Sklep
Strona główna Blog Strona 15

Przeziębienie w ciąży – czy jest niebezpieczne dla dziecka? Jak sobie pomóc?

Kacper Staniszewski
-
0
Przeziębienie w ciąży – czy jest niebezpieczne dla dziecka? Jak sobie pomóc?

Ciąża to wyjątkowy czas, w którym organizm kobiety przechodzi liczne zmiany fizjologiczne. Układ odpornościowy działa inaczej niż zwykle, nie zostaje całkowicie „wyciszony”, ale funkcjonuje w trybie tolerancji immunologicznej, aby umożliwić rozwój dziecka. Ten naturalny mechanizm sprawia jednak, że ciężarne są bardziej podatne na infekcje.

U osób zdrowych przeziębienie zwykle ma łagodny przebieg i ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni. W ciąży nie jest ono z reguły groźne, ale może budzić obawy zarówno z powodu ograniczeń w leczeniu farmakologicznym, jak i ryzyka powikłań przy nasilonych objawach.

W artykule wyjaśnimy, czy przeziębienie może stanowić zagrożenie dla dziecka w poszczególnych trymestrach, jakie metody leczenia są bezpieczne w ciąży, które domowe sposoby naprawdę pomagają oraz jak można zmniejszyć ryzyko zachorowania.

Spis treści:

  1. Przeziębienie w ciąży: objawy infekcji
  2. Czy przeziębienie jest groźne w ciąży?
  3. Co na przeziębienie w ciąży?
  4. Nawracające infekcje i przeziębienie w ciąży: jakie badania wykonać?
  5. Przeziębienie w ciąży. Jak uniknąć zarażenia?
  6. Przeziębienie w ciąży: najczęstsze pytania (FAQ)
  7. Przeziębienie w ciąży: podsumowanie informacji

Przeziębienie w ciąży: objawy infekcji

Przeziębienie to jedna z najczęstszych dolegliwości, z którymi spotykamy się w sezonie jesienno-zimowym. Wywołują je różne wirusy – głównie rinowirusy, ale także koronawirusy sezonowe czy wirusy paragrypy. Objawy pojawiają się stopniowo i zwykle nie są bardzo nasilone. Najczęściej należą do nich:

  • katar i zatkany nos,
  • drapanie lub ból gardła,
  • kaszel,
  • stan podgorączkowy,
  • uczucie ogólnego osłabienia i bóle mięśniowe.

W odróżnieniu od grypy, przeziębienie przebiega łagodniej. Gorączka, jeśli się pojawia, rzadko przekracza 38°C.

Pakiet kobiety w ciąży (16 badań) banerek

Czy przeziębienie jest groźne w ciąży?

Dobra wiadomość jest taka, że samo przeziębienie zazwyczaj nie zagraża dziecku. Nie wykazano, aby wirusy odpowiedzialne za zwykłe infekcje górnych dróg oddechowych powodowały wady wrodzone czy poronienia. Groźniejsze są wysokie gorączki (>38,5°C), zwłaszcza w I trymestrze, oraz powikłania bakteryjne (np. zapalenie płuc czy zatok).

Przeziębienie w ciąży: 1. trymestr

W pierwszym trymestrze kształtują się wszystkie najważniejsze narządy płodu. To okres szczególnie wrażliwy na czynniki szkodliwe, w tym wysoką temperaturę. Silna gorączka, odwodnienie i niedobór tlenu mogą negatywnie wpłynąć na rozwój dziecka. Dlatego zaleca się, aby każdą przedłużającą się infekcję, szczególnie z gorączką, konsultować z lekarzem.

Na tym etapie warto unikać większości leków dostępnych bez recepty. Bezpieczny pozostaje paracetamol, natomiast NLPZ i preparaty złożone nie są zalecane.

Przeziębienie w ciąży: 2. trymestr

Drugi trymestr to czas, kiedy kobieta zwykle czuje się najlepiej, a przeziębienie nie niesie dużego ryzyka dla płodu. Objawy infekcji są głównie uciążliwe dla matki, ale nie powinny wpływać na rozwój dziecka. Warto jednak pamiętać o odpoczynku i nawadnianiu.

>> Zobacz: Odwodnienie i nawodnienie organizmu – fakty i mity

Zaleca się odpoczynek, odpowiednie nawodnienie i łagodzenie dolegliwości bezpiecznymi metodami, takimi jak inhalacje czy preparaty z soli fizjologicznej. W razie gorączki lub silnych bólów można stosować paracetamol. Konsultacji lekarskiej wymagają jednak infekcje przedłużające się, z nasilonym kaszlem, dusznością lub temperaturą powyżej 38°C.

Przeziębienie w ciąży: 3. trymestr

Pod koniec ciąży przeziębienie również nie zagraża bezpośrednio dziecku, ale osłabienie matki może utrudnić poród czy połóg. Wysoka gorączka może też prowokować skurcze macicy. Z tego powodu lekarze zalecają szybkie reagowanie na nasilone objawy.

>> Przeczytaj: Szczepienia w ciąży. Jakie szczepienia są zalecane dla kobiet ciężarnych i planujących ciążę?

Co na przeziębienie w ciąży?

Podstawą leczenia jest łagodzenie objawów i wspieranie naturalnej odporności organizmu. Rekomenduje się:

  • odpoczynek,
  • odpowiednie nawodnienie,
  • nawilżanie powietrza i utrzymywanie optymalnej temperatury w pomieszczeniu,
  • lekkostrawną dietę bogatą w warzywa i owoce,
  • bezpieczne środki objawowe (po konsultacji z lekarzem).

Antybiotyki w przeziębieniu są bezzasadne, ponieważ infekcja ma podłoże wirusowe.

Domowe sposoby na przeziębienie w ciąży

W czasie ciąży wiele popularnych leków jest przeciwwskazanych, dlatego domowe metody łagodzenia objawów mają szczególne znaczenie. Są bezpieczne, łatwo dostępne i mogą realnie poprawić samopoczucie.

Sprawdzone i zalecane są:

  • inhalacje z soli fizjologicznej lub pary wodnej (łagodzą katar i ułatwiają oddychanie),
  • płukanie gardła naparem z rumianku,
  • miód i cytryna w napojach (jeśli nie ma przeciwwskazań alergicznych ani cukrzycy ciążowej),
  • nawilżanie powietrza w pomieszczeniu,
  • odpoczynek w pozycji półsiedzącej przy nasilonym kaszlu lub zatkanym nosie,
  • ciepłe (ale nie gorące) kąpiele stóp czy okłady, które poprawiają krążenie i przynoszą ulgę,
  • częste wietrzenie mieszkania i utrzymywanie optymalnej wilgotności.

>> To ciekawe: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?

Co można brać na przeziębienie w ciąży?

Leczenie farmakologiczne w ciąży jest ograniczone, ale istnieją leki uznawane za bezpieczne, jeśli stosuje się je rozsądnie i w najmniejszych skutecznych dawkach.

Najczęściej stosowane i bezpieczne opcje to:

  • paracetamol,
  • preparaty do nosa z solą morską lub fizjologiczną,
  • syropy przeciwkaszlowe lub wykrztuśne na bazie naturalnych składników (np. prawoślazu, tymianku, porostu islandzkiego),
  • pastylki do ssania na ból gardła – dopuszczalne są tylko wybrane preparaty ziołowe lub na bazie miodu.

>> Sprawdź: Sezon grypowy – jak się do niego przygotować?

Nawracające infekcje i przeziębienie w ciąży: jakie badania wykonać?

U części kobiet w ciąży pojawia się wrażenie, że „ciągle coś łapią”. Zwykle wynika to z naturalnych zmian odpornościowych i nie jest powodem do niepokoju, ale jeśli infekcje są częste, przedłużają się lub mają cięższy przebieg, warto wykonać podstawową diagnostykę.

Zalecane badania obejmują:

  • morfologię krwi z rozmazem – ocena ogólnej kondycji organizmu, liczby leukocytów i limfocytów,
  • oznaczenie poziomu żelaza, ferrytyny i witaminy D – niedobory tych elementów mogą sprzyjać spadkowi odporności,
  • badanie ogólne moczu i posiew moczu – nawracające zakażenia układu moczowego mogą powodować stany podgorączkowe i złe samopoczucie, a w ciąży wymagają leczenia,
  • ocena poziomu glukozy (w razie podejrzenia cukrzycy ciążowej lub zaburzeń gospodarki węglowodanowej) – hiperglikemia może sprzyjać infekcjom,
  • w wybranych sytuacjach: konsultacja immunologiczna lub laryngologiczna – np. przy podejrzeniu przewlekłego zapalenia zatok, przerostu migdałków czy niedoborów odporności.

Decyzję o zakresie diagnostyki zawsze podejmuje lekarz prowadzący ciążę, biorąc pod uwagę obraz kliniczny i indywidualne czynniki ryzyka.

Pakiet po infekcji (4 badania) banerek

Przeziębienie w ciąży. Jak uniknąć zarażenia?

Choć przeziębienie jest bardzo częste i nie zawsze da się go uniknąć, przyszła mama może znacząco zmniejszyć ryzyko infekcji, stosując proste zasady higieny i profilaktyki. Najważniejsze z nich to:

  1. Częste mycie rąk i unikanie dotykania twarzy.
  2. Ograniczenie kontaktu z osobami chorymi.
  3. Regularne wietrzenie i nawilżanie pomieszczeń.
  4. Dbanie o odpowiednią ilość snu i odpoczynku.
  5. Umiarkowana aktywność fizyczna dostosowana do możliwości.
  6. Zbilansowana dieta bogata w warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste i białko.
  7. Szczepienie przeciw grypie (zalecane w każdym trymestrze ciąży przez PTGiP i WHO).
  8. W sezonie infekcyjnym – unikanie dużych skupisk ludzi, jeśli to możliwe.

>> Sprawdź: Żywienie w ciąży – na co warto zwrócić uwagę?

Przeziębienie w ciąży: najczęstsze pytania (FAQ)

Wokół przeziębienia w ciąży krąży wiele wątpliwości zarówno dotyczących bezpieczeństwa dziecka, jak i sposobów łagodzenia objawów. Poniżej odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania przyszłych mam.

Czy witamina C 1000 w ciąży na przeziębienie to dobry pomysł?

Nie. Wysokie dawki witaminy C mogą powodować biegunkę i zwiększać ryzyko kamicy nerkowej. W ciąży zalecane są dawki dietetyczne (ok. 85 mg/dobę).

Czy dziecko w brzuchu odczuwa przeziębienie matki?

Dziecko nie odczuwa samego przeziębienia, ale może być narażone na jego następstwa, przede wszystkim na wysoką gorączkę, odwodnienie czy niedobór tlenu.

Ile trzyma przeziębienie w ciąży?

Podobnie jak u osób niebędących w ciąży. Zwykle 7-10 dni.

Czy kobiety w ciąży mogą jeść czosnek przy przeziębieniu?

Tak, w rozsądnych ilościach kulinarnych. Czosnek ma działanie przeciwbakteryjne i nie jest przeciwwskazany. Należy jednak unikać suplementów z czosnkiem w dużych dawkach.

Przeziębienie w ciąży: podsumowanie informacji

Przeziębienie w ciąży to częsta i zwykle łagodna infekcja, która rzadko stanowi bezpośrednie zagrożenie dla dziecka. Największe ryzyko pojawia się przy wysokiej gorączce, odwodnieniu czy powikłaniach bakteryjnych, dlatego przyszła mama powinna uważnie obserwować swój stan i w razie nasilonych objawów zgłosić się do lekarza.

Na co dzień kluczowe jest wsparcie naturalnej odporności organizmu poprzez odpoczynek, odpowiednie nawodnienie, zdrową dietę i bezpieczne, sprawdzone domowe sposoby. Jeśli potrzebne są leki, należy sięgać wyłącznie po te uznawane za bezpieczne w ciąży, a decyzję najlepiej skonsultować z lekarzem prowadzącym.

Bibliografia

  1. Leeper C., Lutzkanin A 3rd. Infections During Pregnancy. Prim Care. 2018 Sep;45(3):567-586.
  2. Silasi M., Cardenas I., Kwon JY. et al. Viral infections during pregnancy. Am J Reprod Immunol. 2015 Mar;73(3):199-213.
  3. https://www.mp.pl/pacjent/grypa/wiadomosci/373314,grypa-jest-niebezpieczna-dla-kobiet-w-ciazy (dostęp: 14.09.2025).
  4. Erebara A., Bozzo P., Einarson A., Koren G. Treating the common cold during pregnancy. Can Fam Physician. 2008 May;54(5):687-9.

Niskie ciśnienie w ciąży – co może oznaczać i kiedy jest powodem do niepokoju? 

Kacper Staniszewski
-
0
Niskie ciśnienie w ciąży – co może oznaczać i kiedy jest powodem do niepokoju? 

Choć w ciąży najwięcej uwagi poświęca się ryzyku nadciśnienia i stanu przedrzucawkowego, wiele przyszłych mam doświadcza zupełnie odwrotnego problemu zbyt niskiego ciśnienia krwi. Uczucie osłabienia, zawroty głowy czy nagłe zasłabnięcia są dość częste, zwłaszcza w pierwszej połowie ciąży, i nierzadko budzą niepokój. W większości przypadków niedociśnienie jest fizjologiczną reakcją organizmu na ciążę i nie zagraża dziecku. Zdarza się jednak, że bardzo niskie wartości lub nasilone objawy wymagają diagnostyki i kontroli lekarskiej. W tym artykule wyjaśniamy, kiedy niskie ciśnienie występuje naturalnie w przebiegu ciąży, jakie mogą być jego przyczyny i objawy, a także jak można sobie z nim radzić i kiedy należy potraktować je poważniej.

