny.

Inną częstą przyczyną jest nadkrwistość, czyli nadmierna produkcja krwinek czerwonych przez szpik kostny. Może ona mieć charakter pierwotny jak w czerwienicy prawdziwej, lub wtórny, będący reakcją na przewlekłe niedotlenienie, np. u palaczy czy osób z chorobami płuc. Lepkość krwi zwiększają także choroby, w których rośnie stężenie białek osocza, takie jak szpiczak mnogi, makroglobulinemia Waldenströma czy przewlekłe stany zapalne. Nadmiar immunoglobulin utrudnia swobodny przepływ krwi i może prowadzić do tzw. zespołu nadlepkości.

Pewną rolę odgrywają również zaburzenia metaboliczne i styl życia: cukrzyca, otyłość, hipercholesterolemia czy palenie tytoniu wpływają na skład osocza i elastyczność krwinek czerwonych, co pogarsza przepływ w drobnych naczyniach. Do wzrostu hematokrytu może też dojść w wyniku działania niektórych leków i hormonów, zwłaszcza sterydów anabolicznych, doustnych środków antykoncepcyjnych czy erytropoetyny (EPO), które stymulują wytwarzanie erytrocytów.

>> Dowiedz się więcej: Erytropoetyna – co to jest i po co bada się jej poziom? Interpretacja wyników

„Gęsta krew” – na jakie choroby może wskazywać?

Zwiększona lepkość krwi towarzyszy wielu chorobom hematologicznym i ogólnoustrojowym. Do najważniejszych należą:

Zbyt gęsta krew – jakie daje objawy?

Objawy zależą od stopnia zwiększenia lepkości i od ewentualnego występowania choroby podstawowej.
Najczęstsze z nich to:

  • uczucie ciężkości lub bólu głowy,
  • zawroty, szumy w uszach, zaburzenia widzenia („mroczki”),
  • senność, zmęczenie, pogorszenie koncentracji,
  • drętwienie palców, zimne kończyny,
  • nadciśnienie tętnicze,
  • zwiększona skłonność do zakrzepów (np. zakrzepica żył głębokich).

W ciężkich przypadkach może dojść do objawów neurologicznych i sercowo-naczyniowych wynikających z zaburzeń mikrokrążenia: przejściowych niedowładów, duszności, a nawet zawału czy udaru.

„Gęsta krew” – jakie badania wykonać?

Lekarz ocenia pośrednio gęstość krwi, analizując parametry morfologii, gospodarki białkowej i układu krzepnięcia. Dzięki temu można ustalić, czy krew rzeczywiście jest zagęszczona i co jest tego przyczyną.

Morfologia banerek

Najważniejsze badania to:

  • morfologia krwi z hematokrytem,
  • stężenie hemoglobiny,
  • koagulogram (PT, APTT, INR, fibrynogen) – ocenia zdolność krwi do krzepnięcia i wykrywa zaburzenia sprzyjające krwawieniom,
  • OB, CRP, poziom białek osocza – pomocne przy podejrzeniu stanów zapalnych lub chorób przebiegających z nadmiarem immunoglobulin,
  • erytropoetyna (EPO) – pomaga odróżnić czerwienicę prawdziwą (niska EPO) od wtórnej (wysoka EPO).
Badanie czasu protrombinowego (PT_INR) banerek

W diagnostyce rzadkich przypadków, zwłaszcza w hematologii, można oznaczyć także lepkość krwi w warunkach laboratoryjnych (badanie reologiczne), ale nie jest to test wykonywany rutynowo.

Badanie fibrynogenu banerek

Jak leczyć „gęstą krew”?

Leczenie zwiększonej lepkości krwi polega przede wszystkim na usunięciu przyczyny zaburzenia i poprawie przepływu w naczyniach. W wielu przypadkach wystarczy odpowiednie nawodnienie jeśli „zagęszczenie” krwi wynika z odwodnienia.

W przypadku nadkrwistości, gdy szpik kostny wytwarza zbyt wiele erytrocytów, stosuje się upusty krwi (flebotomie), które zmniejszają hematokryt i gęstość krwi. W bardziej zaawansowanych postaciach choroby wdraża się także leki cytoredukcyjne, ograniczające nadmierną produkcję krwinek.

Jeśli zwiększona lepkość wynika z nadmiaru białek osocza jak w szpiczaku mnogim lub makroglobulinemii Waldenströma – stosuje się plazmaferezę, czyli zabieg polegający na oddzieleniu i częściowym usunięciu osocza zawierającego patologiczne białka, a następnie zastąpieniu go płynami infuzyjnymi.

U osób z chorobami przewlekłymi (np. POChP, cukrzycą, otyłością) kluczowe jest leczenie choroby podstawowej, wyrównanie glikemii i lipidów, poprawa utlenowania organizmu, a także modyfikacja stylu życia: redukcja masy ciała i zaprzestanie palenia.

Lekarze zwracają również uwagę na znaczenie profilaktyki naczyniowej, utrzymywanie odpowiedniego nawodnienia, regularną aktywność fizyczną, unikanie długiego unieruchomienia oraz, w wybranych przypadkach, stosowanie leków przeciwpłytkowych (np. małych dawek aspiryny).

„Gęsta krew”: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Poniżej znajdziesz odpowiedzi na pytania, które najczęściej budzą wątpliwości związane ze zwiększoną lepkością krwi.

Co wpływa na gęstość krwi?

Na lepkość krwi wpływają przede wszystkim hematokryt, stężenie białek osocza oraz lepkość samego osocza. Odwodnienie, nadkrwistość, stany zapalne czy dyslipidemia zwiększają opór przepływu, co klinicznie wychwytywane jest jako „zagęszczenie” krwi.

Czy picie wody ma wpływ na gęstość krwi?

Tak. Odpowiednie nawodnienie to najprostszy sposób, by zapobiec „zagęszczeniu” krwi. Utrata płynów powoduje spadek objętości osocza, co względnie zwiększa hematokryt i lepkość.

Czego nie wolno jeść przy gęstej krwi?

Warto ograniczyć produkty bogate w tłuszcze nasycone i cukry proste, które sprzyjają stanom zapalnym i zaburzeniom lipidowym. U osób z tendencją do nadkrwistości niewskazane są również suplementy żelaza bez konsultacji z lekarzem.

Co robić, żeby nie mieć gęstej krwi?

Najważniejsze to dbać o odpowiednie nawodnienie, unikać palenia tytoniu i nadmiernego spożycia alkoholu. Należy kontrolować ciśnienie, poziom lipidów i masę ciała. Regularna aktywność fizyczna poprawia przepływ w mikrokrążeniu, a zdrowa dieta wspiera prawidłową lepkość krwi.

„Gęsta krew” nie jest samodzielną chorobą, lecz sygnałem, że w organizmie zachodzą zmiany wpływające na skład i krzepliwość krwi. Może być następstwem odwodnienia, zaburzeń metabolicznych lub chorób hematologicznych, dlatego zawsze wymaga diagnostyki. Odpowiednie nawodnienie, zdrowy styl życia i regularne badania to najprostszy sposób, by utrzymać prawidłową “lepkość” krwi i zadbać o sprawne krążenie.

