Zapalenie mózgu zaliczane jest do schorzeń zakaźnych i najczęściej jest powikłaniem zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Jak objawia się zapalenie mózgu? Czy zapalenie mózgu jest groźne dla życia i zdrowia? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się, jakie są przyczyny, sposoby leczenia i rokowania w przypadku tej choroby zakaźnej.

Spis treści:

1. Zapalenie mózgu: czym jest?
2. Zapalenie mózgu: przyczyny stanu zapalnego miąższu mózgu
3. Jakie są oznaki zapalenie mózgu? Objawy choroby
4. Diagnostyka zapalenia mózgu
   • Badania laboratoryjne przy podejrzeniu zapalenia mózgu
5. Leczenie zapalenia mózgu
6. Zapalenie mózgu – często zadawane pytania
   • Jak długo trwa leczenie zapalenia mózgu?
   • Czy da się wyleczyć zapalenie mózgu?
   • Jakie są powikłania po zapaleniu mózgu?
   • Co dzieje się z mózgiem po zapaleniu mózgu?
   • Jakie są rokowania w przypadku zapalenia mózgu?
   • Czy zapalenie mózgu może nawrócić?
   • Jak długo trwa rekonwalescencja po ciężkim zapaleniu mózgu?
7. Zapalenie mózgu – zapobieganie
8. Zapalenie mózgu: podsumowanie

Zapalenie mózgu: czym jest?

Zapalenie mózgu mówiąc najprościej to stan zapalny, który obejmuje tkankę mózgową, ale często również opony mózgowo-rdzeniowe oraz przestrzeń podpajęczynówkową. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych zazwyczaj jest punktem wyjścia dla zapalenia mózgu. Za stan zapalny w obrębie mózgu i opon odpowiadają drobnoustroje – mogą to być zarówno wirusy, jak i bakterie, pierwotniaki oraz grzyby.

Zapalenie mózgu: przyczyny stanu zapalnego miąższu mózgu

Najczęściej diagnozuje się zapalenie mózgu wywołane przez wirusy. Zapadalność na wirusowe zapalenie mózgu to około 550-650 przypadków rocznie.

Za wirusowe zapalenie mózgu najczęściej odpowiada:

• wirus odkleszczowego zapalenia mózgu (ok. 40% przypadków),
• wirus opryszczki zwykłej,
• wirus ospy wietrznej i półpaśca,
• wirus odry, świnki, różyczki,
• cytomegalowirus,
• enterowirusy,
• wirus HIV,
• wirus wścieklizny.

Należy jednak wiedzieć, że zapalenie mózgu mogą również wywoływać inne patogeny, w tym grzyby (z rodzaju Candida i Aspergillus), a także pierwotniaki, w tym Naegleria fowleri.

Wyróżnia się również pewne czynniki, które sprzyjają wystąpieniu zapalenia mózgu. Należy do nich:

• upośledzenie odporności, w tym wrodzone zaburzenia immunologiczne,
• przebywanie w zamkniętych zbiorowiskach (zakłady karne, internaty),
• kontakt ze zwierzętami (wirus wścieklizny),
• korzystanie z publicznych kąpielisk.

>> Przeczytaj: Cytomegalia: objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Jakie są oznaki zapalenie mózgu? Objawy choroby

Objawy zapalenia mózgu zależą od jego przyczyny, a więc od drobnoustroju odpowiedzialnego za chorobę. W wielu przypadkach pojawiają się objawy poprzedzające (zwiastunowe) pod postacią gorączki, bólu mięśni, osłabienia, niekiedy biegunki. Symptomy pełnoobjawowego zapalenia mózgu to z kolei:

• zaburzenia świadomości,
• ból głowy,
• nudności i wymioty,
• obniżenie tętna, zaburzenia rytmu serca,
• napady padaczkowe,
• niekiedy niedowłady i porażenia,
• zaburzenia równowagi,
• upośledzenie pamięci i koncentracji,
• nadmierna potliwość,
• ślinotok (objaw obecny w przebiegu wścieklizny).

>> Zobacz: Zawroty głowy i ich możliwe przyczyny. Jakie badania należy przeprowadzić?

Diagnostyka zapalenia mózgu

Diagnostykę zapalenia mózgu powinno rozpocząć się od wnikliwie przeprowadzonego wywiadu chorobowego oraz badania przedmiotowego, w tym pełnego badania neurologicznego pacjenta. Badania i procedury, które wykorzystuje się w diagnostyce zapalenia mózgu to przede wszystkim:

• rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa głowy,
• nakłucie lędźwiowe, wykonywane celem pobrania płynu mózgowo-rdzeniowego (PMR) do badań; warto podkreślić, że decyzję o tym badaniu powinien podjąć doświadczony lekarz, ponieważ niektóre stany, w tym obrzęk mózgu, stanowią przeciwwskazanie do punkcji lędźwiowej,
• badanie ogólne płynu mózgowo-rdzeniowego – pozwala na ocenę liczby i rodzaju komórek, ale także zawartości białka, glukozy, kwasu mlekowego i chlorków w PMR, co pozwala wnioskować o etiologii choroby,
• badanie metodą PCR płynu mózgowo-rdzeniowego w celu określenia, jaki gatunek wirusa odpowiada za chorobę,
• badania mikrobiologiczne płynu mózgowo-rdzeniowego, w tym preparat bezpośredni i posiew płynu,
• badanie elektroencefalograficzne (EEG).