Spis treści:

  1. Niskie ciśnienie a trymestr ciąży
  2. Za niskie ciśnienie w ciąży – przyczyny
  3. Objawy niskiego ciśnienia w ciąży
  4. Czy niskie ciśnienie w ciąży jest niebezpieczne?
  5. Bardzo niskie ciśnienie w ciąży – jakie badania wykonać?
  6. Jak podnieść ciśnienie w ciąży?
  7. Niskie ciśnienie w ciąży – kiedy udać się do lekarza?
  8. Niskie ciśnienie w ciąży: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
  9. Niskie ciśnienie w ciąży: podsumowanie informacji

Niskie ciśnienie a trymestr ciąży

W I trymestrze, pod wpływem hormonów (progesteron, relaksyna), dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych a w następstwie do spadku oporu naczyniowego. W efekcie ciśnienie skurczowe i rozkurczowe może być niższe nawet o 10–15 mmHg w porównaniu z okresem sprzed ciąży.

Najniższe wartości obserwuje się zwykle około 20. tygodnia. W III trymestrze ciśnienie zaczyna wracać do poziomów wyjściowych. To naturalny proces i jeśli nie występują niepokojące objawy, nie wymaga leczenia.

>> Przeczytaj także: Niskie ciśnienie: objawy, przyczyny. Czym grozi i kiedy wymaga leczenia?

Za niskie ciśnienie w ciąży – przyczyny

Choć spadek ciśnienia bywa naturalną reakcją organizmu na ciążę, nie zawsze wynika wyłącznie z fizjologii. U części kobiet niedociśnienie może być sygnałem dodatkowych problemów zdrowotnych lub czynników środowiskowych. Do najczęstszych przyczyn należą:

  • odwodnienie – niedostateczna podaż płynów, nasilone wymioty w ciąży, biegunki,
  • anemia – częsta u ciężarnych, może sprzyjać osłabieniu i hipotensji,
  • zaburzenia endokrynologiczne – np. niedoczynność nadnerczy, tarczycy,
  • przewlekłe infekcje lub gorączka,
  • utrata krwi – także niewielka, ale przewlekła,
  • pozycja ciała – w II i III trymestrze u części kobiet pojawia się tzw. zespół żyły głównej dolnej: leżenie na plecach powoduje ucisk macicy na żyłę główną i spadek ciśnienia.

Objawy niskiego ciśnienia w ciąży

Najczęściej spotykane objawy niskiego ciśnienia w ciąży to:

  • zawroty głowy, uczucie „pustki w głowie”,
  • omdlenia lub zasłabnięcia,
  • osłabienie i zmęczenie,
  • zaburzenia koncentracji,
  • uczucie zimnych rąk i stóp,
  • nudności.

Objawy nasilają się zwykle przy nagłej zmianie pozycji ciała (hipotonia ortostatyczna) lub podczas dłuższego stania.

Czy niskie ciśnienie w ciąży jest niebezpieczne?

Zazwyczaj nie, większość przypadków to zjawisko fizjologiczne. Jednak bardzo niskie wartości <90/60 mmHg utrzymujące się długo mogą prowadzić do gorszego ukrwienia narządów matki i dziecka. W badaniach epidemiologicznych opisano związek między przewlekłym niedociśnieniem a zwiększonym ryzykiem hipotrofii płodu czy porodu przedwczesnego.

Dlatego niskiego ciśnienia nie należy lekceważyć, zwłaszcza jeśli towarzyszą mu omdlenia, częste zawroty głowy, osłabienie czy objawy odwodnienia.

Bardzo niskie ciśnienie w ciąży – jakie badania wykonać?

U większości kobiet niskie ciśnienie nie wymaga szerokiej diagnostyki, jednak gdy wartości są bardzo niskie lub towarzyszą im niepokojące objawy, lekarz może zlecić dodatkowe badania. Najczęściej w pierwszej kolejności wykonuje się morfologię krwi, która pozwala ocenić, czy przyczyną dolegliwości nie jest niedokrwistość (częsta w okresie ciąży). Równolegle oznacza się parametry gospodarki żelazowej,takie jakżelazo i ferrytyna, aby sprawdzić, czy nie doszło do niedoborów.

Ważne są również elektrolity ipoziom glukozy we krwi, ponieważ zaburzenia metaboliczne (hiponatremia, hipoglikemia) mogą nasilać objawy niedociśnienia. Jeśli pojawia się podejrzenie chorób endokrynologicznych, ocenia się hormony tarczycy(TSH,FT4), a w niektórych sytuacjach także kortyzol.

Pakiet kobiety w ciąży (16 badań) banerek

Dodatkowo zaleca się badanie ogólne moczu, które może ujawnić infekcję dróg moczowych – często przebiegającą bezobjawowo, ale wpływającą na samopoczucie ciężarnej.

Jeśli istnieje obawa, że przewlekle niskie ciśnienie mogło wpłynąć na rozwój dziecka, lekarz zleca USG płodu z oceną przepływów dopplerowskich w naczyniach, aby sprawdzić, czy wzrastanie wewnątrzmaciczne przebiega prawidłowo i czy łożysko funkcjonuje właściwie.

Jak podnieść ciśnienie w ciąży?

Najważniejsze w tym przypadku są metody niefarmakologiczne, ponieważ leki na niedociśnienie praktycznie nie są stosowane w ciąży. Zaleca się:

  • picie odpowiedniej ilości płynów (2–2,5 l dziennie),
  • częstsze, mniejsze posiłki – aby unikać spadków energii,
  • unikanie długiego stania w jednej pozycji,
  • odpoczynek w pozycji na lewym boku (zmniejsza ucisk macicy na żyłę główną dolną),
  • powolne wstawanie z pozycji leżącej czy siedzącej,
  • umiarkowaną aktywność fizyczną poprawiającą krążenie,
  • noszenie pończoch uciskowych przy skłonności do żylaków i obrzęków.

Niskie ciśnienie w ciąży – kiedy udać się do lekarza?

Do lekarza należy zgłosić się wtedy, gdy niskie ciśnienie powoduje poważniejsze dolegliwości, takie jak częste omdlenia, silne osłabienie czy utrzymujące się wartości poniżej 90/60 mmHg. Konsultacja jest konieczna również w przypadku objawów odwodnienia, nasilonych wymiotów, kołatania serca, duszności czy bólu w klatce piersiowej. Niepokój powinno wzbudzić także ograniczenie ruchów płodu.

Niskie ciśnienie w ciąży: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Niedociśnienie w ciąży często budzi wątpliwości: czy jest groźne, jakie wartości uznaje się za zbyt niskie i kiedy wymaga interwencji. Poniżej przedstawiamy odpowiedzi na  te najczęstsze pytania.

Jakie ciśnienie w ciąży jest za niskie?

Za niskie uznaje się wartości <90/60 mmHg, zwłaszcza jeśli towarzyszą im objawy kliniczne

Czy niskie ciśnienie w ciąży szkodzi dziecku?

Samo w sobie zwykle nie, ale długotrwałe niedociśnienie i związane z nim gorsze ukrwienie mogą zwiększać ryzyko zaburzeń wzrastania płodu.

Kiedy powinnam martwić się niskim ciśnieniem w ciąży?

Gdy objawy są nasilone (częste omdlenia, silne osłabienie), ciśnienie stale utrzymuje się na bardzo niskim poziomie lub pojawiają się inne niepokojące symptomy.

Przy jakim ciśnieniu w ciąży jechać do szpitala?

Jeśli ciśnienie spada poniżej 80/50 mmHg. Jeśli występują objawy takie jak utrata przytomności, duszność, ból w klatce piersiowej czy zmniejszone ruchy płodu, również należy pilnie udać się do szpitala.

Niskie ciśnienie w ciąży: podsumowanie informacji

Niskie ciśnienie w ciąży w większości przypadków jest zjawiskiem fizjologicznym i nie wymaga leczenia. Stanowi naturalną reakcję organizmu na zmiany hormonalne i krążeniowe, zwłaszcza w pierwszej połowie ciąży. Zwykle objawia się jedynie przejściowym osłabieniem czy zawrotami głowy i ustępuje samoistnie. Nie oznacza to jednak, że zawsze można je bagatelizować. Bardzo niskie wartości, utrzymujące się przez dłuższy czas lub powodujące omdlenia i silne dolegliwości, wymagają diagnostyki i kontroli lekarskiej. W takich sytuacjach istotne jest nie tylko bezpieczeństwo matki, ale także ocena, czy dziecko rozwija się prawidłowo.

Bibliografia

  1. https://www.pbkm.pl/pregnancy-zone-2/choroby-w-ciazy/niedocisnienie-w-ciazy-przyczyny-i-objawy-zjawiska-bezpieczne-sposoby-leczenia
  2. Zhang J., Klebanoff MA. Low blood pressure during pregnancy and poor perinatal outcomes: an obstetric paradox. Am J Epidemiol. 2001 Apr 1;153(7):642-6.
  3. Higgins JR., de Swiet M. Blood-pressure measurement and classification in pregnancy. Lancet. 2001 Jan 13;357(9250):131-5.
  4. Hurrell A., Webster L., Chappell LC., Shennan AH. The assessment of blood pressure in pregnant women: pitfalls and novel approaches. Am J Obstet Gynecol. 2022 Feb;226(2S):S804-S818.

Żylaki powrózka nasiennego: objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Kacper Staniszewski
-
0
Żylaki powrózka nasiennego: objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Żylaki powrózka nasiennego to jedno z najczęstszych schorzeń urologicznych u mężczyzn w wieku reprodukcyjnym, występujące u około 15–20% populacji ogólnej i nawet u 40% mężczyzn z niepłodnością pierwotną. Choć zwykle nie stanowią zagrożenia dla życia, mogą istotnie wpływać na jego jakość i zdrowie reprodukcyjne. Współczesna medycyna dysponuje skutecznymi metodami diagnostyki i leczenia, jednak nadal wielu pacjentów bagatelizuje pierwsze objawy lub zgłasza się do lekarza dopiero w momencie problemów z płodnością. W artykule przedstawimy najważniejsze informacje dotyczące przyczyn, objawów, diagnostyki i leczenia żylaków powrózka nasiennego.

Spis treści:

  1. Czym są żylaki powrózka nasiennego?
  2. Przyczyny żylaków powrózka nasiennego
  3. Żylaki powrózka nasiennego – jakie dają objawy?
  4. Żylaki powrózka nasiennego a płodność
  5. Diagnostyka żylaków powrózka nasiennego
  6. Leczenie żylaków powrózka nasiennego
  7. Żylaki powrózka nasiennego: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
  8. Żylaki powrózka nasiennego: podsumowanie informacji

Czym są żylaki powrózka nasiennego?

Żylaki powrózka nasiennego to trwałe poszerzenie żył splotu wiciowatego, które odpowiadają za odprowadzanie krwi żylnej z jąder. W warunkach prawidłowych zastawki żylne zapobiegają cofaniu się krwi. Jeśli mechanizm ten zawodzi, dochodzi do refluksu żylnego, wzrostu ciśnienia i poszerzenia naczyń. Patologia ta najczęściej lokalizuje się po stronie lewej, co tłumaczone jest anatomicznym ujściem żyły jądrowej lewej do żyły nerkowej.

>> Dowiedz się: Samobadanie jąder – jak badać jądra samodzielnie?

Jak rozpoznać żylaki powrózka nasiennego?

Rozpoznanie kliniczne opiera się na badaniu przedmiotowym, najlepiej wykonywanym w pozycji stojącej i podczas próby Valsalvy. Charakterystyczne jest wyczuwalne, miękkie, workowate uwypuklenie w mosznie, które pacjenci często opisują jako „woreczek z robakami”. Zmiany mogą być widoczne gołym okiem w bardziej zaawansowanych stadiach.

Skala kliniczna WHO wyróżnia trzy stopnie zaawansowania:

  • I stopień – żylaki wyczuwalne jedynie podczas próby Valsalvy,
  • II stopień – żylaki wyczuwalne w spoczynku, niewidoczne,
  • III stopień – żylaki zarówno wyczuwalne, jak i widoczne.

Przyczyny żylaków powrózka nasiennego

Podłożem rozwoju żylaków powrózka nasiennego są zaburzenia odpływu krwi żylnej z powrózka i jąder, do których prowadzić mogą różne mechanizmy:

  • wrodzona lub nabyta niewydolność zastawek żylnych, powodująca cofanie się krwi,
  • zwiększone ciśnienie w żyle nerkowej, np. w tzw. „zespole dziadka do orzechów”, czyli ucisku żyły nerkowej między aortą a tętnicą krezkową górną,
  • niekorzystne warunki anatomiczne, sprzyjające powstawaniu refluksu żylnego.

Rzadką, ale istotną klinicznie przyczyną żylaków po stronie prawej lub obustronnych, które rozwijają się nagle u dorosłych mężczyzn, mogą być guzy jamy brzusznej uciskające na naczynia żylne.