Bibliografia

  1. Baskurt OK., Meiselman HJ. Blood rheology and hemodynamics. Semin Thromb Hemost. 2003 Oct;29(5):435-50.
  2. Perez Rogers A., Estes M. Hyperviscosity Syndrome. [Updated 2023 Mar 13]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-.
  3. Tefferi A., Barbui T. Polycythemia vera and essential thrombocythemia: 2021 update on diagnosis, risk-stratification and management. Am J Hematol. 2020 Dec;95(12):1599-1613.
  4. Kishimoto S., Maruhashi T., Kajikawa M. et al. Hematocrit, hemoglobin and red blood cells are associated with vascular function and vascular structure in men. Sci Rep 10, 11467 (2020).
  5. Nwose EU., Richards RS., Bwititi P., Butkowski E. Serum bilirubin and lipoprotein-a: how are these associated with whole blood viscosity? Redox Rep. 2012;17(1):8-13.

Trądzik androgenny – objawy, przyczyny i leczenie

Katarzyna Banaszczyk
-
0
Trądzik androgenny – objawy, przyczyny i leczenie

Śmiało można powiedzieć, że trądzik pospolity to najczęstsze schorzenie dermatologiczne, zaliczane do chorób przewlekłych. Szacuje się, że problem trądziku dotyczy nawet 80–100% pacjentów pomiędzy 11. a 30. rokiem życia.

Z tego artykułu dowiesz się:

  • Jaki jest związek pomiędzy pojawianiem się zmian trądzikowych a androgenami?
  • Jak objawia się trądzik androgenny?
  • Kiedy warto wykonać badania w kierunku zaburzeń hormonalnych?
  • Jak leczyć trądzik pospolity, któremu towarzyszą zaburzenia hormonalne?

Spis treści:

  1. Czym jest trądzik androgenny?
  2. Trądzik estrogenny a androgenny – różnice
  3. Przyczyny trądziku androgennego
  4. Trądzik androgenny – objawy
  5. Trądzik androgenny – jakie badania wykonać?
  6. Leczenie trądziku androgennego
  7. Metody wspierające leczenie trądziku androgennego

Czym jest trądzik androgenny?

Należy wyraźnie podkreślić, że trądzik androgenny to określenie potoczne, które nie jest nieużywane w profesjonalnej terminologii dermatologicznej. W artykule tym podejmowane będą tematy związane z zaburzeniami hormonalnymi, które mogą w niektórych przypadkach wpisywać się w złożoną etiopatogenezę trądziku pospolitego. Dla uproszczenia i lepszego zrozumienia tematu, zaburzenia te będą określane mianem trądziku androgennego.

Trądzik pospolity (oznaczany w klasyfikacji ICD-10 kodem L70.0) może być elementem obrazu klinicznego wielu zaburzeń hormonalnych, o czym więcej można przeczytać w kolejnych akapitach tego artykułu.

>> Przeczytaj także: Trądzik – choroba o wielu obliczach

Trądzik estrogenny a androgenny – różnice

Sformułowania te nie są powszechnie stosowane w dermatologii, choć wahania stężeń androgenów i estrogenów mogą mieć istotny wpływ na pojawianie się zmian trądzikowych. W przypadku trądziku pospolitego, objawy mogą wynikać nie tylko ze wspomnianego już wzrostu stężenia androgenów (potocznie trądzik androgenny), ale również z niedoboru estrogenów, co automatycznie powoduje stosunkowy nadmiar androgenów. Tego rodzaju sytuację określa się niekiedy jako trądzik estrogenny, choć nie jest to naukowe określenie na tego rodzaju zaburzenia.

Przyczyny trądziku androgennego

Zmiany trądzikowe o podłożu androgenowym są najczęściej składową obrazu klinicznego zespołu policystycznych jajników (PCOS).

Hiperandrogenizm towarzyszy również takim schorzeniom i stanom klinicznym jak:

  • guzy jajnika i nadnerczy produkujące androgeny – przykładem są guzy z komórek Sertoliego i Leydiga,
  • nadczynność tarczycy,
  • akromegalia – której istotą jest wzrost stężenia hormonu wzrostu,
  • wrodzony przerost nadnerczy – przyczyną tego schorzenia jest najczęściej niedobór 21-hydroksylazy, prowadzący do wzrostu stężenia hormonu adrenokortykotropowego i tym samym przerostu nadnerczy, czego konsekwencją jest zwiększona produkcja androgenów,
  • zespół Cushinga – wynikający z nadmiaru hormonu stresu, a więc kortyzolu,
  • przyjmowanie leków o działaniu androgenowym – w tym sterydów, czy danazolu,
  • insulinooporność,
  • otyłość.

W jaki sposób wzrost stężenia androgenów prowadzi do pojawienia się zmian trądzikowych? Hiperandrogenizm sprzyja bowiem takim nieprawidłowościom jak:

  • wzrost aktywności gruczołów łojowych i nadprodukcja sebum – jest to świetnym podłożem do namnażania się bakterii Propionibacterium acnes (Cutibacterium acnes),
  • zwiększona proliferacja keratynocytów (komórek naskórka) – prowadząca do zaczopowania ujść mieszków włosowych i pojawiania się zmian zaskórnikowych, 
  • nasilenie stanu zapalnego w obrębie skóry.

>> Dowiedz się więcej: Trądzik dorosłych

Trądzik androgenny – objawy

Zmiany skórne, które obserwuje się w zaburzeniach hormonalnych nie różnią się istotnie od wykwitów chorobowych w klasycznej postaci trądziku pospolitego. Obserwuje się przede wszystkim obecność:

  • zaskórników zamkniętych – są to niewielkie grudki w kolorze skóry, ich istotą jest nagromadzenie się łoju i keratyny w rozdętym mieszku włosowym,
  • zaskórników otwartych – są to niewielkie, czarne grudki, które powstają na skutek nagromadzenia melaniny i utlenienia lipidów,
  • zapalnych grudek – zmian wyniosłych ponad poziom skóry, rumieniowych,
  • krost – zmian wyniosłych ponad poziom skóry, wypełnionych treścią ropną,
  • niekiedy torbieli, a nawet guzów – zmiany te związane z wysokim ryzykiem bliznowacenia.

Zmiany trądzikowe najczęściej lokalizują się na twarzy, jednak mogą być również obecne na plecach, na klatce piersiowej, pośladkach, a nawet na kończynach.

>> Dowiedz się więcej: Krosty na twarzy: rodzaje i możliwe przyczyny. Jak pozbyć się krost na twarzy?

Trądzik androgenny – jakie badania wykonać?

Należy wyraźnie podkreślić, że nie każdy trądzik wymaga wykonywania badań hormonalnych. Jednak pojawienie się pewnych dodatkowych objawów, powinno skłonić do konsultacji ginekologicznej lub endokrynologicznej i pogłębienia diagnostyki. Do symptomów, które mogą świadczyć o zaburzeniach hormonalnych, w tym hiperandrogenizmie zalicza się przede wszystkim:

  • pojawienie się nadmiernego owłosienia – szczególnie na twarzy, brzuchu, klatce piersiowej, wokół brodawek sutkowych,
  • przerzedzenie włosów – typowo o charakterze łysienia androgenowego,
  • zaburzenia miesiączkowania – w tym nieregularne miesiączki, a nawet zupełny brak miesiączki,
  • niepłodność,
  • niekiedy nadwaga i otyłość,
  • acanthosis nigricans – ciemnienie skóry w okolicy szyi i karku,
  • zaburzenia nastroju, zaburzenia depresyjne,
  • wzrost ciśnienia tętniczego,
  • pojawienie się rozstępów,
  • przy wysokim stężenie androgenów – zmiany dotyczące sylwetki, pogrubienie głosu.