>> To może Cię zainteresować: Płyn mózgowo-rdzeniowy – czym jest i jakie pełni funkcje? Pobieranie i badania

Badania laboratoryjne przy podejrzeniu zapalenia mózgu

W procesie diagnostycznym zapalenia mózgu ważną rolę odgrywają również badania laboratoryjne z krwi, w tym:

• morfologia krwi obwodowej

• stężenia białka CRP,

• stężenie prokalcytoniny

• oznaczenie swoistych przeciwciał IgM i IgG w surowicy – badania te pełnią rolę pomocniczą w diagnostyce zapalenia mózgu wywołanego m. in. przez wirusa kleszczowego zapalenie mózgu, wirusa opryszczki, ospy wietrznej i półpaśca.

Leczenie zapalenia mózgu

W przypadku podejrzenia zapalenia mózgu, leczenie powinno rozpocząć się jak najszybciej, jeszcze przed potwierdzeniem rozpoznania i stwierdzeniem jego konkretnej przyczyny. Leczeniem pierwszego rzutu jest acyklowir, a więc lek przeciwwirusowy, który w tym przypadku podawany jest dożylnie. Po identyfikacji czynnika sprawczego (po potwierdzeniu jaki patogen odpowiada za chorobę) leczenie można zmodyfikować. W przypadku zakażenia grzybiczego stosuje się leki przeciwgrzybicze, na przykład amfoterycynę B czy też flukonazol.

>> Sprawdź: Dlaczego nie stosujemy antybiotyków na wirusy?

Niezwykle ważne jest również leczenie objawowe, które obejmuje zastosowanie substancji przeciwobrzękowych, w tym glikokortykosteroidów (deksametazon). Ma to na celu zapobieganie obrzękowi mózgu. Nie można również zapomnieć również o odpowiednio dobranej płynoterapii, profilaktyce przeciwzakrzepowej, a także żywieniu i rehabilitacji.

Zapalenie mózgu – często zadawane pytania

Zapalenie mózgu to poważne schorzenie, nic więc dziwnego, że rodzi wśród pacjentów wiele obaw, wątpliwości i pytań. Poniżej odpowiedzi na najczęstsze z nich.

Jak długo trwa leczenie zapalenia mózgu?

Leczenie zapalenia mózgu trwa kilka tygodni i wymaga hospitalizacji. Jest to poważny stan kliniczny, który wymaga szybkiego wdrożenia odpowiedniego leczenia. Czas hospitalizacji zależy jest od poprawy w zakresie objawów klinicznych i spadku wykładników stanu zapalnego. Zazwyczaj nie jest konieczne ponowne wykonywanie punkcji lędźwiowej. Niezbędne może się natomiast okazać powtórne wykonanie badań obrazowych mózgu.

Czy da się wyleczyć zapalenie mózgu?

Odpowiednio wczesne włączenie leczenia pozwala na uzyskanie poprawy klinicznej oraz wyleczenia. Należy jednak podkreślić, że zapalenie mózgu jest poważnym schorzeniem. Rokowanie co do choroby jest trudne do oszacowania i zależne od etiologii choroby, a więc od patogenu, który wywołał objawy, a także od ogólnej kondycji organizmu pacjenta.

>> Zobacz: Ataksja rdzeniowo-móżdżkowa – co to jest? Objawy, przyczyny, badania, dziedziczenie  

Jakie są powikłania po zapaleniu mózgu?

Niestety, zapalenie mózgu może wiązać się z wystąpieniem powikłań. Do najczęstszych z nich należą:

• napady padaczkowe,
• zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny (SIADH),
• wgłobienie mózgu (jest ono skutkiem wzrostu ciśnienia śródczaszkowego),
• trwałe niedowłady i porażenia,
• zaburzenia mowy,
• zaburzenia psychotyczne, zmiana zachowania,
• zaburzenia pamięci i koncentracji,
• stany otępienne.

Co dzieje się z mózgiem po zapaleniu mózgu?

