Żółta febra, znana również jako żółta gorączka, to choroba wirusowa przenoszona przez komary. Występuje głównie w tropikalnych regionach Afryki oraz Ameryki Środkowej i Południowej. Choroba może przybierać różne postacie – od łagodnej do ciężkiej, prowadzącej do niewydolności wielonarządowej, a nawet śmierci. Dowiedz się, co wywołuje żółtą febrę i jak chronić się przed zachorowaniem.

Spis treści:

1. Czym jest żółta febra?
   • Śmiertelność żółtej febry
2. Co wywołuje żółtą gorączkę i jak można się nią zarazić?
3. Jakie są objawy żółtej febry?
4. Jak przebiega leczenie żółtej gorączki?
5. Kiedy i dlaczego należy się zaszczepić przeciw żółtej febrze
6. FAQ. Żółta febra – często zadawane pytania
7. Żółta febra – podsumowanie

Czym jest żółta febra?

Żółta febra to ostra wirusowa choroba zakaźna należąca do grupy gorączek krwotocznych. Wywołuje ją wirus żółtej gorączki należący do rodziny Flaviviridae – tej samej, co wirus dengi, wirus zachodniego Nilu czy wirus japońskiego zapalenia mózgu. Głównym wektorem są komary z rodzaju Aedes (np. komar egipski) oraz – w Ameryce Południowej – leśne komary Haemagogus i Sabethes. W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 żółta gorączka ma kod A95.

Żółta gorączka występuje endemicznie w rejonach tropikalnych Afryki Subsaharyjskiej oraz Ameryki Środkowej i Południowej. Mimo że Polska nie znajduje się w strefie jej występowania, zagrożenie dotyczy osób planujących podróże do tych regionów.

Śmiertelność żółtej febry

Żółta febra jest chorobą o wysokiej śmiertelności, która w przebiegu ciężkiej (toksycznej) postaci dochodzi do 50 %. Najczęściej zgon następuje w ciągu 7–10 dni, ale zdarza się nawet kilka tygodni od zakażenia. Najczęstsze przyczyny śmierci to niewydolność wątroby lub nerek oraz zaburzenia krzepnięcia prowadzące do krwotoków.

Co wywołuje żółtą gorączkę i jak można się nią zarazić?

Jak już wspomniano, żółta febra jest wywoływana przez wirusa żółtej gorączki. Do zakażenia dochodzi wyłącznie poprzez ukąszenie zainfekowanego komara. Nie ma możliwości bezpośredniego przeniesienia wirusa z człowieka na człowieka.

Komary przenoszące wirusa żółtej gorączki mogą żyć tylko w lasach deszczowych, na terenach zamieszkałych przez ludzi lub w obu środowiskach. Dlatego wyróżniane są 3 cykle transmisji:

1. Cykl leśny – wirus przenosi się między komarami i małpami, a do zakażenia człowieka dochodzi przypadkowo (np. podczas wycieczki do dżungli).
2. Cykl miejski – komary przenoszą wirusa między ludźmi na gęsto zaludnionych terenach.
3. Cykl pośredni – na pograniczu dżungli komary przenoszą wirusa między małpami a ludźmi.

Wirus żółtej gorączki dostaje się do organizmu człowieka ze śliną komara. Najpierw namnaża się w miejscu wkłucia, ale już w ciągu 24 godzin przedostaje się do węzłów chłonnych, szpiku kostnego, śledziony, nerek i wątroby.

Jakie są objawy żółtej febry?

Okres od momentu zakażenia do pojawienia się pierwszych objawów żółtej gorączki wynosi 3–6 dni. Początek choroby jest nagły. Objawowa żółta febra może mieć jednofazowy lub dwufazowy przebieg. Jednak większość przypadków jest bezobjawowa.

Pierwszy etap choroby to tzw. faza ostra. Obecne są następujące objawy:

• dreszcze,
• gorączka,
• ból głowy,
• osłabienie,
• bóle mięśni,
• zawroty głowy,
• nudności i wymioty.