Przy podejrzeniu hipeanrogenizmu konieczne jest przeprowadzenie wnikliwego wywiadu chorobowego i badania przedmiotowego pacjentki, w tym badania całej skóry i przydatków. Niezbędna jest również konsultacja ginekologiczna, wraz z dokładnym badaniem ginekologicznym i wykonaniem badania ultrasonograficznego (USG).

>> Przeczytaj również: Trądzik różowaty (acne rosacea)

Badania laboratoryjne i oznaczenia wykonywane w przypadku podejrzenia zaburzeń hormonalnych i zespołu policystycznych jajników to przede wszystkim:

Leczenie trądziku androgennego

Jeżeli zmiany trądzikowe towarzyszą zaburzeniom ginekologicznym i endokrynologicznym – konieczne jest leczenie choroby podstawowej. W terapii hiperandrogenizmu zastosowanie znajdują między innymi:

  • dwuskładnikowe leczenie antykoncepcyjne – z zawartością progestagenu o działaniu antyandrogennym (na przykład drospirenon, czy octan cyproteronu),
  • substancje antyandrogenne– w tym m. in. flutamid, spironolakton, czy też finasteryd,
  • metformina – obniża stężenie androgenów, zwiększa wydzielania estrogenów, a co więcej, zwiększa produkcję SHBG.

Należy podkreślić, że leczenie endokrynologiczne powinno być poprzedzone wnikliwą diagnostyką hormonalną i ginekologiczną. Terapia dobierana jest indywidualnie przez lekarza prowadzącego.

W terapii dermatologicznej zmian trądzikowych stosuje się natomiast zarówno leczenie miejscowe, jak i ogólne. Substancje wykorzystywane w leczeniu trądziku to przede wszystkim:

  • retinoidy miejscowe – na przykład adapalen, czy trifaroten, substancje te są dostępne w postaci żelu, ale również kremu,
  • nadtlenek benzoilu – stosowany miejscowo, działa zarówno bakteriobójczo, keratolitycznie, jak i przeciwzapalnie,
  • antybiotyki w postaci miejscowej – na przykład klindamycyna, czy erytromycyna, należy podkreślić, że antybiotyki nie powinny być stosowane w monoterapii (jako jedyny lek), ponieważ grozi to narastaniem oporności bakterii,
  • kwas azelainowy w postaci miejscowej – hamuje namnażanie bakterii Propionibacterium acnes, a także zmniejsza łojotok i wykazuje działanie przeciwzapalne,
  • antybiotyki w postaci ogólnej (tabletki, kapsułki) – na przykład tetracykliny, limecyklina, czy klindamycyna,
  • doustna izotretynoina – jest to pochodna witaminy A, która działa między innymi poprzez zmniejszenia aktywności gruczołów łojowych, a także normalizację procesu keratynizacji w obrębie ujść mieszków włosowych, lek ten wymaga wykonywania regularnych badań kontrolnych i powinien być stosowany tylko pod opieką lekarza.

Metody wspierające leczenie trądziku androgennego

Należy zaznaczyć, że terapia trądziku pospolitego, również w przypadku zaburzeń hormonalnych, wymaga rozpoczęcia odpowiedniej pielęgnacji z wykorzystaniem dermokosmetyków. Warto wybierać delikatne preparaty myjące, które nie zaburzają bariery naskórkowej. Jeżeli stosowane są retinoidy miejscowe lub izotretynoina – konieczne jest intensywne postępowanie nawilżające i regenerujące, ponieważ substancje te mogą powodować wysuszenie skóry i jej podrażnienie. Warto wybierać produkty zawierające takie substancje aktywne jak ceramidy, kwas hialuronowy, czy pantenol. Konieczne jest również stosowanie kremów z filtrem, najlepiej SPF 50.

Dieta przy trądziku androgennym

W leczeniu zmian skórnych istotną rolę odgrywa postępowanie dietetyczne, lecz należy mieć świadomość, że powinno się unikać wykluczania konkretnych produktów. W badaniach naukowych nie powiązano bowiem pojawiania się zmian trądzikowych z konkretnym rodzajem pokarmu. Wiadomo jednak, że do zaostrzeń może predysponować spożywanie produktów wysokoprzetworzonych, a także o wysokim indeksie glikemicznym. W pojedynczych doniesieniach zauważono również związek pomiędzy nasileniem zmian trądzikowych, a spożywaniem nabiału. Wynika to najprawdopodobniej z dodawania preparatów hormonalnych do pasz zwierząt. 

Zioła na trądzik androgenny

Preparaty ziołowe nie są uznanym medycznie sposobem na leczenie zmian trądzikowych. W celu podjęcia odpowiedniej terapii warto udać się na konsultację do lekarza dermatologa. W przypadku takiej konieczności, lekarz może zalecić wykonanie konsultacji ginekologicznej lub endokrynologicznej, w celu wykluczenia schorzeń związanych z hiperandrogenizmem.

Bibliografia

  1. J. Szepietowski, Trądzik zwyczajny: patogeneza i leczenie. Konsensus Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, Przegl Dermatol 2012, 99, 649–673,
  2. A. Milewicz,  Stanowisko Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego, Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników oraz Polskiego Towarzystwa Endokrynologii Ginekologicznej w sprawie diagnostyki i leczenia zespołu policystycznych jajników, Endokrynologia Polska Tom/Volume 69; Numer/Number 4/2018,
  3.  R. V. Reynolds, Guidelines of care for the management of acne vulgaris, Acad Dermatol 2024;90:1006.e1-30.

Jakie badania krwi można wykonać w trakcie miesiączki?

Angelika Janowicz
-
0
Jakie badania krwi można wykonać w trakcie miesiączki?

Zdarza się, że termin testów laboratoryjnych przypada na początek cyklu menstruacyjnego, czyli w trakcie krwawienia. Wiele kobiet zastanawia się, czy podczas miesiączki można robić badania krwi, a może lepiej jest poczekać kilka dni, aby uzyskać wiarygodniejsze wyniki. W artykule wyjaśniamy, czy menstruacja jest przeciwwskazaniem do diagnostyki laboratoryjnej.

Z tego artykułu dowiesz się:

  • Miesiączka nie jest przeciwwskazaniem do badań krwi.
  • Mogą pojawić się nieznaczne odchylenia od normy, które lekarz bierze pod uwagę podczas interpretowania wyników.
  • Niektóre badania hormonalne można wykonać niezależnie od dnia cyklu, jednak część z nich powinna być przeprowadzona na jego początku, natomiast oznaczenie progesteronu zaleca się w drugiej fazie cyklu.

Spis treści:

  1. Czy podczas okresu można robić badania krwi?
  2. Morfologia a okres – czy miesiączka wpływa na wyniki?
  3. Badania krwi podczas okresu – które można wykonać bez obaw?
  4. Których badań krwi nie należy wykonywać podczas okresu?
  5. Badania hormonalne podczas okresu – kluczowe terminy
  6. Miesiączka a badania krwi – podsumowanie

Czy podczas okresu można robić badania krwi?

Miesiączka nie stanowi przeciwwskazania do badań krwi. Trzeba jednak pamiętać, że krwawienie i towarzyszące mu zmiany w organizmie mogą wpływać na niektóre parametry. Dlatego zawsze warto poinformować lekarza, w którym dniu cyklu wykonano badania – pozwoli to właściwie zinterpretować wyniki i uwzględnić ewentualne odchylenia od normy.

Niektóre badania hormonalne powinny być przeprowadzane właśnie w trakcie miesiączki. Należą do nich m.in. oznaczenia: estradiolu, hormonu luteinizującego (LH), hormonu folikulotropowego (FSH) oraz globulina wiążąca hormony płciowe (SHBG). Dokładny termin wykonania ma duże znaczenie, ponieważ stężenia tych hormonów zmieniają się w zależności od fazy cyklu.