Po przechorowaniu zapalenia mózgu, zmiany w obrębie mózgu mogą utrzymywać się jeszcze przez długi czas. Warto wiedzieć, że zmiany pozapalne mogą być wykrywane w płynie mózgowo-rdzeniowym długo po ustąpieniu ostrych objawów choroby. Zapalenie mózgu może pozostawić po sobie trwałe niedowłady i inne zaburzenia neurologiczne, które mogą wymagać długotrwałej rehabilitacji.

>> Przeczytaj także: Otępienie czołowo-skroniowe. Etapy, przyczyny, diagnostyka choroby

Jakie są rokowania w przypadku zapalenia mózgu?

Rokowanie w przypadku zapalenia mózgu nie jest pomyślne. Szczególnie niebezpieczne jest zapalenie mózgu wywołane przez wirusa opryszczki zwykłej. W tej sytuacji przy braku podjętego leczenia śmiertelność sięga nawet 70-80%. Z tego powodu wystąpienie objawów mogących sugerować zapalenie mózgu wymaga pilnego kontaktu z lekarzem, a więc zgłoszenia się na Szpitalny Oddział Ratunkowy (SOR).

Czy zapalenie mózgu może nawrócić?

Zapalenie mózgu może nawrócić, nie jest to bowiem schorzenie, na które nabywa się trwałą odporność po przechorowaniu. Wynika to między innymi z faktu, że może być wywoływane przez różnego rodzaju drobnoustroje.

Jak długo trwa rekonwalescencja po ciężkim zapaleniu mózgu?

Ciężkie zapalenie mózgu może wiązać się z wystąpieniem powikłań neurologicznych, co sprawia, że rekonwalescencja po przebyciu tak ciężkiego schorzenia może być długa. Trudno oszacować czas trwania zdrowienia, jednak z pewnością należy podjąć odpowiednią rehabilitację i stosować się do zaleceń lekarza prowadzącego.

>> To może Cię zainteresować: Japońskie zapalenie mózgu – objawy, diagnostyka, leczenie. Jak można się zarazić?

Zapalenie mózgu – zapobieganie

Czy można zapobiegać wystąpieniu zapalenia mózgu? Profilaktyka zmniejszająca istotnie ryzyko zachorowania obejmuje przede wszystkim:

• szczepienia ochronne – w tym szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu, ale również przeciwko wściekliźnie, odrze, śwince i różyczce, ospie wietrznej, grypie i poliomyelitis,
• unikanie kontaktu z dzikimi zwierzętami – mogącymi przenosić wściekliznę,
• ochrona przed kleszczami – a więcdokładne oglądanie ciała po spacerach, odpowiedni ubiór, ale również stosowanie środków odstraszających kleszcze (repelentów).

>> Zobacz: Szczepionka na boreliozę coraz bliżej?

Zapalenie mózgu: podsumowanie

• Zapalenie mózgu to ciężkie schorzenie zaliczane do chorób zakaźnych, które najczęściej wywoływane jest przez wirusy.
• Zapalenie mózgu w pierwszym etapie może manifestować się objawami grypopodobnymi, później mogą pojawić się nudności, wymioty, bóle głowy, a także objawy neurologiczne, w tym zaburzenia mowy i zaburzenia świadomości.
• W diagnostyce zapalenia mózgu niezwykle ważne jest badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, badania obrazowe (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny), a także badania mikrobiologiczne, serologiczne i molekularne, mające na celu określenie przyczyny schorzenia.
• Zapalenie mózgu to groźna choroba, która wymaga wczesnego włączenia odpowiedniego leczenia, ponieważ niesie ze sobą ryzyko wielu poważnych powikłań i zgonu.

---

Bibliografia

1. J. Cianciara i inni, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Tom I, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2012,
2. A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
3. A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654–659.

Czy zdarzyło Ci się kiedykolwiek doświadczyć nagłych zawrotów głowy, którym towarzyszyły nudności, wymioty lub problemy z utrzymaniem równowagi? Jeśli tak, być możliwe, że cierpiałeś na zapalenie błędnika – chorobę ucha wewnętrznego, której nie należy bagatelizować. W poniższym artykule dowiesz się, czym dokładnie jest zapalenie błędnika, poznasz jego typowe objawy, przyczyny, metody diagnostyczne oraz skuteczne sposoby leczenia. Dodatkowo znajdziesz wskazówki, kiedy należy pilnie zgłosić się do lekarza.

Spis treści:

1. Co to jest zapalenie błędnika?
   • Ile trwa zapalenie błędnika?
2. Przyczyny zapalenia błędnika
3. Objawy zapalenia błędnika – jak je rozpoznać?
   • Czy zapalenie błędnika boli?
4. Diagnostyka zapalenia błędnika
5. Jak leczyć zapalenie błędnika?
   • Czy zapalenie błędnika jest wyleczalne?
6. Zapalenie błędnika – podsumowanie 

Co to jest zapalenie błędnika?