Objawy żółtej gorączki ustępują po kilku dniach. Dochodzi do wyzdrowienia i nabycia odporności na całe życie. Jednak u około 15% osób w ciągu 48 godzin dolegliwości nawracają. Choroba postępuje, przechodząc w tzw. fazę toksyczną. Wówczas objawy żółtej febry obejmują:

• gorączkę,
• nudności i wymioty,
• żółtaczkę,
• ból nadbrzusza,
• objawy niewydolności nerek.

W ciężkich przypadkach rozwija się skaza krwotoczna. Pojawiają się krwawienia z błon śluzowych, układu oddechowego oraz do przewodu pokarmowego. Może rozwinąć się niewydolność wielonarządowa oraz śpiączka. W takich przypadkach rokowanie jest złe.

Jak przebiega leczenie żółtej gorączki?

Diagnostyka żółtej gorączki opiera się o badania molekularne metodą RT-PCR lub badania serologiczne polegające na wykryciu swoistych przeciwciał klasy IgM lub IgG.

Nie ma leczenia przyczynowego żółtej febry. Terapia opiera się na łagodzeniu objawów (poprzez podawanie leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych) i podtrzymywaniu podstawowych funkcji życiowych (m.in. wyrównanie gospodarki wodno-elektrolitowej, transfuzja krwi, hemodializa).

Leczenie żółtej febry trwa zwykle kilka dni. W ciężkich przypadkach powrót do zdrowia może trwać nawet kilka tygodni.

Kiedy i dlaczego należy się zaszczepić przeciw żółtej febrze

Szczepionka na żółtą febrę jest skuteczną metodą profilaktyki. Preparat zawiera żywego, atenuowanego wirusa i zapewnia długotrwałą odporność już po jednej dawce. Szczepienie może być podane już od 9. miesiąca życia.

Szczepienie na żółtą gorączkę jest obowiązkowe i stanowi warunek wjazdu do krajów endemicznego i epidemicznego występowania choroby (kraje Afryki oraz Ameryki Południowej i Środkowej). Zaszczepić muszą się również osoby opuszczające te tereny i udające się do Australii lub tropikalnej części Azji.

>> Zobacz także: Szczepienia osób dorosłych – które są zalecane i dlaczego?

W Polsce szczepienie na żółtą gorączkę można wykonać wyłącznie w certyfikowanych placówkach medycyny podróży. Po zaszczepieniu pacjent otrzymuje Międzynarodową Książeczkę Szczepień – tzw. żółtą książeczkę, która jest honorowanym dokumentem na granicach wielu państw.

FAQ. Żółta febra – często zadawane pytania

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące tego, co to jest żółta febra, jakie są przyczyny, objawy i sposoby leczenia.

Żółta febra – podsumowanie

• Żółta febra to poważna, wirusowa choroba zakaźna przenoszona przez komary występujące w tropikalnych rejonach Afryki oraz Ameryki Środkowej i Południowej.
• Choroba może przebiegać bezobjawowo lub w dwóch fazach, z których najgroźniejsza – toksyczna – wiąże się z uszkodzeniem narządów i wysoką śmiertelnością.
• Szczepienie ochronne to najskuteczniejsza forma zapobiegania żółtej gorączce i często stanowi warunek wjazdu do krajów endemicznych.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

1. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.1.16.3. (dostęp 07.08.2025)
2. M. Dąbrowska, R. Flisiak, Skuteczność i bezpieczeństwo szczepienia przeciw żółtej gorączce osób wyjeżdżających na tereny endemiczne, PRZEGL EPIDEMIOL 2010; 64: 319 – 322
3. https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/zolta-goraczka/ (dostęp 07.08.2025)
4. P. Kajfasz, Profilaktyka chorób tropikalnych, Medycyna po Dyplomie 2011, vol. 20, s. 34-41
5. https://www.mp.pl/pacjent/zdrowiewpodrozy/problemy/165565,zolta-goraczka (dostęp 07.08.2025)
6. https://www.mp.pl/szczepienia/szczepionki/podroze/341111,szczepienie-przeciwko-zoltej-goraczce-przypominac-czy-nie-przypominac (dostęp 07.08.2025)