Zdarza się, że lekarz zaleca wykonanie badań hormonalnych w okresie okołoowulacyjnym lub w drugiej fazie cyklu. Zależy to od sytuacji klinicznej pacjentki – np. gdy konieczne jest monitorowanie owulacji. Najczęściej jednak, w celu ogólnej oceny poziomu hormonów, badania wykonuje się między 2. a 5. dniem cyklu menstruacyjnego.

Morfologia a okres – czy miesiączka wpływa na wyniki?

Menstruacja może w niewielkim stopniu wpływać na wyniki morfologii krwi – szczególnie u kobiet z obfitymi krwawieniami. Mimo to badanie nadal ma wartość diagnostyczną.

U części kobiet obserwuje się obniżenie liczby erytrocytów, poziomu hemoglobiny i hematokrytu, co wynika z utraty krwi w czasie krwawienia miesięcznego. Natomiast parametry leukocytów wykazują jedynie niewielkie wahania.

Wynik morfologii krwi wykonanej w trakcie menstruacji może sugerować niedokrwistość. Dlatego lekarz może zlecić dodatkowo oznaczenie żelaza i ferrytyny lub – w razie wątpliwości – powtórzenie badania po zakończeniu krwawienia.

>> Zobacz także: Morfologia krwi – badanie, które może uratować życie!

Badania krwi podczas okresu – które można wykonać bez obaw?

Można wykonać niemal wszystkie badania krwi podczas miesiączki. Ten moment cyklu menstruacyjnego nie wpływa istotnie na ocenę większości podstawowych parametrów biochemicznych – m.in. glukozy, lipidogramu, mocznika, kreatyniny, enzymów wątrobowych, kwasu moczowego.

Podczas miesiączki można wykonywać również większość badań hormonalnych. Niezależnie od dnia cyklu oznacza się m.in. tyreotropinę (TSH), kortyzol, hormon anty-Müllerowski (AMH), prolaktynę. Na początku cyklu wskazane jest oznaczenie stężenia LH, FSH, SHBG, testosteronu, androstendionu, DHEA-S, estradiolu. Natomiast podczas okresu nie wykonuje się badania progesteronu.

Pakiet profilaktyka ogólny (10 badań) banerek

Menstruacja nie wpływa również na oznaczenia markerów nowotworowych, jednak wyjątkiem jest CA-125, które może być przejściowo podwyższone podczas krwawienia, dlatego ocenę tego markera zaleca się planować poza miesiączką. Badania genetyczne, testy w kierunku alergii czy oznaczanie przeciwciał można wykonywać niezależnie od fazy cyklu.

>> Zobacz także: Jak przygotować się do badań laboratoryjnych?

Których badań krwi nie należy wykonywać podczas okresu?

Jak już wspomniano, badaniem krwi, którego nie wykonuje się podczas okresu jest oznaczenie stężenia progesteronu. Parametr ten najlepiej ocenić w drugiej fazie cyklu – między 21. a 23. dniem (w przypadku cyklu 28-dniowego), czyli około tygodnia przed spodziewaną miesiączką. Wynika to z faktu, że po owulacji stężenie progesteronu fizjologicznie wzrasta.

>> Zobacz także: Niedobór progesteronu – objawy, przyczyny, diagnostyka, leczenie

Menstruacja wpływa także na układ krzepnięcia. W tym czasie w organizmie zachodzą fizjologiczne zmiany w mechanizmach hemostazy, co może prowadzić do niewielkiego podwyższenia wskaźników takich jak APTT czy INR. Z tego powodu lekarz, analizując wynik, powinien wziąć pod uwagę fakt, że badanie zostało wykonane w trakcie okresu lub ewentualnie zlecić wykonanie badania w innym terminie.

Warto pamiętać, że miesiączka utrudnia wiarygodną ocenę niektórych innych badań diagnostycznych. Dotyczy to przede wszystkim badania ogólnego moczu, w którym obecność krwi menstruacyjnej może zafałszować wynik. Jeśli badanie moczu jest pilne, zaleca się dokładną toaletę okolicy krocza, zastosowanie tamponu i pobranie środkowego strumienia. Podobnie jest w przypadku badania kału (zwłaszcza testów na krew utajoną) oraz cytologii – w obu sytuacjach krew utrudnia prawidłową ocenę materiału i może prowadzić do niejednoznacznych rezultatów.

Badania hormonalne podczas okresu – kluczowe terminy

Czas wykonania badań hormonalnych ma bardzo duże znaczenie dla uzyskania wiarygodnych wyników. Dlatego należy ściśle stosować się do zaleceń lekarza, aby uniknąć konieczności powtarzania testów i opóźnień w uzyskaniu trafnej diagnozy.

Oznaczenie stężenia estradiolu, LH, FSH, SHBG, testosteronu, androstendionu czy DHEA-S zaleca się wykonywać między 2. a 5. dniem cyklu menstruacyjnego, czyli w trakcie krwawienia miesiączkowego. W tym okresie wyniki najlepiej odzwierciedlają rezerwę jajnikową oraz funkcjonowanie osi podwzgórze–przysadka–jajnik.

>> Zobacz także: Równowaga hormonalna u kobiet

Miesiączka a badania krwi – podsumowanie

  • Podczas miesiączki możliwe jest wykonywanie badań krwi, ale należy pamiętać, że może ona wpłynąć na niektóre parametry. Dlatego konieczne jest poinformowanie lekarza o menstruacji.
  • Morfologia wykonana podczas okresu może wykazać obniżenie hemoglobiny, liczby czerwonych krwinek i hematokrytu.
  • Miesiączka nie ma wpływu na większość badań biochemicznych oraz testy alergiczne, genetyczne, markery nowotworowe (z wyjątkiem CA-125) czy oznaczenie poziomu przeciwciał.
  • Badania hormonalne muszą być wykonywane w ściśle określonych dniach cyklu – np. FSH, LH i estradiol między 2. a 5. dniem.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/173855,hormon-luteinizujacy-lutropina (dostęp 02.10.2025)
  2. J.J. Tomaszewski, Diagnostyka laboratoryjna dla studentów medycyny, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001
  3. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/172383,hormon-folikulotropowy (dostęp 02.10.2025)
  4. Y.S. Usha Rani i in., Comparative Study of Hematological and Biochemical Parameters during Different Phases of Menstrual Cycle in Young Healthy Women Aged 18–22 Years, Journal of Dental and Medical Sciences 2014, vol. 13, 12

Toksyna botulinowa (botoks) – czym jest, jakie ma właściwości i zastosowanie?

Sylwia Brodniewska
-
0
Toksyna botulinowa (botoks) – czym jest, jakie ma właściwości i zastosowanie?

Toksyna botulinowa z roku na rok zyskuje coraz większą popularność. Stosowana jest nie tylko w medycynie estetycznej, ale również w ortopedii, okulistyce czy neurologii. Działanie toksyny botulinowej jest miejscowe i odwracalne, jednak wielu osobom poprawia ona jakość życia i wygląd. Poznaj jej właściwości i sposoby zastosowania.

 Z tego artykułu dowiesz się:

  • Czym jest toksyna botulinowa?
  • Jakie ma zastosowanie w medycynie i estetyce?
  • Czy toksyna botulinowa jest bezpieczna?