Zapalenie błędnika to stan zapalny obejmujący błędnik – strukturę ucha wewnętrznego odpowiedzialną za utrzymanie równowagi oraz odbiór bodźców słuchowych. Składa się on z części przedsionkowej, zarządzającej równowagą, oraz części ślimakowej, która odpowiada za słuch. Zapalenie tej struktury powoduje zakłócenie jej prawidłowego działania, skutkując charakterystycznymi, często bardzo uciążliwymi objawami. Przyczyną najczęściej są infekcje wirusowe lub bakteryjne, choć istnieją również inne, rzadsze przyczyny, takie jak reakcje autoimmunologiczne.

>> Przeczytaj także: Budowa i funkcje ucha. Z czego składa się ludzkie ucho?

Ile trwa zapalenie błędnika?

Czas trwania zapalenia błędnika jest zróżnicowany. Najbardziej intensywne objawy zwykle utrzymują się przez kilka dni, po czym stopniowo słabną. Jednak w przypadkach, kiedy leczenie jest wdrożone zbyt późno lub jest nieadekwatne, objawy mogą się przeciągać nawet do kilku tygodni. Pełna regeneracja często wymaga specjalistycznej rehabilitacji.

>> Zobacz też: Czym jest błędnik, gdzie się znajduje i jaką pełni funkcję?

Przyczyny zapalenia błędnika

Do głównych przyczyn zapalenia błędnika należą:

• Infekcje wirusowe – takie jak wirusy grypy, odry, świnki, różyczki czy cytomegalii.
• Infekcje bakteryjne – w tym Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae czy Neisseria meningitidis.
• Grzybicze zapalenia błędnika – dotyczą głównie osób o obniżonej odporności.
• Choroby autoimmunologiczne – wynikają z nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego.
• Urazy mechaniczne – na przykład po upadku lub nagłym ruchu głową.

Zapalenie błędnika może również wystąpić jako powikłanie przewlekłego zapalenia ucha środkowego.

>> Dowiedz się więcej: Ostre zapalenie ucha środkowego u dzieci – jeden z najczęstszych problemów małych dzieci

Objawy zapalenia błędnika – jak je rozpoznać?

Najczęstsze objawy tej choroby obejmują:

• intensywne zawroty głowy,
• poważne trudności z utrzymaniem równowagi,
• nudności i wymioty,
• oczopląs, czyli niekontrolowane ruchy gałek ocznych,
• czasowe problemy ze słuchem lub szumy uszne.

>> Przeczytaj również: Zawroty głowy i ich możliwe przyczyny. Jakie badania należy przeprowadzić?

Czy zapalenie błędnika boli?

Zapalenie błędnika zazwyczaj przebiega bezbólowo, co bywa przyczyną opóźnionego zgłoszenia się pacjenta do lekarza. Pomimo braku bólu objawy mogą być bardzo nasilone i poważnie zakłócać normalne funkcjonowanie.

Diagnostyka zapalenia błędnika

Aby postawić diagnozę, lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad lekarski, podczas którego zadaje pytania dotyczące czasu trwania objawów, ich nasilenia oraz możliwych czynników wywołujących lub nasilających dolegliwości. Następnie wykonuje badanie otolaryngologiczne, sprawdzając m.in. stan uszu i ich drożność, oraz badanie neurologiczne, oceniając funkcje układu nerwowego i równowagi.

W celu potwierdzenia diagnozy i wykluczenia innych poważnych schorzeń, mogą być zlecone dodatkowe badania, takie jak:

• Badania obrazowe – rezonans magnetyczny (MRI) lub tomografia komputerowa (CT), które umożliwiają dokładną ocenę struktur ucha wewnętrznego oraz mózgu.
• Testy audiologiczne – pozwalają ocenić poziom i jakość słuchu oraz wykryć ewentualne uszkodzenia ucha środkowego lub wewnętrznego.
• Badania laboratoryjne – obejmują morfologię krwi, która pozwala ocenić ogólny stan zdrowia oraz obecność infekcji bakteryjnej lub wirusowej, a także badanie poziomu białka C-reaktywnego (CRP), które pomaga w wykryciu i ocenie nasilenia stanu zapalnego.
• Testy równowagi i badania błędnikowe – takie jak elektronystagmografia (ENG) lub wideonystagmografia (VNG), pozwalające szczegółowo ocenić funkcjonowanie układu równowagi.

Kompleksowa diagnostyka pozwala wykluczyć inne poważne schorzenia o podobnych objawach, takie jak udar mózgu, stwardnienie rozsiane czy guzy móżdżku, zapewniając skuteczne i celowane leczenie.

Jak leczyć zapalenie błędnika?