Żylaki powrózka nasiennego – jakie dają objawy?

Choć żylaki powrózka nasiennego przez długi czas mogą nie powodować żadnych dolegliwości, u części mężczyzn pojawiają się symptomy, które powinny zwrócić uwagę i skłonić do konsultacji lekarskiej. Najczęściej należą do nich:

  • uczucie ciężaru i dyskomfortu w mosznie,
  • tępy ból nasilający się w ciągu dnia, zwłaszcza podczas długotrwałego stania lub wysiłku fizycznego,
  • widoczne poszerzenie żył moszny, określane potocznie jako „woreczek z robakami”,
  • asymetria jąder lub ich zmniejszenie w bardziej zaawansowanych stadiach choroby.

>> Warto wiedzieć: Jakie mogą być przyczyny bólu jąder?

Żylaki powrózka nasiennego a płodność

Jednym z najistotniejszych aspektów klinicznych jest wpływ żylaków powrózka nasiennego na płodność. Szacuje się, że są one obecne u 30–40% mężczyzn z niepłodnością pierwotną i nawet u 70% z niepłodnością wtórną. Mechanizmy, przez które żylaki zaburzają spermatogenezę, są wieloczynnikowe i obejmują:

  • wzrost temperatury w mosznie – nawet niewielki, ale przewlekły wzrost temperatury jądra o 1–2 °C prowadzi do pogorszenia dojrzewania plemników,
  • stres oksydacyjny – nadmiar wolnych rodników powoduje uszkodzenie błon komórkowych i fragmentację DNA plemników, co obniża ich zdolność zapładniającą,
  • hipoksję i zaburzenia mikrokrążenia – utrudniony odpływ żylny sprzyja niedotlenieniu tkanek jądra,
  • uszkodzenie bariery krew–jądro – co zwiększa ryzyko reakcji autoimmunologicznych przeciwko plemnikom,
  • zaburzenia hormonalne – obniżenie poziomu testosteronu oraz wzrost FSH i LH, świadczące o wtórnej dysfunkcji komórek Sertolego i Leydiga,
  • zmiany w parametrach nasienia – najczęściej obserwuje się oligozoospermię (zmniejszoną liczbę plemników), astenozoospermię (osłabioną ruchliwość) i teratozoospermię (nieprawidłową morfologię).

>> Przeczytaj także: Niepłodność u mężczyzn: najczęstsze przyczyny, objawy i rozpoznanie. Leczenie niepłodności

Diagnostyka żylaków powrózka nasiennego

Jak wspomniano wcześniej, podstawą rozpoznania jest badanie kliniczne, w którym istotną rolę odgrywa ocena w pozycji stojącej z wykonaniem próby Valsalvy.

Do potwierdzenia rozpoznania i dokładniejszej oceny stosuje się USG moszny z dopplerem. Badanie pozwala zmierzyć średnicę żył splotu wiciowatego (patologiczne ≥ 3 mm), wykryć obecność refluksu żylnego w spoczynku i przy próbie Valsalvy oraz ocenić objętość jąder, co ma szczególne znaczenie u chłopców i młodych mężczyzn.

U pacjentów zgłaszających problemy z płodnością wykonuje się badanie nasienia, które często ujawnia zmniejszoną liczbę plemników, ich słabszą ruchliwość i nieprawidłową morfologię. Wynik seminogramu ma kluczowe znaczenie przy kwalifikacji do leczenia zabiegowego.

Pakiet hormony męskie rozszerzony (3 badania) banerek

Dodatkowe badania obrazowe (TK, MRI, flebografia) nie są rutynowo stosowane. Zlecane są jedynie w przypadku nagłego pojawienia się żylaków po stronie prawej lub obustronnych u dorosłych mężczyzn, co może sugerować obecność zmiany uciskającej naczynia żylne w jamie brzusznej.

Zgodnie z aktualnymi polskimi rekomendacjami diagnostyka powinna zawsze obejmować badanie kliniczne i USG (w pozycji stojącej i leżącej, z oceną przepływu przy próbie Valsalvy), a u pacjentów w wieku rozrodczym – również seminogram.

>> Dowiedz się również: Zapalenie jądra: przyczyny, objawy, leczenie

Leczenie żylaków powrózka nasiennego

Nie każdy przypadek żylaków wymaga interwencji. Wielu pacjentów pozostaje bezobjawowych i nie ma wskazań do zabiegu. Leczenie rozważa się w przypadku:

  • dolegliwości bólowych utrudniających codzienne funkcjonowanie,
  • nieprawidłowych parametrów nasienia u mężczyzn starających się o potomstwo,
  • zahamowania wzrostu jądra po stronie żylaków u dzieci i młodzieży.

Wśród stosowanych technik operacyjnych i zabiegowych wyróżniamy:

  1. Operacje klasyczne (otwarte) – z dostępu nadpachwinowego, pachwinowego lub podpachwinowego,
  2. Operacje małoinwazyjne (laparoskopowe) – najczęściej metodą Palomo,
  3. Techniki endowaskularne – przede wszystkim embolizację przezskórną.

Operacje otwarte

Do technik klasycznych zalicza się zabiegi z dostępu pachwinowego i podpachwinowego. Najbardziej rekomendowaną obecnie metodą jest mikrochirurgiczne usunięcie żylaków, wykonywane w powiększeniu optycznym. Pozwala to na precyzyjne podwiązanie poszerzonych żył przy jednoczesnym zachowaniu tętnicy jądrowej i naczyń limfatycznych. Dzięki temu ryzyko powikłań jest najmniejsze, a poprawa parametrów nasienia najlepiej udokumentowana.

Leczenie laparoskopowe

Najczęściej stosowaną techniką laparoskopową jest zabieg Palomo z dostępu nadpachwinowego. Polega on na zamknięciu i przecięciu żył jądrowych (niekiedy także tętnicy) w obrębie jamy brzusznej. Metoda ta jest szeroko dostępna i wiąże się z niskim odsetkiem nawrotów, choć ryzyko powikłań, takich jak wodniak jądra, jest nieco wyższe niż w przypadku mikrochirurgii.

Embolizacja przezskórna

Embolizacja to metoda endowaskularna wykonywana przez radiologów interwencyjnych. Polega na zamknięciu światła żył jądrowych od wewnątrz za pomocą spirali, zatyczek naczyniowych lub kleju tkankowego co eliminuje refluks i powoduje stopniowy zanik żylaków. Zabieg jest małoinwazyjny, nie wymaga nacięcia skóry, a pacjent zwykle szybko wraca do aktywności. Skuteczność w poprawie parametrów nasienia jest porównywalna do metod operacyjnych, a powikłania występują rzadko.

Żylaki powrózka nasiennego: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Poniżej przedstawiamy kilka praktycznych pytań i odpowiedzi, które najczęściej pojawiają się w kontekście żylaków powrózka nasiennego.

Czy można żyć z żylakami powrózka nasiennego?

Tak. W wielu przypadkach nie powodują one istotnych problemów i nie wymagają leczenia, o ile nie pojawia się ból, problemy z płodnością lub zaburzenia rozwoju jądra.

Czy żylaki powrózka nasiennego mają wpływ na erekcję?

Nie wpływają bezpośrednio na mechanizm erekcji. Mogą jednak pośrednio obniżać satysfakcję seksualną poprzez dyskomfort, a przy dłuższym utrzymywaniu się pogorszyć jakość nasienia.

Czy żylaki powrózka nasiennego bolą?

Niekoniecznie. U części pacjentów żylaki przebiegają bezobjawowo, ale u innych mogą powodować uczucie tępego bólu lub ciężaru, nasilającego się w pozycji stojącej lub podczas wysiłku fizycznego. Dolegliwości zwykle łagodnieją w pozycji leżącej.

Czy żylaki powrózka nasiennego mogą zniknąć?

Nie. Żylaki powrózka nasiennego nie cofają się samoistnie. Najczęściej utrzymują się lub postępują. Jedyną skuteczną metodą ich usunięcia jest leczenie operacyjne lub zabiegowe.

Czy żylaki powrózka nasiennego są groźne?

Nie stanowią zagrożenia życia. Mogą jednak prowadzić do pogorszenia parametrów nasienia, niepłodności i w rzadkich przypadkach do zaniku jądra, dlatego wymagają kontroli i w razie wskazań – leczenia.

Żylaki powrózka nasiennego: podsumowanie informacji

Żylaki powrózka nasiennego to częsty problem kliniczny, dotyczący głównie młodych mężczyzn. Ich rozpoznanie opiera się na badaniu przedmiotowym i USG dopplerowskim, a leczenie jest zarezerwowane dla pacjentów z dolegliwościami, nieprawidłowym wynikiem seminogramu lub zahamowaniem wzrostu jądra. Współczesne metody, zwłaszcza mikrochirurgia i embolizacja, zapewniają wysoką skuteczność i bezpieczeństwo. Świadomość znaczenia żylaków w diagnostyce niepłodności powinna skłaniać do ich wczesnego rozpoznawania i leczenia zgodnie z aktualnymi rekomendacjami.

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/pacjent/urologia/334080,zylaki-powrozka-nasiennego-objawy-diagnostyka-leczenie
  2. https://www.mp.pl/medycynarodzinna/artykuly/308440,zylaki-powrozka-nasiennego-dokladna-ocena-kluczowym-elementem-postepowania
  3. Su JS., Farber NJ., Vij SC. Pathophysiology and treatment options of varicocele: An overview. Andrologia. 2021 Feb;53(1):e13576.
  4. Maheshwari A., Muneer A., Lucky M. Mathur R., McEleny K. British Association of Urological Surgeons and the British Fertility Society. A review of varicocele treatment and fertility outcomes. Hum Fertil (Camb). 2020 Jul 7:1-8.

Czego nie wolno robić w ciąży – czyli mity kontra nauka

Kacper Staniszewski
-
0
Czego nie wolno robić w ciąży – czyli mity kontra nauka

Ciąża to wyjątkowy czas, w którym niemal każda decyzja od codziennego jadłospisu po wybór kosmetyków nabiera szczególnego znaczenia. Wokół tego okresu narosło wiele mitów i zakazów, często powielanych bez sprawdzenia, które bardziej straszą niż pomagają. Jednocześnie istnieje szereg dobrze udokumentowanych zaleceń, opartych na badaniach naukowych i rekomendacjach towarzystw ginekologicznych i położniczych, których przestrzeganie realnie wpływa na zdrowie matki i dziecka. W tym artykule przyjrzymy się, czego rzeczywiście nie wolno robić w ciąży, oddzielając mity od faktów i podając przykłady z codziennego życia, które mogą zaskoczyć niejedną przyszłą mamę.

Spis treści:

  1. Czego unikać w ciąży, aby nie poronić?
  2. Pierwszy trymestr – czego unikać w pierwszych tygodniach ciąży?
  3. Drugi trymestr – czy naprawdę „najbezpieczniejszy”?
  4. Trzeci trymestr – na co szczególnie uważać?
  5. Czego nie może robić kobieta w ciąży? Lista potwierdzona badaniami
  6. Czego unikać w ciąży: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
  7. Czego nie robić w ciąży: podsumowanie informacji

Czego unikać w ciąży, aby nie poronić?

Pierwsze tygodnie po zapłodnieniu to czas szczególnej wrażliwości. Właśnie wtedy kształtują się wszystkie najważniejsze narządy płodu. Wiele kobiet wie, że należy unikać alkoholu czy papierosów, ale nie każdy zdaje sobie sprawę, że nawet krótkotrwała gorączka powyżej 38,5°C w pierwszym trymestrze może zwiększać ryzyko wad cewy nerwowej. Podobnie działa przegrzewanie organizmu, na przykład w saunie czy podczas długich gorących kąpieli. To dlatego lekarze zalecają ostrożność w korzystaniu z termalnych atrakcji.

Zagrożenia kryją się również w pozornie niewinnych preparatach. Witamina A w nadmiarze oraz jej pochodne (retinoidy) obecne zarówno w lekach przeciwtrądzikowych, jak i w kremach przeciwzmarszczkowych mają udokumentowane działanie teratogenne. Co więcej, także naturalne środki roślinne nie zawsze są bezpieczne. Dobrym przykładem jest dziurawiec, chętnie stosowany jako „ziołowy uspokajacz”, który jednak może prowokować skurcze macicy.

Równie istotne jest unikanie kontaktu z patogenami przede wszystkim toksoplazmozą i listeriozą, które mogą być przenoszone przez surowe mięso, ryby czy niepasteryzowane sery pleśniowe. To kolejny dowód na to, że w ciąży zarówno farmakologia, jak i dieta oraz kosmetyki wymagają większej ostrożności niż zwykle.

>> Przeczytaj także: Toksoplazmoza w ciąży – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Pierwszy trymestr – czego unikać w pierwszych tygodniach ciąży?

Pierwszy trymestr jest czasem organogenezy, czyli kształtowania się narządów płodu, dlatego szczególnie ważne jest unikanie czynników, które mogłyby zakłócić ten proces. Wszystkie zagrożenia opisane wcześniej nadal pozostają aktualne. Wokół tego okresu krąży jednak wiele mitów, które odwracają uwagę od rzeczywistych zagrożeń.

Mit 1: „Nie wolno pić kawy w ciąży, bo szkodzi dziecku.”
Fakt: Umiarkowana ilość kofeiny (do 200 mg na dobę, czyli około dwóch filiżanek kawy) jest bezpieczna. Problemem jest jej nadmiar, który może zwiększać ryzyko poronienia.