Spis treści:

  1. Czym jest toksyna botulinowa?
  2. Toksyna botulinowa, botoks a jad kiełbasiany – czym się różnią?
  3. Jak działa botoks?
  4. Zastosowanie toksyny botulinowej – medycyna i estetyka
  5. Czy botoks jest bezpieczny?
  6. Toksyna botulinowa (botoks): odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Czym jest toksyna botulinowa?

Toksyna botulinowa (inaczej jad kiełbasiany) to egzotoksyna wytwarzana przez bakterie z gatunku  Clostridium botulinum. Jest neurotoksyną, która blokuje połączenia nerwowo-mięśniowe, przez co mięsień przez określony czas jest rozluźniony. Istnieje kilka rodzajów botoksu oznaczonych od A do G, z czego najczęściej jest stosowana toksyna botulinowa typu A. Jest ona wykorzystywana zarówno w medycynie estetycznej do poprawy wyglądu, jak i innych działach medycyny w celu leczenia konkretnych schorzeń.

Toksyna botulinowa, botoks a jad kiełbasiany – czym się różnią?

Wszystkie te pojęcia często są stosowane zamiennie, jednak nie do końca oznaczają to samo. Toksyna botulinowa jest produkowana przez laseczki jadu kiełbasianego (Clostridium botulinum). Jest substancją, która sama w sobie jest silnie działającą trucizną. Jad kiełbasiany to nazwa potoczna dla toksyny botulinowej. Zatrucie nim jest niebezpieczne i może prowadzić do niewydolności oddechowej, a w konsekwencji do śmierci. Jadem kiełbasianym można się zatruć we własnym domu. Pojawia się on w produktach mięsnych, które są niewłaściwie przechowywane lub poddawane obróbce termicznej.

Jak wygląda jad kiełbasiany? Początkowo, jego zapach, wygląd czy smak często nie odbiega od produktów spożywczych nadających się do spożycia. Z czasem może on jednak tworzyć na powierzchni mięsa plamy w kolorze szarym lub niebieskim, a także ma śliską powierzchnię.

>> Przeczytaj także: Botulizm (zatrucie jadem kiełbasianym) – objawy, przyczyny i profilaktyka

Z kolei botoks (Botox, BTX) to popularna nazwa handlowa preparatu wykorzystywanego w medycynie estetycznej, neurologii, urologii czy innych dziedzinach. Czy zatem botoks to jad kiełbasiany? Jest to duże uproszczenie, jednak w języku potocznym są one stosowane zamiennie. Warto jednak używać nazwy toksyna botulinowa, zwłaszcza jeśli jest używana w nawiązaniu do zagadnień medycznych.  

Jak działa botoks?

Toksyna botulinowa blokuje uwalnianie acetylocholiny na poziomie połączeń nerwowo-szkieletowych w miejscu podania. W ten sposób dochodzi do zahamowania działania impulsów nerwowych. Jest to proces odwracalny. Porażony w ten sposób mięsień potrzebuje czasu, aby odbudować nowy system połączeń nerwowych i przywrócić przekazywanie impulsów. Efekt działania toksyny nie jest jednak natychmiastowy. Zaczyna się pojawiać po kilku dniach od podania, a ostateczny rezultat jest widoczny po 2-6 tygodni. Efekt botoksu utrzymuje się do przez 2-4 miesiące, jednak jest to kwestią bardzo indywidualną.

Zastosowanie toksyny botulinowej – medycyna i estetyka

Zastosowanie toksyny botulinowej jest wielokierunkowe i można ją znaleźć w wielu gałęziach medycyny i estetyki. W rutynowej praktyce medycznej wykorzystywane są dwa podtypy toksyny botulinowej: A i B. Są one wykorzystywane w leczeniu różnych schorzeń czy poprawie wyglądu.

Medycyna estetyczna

Z roku na rok coraz większą popularnością cieszy się stosowanie botoksu w medycynie estetycznej. Celem zabiegu jest korekcja zmarszczek mimicznych, głównie na czole, kurzych łapek wokół oczu, zmarszczek wokół ust czy linii marionetki. Za pomocą neurotoksyny można także niwelować uśmiech dziąsłowy, a także korygować mięsień szeroki szyi. Botoks jest pomocny w łagodzeniu rysów twarzy i likwidacji asymetrii.

Zastosowanie lecznicze

Toksyna botulinowa pierwotnie była stosowana w okulistyce, do leczenia zeza. Z czasem Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FAD) wydała pozwolenie na stosowanie botoksu również w dziedzinach medycyny jak:

  • Neurologia (m.in. dystonie, połowiczy kurcz twarzy, zespół krokodylich łez, nadmierna potliwość, bóle mięśniowe, migrena, ból neuropatyczny, bóle fantomowe, zespół Reynauda);
  • Urologia (m.in. nietrzymanie moczu, kurcz mięśni dna miednicy, łagodny przerost gruczołu krokowego);
  • Otolaryngologia (m.in. blokada głośni, przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa),
  • Pediatria (mózgowe porażenie dziecięce);
  • Gastroenterologia (m.in. achalazja przełyku, choroba Hirschprunga, kurcze zwieracza Oddiego, gastropareza, szczeliny odbytu);
  • Ortopedia (dynamiczna stopa końsko-szpotawa).

W leczeniu tych schorzeń najczęściej jest wykorzystywana toksyna botulinowa A. W Polsce neurotoksyna B ma jedno wskazanie – leczenie dystonii szyjnej u dorosłych.

Czy botoks jest bezpieczny?

Botoks jest przebadaną substancją, stosowaną w niewielkich dawkach. Umiejętnie przeprowadzony zabieg, przez osobę z kwalifikacjami minimalizuje ryzyko pojawienia się działań niepożądanych. Nie da się ich jednak całkowicie wykluczyć. Neurotoksyna może spowodować zwiększone drżenie mięśni, wysypkę, reakcje mięśniowe, dysfagię czy suchość w jamie ustnej. Niekiedy występuje miejscowa reakcja w postaci opadania powiek.

Nie zmienia to jednak faktu, że toksyna botulinowa jest innowacyjnym lekiem mającym zastosowanie w różnych dziedzinach medycyny. Stosowana odpowiedzialnie może poprawić jakość życia.

Toksyna botulinowa (botoks): odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Wśród wielu osób często pojawiają się pytania, czy botoks jest szkodliwy, jak wygląda jad kiełbasiany czy jest on bezpieczny. Poznaj odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.

Czy botoks jest rakotwórczy?

Botoks jest dobrze przebadaną substancją, bezpieczną dla zdrowia. Nie ma doniesień na to, że jest on rakotwórczy. Jego działanie jest miejscowe i odwracalne, jednak zabieg powinien być przeprowadzony przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach.

Jak działa toksyna botulinowa?

Toksyna botulinowa blokuje sygnały nerwowe wysyłane do mięśni, powodując paraliż lub rozluźnienie. To działanie jest przejściowe. Botoks wstrzykiwany jest w konkretne miejsca, zapobiegając skurczom mięśni i wygładzając skórę, a także lecząc konkretne schorzenia.

Czy toksyna botulinowa jest szkodliwa?