W leczeniu zapalenia błędnika kluczowe jest ustalenie jego przyczyny i natychmiastowe wdrożenie odpowiednich działań. Postępowanie lecznicze może obejmować:

• Leczenie przeciwinfekcyjne – w przypadku bakteryjnego zapalenia błędnika stosuje się antybiotyki, najczęściej o szerokim spektrum działania. Niekiedy konieczne jest również leczenie miejscowe, szczególnie jeśli infekcja pochodzi z ucha środkowego.
• Terapia objawowa – w przypadku zapaleń wirusowych lub o nieokreślonej etiologii leczenie skupia się na łagodzeniu objawów. Stosuje się leki przeciwwymiotne, przeciwhistaminowe i uspokajające, które zmniejszają zawroty głowy i poprawiają komfort życia pacjenta.
• Leczenie immunosupresyjne – w przypadku zapalenia o podłożu autoimmunologicznym zalecane są glikokortykosteroidy, a w cięższych przypadkach także leki modyfikujące odpowiedź immunologiczną.
• Hospitalizacja – ciężkie przypadki, zwłaszcza z towarzyszącymi zaburzeniami neurologicznymi lub objawami odwodnienia, wymagają leczenia w warunkach szpitalnych.
• Rehabilitacja przedsionkowa – po ustąpieniu ostrych objawów warto wdrożyć ćwiczenia rehabilitacyjne wspierające adaptację układu nerwowego do zaburzeń równowagi. Może to znacząco przyspieszyć powrót do pełnej sprawności.
• Unikanie czynników pogarszających – pacjentom zaleca się unikanie szybkich zmian pozycji ciała, gwałtownych ruchów głowy oraz prowadzenia pojazdów w ostrym okresie choroby.

>> Przeczytaj też: Zaburzenia i choroby błędnika: objawy, przyczyny i leczenie

Czy zapalenie błędnika jest wyleczalne?

Tak, zapalenie błędnika jest z reguły całkowicie wyleczalne. Kluczowe znaczenie ma jednak szybka reakcja i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Opóźnienie terapii może prowadzić do trwałych powikłań, takich jak zaburzenia równowagi czy ubytki słuchu.

Zapalenie błędnika – podsumowanie 

• Zapalenie błędnika to zapalna choroba ucha wewnętrznego, która wpływa na funkcje równowagi i słuchu.
• Najczęstsze przyczyny to infekcje wirusowe i bakteryjne, ale mogą być też autoimmunologiczne lub pourazowe.
• Objawy są intensywne i obejmują zawroty głowy, oczopląs, nudności i zaburzenia równowagi.
• Wczesna diagnostyka i odpowiednie leczenie mają kluczowe znaczenie dla szybkiego powrotu do zdrowia.
• Diagnostykę wspierają m.in. morfologia, CRP, testy słuchu i obrazowanie mózgu.
• Większość przypadków dobrze reaguje na leczenie i rehabilitację.

---

Bibliografia

1. Wiercińska M., „Zapalenie błędnika: przyczyny, objawy i leczenie”, Medycyna Praktyczna, mp.pl.
2. Furman J.M., „Vestibular neuritis and labyrinthitis”, UpToDate.com.
3. Furman J.M., „Causes of vertigo”, UpToDate.com.

Bezdech senny to powszechny, ale często niediagnozowany problem zdrowotny, który może prowadzić do poważnych konsekwencji, jeśli nie zostanie odpowiednio rozpoznany i leczony. W artykule odpowiadamy na pytania: co to jest bezdech senny, jakie są jego objawy, przyczyny i metody leczenia, a także czy bezdech senny może zabić. Dowiedz się, jak rozpoznać bezdech nocny i co naprawdę pomaga w jego leczeniu.

Spis treści:

1. Co to jest bezdech senny?
2. Przyczyny bezdechu sennego
3. Objawy bezdechu sennego
4. Czy bezdech senny może zabić?
5. Jak zdiagnozować bezdech senny?
6. Jak leczyć bezdech senny?
   • Leczenie niefarmakologiczne
   • Leczenie przyczynowe
   • Leczenie wspomagające
   • Czy bezdech senny można wyleczyć?
7. Bezdech senny – podsumowanie

Co to jest bezdech senny?

Bezdech senny (nocny) to zaburzenie oddychania występujące podczas snu, charakteryzujące się powtarzającymi się epizodami zatrzymania oddechu trwającymi co najmniej 10 sekund. Najczęstszą formą tego schorzenia jest obturacyjny bezdech senny (OBS), w którym dochodzi do częściowego lub całkowitego zamknięcia dróg oddechowych na poziomie gardła mimo prób oddychania. Rzadszym typem jest centralny bezdech senny, w którym praca mięśni oddechowych zostaje zahamowana przez mózg.