>> To może Cię zainteresować: Kawa w ciąży – czy można ją pić i w jakich ilościach?

Mit 2: „Cytrusy uczulą dziecko, więc trzeba je odstawić.”
Fakt: To nieprawda. Cytrusy są cennym źródłem witaminy C i można je spożywać, o ile nie występują przeciwwskazania indywidualne.

Mit 3: „Naturalne zioła i herbatki zawsze są bezpieczne.”
Fakt: Niektóre rośliny, takie jak aloes, piołun, senes czy dziurawiec, mogą wywoływać skurcze macicy i zwiększać ryzyko poronienia.

Mit 4: „Surowe kiełki są zdrową bombą witaminową.”
Fakt: Choć zawierają dużo mikroelementów, mogą się na nich rozwijać bakterei E. coli czy Salmonelli w ciąży lepiej ich unikać.

>> Warto wiedzieć: Witaminy i ich suplementacja u kobiet w ciąży

Drugi trymestr – czy naprawdę „najbezpieczniejszy”?

Drugi trymestr nazywany jest „miesiącami spokoju”, ponieważ zmniejsza się ryzyko poronienia, a kobieta zwykle czuje się lepiej niż na początku ciąży. Mimo wszystko to także czas, kiedy kobiety częściej sięgają po leki przeciwbólowe z powodu bólu głowy czy pleców. Tu pojawia się istotna kwestia: choć paracetamol jest bezpieczny, to niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak ibuprofen, są przeciwwskazane. Podnoszą one ryzyko powikłań płodowych, zwłaszcza w późniejszych tygodniach.

W drugim trymestrze przyszłe mamy często nabierają energii i chętnie zwiększają aktywność fizyczną. To bardzo korzystne, o ile jest dostosowane do ciąży. Mit, że „sport w ciąży zawsze szkodzi” jest nieprawdziwy umiarkowana aktywność, jak spacery, pływanie czy joga prenatalna, wspiera zdrowie matki i dziecka.

To także okres, w którym warto zwrócić uwagę na dietę. Nadmierny przyrost masy ciała może zwiększać ryzyko nadciśnienia i cukrzycy ciążowej, dlatego zaleca się zbilansowane posiłki bogate w białko, żelazo i kwasy omega-3, ale ubogie w „puste kalorie”. Częstym mitem jest przekonanie, że w ciąży trzeba „jeść za dwoje”. Fakty są takie, że zapotrzebowanie energetyczne rośnie dopiero od drugiego trymestru  i to o około 300 kcal dziennie, a nie podwójnie!

>> Przeczytaj również: Kwasy omega-3 i omega-6 w diecie kobiet w ciąży. Czy kobiety w ciąży mogą jeść ryby?

Trzeci trymestr – na co szczególnie uważać?

W ostatnich tygodniach ciąży uwaga lekarzy skupia się na układzie krążenia płodu. To czas, kiedy szczególnie niebezpieczne są leki i substancje mogące wpłynąć na przewód tętniczy Botalla, który powinien pozostać drożny do porodu. Wiadomo, że niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą prowadzić do jego przedwczesnego zamknięcia, dlatego są bezwzględnie przeciwwskazane. Co ciekawe, podobny efekt mogą wywoływać naturalnie występujące polifenole i salicylany, znajdujące się m.in. w winogronach, pestkach jabłek, jagodach czy czekoladzie. Dlatego zaleca się, aby w trzecim trymestrze ograniczyć ich spożycie, co jest często zaskoczeniem nawet dla kobiet skrupulatnie przestrzegających zaleceń dietetycznych.

>> Sprawdź też: Polifenole – czym są i jakie mają właściwości?

Warto wspomnieć także o pozycjach ciała. Leżenie na plecach przez dłuższy czas może prowadzić do ucisku żyły głównej dolnej przez powiększoną macicę i w konsekwencji wywołać objawy niedociśnienia, a nawet pogorszyć przepływ krwi do łożyska. Zaleca się więc odpoczynek i sen na lewym boku, co poprawia perfuzję maciczno-łożyskową.

W tym okresie pojawia się również wiele „domowych porad”, które w rzeczywistości mogą być groźne. Często słyszy się, że łyżka oleju rycynowego przyspieszy poród, tymczasem stosowanie go może prowadzić do gwałtownych skurczów, biegunek i odwodnienia. Równie istotne jest monitorowanie przyrostu masy ciała i czujność wobec infekcji dróg moczowych ponieważ obydwa czynniki, choć często bagatelizowane, mogą zwiększać ryzyko przedwczesnego porodu.

Czego nie może robić kobieta w ciąży? Lista potwierdzona badaniami

Choć ciąża nie jest chorobą, wymaga świadomych wyborów. Badania naukowe i rekomendacje towarzystw ginekologicznych jasno wskazują na zachowania, których należy unikać:

  • picia alkoholu,
  • palenia papierosów i e-papierosów – powodują wcześniactwo i niską masę urodzeniową,
  • zażywania narkotyków i dopalaczy – kokaina, amfetamina czy marihuana zwiększają ryzyko zahamowania wzrastania płodu, przedwczesnego porodu i powikłań neurologicznych,
  • stosowania niektórych leków – szczególnie retinoidów, metotreksatu, warfaryny, inhibitorów ACE czy większości NLPZ,
  • picia herbat i naparów z niektórych ziół – np. dziurawca, aloesu, piołunu czy senesu,
  • używania kosmetyków z retinolem, retinoidami, hydrochinonem czy silnymi filtrami chemicznymi,
  • spożywania niepasteryzowanych produktów, surowego mięsa i ryb,
  • nadmiaru kofeiny.
Pakiet kobiety w ciąży (16 badań) banerek

>> Dowiedz się więcej: Palenie w ciąży – skutki dla dziecka. Możliwe wady genetyczne i inne konsekwencje

Czego unikać w ciąży: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Na co dzień ciężarne otrzymują dziesiątki, często sprzecznych rad. Poniżej przedstawiamy najczęściej zadawane pytania z odpowiedziami opartymi na aktualnych rekomendacjach.

Czego absolutnie nie robić w ciąży?

Nie wolno pić alkoholu, palić papierosów (także e-papierosów), zażywać narkotyków i dopalaczy, a także samodzielnie stosować leków czy ziół bez konsultacji lekarskiej. To czynniki jednoznacznie udowodnione jako szkodliwe. Przeciwwskazane są również aktywności z ryzykiem upadku, urazu czy nagłych przeciążeń (jazda konna, sporty kontaktowe, trampoliny).

Jakich prac domowych nie wolno robić w ciąży?

Niewskazane są czynności wiążące się z dźwiganiem dużych ciężarów, pracą na wysokości (np. mycie okien), używaniem silnych środków chemicznych (rozpuszczalniki, farby, środki owaadobójcze). Trzeba też zachować ostrożność przy pracy w kuchni – surowe mięso i ryby wymagają starannego mycia rąk i naczyń.

Co źle wpływa na ciążę?

Negatywnie działają: przewlekły stres, brak snu, niezdrowa dieta uboga w kwas foliowy i żelazo, nadmierne spożycie kofeiny, a także infekcje (np. różyczka, toksoplazmoza). Niekorzystny wpływ mają również kosmetyki z retinoidami i hydrochinonem czy ekspozycja na substancje zaburzające gospodarkę hormonalną (ftalany, parabeny, bisfenol A).

Czego nie robić w ciąży: podsumowanie informacji

Ciąża nie oznacza konieczności życia „pod kloszem”, ale wymaga świadomych wyborów. Najpoważniejsze zagrożenia takie jak alkohol, nikotyna, niektóre leki, infekcje i toksyny środowiskowe mają potwierdzony, negatywny wpływ na rozwój płodu. Wiele popularnych mitów (np. zakaz picia kawy w małych ilościach czy owoców cytrusowych) nie znajduje potwierdzenia w nauce. Kluczem jest opieranie się na wiarygodnych źródłach i stała konsultacja z lekarzem prowadzącym. Dzięki temu przyszła mama może bezpiecznie cieszyć się ciążą, nie rezygnując ze wszystkiego, ale wybierając mądrze to, co sprzyja zdrowiu jej i dziecka.

Bibliografia

  1. Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników (PTGiP). Rekomendacje dotyczące prowadzenia ciąży fizjologicznej. Warszawa 2022.
  2. World Health Organization. Recommendations on antenatal care for a positive pregnancy experience. Geneva: WHO; 2016.
  3. James JE. Maternal caffeine consumption and pregnancy outcomes: a narrative review with implications for advice to mothers and mothers-to-be. BMJ Evid Based Med. 2021 Jun;26(3):114-115.
  4. Turner G., Collins E. Fetal effects of regular salicylate ingestion in pregnancy. Lancet. 1975 Aug 23;2(7930):338-9.
  5. Bozzo P., Chua-Gocheco A., Einarson A. Safety of skin care products during pregnancy. Can Fam Physician. 2011 Jun;57(6):665-7.
  6. Putra IB., Jusuf NK., Dewi NK. Skin Changes and Safety Profile of Topical Products During Pregnancy. J Clin Aesthet Dermatol. 2022 Feb;15(2):49-57.
  7. Zielinsky P., Busato S. Prenatal effects of maternal consumption of polyphenol-rich foods in late pregnancy upon fetal ductus arteriosus. Birth Defects Res C Embryo Today. 2013 Dec;99(4):256-74.

Bóle głowy i migrena w ciąży. Czym mogą być spowodowane i jak im zaradzić?

Katarzyna Koc
-
0
Bóle głowy i migrena w ciąży. Czym mogą być spowodowane i jak im zaradzić?

Bóle głowy stanowią od wielu lat duży problem diagnostyczny i terapeutyczny w medycynie. Niemal każda kobieta chociaż raz w życiu doświadczyła nieprzyjemnych dolegliwości związanych z bólem, a spora część z nich wie, jakie samopoczucie wiąże się z napadem migreny. Czy napięciowe bóle głowy i migreny pojawiają się równie często u ciężarnych?

Spis treści:

  1. Ból głowy a migrena w ciąży: różnice
  2. Migrena i ból głowy w ciąży: przyczyny dolegliwości
  3. Jakie objawy mogą towarzyszyć migrenie lub bólowi głowy w ciąży?
  4. Silny ból głowy w ciąży. Kiedy go nie lekceważyć?
  5. Jakie badania mogą pomóc w wykryciu źródła migren i bólów głowy w ciąży?
  6. Sposoby na bolącą głowę i migrenę w ciąży
  7. Czy można zapobiec bólom głowy w ciąży?
  8. Migrena i bóle głowy w ciąży: najczęstsze pytania (FAQ)
  9. Ból głowy i migrena w ciąży: podsumowanie informacji

Ból głowy a migrena w ciąży: różnice

Bóle głowy w ciąży stanowią istotne wyzwanie dla każdego lekarza opiekującego się przyszłą mamą i jej nienarodzonym dzieckiem. Są one częstym i istotnym problemem neurologicznym. Ciąża jest niezależnym czynnikiem ryzyka rozwoju bólu głowy z uwagi na hormonalne zmiany, które toczą się w organizmie kobiety przez kolejnych 9 miesięcy.

Migrena w zależności od typu choroby, może występować zarówno w postaci z aurą, jak i bez niej. Często w trakcie ciąży obserwuje się zmniejszenie nasilenia migren bez aury, z kolei druga postać choroby potrafi występować u ciężarnych częściej niż przed tym stanem.

Ból migrenowy jest:

  • jednostronny, pulsujący, z możliwością przemieszczania;
  • główna lokalizacja to czołowa, okolica oczodołów lub skroniowa;
  • trwa średnio 4-72 godziny;
  • nasila się po wysiłku fizycznym.

Napięciowy ból głowy jest zwykle :

  • obustronny, rozlany, bez konkretnej lokalizacji;
  • charakter: tępy, opasujący, uciskający;
  • może trwać od kilku godzin do kilku dni.

>> Zobacz: Ból z tyłu głowy – dlaczego się pojawia i co może oznaczać?

Migrena i ból głowy w ciąży: przyczyny dolegliwości

Niemal 90 % przyczyn bólu głowy w ciąży to migrena i napięciowe bóle głowy. Najwięcej dolegliwości neurologicznych u ciężarnych obserwuje się w pierwszym trymestrze ciąży. Jest to podyktowane zarówno dużymi wahaniami gospodarki hormonalnej, jak też nudnościami i wymiotami towarzyszącymi pierwszym tygodniom ciąży. Mogą one prowadzić do istotnej utraty wody i elektolitów oraz indukować napady bólowe.

Pakiet kobiety w ciąży (16 badań) banerek

Jakie objawy mogą towarzyszyć migrenie lub bólowi głowy w ciąży?

Migrenę charakteryzuje silny ból głowy wraz nudnościami i wymiotami, nadwrażliwością na światło, złą tolerancją zapachów i bodźców dźwiękowych.

W przypadku napięciowych dolegliwości bólowych dyskomfort w obrębie głowy jest zwykle mniej nasilony, rzadko towarzyszą mu nieprawidłowe reakcje na światło, dźwięk i zapachy. W trakcie bólu może pojawić się osłabienie apetytu. Napięciowe bóle głowy zwykle dobrze reagują na podanie leków przeciwbólowych.