Toksyna botulinowa uważana jest za bezpieczną substancję, o ile jest stosowana zgodnie z przeznaczeniem i zaleceniami. W medycynie wykorzystywane są jej niewielkie dawki, aplikowane lokalnie. Należy jednak pamiętać, że nieumiejętne stosowanie botoksu może nieść za sobą poważne konsekwencje.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

  1. M. Drożdżyńska, I. Sobieraj-Garbiak, A. Chlasta, M. Jastrzębska, Toksyna botulinowa i jej zastosowanie w medycynie „Diagnostyka Laboratoryjna”, 2015; 51(2), s. 139-146.
  2. J.S. Dover, M. Alam, Dermatologia kosmetyczna [w] A. Carruthers, J. Carruthers, Toksyna botulinowa, red. A. Ignaciuk, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2019.
  3. A. Kozioł, N. Werwińska, Toksyna botulinowa – zastosowanie w zabiegach estetycznych i w medycynie „Kosmetologia Estetyczna”, 4/2019, vol 8., s. 495-498.

Problemy z koncentracją, z czego mogą wynikać i jak znaleźć przyczynę?  

Agnieszka Kościelniak
-
0
Problemy z koncentracją, z czego mogą wynikać i jak znaleźć przyczynę?  

Koncentracja to zdolność skupiania uwagi na jednym zadaniu przez określony czas. O ile każdemu zdarza się czasem zdekoncentrować, przewlekłe problemy z koncentracją mogą utrudniać naukę, pracę, a nawet codzienne funkcjonowanie. Problemy z koncentracją i skupieniem mogą wynikać ze zmęczenia lub stresu, ale czasem bywają sygnałem zaburzeń wymagających diagnostyki. Poniższy artykuł wyjaśnia, jakie są najczęstsze przyczyny problemów z koncentracją, kiedy mogą świadczyć o chorobie oraz jakie badania należy wykonać, by znaleźć źródło trudności

Z tego artykułu dowiesz się:

  • jakie są najczęstsze przyczyny problemów z koncentracją,   
  • jak wiek wpływa na zdolność skupienia i czym różnią się problemy z koncentracją u dziecka i u dorosłych,
  • jakie choroby mogą powodować kłopoty z pamięcią i koncentracją,
  • jakie badania warto wykonać przy długotrwałych problemach,
  • jak w praktyce poprawić koncentrację.

Spis treści:

  1. Najczęstsze przyczyny problemów z koncentracją
  2. Problemy z koncentracją a wiek
  3. Problemy z pamięcią i koncentracją – kiedy są objawem choroby?
  4. Problemy z pamięcią i koncentracją – jakie badania wykonać?
  5. Jak poprawić koncentrację?
  6. Problemy z koncentracją: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Najczęstsze przyczyny problemów z koncentracją

Problemy z koncentracją to trudności w utrzymaniu uwagi na danym zadaniu przez odpowiedni czas. Mogą dotyczyć zarówno dzieci, jak i dorosłych. Problemy ze skupieniem mają różne przyczyny, począwszy od czynników psychicznych i neurologicznych po choroby czy niedobory substancji odżywczych. Z tego powodu znalezienie źródła problemu jest kluczowe dla skutecznej terapii.

Pakiet ciągłe zmęczenie kobieta (12 badań) banerek

Jak rozpoznać problemy z koncentracją? Objawy u dzieci to przede wszystkim rozkojarzenie podczas lekcji, trudności w utrzymaniu uwagi na zadaniu czy częste przerywanie pracy. Dorośli wymieniają natomiast trudności w skupieniu się na pracy, rozproszenie uwagi oraz problemy z pamięcią.

Problemy z pamięcią i koncentracją bardzo często pojawiają się w wyniku przeciążenia obowiązkami i brakiem snu. Przewlekły stres i niedobór odpoczynku prowadzą do osłabienia zdolności poznawczych, co przekłada się na trudności w zapamiętywaniu i skupieniu. Nie każdy jednak zdaje sobie sprawę z tego, że problemy z koncentracją mogą być związane także z nawykami żywieniowymi: niedobory witamin z grupy B, żelaza czy magnezu także mogą obniżyć sprawność układu nerwowego. Przyczyna problemów z koncentracją może wiązać się również z przechorowaniem COVID-19: tzw. „mgła mózgowa” objawia się problemami z pamięcią, uwagą i koncentracją. Objawy neurologiczne po przechorowaniu utrzymują się nawet przez kilka miesięcy.

Pakiet stres (12 badań) banerek

Inne przyczyny problemów z koncentracją to:

  • nieustanny dostęp do bodźców, nadmierne korzystanie z urządzeń elektronicznych,
  • brak aktywności fizycznej i higieny snu,
  • nadużywanie alkoholu i innych używek,
  • choroby psychiczne, m.in. depresja i zaburzenia lękowe.

O ile krótki epizod trudności z koncentracją nie musi być niepokojący, przewlekle występujące objawy zdecydowanie wymagają uwagi i dalszego działania. Dotyczy to zarówno dzieci, jak i osób dorosłych.

Pakiet ciągłe zmęczenie mężczyzna (12 badań) banerek

Problemy z koncentracją a wiek

Wiek jednostki wpływa na zdolność skupienia i tempo przetwarzania informacji. Problemy z koncentracją u dziecka mogą wynikać między innymi z niedojrzałości układu nerwowego, a u osób dorosłych – z przeciążenia obowiązkami i zmęczenia. U osób starszych pojawia się dodatkowo naturalne spowolnienie procesów poznawczych oraz problemy wynikające z chorób neurodegeneracyjnych.

Problemy z koncentracją u dziecka

Problemy ze skupieniem u dziecka często diagnozowane są zwłaszcza w wieku szkolnym: rodzice i nauczyciele zauważają, że dziecko ma problem ze skoncentrowaniem się na lekcji czy zadaniu domowym. Problemy z pamięcią i koncentracją w młodym wieku mogą wynikać z trudności adaptacyjnych i przewlekłego stresu (np. szkolnego), niedoboru  snu i witamin z grupy B czy też z powodu nadmiaru bodźców (smartfony, tablety). Przyczyną mogą być również zaburzenia neurorozwojowe, takie jak ADHD – zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, a także trudności emocjonalne i środowiskowe. W przypadku wystąpienia niepokojących objawów należy obserwować ich natężenie oraz zadbać o diagnozę, która jest pierwszym krokiem do skutecznego leczenia.

Problemy z koncentracją u dorosłych

Problemy z koncentracją i pamięcią u dorosłych pojawiają się zwykle przy nadmiarze stresu, pracy pod presją czasu czy bezsenności. Mogą wynikać także z zaburzeń hormonalnych (np. niedoczynności tarczycy, insulinooporności, zmian hormonalnych związanych z okresem okołomenopauzalnym), a nawet braku aktywności fizycznej czy niewłaściwej diety.Trudności ze skupieniem mogą być również spowodowane przez depresję, zaburzenia lękowe czy chorobę afektywną dwubiegunową. Jeśli chodzi o problemy z koncentracją u dorosłych w starszym wieku, mogą być one wczesnym sygnałem zaburzeń otępiennych. Szczególną uwagę należy zwrócić na nagłą i długotrwałą utratę koncentracji, która zdecydowanie wymaga diagnostyki medycznej.

>> Zobacz też: Insulinooporność – jakie są jej objawy i przyczyny? Diagnostyka i leczenie

Problemy z pamięcią i koncentracją – kiedy są objawem choroby?

Problemy z koncentracją i skupieniem, choć mogą wynikać z przepracowania czy przemęczenia, niekiedy mają także poważniejsze podłoże. To sygnał ostrzegawczy i może świadczyć zarówno o chorobach przewlekłych, jak i niedoborach żywieniowych. Najczęściej diagnozowane schorzenia to choroby tarczycy, cukrzyca, stany depresyjne oraz choroby neurodegeneracyjne, takie jak choroba Alzheimera. Na problemy z pamięcią i koncentracją w młodym wieku oraz u dorosłych mogą wpływać także niedobory podstawowych składników odżywczych – żelaza, witaminy B12 czy witaminy D.