Przyczyny bezdechu sennego

Do głównych przyczyn bezdechu sennego należą:

• Nadmierna masa ciała – otyłość jest jednym z najważniejszych czynników ryzyka, zwłaszcza odkładanie się tłuszczu w okolicy szyi.
• Anatomiczne nieprawidłowości – np. przerost migdałków, skrzywienie przegrody nosowej, mała szczęka, powiększony język.
• Palenie papierosów i spożywanie alkoholu – wpływają na rozluźnienie mięśni gardła.
• Choroby przewlekłe – np. nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu 2, niedoczynność tarczycy.
• Wiek i płeć – częściej dotyczy mężczyzn po 40. roku życia, ale może wystąpić także u kobiet i dzieci.

>> Zobacz też: Otyłość i jej zapobieganie – profilaktyka otyłości pierwotnej i wtórnej

Objawy bezdechu sennego

Bezdech nocny objawia się na różne sposoby. Objawy mogą być subtelne, dlatego łatwo je zignorować. Najczęstsze z nich to:

• Głośne i nieregularne chrapanie (często przerywane ciszą – momentem bezdechu).
• Dławienie się i uczucie duszności w nocy.
• Nadmierna senność w ciągu dnia, trudności z koncentracją.
• Poranne bóle głowy, suchość w ustach lub gardle.
• Częste wybudzanie się w nocy, nieefektywny sen.
• Wzrost ciśnienia tętniczego, zaburzenia rytmu serca.

Objawy te mogą być mylone z innymi schorzeniami, np. depresją lub przewlekłym zmęczeniem. Jeśli zastanawiasz się, jak rozpoznać bezdech senny, warto zwrócić uwagę właśnie na te sygnały.

>> Warto przeczytać: Depresja. Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Czy bezdech senny może zabić?

Bezdech senny to nie tylko uciążliwe chrapanie – to poważne zagrożenie dla zdrowia i życia. Długotrwałe niedotlenienie organizmu prowadzi do:

• zwiększonego ryzyka zawału serca i udaru mózgu,
• pogłębienia nadciśnienia tętniczego,
• rozwoju cukrzycy typu 2,
• arytmii serca, w tym migotania przedsionków,
• a nawet nagłej śmierci nocnej.

W skrajnych przypadkach, ekstremalny bezdech senny może być śmiertelny, szczególnie u osób z innymi chorobami przewlekłymi. Dlatego pytanie czy bezdech senny jest niebezpieczny ma jednoznaczną odpowiedź: tak.

Jak zdiagnozować bezdech senny?

Diagnostyka bezdechu sennego opiera się na wywiadzie lekarskim, badaniu fizykalnym oraz specjalistycznych testach. Najczęściej stosowane metody to:

• Polisomnografia – złoty standard w diagnostyce, polega na całonocnym monitorowaniu parametrów życiowych (oddech, tętno, saturacja, ruchy ciała) w warunkach szpitalnych lub domowych.
• Domowe badanie snu (poligrafia) – uproszczona wersja polisomnografii, pozwalająca wykryć bezdechy w warunkach domowych.
• Badania laboratoryjne, m.in. morfologia krwi – mogą wskazać wtórne objawy bezdechu (np. podwyższony hematokryt wynikający z przewlekłego niedotlenienia).
• Badanie laryngologiczne – pozwala wykryć przeszkody anatomiczne w obrębie górnych dróg oddechowych.

Zastanawiasz się, jakie badania na bezdech senny warto wykonać? Zacznij od konsultacji z lekarzem POZ, laryngologiem lub pulmonologiem.

Jak leczyć bezdech senny?

Leczenie bezdechu sennego zależy od jego przyczyny i stopnia nasilenia. Najczęściej stosowane metody to:

Leczenie niefarmakologiczne

• Zmiana stylu życia – redukcja masy ciała, unikanie alkoholu, rzucenie palenia.
• Spanie na boku, unikanie pozycji na plecach.
• Ćwiczenia mięśni gardła – np. śpiewanie, gra na instrumentach dętych.

Leczenie przyczynowe

• Leczenie operacyjne – np. usunięcie migdałków, korekta przegrody nosowej.
• Leczenie chorób współistniejących – cukrzyca, niedoczynność tarczycy.

Leczenie wspomagające

• Aparaty CPAP – urządzenia utrzymujące dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych podczas snu, skutecznie eliminujące bezdechy.
• Szczęki wysuwające (aparat ortodontyczny MAD) – dla pacjentów z łagodnym OBS.

Zastanawiasz się, co pomaga na bezdech senny? Największą skuteczność mają urządzenia CPAP oraz zmiana stylu życia.

Czy bezdech senny można wyleczyć?

W wielu przypadkach tak – bezdech senny można wyleczyć lub znacznie złagodzić jego objawy. Wczesne rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia, zwłaszcza u osób z łagodnym lub umiarkowanym bezdechem, może przynieść bardzo dobre efekty. Utrata masy ciała, zmiana nawyków oraz zastosowanie nowoczesnych terapii mogą przywrócić zdrowy, spokojny sen.