>> Sprawdź: Brak apetytu, brak łaknienia – czym jest, polecane żywienie

Silny ból głowy w ciąży. Kiedy go nie lekceważyć?

Bóle głowy o typie napięciowym, które pojawiają się sporadycznie w trakcie ciąży i nie powodują upośledzonego funkcjonowania kobiety, często wymagają jedynie konsultacji na poziomie podstawowej opieki zdrowotnej i lekarza rodzinnego.

W sytuacjach, w których podejrzewamy wtórne do samej ciąży bóle głowy, zawsze należy wykluczyć m.in. idiopatyczny wzrost ciśnienia śródczaszkowego. Bóle głowy związane z tym stanem często są bardzo podobne do migrenopodobnych dolegliwości.

Do niepokojących stanów, które wymagają diagnostyki i powodują bóle głowy także u ciężarnych zaliczamy:

>> Przeczytaj: Udar mózgu – objawy, przyczyny, pierwsza pomoc i profilaktyka

Jakie badania mogą pomóc w wykryciu źródła migren i bólów głowy w ciąży?

W przypadku dolegliwości bólowych głowy, które pojawiają się nagle w czasie ciąży, wskazane jest udzielenie ciężarnej konsultacji i badania neurologicznego, pomiaru ciśnienia tętniczego i konsultacji okulistycznej wraz z badaniem oftalmoskopowym. W badaniach laboratoryjnych na uwagę zwraca m.in. :

W związku z wyjątkowością ciąży nie każde badanie z zakresu diagnostyki obrazowej ma uzasadnienie do wykonywania w tym czasie. Decyzję o pogłębieniu diagnostyki u pacjentki ciężarnej zawsze podejmuje opiekujący się nią specjalista.

>> To może Cię zainteresować: Badania laboratoryjne dla kobiet w ciąży – okiem ginekologa

Sposoby na bolącą głowę i migrenę w ciąży

W celu złagodzenia bólu głowy u kobiety w ciąży, przede wszystkim należy zadbać o ciszę, spokój, możliwość odpoczynku z dala od bodźców zewnętrznych.

Niezwykle ważne jest odpowiednie nawodnienie i wyeliminowanie czynników nasilających bóle (o ile jesteśmy w stanie je zidentyfikować).

Jak leczyć migrenę i ból głowy w ciąży?

Do metod farmakologicznych zaliczamy przed wszystkim paracetamol. Jest to lek o dużym profilu bezpieczeństwa, ale powinien być stosowany doraźnie i krótkotrwale. Zbyt częste i zbyt długie stosowanie leków przeciwbólowych może wywołać polekowe bóle głowy.

W niektórych przypadkach bólu głowy pomocne są metody niefarmakologiczne obejmujące:

  • akupunkturę;
  • elementy jogi;
  • aromaterapię;
  • techniki relaksacyjne;
  • biofeedback;
  • terapię behawioralno-poznawczą.

>> Sprawdź: Medytacja – jak działa na stres? Czym jest medytacja, jak zacząć medytować?

Czy można zapobiec bólom głowy w ciąży?

Podstawowe zasady, których należy przestrzegać, by zapobiec ewentualnym dolegliwościom bólowym głowy w ciąży to:

  • regularna aktywność fizyczna dostosowana do możliwości ciężarnej;
  • odpowiednie odżywienie i nawodnienie;
  • odpowiednia ilość snu;
  • ograniczenie bodźców zewnętrznych pod postacią wykorzystywanych urządzeń multimedialnych;
  • regularne kontrole stomatologiczne;
  • okresowe kontrole okulistyczne m.in. w związku z obecną przed ciążą wadą wzroku;
  • regularne pomiary ciśnienia tętniczego i tętna.

>> Zobacz: Bezsenność: objawy, leczenie, skutki. Niedobór jakiej witaminy powoduje bezsenność?

Migrena i bóle głowy w ciąży: najczęstsze pytania (FAQ)

Ciąża jako stan zwiększonej troski o przyszłą mamę i jej nienarodzone jeszcze dziecko jest to wyjątkowy okres wzmożonej uwagi, zmian, jakie zachodzą w organizmie kobiety.

Czy migrena w ciąży jest niebezpieczna?

Zazwyczaj migrenowe bóle głowy, które towarzyszą ciąży, nie stanowią powodu do niepokoju. Nieleczona lub nawrotowa migrena może przynieść konsekwencje zdrowotne pod postacią pogorszenia samopoczucia psychicznego ciężarnej. W niektórych sytuacjach może przyczyniać się m.in. do rozwoju udaru niedokrwiennego.

Migrena w ciąży w pierwszym trymestrze. Co może znaczyć?

Migreny w pierwszym trymetrze ciąży nie są niczym rzadkim. Ich powstawaniu sprzyja m.in. wcześniejszy wywiad migren przed okresem ciąży. Duże wahania hormonów (w tym głównie estrogenów), nudności i wymioty prowadzą do odwodnienia i zaburzeń gospodarki elektrolitowej. Wszystkie te dolegliwości mogą nasilać wystąpienie objawów bólowych.

Czy codzienny ból głowy w ciąży to coś normalnego?

Każdy ból głowy pojawiający się przez cały okres ciąży, wymaga konsultacji lekarskiej i wdrożenia odpowiedniego postępowania. O ile pierwszy trymestr ciąży z uwagi na duże wahania hormonalne, może wywołać bardzo często obecność dolegliwości, o tyle ostatni trymestr ciąży i towarzyszące mu bóle to powód to zwiększenia czujności diagnostycznej z uwagi na m.in. zwiększone ryzyko wystąpienia powikłań zakrzepowych w układzie krążenia czy też stanu przedrzucawkowego i rzucawki. Są to stany chorobowe wymagające pilnej hospitalizacji, gdyż zwiększają ryzyko porodu przedwczesnego.

Czy migrena w ciąży szkodzi dziecku?

Migrenowe bóle głowy w trakcie ciąży zwykle nie prowadzą do żadnych nieprawidłowości rozwoju płodu, choć uznaje się ich potencjalny wpływ na wystąpienie wcześniactwa i niskiej masy urodzeniowej noworodka.

Ból głowy i migrena w ciąży: podsumowanie informacji

Zarówno migrena jak i bóle głowy w trakcie ciąży stanowią istotne wyzwanie dla lekarzy prowadzących pacjentki aż do porodu.

  • Spośród wszystkich rozpoznań neurologicznych, niemal w 90% bóle głowy u ciężarnych mają charakter napięciowy lub migrenowy.
  • Największe natężenie dolegliwości obserwuje się w ciągu pierwszego trymestru ciąży.
  • Bóle głowy nasilają: stres, zmęczenie, odwodnienie, wahania gospodarki hormonalnej.
  • Niektóre typy bólu głowy w ciąży wymagają pogłębienia diagnostyki specjalistycznej.
  • Poza ograniczoną listą preparatów zmniejszających ból i objawy towarzyszące, w leczeniu bólu głowy u ciężarnych wykorzystuje się m.in.: techniki niefarmakologiczne jak: joga, akupunktura czy biofeedback.

Bibliografia

  1. dostęp online 20.09.2025 https://www.nhs.uk/pregnancy/related-conditions/common-symptoms/headaches/
  2. K. Phillips, J. Davison, B. Wakerley, „Headache in pregnancy- a brief practical guide”; British Journal of General Practice, December 2022
  3. P. Woźniak, P. Ziółkowski, A. Pręta- Dolińska, P. Oszukowski; „Akupunktura w leczeniu napadów migreny u kobiet ciężarnych”, GinPolMedProject 4 (14) 2009

Niedrożność jelit – objawy, przyczyny i leczenie

Katarzyna Koc
-
0
Niedrożność jelit – objawy, przyczyny i leczenie

Bóle brzucha, wymioty czy niestrawność, to jedne z częstszych powodów konsultacji w gabinecie lekarskim. Czy zawsze jest to tylko wina błędu dietetycznego, czy może za tymi dolegliwościami kryje się poważniejszy problem wymagający diagnostyki?

Spis treści:

  1. Niedrożność jelit: czym jest?
  2. Niedrożność jelit: przyczyny zatrzymania treści jelitowej
  3. Niedrożność jelit: objawy dolegliwości
  4. Diagnostyka niedrożności jelit
  5. Z jakimi chorobami można pomylić niedrożność jelit?
  6. Niedrożność jelit: leczenie
  7. Niedrożność jelit: najczęstsze pytania (FAQ)
  8. Niedrożność jelit: podsumowanie

Niedrożność jelit: czym jest?

Niedrożność jelit według definicji jest procesem zatrzymania się ruchów perystaltycznych jelit pod wpływem działania układu nerwowego lub jako następstwo różnego rodzaju zaburzeń metabolicznych organizmu. Może to być także brak pasażu jelitowego z powodu zamknięcia jelita przez ucisk lub przeszkodę albo zamknięcie światła jelita wraz z uciskiem na naczynia krezki.

Pakiet zdrowe jelita banerek

Niedrożność jelit: przyczyny zatrzymania treści jelitowej

Wyróżniamy 2 główne typy niedrożności: porażenną i mechaniczną.

Do najczęstszych przyczyn porażennej niedrożności jelit zaliczamy:

W przypadku niedrożności mechanicznej najczęstszymi przyczynami dolegliwości związanych z tym stanem chorobowym są:

  • zadzierzgnięcie fragmentu jelita np. z powodu uwięźnięcia przepukliny pachwinowej lub o innej lokalizacji w jamie brzusznej;
  • skręt krezki jelita czy wgłobienia jelit;
  • zatkanie jelita np. przez nowotwór jelita grubego, kamień żółciowy, naciek nowotworowy z narządów odległych czy obecność pasożytów przewodu pokarmowego jak np. glista ludzka.

>> Przeczytaj: Badanie kału w kierunku pasożytów. Jak się przygotować, ile trwa, co wykrywa? Fakty i mity

Zadzierzgnięcie fragmentu jelita

W niektórych sytuacjach chorobowych może dojść do skrętu fragmentu jelit, które prowadzi do zadzierzgnięcia (nagłego zamknięcia jelit i w jego następstwie wstrzymania pasażu jelitowego). Równocześnie dochodzi do ucisku naczyń krwionośnych krezki. Do najczęstszych przyczyn chorobowych prowadzących do niedrożności z zadzierzgnięcia zaliczamy: skręt jelita lub zrosty otrzewnej czy uwięźnięcie przepukliny w obrębie jamy brzusznej.

Niedrożność mechaniczna

Niedrożność mechaniczna powstaje jako efekt zamknięcia światła jelita cienkiego lub grubego z powodu ucisku z zewnątrz (niedrożność z zatkania) lub zablokowania światła jelita i równoczesnego ucisku na naczynia krezki (niedrożność z zadzierzgnięcia). Proces ten skutkuje brakiem obecności pasażu treści pokarmowej w jelitach.

Niedrożność porażenna

Ten typ niedrożności wiąże się z zahamowaniem ruchów perystaltycznych jelit albo jako konsekwencja zaburzeń metabolicznych organizmu albo reakcji autonomicznego układu nerwowego na przewód pokarmowy.

>> Sprawdź: Leniwe jelita – jak poprawić perystaltykę jelit?

Niedrożność jelit: objawy dolegliwości

Bez względu na przyczynę wywołującą stan niedrożności jelit, charakterystyczna jest obecność trzech objawów jak:

  • zatrzymanie oddawanych gazów i stolca;
  • nudności, wymioty;
  • dolegliwości bólowe brzucha (o zmiennym natężeniu, różnej lokalizacji w zależności od przyczyny wywołującej stan niedrożności).

Ból brzucha zazwyczaj ma charakter ciągły, może się nasilać podczas kaszlu lub próby zmiany pozycji ciała chorego.

W przypadku niedrożności mechanicznej dolegliwości bólowe mogą pojawiać się falami i ulegać czasowemu osłabieniu.

Diagnostyka niedrożności jelit

W przypadku podejrzenia niedrożności porażennej jelit w diagnostyce obrazowej wykorzystywane są m.in. USG jamy brzusznej, RTG przeglądowe jamy brzusznej, TK jamy brzusznej. Do inwazyjnych metod zalicza się laparoskopię i laparotomię zwiadowczą.

W diagnostyce niedrożności mechanicznej jelit ocenia się:

  • badanie pasażu jelita ciekiego,
  • USG jamy brzusznej,
  • TK jamy brzusznej.

Uzupełnieniem może być endoskopia dolnego odcinka przewodu pokarmowego umożliwiająca ocenę poziomu niedrożności.

>> To może Cię zainteresować: Nadmierne gazy w jelitach – dlaczego powstają i jak się ich pozbyć?

Badania laboratoryjne w niedrożności jelit

Wśród pomocniczych badań laboratoryjnych przy diagnostyce niedrożności wyróżnić można:

>> Przeczytaj: Jak przygotować się do badań laboratoryjnych?

Badania fizykalne w niedrożności jelit

W zależności od typu niedrożności jelit, w trakcie badania fizykalnego zwracają uwagę charakterystyczne dla każdej z nich objawy.