>> Przeczytaj także: Niedobór witaminy B12 – objawy, przyczyny, badania

Problemy z pamięcią i koncentracją – jakie badania wykonać?

Jeśli pomimo wypoczynku i zadbania o higienę snu oraz ograniczenia czasu spędzanego przed ekranami nadal utrzymują się problemy z pamięcią i koncentracją, zdecydowanie należy odwiedzić lekarza i  wykonać dodatkowe badania – zarówno laboratoryjne, jak i ocenę stanu psychicznego. Podstawowe badania wykonywane w przypadku problemów ze skupieniem to morfologia krwi, poziom glukozy, badanie poziomu żelaza i ferrytyny, witaminy B12, witaminy D, a także ocena hormonów tarczycy (TSH, FT3, FT4). Możesz zdecydować się również na zbadanie poziomu homocysteiny, która jest związana z zaburzeniami metabolicznymi, ale również z ryzykiem chorób neurodegeneracyjnych. Wyniki badań sprawią, że lekarz będzie mógł ustalić przyczynę problemów i zadecydować o rozpoczęciu odpowiedniego leczenia.

Jak poprawić koncentrację?

Leczenie problemów z koncentracją zależy od przyczyny. W przypadku stwierdzenia niedoborów witamin i minerałów wskazana może być suplementacja i zmiana diety. W przypadku zaburzeń psychicznych pomocna będzie psychoterapia i leczenie farmakologiczne. Niezależnie od tego, czy problemy z koncentracją są spowodowane czynnikami medycznymi, czy też występują przejściowo, możesz wprowadzić codzienne nawyki wspierające pracę mózgu. Najważniejsze zalecenia to:

  • regularny sen i higiena snu (stałe godziny zasypiania, odstawienie telefonu przed snem),
  • regularna aktywność fizyczna,
  • zbilansowana dieta,
  • techniki relaksacyjne, np. ćwiczenia oddechowe,
  • planowanie dnia i przerw w pracy.

Pamiętaj, że jeśli problemy z koncentracją utrzymują się mimo zmiany trybu życia, należy skonsultować się z lekarzem.

Problemy z koncentracją: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Do jakiego lekarza z problemami z koncentracją?

Na początku należy udać się do lekarza rodzinnego, który zleci podstawowe badania. W celu dalszej diagnostyki i leczenia może on skierować pacjenta do specjalisty – neurologa, endokrynologa, psychiatry lub psychologa.

Jakie badania zrobić przy braku koncentracji?

Podstawą są badania krwi (morfologia, hormony tarczycy, poziom witamin), a także testy psychologiczne oceniające procesy poznawcze.

Jak leczyć utratę koncentracji?

Leczenie zależy od przyczyny – może obejmować suplementację, farmakoterapię, psychoterapię lub zmianę stylu życia.

Jakie są metody na poprawę koncentracji?

Sen, zdrowa dieta, regularny ruch, a także ćwiczenia poznawcze i techniki redukcji stresu.

Problemy z koncentracją mogą mieć wiele przyczyn – od stresu i zmęczenia, po poważne choroby neurologiczne i metaboliczne. Należy pamiętać o regularnym odpoczynku, aktywności fizycznej i diecie, ale w razie długotrwałych objawów konieczna jest diagnostyka i leczenie. Podstawowe badania krwi może zlecić lekarz rodzinny – na podstawie wyników podejmie decyzję o dalszej diagnozie lub leczeniu.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

  1. Chmiela T., Dobrakowski P., Łabuz-Roszak B., Gorzkowska A. (2023). Diagnostyka zaburzeń poznawczych w ramach podstawowej opieki zdrowotnej w Polsce. Psychiatria Polska, 57(1), 65–77.
  2. Dyrla-Mularczyk K., Giemza-Urbanowicz W. (2019). Wpływ aktywności fizycznej na funkcjonowanie układu nerwowego i procesy poznawcze – przegląd badań. Neuropsychiatria i Neuropsychologia, 14(3–4), 84–91.
  3. Klimova B., Valis M., Kuca K. (2017). Cognitive decline in normal aging and its prevention: a review on non-pharmacological lifestyle strategies. Clinical Interventions in Aging, 12, 903–910. https://doi.org/10.2147/CIA.S132963.
  4. Kmieć P., Sworczak K. (2017). Korzyści i zagrożenia wynikające z suplementacji witaminą D. Forum Medycyny Rodzinnej, 11(1), 10–15. https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/view/51249
  5. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. (2025, 18 marca). Styl życia dobry dla mózgu. https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/styl-zycia-dobry-dla-mozgu/.
  6. Synapse. (2020). Attention and concentration problems [PDF]. https://synapse.org.au/wp-content/uploads/2020/02/2.2.1.1-Attention-and-Concentration-Problems.pdf.
  7. Wichlińska-Lipka M., Nyka W. M. (2008). Rola homocysteiny w patogenezie chorób układu nerwowego. Forum Medycyny Rodzinnej, 2(4), 292–297.
  8. Przybylak M., Grabowski J., Bidzan L. (2021). Wpływ zaburzeń sekrecji hormonów tarczycy na funkcje poznawcze. Psychiatria Polska, 55(2), 309–321.
  9. Stępniak A., Kot K., Witczak M., Kondracka B., Bojar I. (2013). Spożycie witamin z grupy B a funkcje poznawcze kobiet po menopauzie. Przegląd Menopauzalny, 6, 464–471.
  10. Talarowska M., Florkowski A., Orzechowska A., Wysokiński A., Zboralski K. (2008). Funkcjonowanie poznawcze chorych na cukrzycę typu 1 i 2. Diabetologia Praktyczna, 9(5).
  11. Akademia NFZ. (n.d.). 8 tygodni do zdrowia po COVID-19. https://akademia.nfz.gov.pl/8-tygodni-do-zdrowia-po-covid-19/.
  12. MP.pl. Leczenie zaburzeń pamięci, uwagi i koncentracji. https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/lista/105922,leczenie-zaburzen-pamieci-uwagi-i-koncentracji.

Monocytoza – czym jest? Objawy, przyczyny i diagnostyka

Katarzyna Ciepłucha
-
0
Monocytoza – czym jest? Objawy, przyczyny i diagnostyka

Monocytoza to zwiększona liczba monocytów we krwi, obserwowana w badaniu morfologii z rozmazem. Choć często jest zjawiskiem przemijającym, czasem może sygnalizować poważniejsze problemy zdrowotne. W tym artykule omawiamy, co oznacza podwyższony poziom monocytów, jakie mogą być jego przyczyny i kiedy warto skonsultować wyniki z lekarzem. Sprawdź, czy monocytoza w Twoim przypadku wymaga dalszej diagnostyki.

Z tego artykułu dowiesz się:

  • Czym jest monocytoza i kiedy mówi się o jej przewlekłej postaci.
  • Jakie objawy i przyczyny mogą jej towarzyszyć.
  • Kiedy monocytoza u dziecka wymaga dalszej diagnostyki.
  • Jak wygląda rozpoznanie i leczenie.

Spis treści:

  1. Co to jest monocytoza?
  2. Jakie są objawy monocytozy?
  3. Przyczyny monocytozy
  4. Kiedy mówimy o przewlekłej monocytozie?
  5. Monocytoza u dziecka – możliwe przyczyny i postępowanie
  6. Diagnostyka i leczenie monocytozy
  7. FAQ. Monocytoza – często zadawane pytania
  8. Monocytoza – podsumowanie najważniejszych informacji

Co to jest monocytoza?