Bezdech senny – podsumowanie

• Bezdech senny to poważne zaburzenie oddychania podczas snu.
• Objawy: chrapanie, senność, poranne bóle głowy, nadciśnienie.
• Przyczyny: otyłość, wady anatomiczne, alkohol, wiek, choroby przewlekłe.
• Diagnostyka obejmuje polisomnografię, morfologię krwi, badania laryngologiczne.
• Leczenie: CPAP, zmiana stylu życia, leczenie przyczynowe.
• Można go skutecznie leczyć – zwłaszcza przy wczesnym rozpoznaniu.

Nie ignoruj objawów – jeśli podejrzewasz u siebie bezdech nocny, skonsultuj się z lekarzem. Wczesna diagnoza może uratować życie.

---

Bibliografia

1. Jordan AS, McSharry DG, Malhotra A. Adult obstructive sleep apnoea. Lancet. 2014
2. Arnaud C, Bochaton T, Pépin JL, Belaidi E. Obstructive sleep apnoea and cardiovascular consequences: Pathophysiological mechanisms. Arch Cardiovasc Dis. 2020
3. Mohammadieh A, Sutherland K, Cistulli PA. Sleep disordered breathing: management update. Intern Med J. 2017

Mózg to najbardziej wrażliwy na niedobór tlenu narząd w organizmie. Nawet kilkuminutowy brak dopływu tlenu może prowadzić do jego nieodwracalnego uszkodzenia. W tym artykule wyjaśniamy, czym jest niedotlenienie mózgu, jakie daje objawy, co je powoduje i jak można je diagnozować oraz leczyć. Sprawdź, kiedy objawy mogą zwiastować niebezpieczne powikłania i jakim badaniom warto się poddać.

Spis treści:

1. Co to jest niedotlenienie mózgu?
   • Chwilowe niedotlenienie mózgu: czym jest?
2. Niedotlenienie mózgu: objawy
3. Jakie badania wykonuje się przy podejrzeniu niedotlenienia mózgu?
4. Powikłania i skutki niedotlenienia mózgu
5. Niedotlenienie mózgu – często zadawane pytania
   • Czy mózg się regeneruje po niedotlenieniu?
   • Co powoduje niedotlenienie?
   • Jak sprawdzić, czy mózg jest dotleniony?
6. Niedotlenienie mózgu: podsumowanie

Co to jest niedotlenienie mózgu?

Niedotlenienie mózgu to stan, w którym komórki nerwowe otrzymują zbyt mało tlenu w stosunku do swoich potrzeb. Może mieć charakter miejscowy (np. w przypadku udaru) lub globalny (np. przy zatrzymaniu krążenia). Może do niego dojść wskutek zaburzeń krążenia, oddechowych, urazów czy chorób neurologicznych. Tkanka mózgowa, mimo że stanowi tylko ok. 3,5% masy ciała, zużywa aż 25% tlenu dostarczanego z krwi.

Brak tlenu powoduje upośledzenie funkcji neuronów, a przy dłuższym czasie niedotlenienia prowadzi do ich obumierania. Objawy zależą od obszaru mózgu objętego niedokrwieniem. W przypadku bardzo ciężkiego niedotlenienia, już po 4-5 minutach może dojść do trwałych i nieodwracalnych zmian w ośrodkowym układzie nerwowym.

>> Przeczytaj: Mózg – budowa, funkcje, działanie ludzkiego mózgu

Chwilowe niedotlenienie mózgu: czym jest?

Chwilowe niedotlenienie mózgu może mieć różne przyczyny, ale najczęściej odnosi się do zjawiska określanego jako TIA (ang. Transient Ischemic Attack), czyli przemijający napad niedokrwienny. Jest to krótkotrwałe niedokrwienie mózgu, w którym objawy przypominające udar ustępują całkowicie w ciągu 24 godzin i nie powodują trwałych uszkodzeń. TIA zwiastuje jednak poważne ryzyko udaru mózgu w najbliższych dniach i wymaga pilnej diagnostyki oraz wdrożenia leczenia profilaktycznego.

Warto zaznaczyć, że nie każde chwilowe niedotlenienie mózgu jest TIA. Do przejściowego niedotlenienia może dojść również w wyniku nagłego spadku ciśnienia, zaburzeń rytmu serca, bezdechu sennego, chwilowego zatrzymania oddechu czy zatrucia tlenkiem węgla. Objawy mogą wówczas być podobne, jednak ich mechanizm i konsekwencje różnią się od tych obserwowanych w TIA.

Dlatego tak ważna jest trafna diagnoza przyczyn chwilowego niedotlenienia i odpowiednie postępowanie medyczne.