Ludzki rinowirus (HRV) należy do najczęstszych przyczyn sezonowych infekcji górnych dróg oddechowych. Odpowiada za miliony zachorowań rocznie. Chociaż zazwyczaj choroba przebiega łagodnie, u osób z chorobami przewlekłymi może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia. Sprawdź, czym jest rinowirus, ile trwa zakażenie i jak sobie z nim radzić.

Spis treści:

1. Rinowirus – co to za wirus i jak można się nim zarazić?
2. Ile wynosi okres wylęgania rinowirusa?
3. Objawy zakażenia rinowirusem
4. Rinowirus u dzieci – przebieg i objawy
5. Rinowirus u dorosłych – czy przeziębienie zawsze daje objawy?
6. Jak wygląda leczenie rinowirusa?
7. FAQ. Rinowirus – najczęściej zadawane pytania
8. Rinowirus – podsumowanie

Rinowirus – co to za wirus i jak można się nim zarazić?

Rinowirus to wirus RNA odpowiedzialny za około 50% przeziębień (oznaczonych w klasyfikacji ICD-10 kodem J00). Zakażenie może pojawiać się wielokrotnie w ciągu roku u tej samej osoby. Patogen przenosi się drogą kropelkową oraz poprzez kontakt z wydzieliną dróg oddechowych osoby zakażonej. Do infekcji może dojść również przez kontakt bezpośredni, pocałunek lub kontakt z przedmiotami i powierzchniami, na których obecny był rinowirus.

Przeziębienie rzadko ma ciężki przebieg, jednak wirus jest bardzo zaraźliwy. Szczególnie szybko rozprzestrzenia się w zamkniętych pomieszczeniach, w których ludzie przebywają blisko siebie – w domach, przedszkolach, szkołach czy biurach.

>> Przeczytaj także: Budowa, funkcje i najczęstsze choroby układu oddechowego człowieka

Ile wynosi okres wylęgania rinowirusa?

W przypadku rinowirusa okres wylęgania jest stosunkowo krótki i wynosi zazwyczaj od 12 do 72 godzin. W tym czasie patogen namnaża się w nabłonku dróg oddechowych, zanim pojawią się pierwsze objawy zakażenia. Co istotne, osoba zakażona może już wtedy zarażać innych – nawet jeśli symptomy nie są jeszcze widoczne.

Objawy zakażenia rinowirusem

Choroba przebiega w sposób typowy dla sezonowego zakażenia układu oddechowego. Dolegliwości pojawiają się nagle i dotyczą typowo górnych dróg oddechowych. Charakterystyczne dla zakażenia rinowirusem objawy to:

• wodnisty katar i zatkany nos,
• kichanie,
• umiarkowany kaszel,
• drapanie lub lekki ból gardła,
• ogólne osłabienie.

U niektórych ludzi infekcja prowadzi do poważniejszych powikłań. Może wystąpić zapalenie zatok lub zapalenie ucha środkowego. Zakażenie rinowirusem objawia się zazwyczaj łagodne, jednak u osób z chorobami układu oddechowego często nasila dolegliwości.

Rinowirus u dzieci – przebieg i objawy

Rinowirus u dzieci szerzy się bardzo szybko, szczególnie w okresie jesienno-zimowym. Między innymi na skutek ciągłego kształtowania się reakcji odpornościowych dzieci chorują znacznie częściej (nawet 8–10 razy w roku). Często pojawia się podwyższona temperatura, intensywny kaszel, niekiedy duszność i osłabienie. Zakażenie rinowirusem u niemowlaka może dodatkowo prowadzić do trudności z oddychaniem przez nos, co znacznie utrudnia karmienie.