W sytuacji podejrzenia niedrożności porażennej uwagę zwraca zachowanie i wygląd chorego. Jest to pozycja leżąca z ugiętymi kończynami dolnymi, widoczne jest wzdęcie powłok brzusznych. W trakcie osłuchiwania jamy brzusznej słychać cichą, leniwą perystaltykę lub jej brak. Uwagę może zwrócić także bolesne napięcie powłok brzusznych i wzmożone napięcie mięśni jamy brzusznej. Wśród pozostałych nieprawidłowości zwraca uwagę obrona mięśniowa – to objaw Blumberga. W sytuacjach klinicznych prowadzących do utraty krwi dochodzi stopniowo do:

  • tachykardii, przyspieszenia częstości oddechu;
  • osłabienia, zblednięcia i ochłodzenia powłok skórnych, zlewnych potów;
  • spadków ciśnienia tętniczego przy zmianie pozycji ciała i w pozycji leżącej.

Objawy charakteryzujące rozwijającą się niedrożność mechaniczną to:

  • wzdęcie powłok brzusznych;
  • metaliczne tony perystaltyczne w obrębie jamy brzusznej w trakcie osłuchiwania;
  • wypuk bębenkowy w trakcie opukiwania;
  • bolesność uciskowa, wyczuwalne przez powłoki zgrubienie.

>> Zobacz: Przewlekły ból brzucha u dzieci. Kiedy powinien nas niepokoić?

Badania obrazowe w niedrożności jelit

Zarówno w przypadku diagnostyki niedrożności porażennej, jak i mechanicznej stosowane są podobne techniki obrazowania:

  • USG jamy brzusznej ( do oceny m.in. wolnego płynu w jamie otrzewnej);
  • RTG przeglądowe jamy brzusznej;
  • TK jamy brzusznej;
  • badanie pasażu jelita cienkiego (przy podejrzeniu niedrożności z zatkania);

W zakresie chirurgicznym często wykorzystuje się także laparoskopię zwiadowczą i laparotomię zwiadowczą.

Z jakimi chorobami można pomylić niedrożność jelit?

Niedrożność jelit jest chorobą trudną do przeoczenia, ale z uwagi na obecność dolegliwości bólowych brzucha, które jej towarzyszą, należy różnicować to  z każdą inną chorobą występującą w obrębie jamy brzusznej czy miednicy, jak infekcje przewodu pokarmowego, dyspepsja, infekcje narządu rodnego, zakażenia układu moczowego i inne.

Niedrożność jelit: leczenie

Metody leczenia porażennej niedrożności jelit w dużej mierze zależne są od czynnika wywołującego chorobę. W przypadku przyczyn zapalnych czy infekcyjnych, leczenie polega na postępowaniu zachowawczym lub zabiegowym, a także na zapewnieniu równowagi wodno-elektrolitowej czy glikemii i antybiotykoterapii.

W przypadku rozpoznanej niedrożności mechanicznej jelit jedynym skutecznym sposobem leczenia jest zabieg chirurgiczny.

Znaczenie diety w niedrożności jelit

Postępowanie dietetyczne ma wpływ zarówno na zapobieganie wystąpienia niektórych typów niedrożności, jak i w okresie przed- i pooperacyjnym. W początkowej fazie leczenia wskazane jest jedynie przyjmowanie klarownych płynów jak woda, herbata, soki (bez pestek i miąższu). W kolejnych etapach stopniowo rozszerza się dietę o produkty półpłynne, przecierowe, ale o zmniejszonej ilości błonnika pokarmowego. W przypadku osób, u których istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia w przyszłości niedrożności jelit, wskazane jest częste przyjmowane małych porcji posiłków, dokładne przeżuwanie porcji posiłków i zastosowanie diety ubogoresztkowej.

Niedrożność jelit: najczęstsze pytania (FAQ)

Każdy ból lub dyskomfort w jamie brzusznej, zwłaszcza gdy nie mija samoistnie lub towarzyszą mu dodatkowe dolegliwości, jest często powodem do niepokoju.

Czy istnieją domowe sposoby na niedrożność jelit?

W przypadku wystąpienia bólu brzucha, nudności i wymiotów, zatrzymania gazów i stolca oraz innych charakterystycznych dla niedrożności objawów, istotne jest szybkie zgłoszenie się po pomoc lekarską. Każdorazowo wskazana jest konsultacja chirurgiczna lub w ramach szpitalnego oddziału ratunkowego i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Nie istnieją żadne metody leczenia schorzenia w warunkach domowych.

Gdzie boli przy niedrożności jelit?

Dolegliwości bólowe w przebiegu niedrożności mogą pojawić się w obrębie całej jamy brzusznej. Mogą być zlokalizowane zarówno w obrębie całej jamy brzusznej jak też w obrębie nadbrzusza, śródbrzusza lub podbrzusza, po stronie prawej lub lewej.

Czego nie wolno jeść przy niedrożności jelit?

Niedrożność jelit może być wywołana wieloma czynnikami, nie tylko dietetycznymi. Jednakże niektóre pokarmy i produkty spożywcze mogą stanowić duże ryzyko wystąpienia niedrożności. Są to produkty z dużą ilością błonnika nierozpuszczalnego. Obecność w diecie skórek, nasion, pestek owoców i warzyw, orzechów, kukurydzy, sałata czy grzyby mogą wywierać wpływ na zaburzenia trawienia i przyczynić się do wystąpienia choroby.

Czy przy niedrożności jelit ma się nadmierne gazy?

Nadmierne gromadzenie się gazów w jelitach i ich zatrzymanie z następczym wzdęciem brzucha jest objawem charakterystycznym dla niedrożności mechanicznej.

Niedrożność jelit: podsumowanie

  • Niedrożność jelit jest często stanem ostrym, wymagającym pilnej konsultacji chirurgicznej.
  • Możemy wyróżnić dwa główne typy niedrożności jak: mechaniczna , porażenna.
  • Charakterystyczna dla niedrożności jelit triada objawów to:
    • bóle brzucha o zmiennym nasileniu;
    • nudności i wymioty;
    • zatrzymanie gazów i stolca w przewodzie pokarmowym
  • Leczenie niedrożności jelit uzależnione jest od przyczyny, która ją wywołała. Może to być zarówno uzupełnienie gospodarki metabolicznej, wodno-elektrolitowej czy konieczność leczenia operacyjnego by usunąć przeszkodę w obrębie jelit.
  • Nie ma żadnych domowych sposobów leczenia niedrożności jelit. Każde niepokojące objawy powinny być skonsultowane z lekarzem.
  • Dużą rolę profilaktyczną odgrywa odpowiednie postępowanie dietetyczne.

Bibliografia

  1. dostęp online 17.09.2025 https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitocienkie/165274,niedroznosc-przewodu-pokarmowego
  2. dostęp online 18.09.2025 https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/bowel-obstruction
  3. Interna Szczeklika 2021, Wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków 2021

Choroby genetyczne: rodzaje i przyczyny. Diagnostyka chorób genetycznych

Katarzyna Koc
-
0
Choroby genetyczne: rodzaje i przyczyny. Diagnostyka chorób genetycznych

To, jakie cechy wyglądu posiadamy, nie zawsze wynika z cech dziedziczonych po przodkach czy wpływu środowiska,  w którym żyjemy. Niewłaściwe funkcjonowanie narządów i układów ludzkiego organizmu nie zawsze wiąże się z nowo powstałą chorobą czy ich czasowym niedomaganiem. Często przyczyną tych różnic i problemów zdrowotnych są nieprawidłowości pod postacią chorób lub zespołów wad genetycznych. Rozwój współczesnej nauki, w tym technik biotechnologicznych z każdym kolejnym rokiem pozwala nam coraz dokładniej poznać tajniki ludzkiego ciała na poziomie genów i chromosomów a tym samym poznać przyczyny związanych z nimi chorób.

Spis treści:

  1. Czym są choroby genetyczne?
  2. Rodzaje chorób genetycznych
  3. Przyczyny chorób genetycznych
  4. Najczęstsze choroby genetyczne
  5. Rzadkie choroby genetyczne
  6. Diagnostyka chorób genetycznych
  7. Choroby genetyczne: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
  8. Choroby genetyczne: podsumowanie informacji

Czym są choroby genetyczne?

Choroby genetyczne to dość zróżnicowana grupa chorób dotycząca zmian w obrębie pojedynczych lub wielu genów, a także rearanżacji chromosomów (zmian strukturalnych lub ich ilości).

>> Przeczytaj także: Choroby genetyczne u dzieci – jakie występują i jak je diagnozować

Rodzaje chorób genetycznych

Choroby genetyczne standardowo możemy podzielić na: jednogenowe, chromosomowe i wieloczynnikowe  a także choroby mitochondrialne.

Choroby genetyczne jednogenowe

W tej grupie rozróżnić możemy choroby związane z dziedziczeniem autosomalnym lub dziedziczeniem sprzężonym z płcią.

Choroby jednogenowe dotyczą mutacji lub uszkodzenia materiału genetycznego w obrębie któregoś z chromosomów autosomalnych. Tu wyróżnić możemy:

Choroby wieloczynnikowe

Ta grupa chorób uwarunkowana jest uszkodzeniami w wielu genach odpowiedzialnych za prawidłowe funkcjonowanie i rozwój ludzkiego organizmu.Mutacje w materiale genetycznym mogą zwiększać podatność na rozwój chorób, ale  duży udział ma także wpływ środowiska.

 To, czy u danej osoby rozwinie się choroba, zależy więc od wielu czynników, takich jak m.in.:

  • tryb życia,
  • sposób odżywiania,
  • ograniczenie aktywności fizycznej,
  • stosowanie używek,
  • dziedziczna skłonność do zachorowań.

Jako przykłady chorób uwarunkowanych przez wiele czynników możemy wskazać: cukrzycę, chorobę Alzheimera.

Choroby chromosomalne

W tej grupie chorób wyróżnić możemy kilka wariantów zaburzeń architektury materiału genetycznego. Są to:

Choroby mitochondrialne

W tej grupie chorób uwarunkowanych genetycznie dochodzi do zaburzeń metabolicznych powstałych na podłożu uszkodzenia i nieprawidłowego funkcjonowania mitochondriów, jako głównych centr energetycznych. Choroby te są skutkiem nieprawidłowości i mutacjami w mitochondrialnym DNA.

>> Dowiedz się więcej:  Choroby mitochondrialne – czym są i jak je zdiagnozować? Przykłady

Przyczyny chorób genetycznych

Choroby genetyczne mogą rozwinąć się zarówno de novo, czyli na etapie połączenia się nieprawidłowego materiału genetycznego, plemnika albo komórki jajowej w trakcie zapłodnienia czy też jako efekt m.in.:

a) aneuploidii, czyli nieprawidłowej ilości chromosomów pod postacią:

  • trisomii (chromosomu 21- w zespole Downa, chromosomu 18 – w zespole Edwardsa, chromosomu 13- w zespole Patau’a),
  • monosomii (braku jednej kopii chromosomu), jak np.  w zespole Turnera;

b) uszkodzeń jednego genu, np. mutacji CFTR w przypadku mukowiscydozy czy mutacji genu FMR-1 w przypadku rozpoznania zespołu łamliwego chromosomu X;

c) mikrodelecji – braku fragmentu chromosomu (np. nieprawidłowości w  budowie jednego z ramion chromosomu 15 jako przykład zespołu Angelmana czy Zespół Pradera-Williego.

Najczęstsze choroby genetyczne

Do najczęściej występujących w populacji na całym świecie chorób genetycznych zaliczamy trisomię chromosomu 21, czyli zespół Downa i mukowiscydozę.

Zespół Downa jest najczęściej rozpoznawaną trisomią w populacji ogólnej. Charakteryzuje się występowaniem zespołu wad wrodzonych związanych z dodatkową kopią chromosomu 21. Częstość występowania choroby szacuje się poziomie 1 na 800 do 1000 żywych urodzeń. Często wstępna diagnoza jest możliwa już w okresie prenatalnym ( podczas badań przesiewowych płodu).

Mukowiscydoza jest bardzo często rozpoznawaną chorobą genetyczną wśród ludzi, charakteryzującą się nadmierną produkcją gęstej wydzieliny w drogach oddechowych i układu pokarmowego i trudnością w jej ewakuacji. Skutkiem tego jest upośledzenie wielonarządowej. Do rozwoju tej choroby przyczynia się mutacja genu CFTR.

Rzadkie choroby genetyczne

Do grupy rzadkich chorób genetycznych należy wiele różnych schorzeń, których podłoże i przyczyny powstania są od wielu lat w centrum uwagi naukowców na całym świecie. Lista ulega regularnie powiększeniu o nowe jednostki chorobowe.

Do grupy rzadkich chorób genetycznych zaliczamy m.in. postępujące kostniejące zapalenie mięśni (FOP – Fibrodysplasia ossificans progressiva), a także naprzemienną hemiplegię dziecięcą (AHC –  alternating hemiplegia of childhood).  

>> Dowiedz się więcej: Choroby rzadkie i ultrarzadkie

Diagnostyka chorób genetycznych

Wyboru technik służących do rozpoznawania chorób uwarunkowanych genetycznie dokonuje się w głównej mierze w zależności od rodzaju diagnozowanych nieprawidłowości genetycznych. Do najczęstszych metod zaliczamy grupę testów cytogenetycznych i testów molekularnych. W diagnostyce uwzględnia się także badania fenotypowe.