>> Sprawdź również: Udar mózgu – objawy, przyczyny, pierwsza pomoc i profilaktyka

Niedotlenienie mózgu: objawy

• zaburzenia mowy (afazja),
• niewyraźna mowa lub bełkot,
• zaburzenia równowagi,
• niedowład kończyn,
• zawroty głowy,
• pogorszenie pamięci i koncentracji,
• zaburzenia widzenia,
• napady padaczkowe,
• utrata przytomności,
• w skrajnych przypadkach – śpiączka.

Objawy mogą pojawiać się nagle lub narastać stopniowo. W przypadkach łagodnych mogą być przemijające, co jednak nie powinno skłaniać do ich ignorowania – mogą bowiem zwiastować groźniejsze stany.

>> Zobacz również: Omdlenia u dorosłych i dzieci – przyczyny, objawy, rodzaje. Jakie badania wykonać?

Jakie badania wykonuje się przy podejrzeniu niedotlenienia mózgu?

Przy podejrzeniu niedotlenienia mózgu wykonuje się takie badania jak:

badania obrazowe:

• tomografia komputerowa (TK) głowy – umożliwia wykluczenie krwawienia i ocenę obszarów niedokrwienia,
• rezonans magnetyczny (MRI) – dokładniejsze obrazowanie tkanek mózgu i mniejszych zmian niedotlenieniowych,
• EEG (elektroencefalografia) – ocena czynności elektrycznej mózgu,
• USG Doppler tętnic szyjnych i kręgowych – sprawdzenie przepływu krwi w naczyniach mózgowych,
• EKG i echo serca – diagnostyka ewentualnych źródeł zatorowości.

badania laboratoryjne:

• morfologia krwi – ocena czerwonych krwinek i wykrycie niedokrwistości,
• stężenie elektrolitów – m.in. sód, potas, wapń, które wpływają na pracę układu nerwowego,
• czas protrombinowy (PT/INR) i czas APTT – ocena układu krzepnięcia,
• gazometria krwi tętniczej – analiza poziomu tlenu i dwutlenku węgla,
• glukoza – sprawdzenie poziomu cukru we krwi,
• kreatynina, mocznik – wskaźniki funkcji nerek,
• CRP – marker stanu zapalnego.

Wyniki tych badań pozwalają zaplanować dalsze postępowanie i szybciej wdrożyć odpowiednie leczenie.

Powikłania i skutki niedotlenienia mózgu

Do powikłań i skutków niedotlenienia mózgu zaliczyć można:

• udar mózgu (niedokrwienny lub krwotoczny),
• trwałe zaburzenia mowy, pamięci i funkcji poznawczych,
• niedowłady i porażenia kończyn,
• padaczka poudarowa,
• encefalopatia niedotlenieniowo-niedokrwienna,
• zaburzenia świadomości, śpiączka,
• śmierć mózgu w przypadkach najcięższych.

Im szybciej zostanie przywrócony prawidłowy dopływ tlenu do mózgu, tym większe są szanse na uniknięcie trwałych następstw. Właśnie dlatego czas reakcji i wdrożenie leczenia mają kluczowe znaczenie.

>> To może Cię zainteresować: Czym jest miażdżyca? Objawy i konsekwencje

Niedotlenienie mózgu – często zadawane pytania

Czy mózg się regeneruje po niedotlenieniu?

W ograniczonym zakresie tak – niektóre funkcje mogą częściowo wrócić dzięki neuroplastyczności. Jednak uszkodzenia w wyniku długotrwałego niedotlenienia są najczęściej trwałe.

Co powoduje niedotlenienie?

Do niedotlenienia mózgu mogą prowadzić m.in. udar, zatrzymanie krążenia, migotanie przedsionków, hipowentylacja, zatrucie tlenkiem węgla, wstrząs lub ciężkie infekcje.

Jak sprawdzić, czy mózg jest dotleniony?

Podstawą oceny jest gazometria krwi tętniczej. Wskazówką mogą być też objawy neurologiczne i wyniki badań obrazowych (np. MRI).

Niedotlenienie mózgu: podsumowanie

• Niedotlenienie mózgu może być przemijające lub prowadzić do trwałych uszkodzeń.
• Objawy zależą od rozległości zmian – od zawrotów głowy po śpiączkę.
• Kluczowe znaczenie ma szybka diagnoza i leczenie.
• Badania obrazowe i laboratoryjne pozwalają zidentyfikować przyczynę.
• Warto monitorować czynniki ryzyka i kontrolować stan zdrowia.

---

Bibliografia

1. Bembenek J., „TIA – przemijający atak niedokrwienny”, Medycyna Praktyczna (dostęp: 14.05.2025).
2. Theodore AC., „Measures of oxygenation and mechanisms of hypoxemia”, UpToDate (dostęp: 14.05.2025).
3. Korczyk R., „Niedotlenienie mózgu – objawy, skutki, leczenie”, wylecz.to (dostęp: 14.05.2025).