>> Warto przeczytać: Ostre zapalenie ucha środkowego u dzieci – jeden z najczęstszych problemów małych dzieci

Rinowirus u dorosłych – czy przeziębienie zawsze daje objawy?

U dorosłych infekcja często przebiega łagodniej. Zdarza się, że objawy są na tyle niepozorne, że zarażony nawet ich nie zauważa. Brak kataru czy gorączki nie wyklucza jednak możliwości przeniesienia wirusa na innych.

Jak wygląda leczenie rinowirusa?

W przypadku zakażenia rinowirusem leczenie jest wyłącznie objawowe. Infekcja ustępuje samoistnie po upływie około tygodnia od pierwszych objawów. Leczenie polega na stosowaniu:

• Aerozoli obkurczających śluzówkę nosa (np. ksylometazolina, oksymetazolina),
• Środków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych (ibuprofen, paracetamol),
• Leków przeciwhistaminowych (np. dichlorowodorek cetyryzyny), jeśli występuje uciążliwe kichanie i katar.

Należy dbać również o odpowiednie nawodnienie, odpoczynek i unikanie wysiłku fizycznego. Objawy mogą się nasilać w przypadku zbyt wczesnego powrotu do aktywności.

Przeziębienie to jedna z najczęstszych chorób, ale, co ciekawe, nie ma na nie skutecznego leku przeciwwirusowego. Jednym z głównych powodów jest ogromna różnorodność serotypów – znanych jest ponad 160 wariantów rhinowirusów, należących do trzech głównych gatunków: HRV-A, HRV-B i HRV-C. Z tego powodu leczenie jest nadal wyłącznie objawowe.

FAQ. Rinowirus – najczęściej zadawane pytania

Poniżej odpowiedzi na inne często zadawane pytania dotyczące rinowirusa.

Rinowirus – podsumowanie

• Rinowirus to jedna z najczęstszych przyczyn sezonowych infekcji.
• Choć zwykle przebiega łagodnie, w miejscach, gdzie wiele osób przebywa razem – jak żłobki, szkoły czy domy opieki – może łatwo rozprzestrzeniać się i wywoływać liczne zachorowania.
• Warto reagować już przy pierwszych objawach i pamiętać, że nawet pozornie niewinne przeziębienie może mieć wpływ na zdrowie innych.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

1. Collier L, Oxford J. Wirusologia. Podręcznik dla studentów medycyny, stomatologii i mikrobiologii. Warszawa: PZWL; 1993.
2. Hung HM, Yang SL, Chen CJ, Chiu CH, Kuo CY, Huang KYA, Lin TY, Hsieh YC, Gong YN, Tsao KC, Huang YC. Molecular epidemiology and clinical features of rhinovirus infections among hospitalized patients in a medical center in Taiwan. J Microbiol Immunol Infect. 2019;52(2):233–239. https://doi.org/10.1016/j.jmii.2017.09.002
3. Andrup L, Krogfelt KA, Hansen KS, Madsen AM. Transmission route of rhinovirus – the causative agent for common cold. A systematic review. Am J Infect Control. 2023;51(8):1034–1044. https://doi.org/10.1016/j.ajic.2023.02.016
4. Robinson JL. Colds in children. Paediatr Child Health. 2005 Oct;10(8):493–495. https://doi.org/10.1093/pch/10.8.493 PMID: 19668664; PMCID: PMC2722603.
5. Kim JH, Jang JY, Jang YJ. Serotypes of human rhinovirus induce different innate immune responses. Virol J. 2021;18:232.
6. Winther B. Rhinoviruses. International Encyclopedia of Public Health. 2008:577–81. doi: 10.1016/B978-012373960-5.00610-9. Epub 2008 Aug 26. PMCID: PMC7150364.