Testy cytogenetyczne umożliwiają ocenę kariotypu (zestawu chromosomów) poprzez ich odpowiednie wybarwianie. Metody te pozwalająna identyfikację zarówno chromosomów jak i umożliwiają rozpoznanie zmian w ich strukturze i ilości (aberracji chromosomowych). Do tej grupy technik zaliczamy m.in. cytogenetykę molekularną pod postacią:

  • FISH (Fluorencence insitu Hybridization) – fluorescyjną hybrydyzację in situ – metoda służąca do oceny niezrównoważonych zmian genomowych jak addycje, mikrodelecje, delecje, aneuploidie czy zrównoważonych zmian jak translokacje;
  • aCGH (Array Comparative Genome Hybridization) – porównawczą hybrydyzację genomową do mikromacierzy;
  • MLPA (Multiplex Ligation – dependent Probe Amplification) – technika molekularna łącząca w sobie ligację i technikę PCR, która umożliwia wykrywanie zmian genetycznych w ilości kopii wybranych fragmentów DNA jak delecje czy duplikacje genów.

Testy molekularne to metody pozwalające na ocenę zmian zarówno w obrębie pojedynczego nukleotydu jak też w diagnostyce genetycznych przyczyn m.in.: chorób monogenowych.

Do tej grupy zaliczamy m.in. :

  • hybrydyzację metodą Southerna (Southern Blot);
  • qPCR, czyli ilościowe PCR z użyciem specyficznych sond (technika ta pozwala na diagnostykę mutacji w genach predyzpozycji do rozwoju nowotworów);
  • sekwencjonowanie metodą Sangera;
  • sekwencjonowanie nowej generacji (NGS – Next-Generation Sequencing);
  • panele NGS;
  • sekwencjonowanie całogenomowe;
  • sekwencjonowanie całoeksomowe.
badanie genetyczne WES banerek

Choroby genetyczne: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Często w chwili postawionej diagnozy, pojawia się wiele pytań m.in. o podłoże czy najczęstsze przyczyny chorób genetycznych. Samo rozpoznanie wzbudza sporo emocji wśród najbliższych osoby, której problem może dotyczyć.

Jakie choroby mogą być dziedziczne?

Nie wszystkie choroby o podłożu genetycznym mogą być przekazywane w kolejnych pokoleniach. Do grupy chorób, które często występują rodzinnie, zaliczyć możemy m.in.:
– hemofilię A i B,
– daltonizm,
– dystrofia mięśniowa Duchenne’a.

Która choroba genetyczna jest najczęstsza?

Najczęściej występującą w populacji chorobą uwarunkowaną genetycznie jest mukowiscydoza. W Polsce choroba ta rozpoznawana jest u 1 na 5000 żywych urodzeń. Występuje zarówno u chłopców jak i dziewczynek. Objawy choroby pojawiają się już w pierwszych dobach po narodzinach. W ramach populacyjnej profilaktyki chorób genetycznych od wielu lat na oddziałach neonatologicznych u wszystkich noworodków w naszym kraju wykonuje się przesiewowe testy bibułowe, które służą wykrywaniu najczęstszych chorób , w tym m.in. mukowiscydozy.

Jakie jest 5 najrzadszych chorób genetycznych?

Do chorób rzadkich należy bardzo dużo różnych rozpoznań z zakresu medycyny. Trudno jest jednoznacznie określić, które spośród nich rozpoznawane są najrzadziej w ogólnej populacji na całym świecie.
Do grupy tej zaliczyć możemy m.in.:
– progerię, czyli zespół Hutchinsona i Gilforda – chorobę, w przebiegu której dochodzi do przedwczesnego i szybkiego starzenia się organizmu.
– postępujące kostniejące zapalenie mięśni (FOP – Fibrodysplasia ossificans progressiva),
– naprzemienna hemiplegia dziecięca (AHC – alternating hemiplegia of childhood),
– alkaptonuria,
– Zespół Lesch-Nyhan.

Choroby genetyczne: podsumowanie informacji

  • Choroby genetyczne to różnorodna grypa chorób, u których podłoża leżą nieprawidłowości w zakresie budowy lub liczby chromosomów i genów.
  • Pierwsze objawy choroby uwarunkowanej genetycznie można zauważyć często już po narodzinach dziecka lub jeszcze w okresie prenatalnym. W przypadku niektórych z chorób genetycznych dopiero w trakcie wielomiesięcznej diagnostyki i obserwacji objawów można postawić ostateczne rozpoznanie.
  • Choroby uwarunkowane genetycznie mogą być zarówno dziedziczone, jak też rozwijać się jako efekt nowo powstałej mutacji przed lub tuż po zapłodnieniu.
  • W przypadku chorób wieloczynnikowych, na ich wystąpienie ma wpływ zarówno predyspozycja genetyczna jak i uwarunkowania środowiskowe czy czynniki zewnętrzne.

Bibliografia

  1. dostęp online 12.09.2025 https://chorobyrzadkie.gov.pl/pl/edukacja/metody-stosowane-w-diagnostyce-genetycznej-chorob-dziedzicznych
  2. dostęp online 14.09.2025 https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/genetyka
  3. dostęp online 10.09.2025 https://e-biotechnologia.pl/artykuly/mlpa/
  4. dostęp online 17.09.2025 https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/genetyka/77880,na-czym-polegaja-choroby-genetyczne
  5. dostęp online 16.09.2025 https://rarest.org/people/rarest-genetic-disorders-in-the-world

Plamienie lub krwawienie w ciąży – co może oznaczać i kiedy udać się do szpitala?

Katarzyna Ciepłucha
-
0
Plamienie lub krwawienie w ciąży – co może oznaczać i kiedy udać się do szpitala?

Plamienie w ciąży to objaw, który budzi niepokój u wielu przyszłych mam. Czy każda taka sytuacja wymaga pilnej wizyty u lekarza? W tym artykule omówimy najczęstsze przyczyny plamień i krwawień, wyjaśnimy, jak interpretować kolor wydzieliny oraz kiedy konieczna jest pilna konsultacja z lekarzem.

Kluczowe informacje:
>> Nie każde plamienie oznacza powikłania, ale wymaga obserwacji i konsultacji.
>> Jasnoczerwone, obfite krwawienie, ból i objawy ogólne to sygnały alarmowe.
>> Kolor wydzieliny pomaga wstępnie ocenić sytuację, ale nie zastępuje badania lekarskiego.
>> Diagnostyka obejmuje USG, badanie ginekologiczne i, w razie wskazań, badania laboratoryjne.
>> Wątpliwości zawsze wyjaśnia lekarz prowadzący.

Spis treści:

  1. Jak wygląda plamienie w ciąży?
  2. Przyczyny plamień i krwawień w ciąży
  3. Plamienie w ciąży: kolory wydzieliny
  4. Kiedy plamienie w ciąży powinno niepokoić?
  5. Powracające plamienia w ciąży: jakie badania wykonać?
  6. Krwawienie i plamienie w ciąży: najczęstsze pytania (FAQ)

Jak wygląda plamienie w ciąży?

Plamienie w ciąży to niewielka ilość krwi wydobywająca się z dróg rodnych. Choć jego obecność może budzić niepokój, w wielu przypadkach nie stanowi zagrożenia. Warto jednak zwrócić uwagę na jego cechy, takie jak intensywność czy kolor. Najczęstsze cechy plamienia:

  • pojawia się w niewielkiej ilości (ślady na wkładce lub bieliźnie),
  • może mieć kolor różowy, czerwony lub brązowy,
  • ma postać plamek, smużek lub kropli,
  • występuje jednorazowo lub nieregularnie.

Od plamienia odróżniamy krwawienie – oznacza ono większą utratę krwi, której mogą towarzyszyć skrzepy, konieczność częstej zmiany podpasek, a także objawy takie jak ból brzucha, skurcze macicy, zawroty głowy czy osłabienie.

>> Zobacz: Upławy w ciąży: rodzaje, przyczyny, co oznaczają. Kiedy powinny niepokoić?

Przyczyny plamień i krwawień w ciąży

Źródła plamień i krwawień różnią się w zależności od trymestru oraz tła ginekologicznego. W kolejnych podrozdziałach omówiono najczęstsze sytuacje kliniczne.

Plamienie w 1. trymestrze ciąży: przyczyny

Pierwszy trymestr to czas intensywnych zmian hormonalnych i fizjologicznych. Plamienie w tym okresie często ma charakter przejściowy i niegroźny, choć czasem wymaga diagnostyki.

Najczęstsze przyczyny plamień:
– Plamienie implantacyjne – fizjologiczny objaw zagnieżdżania zarodka. Wydzielina zwykle różowa lub brązowa, ustępuje samoistnie.
– Krwiak podkosmówkowy – zbiornik krwi między kosmówką a ścianą macicy. Małe krwiaki zwykle wchłaniają się samoistnie, większe wymagają monitorowania.
– Czynniki mechaniczne i zmiany szyjki – np. polipy, infekcje, urazy po współżyciu lub badaniu. Wymagają oceny lekarskiej.
Możliwe przyczyny krwawienia:
– Poronienie samoistne – może objawiać się krwawieniem, bólem podbrzusza, obecnością skrzepów lub fragmentów tkanek. Wymaga pilnej diagnostyki.
– Ciąża ektopowa (pozamaciczna) – groźny stan, w którym zarodek zagnieżdża się poza jamą macicy, zwykle w jajowodzie. Objawy to krwawienie, silny ból i możliwe zagrożenie życia. Konieczna jest natychmiastowa pomoc lekarska.

Plamienie w 2. trymestrze: przyczyny

Drugi trymestr to zazwyczaj spokojniejszy etap ciąży, ale plamienie może się nadal pojawić. Często wiąże się z miejscowymi zmianami lub infekcjami, jednak czasem wymaga pilnej diagnostyki — zwłaszcza jeśli dotyczy struktur łożyskowych.

Najczęstsze przyczyny plamień to:
– Niewydolność szyjki macicy – szyjka skraca się i rozwiera zbyt wcześnie, bez skurczów. Może prowadzić do poronienia lub porodu przedwczesnego.
– Infekcje pochwy lub szyjki – mogą powodować plamienie po stosunku lub badaniu. Wymagają leczenia, by zapobiec powikłaniom.
– Zmiany szyjki (np. polipy, nadżerki) – łatwo krwawią przy urazie. Zwykle są łagodne, ale warto je skontrolować.
Możliwe przyczyny krwawienia:
– Łożysko przodujące – łożysko zasłania ujście szyjki. Może powodować bezbolesne krwawienie i wymaga nadzoru oraz zaplanowanego porodu.

Plamienie w trzecim trymestrze ciąży: przyczyny

W trzecim trymestrze plamienie zawsze wymaga wzmożonej czujności. Może świadczyć o rozpoczynającym się porodzie, ale także o powikłaniach zagrażających zdrowiu matki i dziecka.

Najczęstsze przyczyny plamień to:
– Czop śluzowy – podbarwiony krwią śluz zwiastujący przygotowanie szyjki do porodu; nie zawsze oznacza natychmiastowe rozpoczęcie akcji porodowej.
– Drobne zmiany szyjki macicy – np. nadżerki czy podrażnienia mechaniczne; w III trymestrze również wymagają konsultacji.
Możliwe przyczyny krwawienia:
– Łożysko przodujące – gdy łożysko przysłania ujście szyjki macicy; typowo powoduje bezbolesne krwawienie.
– Przedwczesne odklejenie łożyska – stan nagły z bólem, napięciem macicy i krwawieniem; wymaga natychmiastowej interwencji.
– Przodujące naczynia płodowe – rzadkie, lecz niebezpieczne; naczynia krwionośne płodu przebiegają nad ujściem szyjki i mogą pęknąć przy odpłynięciu wód.

Plamienie w ciąży: kolory wydzieliny

Kolor wydzieliny może dostarczyć istotnych informacji, ale nie stanowi samodzielnej podstawy do diagnozy — znaczenie ma również ilość, czas trwania, obecność bólu czy inne objawy towarzyszące.

Kolor wydzielinyCo może oznaczać
Różowy / jasnoróżowyDomieszka świeżej krwi – możliwa po badaniu, współżyciu, rzadziej przy implantacji (I trymestr).
Ciemny (brunatny)Stara krew – np. krwiak podkosmówkowy. Niekiedy objaw wcześniejszego krwawienia.
JasnoczerwonyŚwieża krew – może wskazywać na aktywne krwawienie, np. łożysko przodujące lub jego odklejenie.
Ze skrzepamiMożliwe poronienie (I trymestr) lub odklejenie łożyska. Objaw alarmowy.
Śluz z krwiąCzop śluzowy – oznaka zbliżającego się porodu lub objaw infekcji szyjki (w zależności od kontekstu).

>> Sprawdź: Progesteron w ciąży – funkcje, badanie, wysoki i niski poziom progesteronu w ciąży

Kiedy plamienie w ciąży powinno niepokoić?

Plamienie bywa objawem przejściowym, ale niektóre cechy zwiększają prawdopodobieństwo powikłań i wymagają pilnej konsultacji.

Niepokojące sytuacje:

  • obfitsze krwawienie (np. potrzeba zmiany podpaski ≥1/h przez >2 godziny) lub obecność skrzepów/tkanek,
  • jasnoczerwony kolor utrzymujący się lub narastający,
  • ból podbrzusza, skurcze, napięcie macicy,
  • zawroty głowy, osłabienie, omdlenie,
  • uraz brzucha lub upadek,
  • krwawienie w II/III trymestrze,
  • brak odczuwalnych ruchów płodu w zaawansowanej ciąży,
  • Rh(-) u ciężarnej i epizod krwawienia (może wymagać profilaktyki anty‑D zgodnie z zaleceniami).