Monocytoza to stan, w którym liczba monocytów – jednego z typów białych krwinek odpowiedzialnych za reakcję odpornościową – przekracza górną granicę normy w badaniu morfologii krwi z rozmazem. Za wartości referencyjne najczęściej przyjmuje się 200–800/μl (0,2–0,8 G/l) lub 2–8%, choć mogą one nieznacznie różnić się w zależności od laboratorium. Monocytoza sama w sobie nie jest chorobą – stanowi jedynie objaw, który może wskazywać m.in. na infekcję, stan zapalny, chorobę autoimmunologiczną lub nowotworową.

Morfologia banerek

>> Przeczytaj również: Co to są niedojrzałe granulocyty i o czym świadczą?

Jakie są objawy monocytozy?

Monocytoza zwykle nie daje objawów i wykrywana jest przypadkowo w rutynowej morfologii krwi. Jeśli jednak pojawiają się dolegliwości, są one związane z chorobą podstawową, która ten stan wywołała. Objawy mogą być różne i zależne od kontekstu klinicznego, a najczęściej obejmują:

  • przewlekłe zmęczenie i osłabienie,
  • stany podgorączkowe lub gorączkę,
  • bóle mięśniowo-stawowe,
  • powiększenie węzłów chłonnych,
  • utratę apetytu lub masy ciała.

W zależności od przyczyny mogą też wystąpić objawy infekcyjne lub ogólnoustrojowe. Ich obecność powinna skłonić do dalszej diagnostyki.

Przyczyny monocytozy

Monocytoza może występować w przebiegu wielu różnych stanów klinicznych. Najczęściej wiąże się z odpowiedzią immunologiczną organizmu – np. na infekcję, przewlekły stan zapalny lub zaburzenia układu krwiotwórczego.

Grupa przyczynPrzykłady
Infekcyjne• gruźlica • kiła • mononukleoza zakaźna • zapalenie wsierdzia • malaria • infekcje grzybicze
Zapalne i autoimmunologiczne• RZS • toczeń rumieniowaty układowy • sarkoidoza • nieswoiste zapalenia jelit
Hematologiczne i nowotworowe• przewlekła białaczka mielomonocytowa • chłoniaki • zespoły mielodysplastyczne
Inne• regeneracja po infekcji • stan po splenektomii • reakcje polekowe (np. po glikokortykosteroidach)

Kiedy mówimy o przewlekłej monocytozie?

O przewlekłej monocytozie mówimy, gdy podwyższony poziom monocytów utrzymuje się przez ponad 3 miesiące. Taki wynik wymaga dokładniejszej oceny, zwłaszcza jeśli towarzyszą mu inne nieprawidłowości w morfologii, podwyższone CRP/OB lub objawy ogólne, takie jak gorączka, chudnięcie czy nocne poty.

W takich przypadkach konieczna może być poszerzona diagnostyka, w tym badania laboratoryjne i konsultacja hematologiczna, by wykluczyć choroby układu krwiotwórczego lub przewlekłe stany zapalne.

Monocytoza u dziecka – możliwe przyczyny i postępowanie

Monocytoza u dzieci jest dość częsta – szczególnie w okresie intensywnego dojrzewania układu odpornościowego. Może towarzyszyć łagodnym infekcjom lub stanowić fizjologiczną reakcję organizmu.

Najczęstsze przyczyny to:

  • infekcje wirusowe – np. EBV, CMV, ospa wietrzna,
  • infekcje bakteryjne – np. krztusiec, płonica,
  • zdrowienie po neutropenii – np. po infekcjach wirusowych,
  • początek chorób autoimmunologicznych – np. toczeń, nieswoiste choroby zapalne jelit,
  • rzadziej – choroby hematologiczne, przy współistniejących innych nieprawidłowościach.

Bez objawów alarmowych zwykle wystarcza kontrolna morfologia po 2–3 tygodniach. Utrzymujące się nieprawidłowości lub objawy kliniczne są wskazaniem do dalszej diagnostyki.

Diagnostyka i leczenie monocytozy

Rozpoznanie opiera się na morfologii krwi z rozmazem automatycznym i ręcznym. W razie potrzeby lekarz może zlecić:

  • CRP, OB,
  • testy serologiczne (EBV, CMV, HIV),
  • badania autoimmunologiczne (ANA, RF),
  • W przypadku przewlekłej monocytozy lub innych odchyleń może być potrzebna konsultacja hematologiczna. Leczenie zależy od przyczyny – może obejmować terapię przeciwinfekcyjną, immunosupresyjną lub onkologiczną. W łagodnych przypadkach wystarczy obserwacja. 
    inne testy zgodne z objawami.

>> Zobacz również: Co to są niedojrzałe granulocyty i o czym świadczą?

FAQ. Monocytoza – często zadawane pytania

Monocytoza – co to oznacza w morfologii krwi?

Monocytoza oznacza wzrost liczby monocytów we krwi powyżej górnej granicy normy laboratoryjnej.

Co najczęściej powoduje podwyższony poziom monocytów?

Najczęstsze przyczyny to infekcje, stany zapalne, choroby autoimmunologiczne i – rzadziej – nowotwory układu krwiotwórczego.

Czym różni się przewlekła monocytoza od przejściowej?

Przewlekła trwa ponad 3 miesiące i może wskazywać na chorobę. Przejściowa zwykle ustępuje po infekcji.

Czy monocytoza u dziecka zawsze wymaga leczenia?

Nie – u dzieci monocytoza często ma charakter łagodny i przejściowy. W wielu przypadkach wystarczy obserwacja i powtórzenie morfologii po kilku tygodniach.

Jakie badania zrobić, gdy wynik morfologii wskazuje na monocytozę?

Rozmaz ręczny, wskaźniki stanu zapalnego (CRP, OB), testy serologiczne i – w razie potrzeby – badania w kierunku chorób autoimmunologicznych.

Na czym polega leczenie monocytozy?

Leczenie polega na usunięciu przyczyny podwyższonego poziomu monocytów – może to być infekcja, choroba autoimmunologiczna lub nowotwór.

Czy monocytoza zawsze oznacza chorobę nowotworową?

Nie – najczęściej monocytoza ma łagodne przyczyny, takie jak infekcja lub stan zapalny. Nowotwory są rzadką, ale poważną przyczyną.

Monocytoza – podsumowanie najważniejszych informacji

  • Monocytoza oznacza zwiększoną liczbę monocytów we krwi.
  • Może występować przejściowo, np. po infekcji, lub przewlekle – jako objaw choroby.
  • Wymaga interpretacji w kontekście objawów i innych parametrów morfologii.
  • U dzieci najczęściej ma charakter łagodny.
  • Leczenie zależy od przyczyny, a nie od samej liczby monocytów.

Bibliografia

  1. Angelika Janowicz. Monocyty – czym są? Co oznacza podwyższony lub obniżony poziom? ALAB Laboratoria.
  2. Michniacki TF, Walkovich KJ. Leukocytosis. In: Nelson Textbook of Pediatrics. 21st ed.
  3. Nasr MR, Hutchison RE. Leukocytic Disorders. In: Henry’s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 23rd ed.
  4. Salamonowicz M. O czym świadczy zwiększenie odsetka monocytów krwi obwodowej? mp.pl, 500 pytań z pediatrii.
Page 11 of 173
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173
1...101112...173Strona 11 z 173

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.