>> To może Cię zainteresować: Ból brzucha w ciąży. Jakie objawy powinny niepokoić?

Plamienie w ciąży: kiedy do szpitala?

Nie każde plamienie oznacza konieczność hospitalizacji, ale są sytuacje wymagające pilnej pomocy medycznej. Udaj się do szpitala natychmiast, jeśli występuje krwawienie jest obfite lub nie słabnie, pojawiają się skrzepy lub fragmenty tkanek, towarzyszy silny ból brzucha lub bolesne skurcze, występują objawy ogólne (bladość, kołatanie serca, zawroty głowy, omdlenie), w II/III trymestrze pojawia się jakiekolwiek krwawienie, doszło do urazu brzucha lub odpływu wód płodowych z domieszką krwi czy przestałaś czuć ruchy dziecka (w ciąży zaawansowanej).

Pamiętaj:
W sytuacjach nagłych nie prowadź pojazdu — zorganizuj transport lub wezwij karetkę.

Powracające plamienia w ciąży: jakie badania wykonać?

Nawracające plamienia wymagają ukierunkowanej diagnostyki. Dobór badań zależy od wieku ciążowego i obrazu klinicznego.

  • USG przezpochwowe/przezbrzuszne – ocena lokalizacji ciąży, żywotności zarodka/płodu, obecności krwiaka podkosmówkowego, długości szyjki, położenia łożyska.
  • Badania hormonalne (β‑hCG, progesteron) – pomocne we wczesnej ciąży, gdy USG jest jeszcze niediagnostyczne.
  • Badanie ginekologiczne – ocena szyjki (polipy, nadżerki), objawów infekcji; pobranie wymazów w razie wskazań.
  • Grupa krwi i Rh – u kobiet Rh(–) można rozważyć podanie immunoglobuliny anty‑D, zwłaszcza po 12. tygodniu.
  • Morfologia i parametry krzepnięcia – w przypadku obfitszych krwawień lub objawów ogólnych.

>> Przeczytaj również: Badania laboratoryjne dla kobiet w ciąży – okiem ginekologa

Pakiet kobiety w ciąży (16 badań) banerek

Krwawienie i plamienie w ciąży: najczęstsze pytania (FAQ)

Czy plamienie w 5. tygodniu ciąży jest normalne?

Tak — może być związane z implantacją zarodka. Jeśli jednak plamienie się przedłuża, nasila lub towarzyszą mu inne objawy, warto skonsultować się z lekarzem.

Czy jasnoczerwone plamienie po stosunku to sygnał alarmowy?

Nie zawsze — często jest to efekt zwiększonego ukrwienia i wrażliwości szyjki macicy. Takie plamienie zazwyczaj nie jest groźne, ale warto skonsultować się z lekarzem, zwłaszcza jeśli się powtarza lub towarzyszy mu ból.

Jaki kolor krwi przy poronieniu?

Krew przy poronieniu jest zazwyczaj ciemnoczerwona i może zawierać skrzepy lub fragmenty tkanek. Towarzyszy jej często ból podbrzusza. W razie takich objawów konieczna jest pilna konsultacja lekarska oraz wykonanie USG.

Bibliografia

  1. Norwitz ER, Park JS. UpToDate: Evaluation and differential diagnosis of vaginal bleeding before 20 weeks of gestation
  2. Norwitz ER, Park JS. UpToDate: Evaluation and differential diagnosis of vaginal bleeding after 20 weeks of gestation
  3. NHS.uk. Vaginal bleeding in pregnancy, https://www.nhs.uk/pregnancy/related-conditions/common-symptoms/vaginal-bleeding RACGP. Early pregnancy bleeding. Royal Australian College of General Practitioners.

Nadmierne gazy w jelitach – dlaczego powstają i jak się ich pozbyć?

Katarzyna Banaszczyk
-
0
Nadmierne gazy w jelitach – dlaczego powstają i jak się ich pozbyć?

Dolegliwości jelitowe potrafią istotnie obniżyć jakość życia. Jednym z nieprzyjemnych objawów związanych z przewodem pokarmowym są nadmierne gazy.

Jakie są przyczyny powstania gazów w jelitach? O czym świadczą nadmierne gazy w jelitach? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się jakie są przyczyny nadmiernych gazów i kiedy zgłosić się do lekarza.

Spis treści:

  1. Gazy w jelitach: czym są i jak powstają?
  2. Nadmierne gazy: przyczyny częstych gazów w jelitach
  3. Czy gazy jelitowe mogą oznaczać chorobę?
  4. Nadmierne gazy: jakie mogą towarzyszyć im objawy?
  5. Kiedy iść do lekarza z częstymi gazami?
  6. Jakie badania wykonać przy nadmiernej ilości gazów?
  7. Co na nadmierne gazy?
  8. Gazy w jelitach: najczęstsze pytania o nadmierne gazy jelitowe (FAQ)
  9. Nadmierne gazy. Podsumowanie informacji o gazach w jelitach

Gazy w jelitach: czym są i jak powstają?

Powstawanie gazów w jelitach (zarówno w jelicie cienkim, jak i grubym) to proces fizjologiczny. Gazy powstają między innymi w procesach fermentacji bakteryjnej, jak i w trakcie trawienia substancji odżywczych dostarczanych wraz z pokarmem. Gazy w jelicie mogą być również efektem połykania powietrza. Pod względem chemicznym, w jelitach znajdują się między innymi takie gazy jak azot, metan, tlen, dwutlenek węgla, wodór i siarkowodór.

W prawidłowych warunkach w jelicie cienkim powstaje znacznie mniej gazów, niż w jelicie grubym, gdzie proces fermentacji jest znacznie bardziej nasilony ze względu na liczniejszy gatunkowo mikrobiom. W jelicie cienkim odnotowuje się niewielką ilość bakterii tlenowych (typowo <105 CFU/ml – jednostek tworzących kolonię). Za utrzymywanie prawidłowej równowagi w obrębie mikrobiomu jelita cienkiego odpowiada między innymi:

  • prawidłowa perystaltyka w obrębie jelit,
  • niskie pH żołądka,
  • właściwości przeciwbakteryjne substancji zawartych w soku trzustkowym,
  • wydzielanie przeciwciał IgA,
  • zapora mechaniczna między jelitem cienkim a jelitem grubym – zastawka krętniczo-kątnicza.

Nieprawidłowości związane z którymkolwiek z wymienionych powyżej mechanizmów mogą prowadzić do namnażania się bakterii w obrębie jelita cienkiego, co prowadzi do powstawania nadmiernej ilości gazów.

>> Zobacz: Budowa, funkcje i najczęstsze choroby układu pokarmowego człowieka

Nadmierne gazy: przyczyny częstych gazów w jelitach

Ilość gazów, jaka powstaje w obrębie jelit, jest uzależniona między innymi od rodzaju spożywanych pokarmów. Produkty, które prowadzą do nadmiernych gazów w jelitach to przede wszystkim:

  • pokarmy bogate w błonnik, który jest rozkładany w jelicie grubym – takie jak kapusta, kalafior, fasola, czy groch,
  • nabiał – laktoza zawarta w mleku i serach trafia do jelita grubego, gdzie ulega fermentacji,
  • cebula, czosnek – zawierają dość dużo błonnika, ale również fruktany, rozkładane w jelicie grubym,
  • miód, gruszki, jabłka – zawierają dużą ilość fruktozy,
  • dieta wysokobiałkowa – nadmiar białka jest rozkładany przez bakterie do związków siarki,
  • napoje gazowane – są źródłem dużej ilości cukrów prostych, podlegających fermentacji bakteryjnej.

>> Sprawdź: Ból brzucha po jedzeniu – możliwe przyczyny i diagnostyka. Jakie badania wykonać?

Czy gazy jelitowe mogą oznaczać chorobę?

Należy mieć świadomość, że w niektórych przypadkach nadmierne gazy w jelitach są związane ze schorzeniami gastrologicznymi. Bardzo często jest to zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO), którego istotą jest nadmierne namnażanie się w obrębie jelita cienkiego bakterii typowych dla jelita grubego. Choroba ta bardzo często towarzyszy takim schorzeniom i stanom klinicznym jak:

Inne schorzenia, którym może towarzyszyć nadmierna produkcja gazów w jelitach to:

  • nietolerancja laktozy – wynikająca z niedoboru enzymu, laktazy,
  • nietolerancja fruktozy – której istotą są najczęściej zaburzenia wchłaniania tego cukru w obrębie jelita cienkiego,
  • niewydolność zewnątrzwydzielnicza trzustki – która prowadzi do niedoboru enzymów trzustkowych, w tym lipazy, amylazy, a także proteaz, a tym samym zaburzeń trawienia,
  • parazytozy jelitowe – w tym lamblioza,
  • choroby zapalne jelit – wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna.
Test wodorowo - metanowy(diagnostyka SIBO) banerek

Nadmierne gazy: jakie mogą towarzyszyć im objawy?

W przypadku schorzeń przewlekłych, nadmierne gazy to zazwyczaj jeden z elementów obrazu klinicznego. Nadmiernym gazom często towarzyszą takie objawy kliniczne jak bóle brzucha, wzdęcia, uczucie pełności po posiłkach, biegunki, zaparcia, utrata masy ciała, obrzęki czy osłabienie.

Warto wiedzieć, że wymieniony w poprzednim akapicie zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego często związany jest z niedoborami witamin. Nadmierny rozrost bakterii prowadzi bowiem do zaburzeń wchłaniania, a także zużywania substancji odżywczych przez namnażające się bakterie.

>> To może Cię zainteresować: SIBO a dieta – czym jest SIBO i dlaczego należy stosować odpowiednio skomponowaną dietę?

Kiedy iść do lekarza z częstymi gazami?

Pojawianie się nadmiernych gazów w jelitach powinno skłonić do wizyty lekarskiej jeżeli:

  • towarzyszą im inne objawy, w tym między innymi ból brzucha, gorączka, utrata masy ciała,
  • towarzyszy im biegunka, szczególnie o tłuszczowym charakterze,
  • nadmierne gazy nie mijają po kilku dniach,
  • nadmierne gazy nie są związane z przyjęciem pokarmu, dla którego ten objaw jest typowy.

W pierwszej kolejności należy udać się do lekarza rodzinnego, który po zebraniu wywiadu i zbadaniu pacjenta zadecyduje o dalszym postępowaniu diagnostyczno-leczniczym.

Badanie Organix Gastro pośredni test dysbiozy banerek

Jakie badania wykonać przy nadmiernej ilości gazów?

Badania, które wykonuje się w celu diagnostyki nadmiernych gazów to przede wszystkim:

  • badanie bakteriologiczne treści jelita cienkiego – jest to złoty standard w diagnostyce zespołu rozrostu bakteryjnego, jednak wymaga wykonania endoskopii,
  • testy oddechowe – w tym wodorowy test oddechowy czy metanowy test oddechowy; testy te oceniają produkcję wymienionych gazów przez bakterie znajdujące się w jelitach; należy podkreślić, że znaczenie ma dodatni wynik testu oddechowego, a wynik negatywny nie wyklucza rozpoznania SIBO; wodorowy test oddechowy jest również wykorzystywany w diagnostyce nietolerancji laktozy,
  • stężenie witaminy B12 – zespół rozrostu bakteryjnego i inne schorzenia gastrologiczne mogą prowadzić do niedoboru witamin,
  • stężenie kwasu foliowego – w przebiegu SIBO obserwuje się niekiedy zwiększone stężenie kwasu foliowego, związane z produkcją tej substancji przez bakterie,
  • morfologia krwi obwodowej – może ujawnić niedokrwistość z niedoboru witaminy B12,
  • stężenie albumin,
  • zdjęcie rentgenowskie przewodu pokarmowego – to badanie obrazowe wykonuje się przy podejrzeniu takich schorzeń jak uchyłki jelita, czy zwężenie jelit,
  • oznaczenie elastazy w kale – badanie to wykonuje się w przebiegu diagnostyki zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki,
  • badanie kału w kierunku pasożytów i G. lamblia,
  • oznaczanie kalprotektyny w kale,
  • oznaczenie przeciwciał ASCA oraz pANCA,
  • badania endoskopowe przewodu pokarmowego wraz z pobraniem biopsji do badania histopatologicznego – badania te wykonuje się między innymi w diagnostyce nieswoistych zapaleń jelit.

>> Przeczytaj: Badanie histopatologiczne – co to jest, co wykrywa i kiedy się je przeprowadza?

Co na nadmierne gazy?

Leczenie nadmiernych gazów w jelitach wymaga podjęcia terapii przyczynowej. W przypadku potwierdzenia zespołu rozrostu bakteryjnego konieczne jest włączenie odpowiedniej diety, w tym ograniczenie węglowodanów fermentujących, a także zastosowanie antybiotykoterapii (najczęściej stosuje się rifaksyminę).

Jeżeli u pacjenta stwierdzono nietolerancję laktozy, należy ograniczyć jej ilość w diecie. Wspomagająco stosuje się preparaty enzymu laktazy. Konieczne jest również uzupełnienie ewentualnych niedoborów (na przykład witaminy B12).

>> Zobacz: Witamina B12 – budowa, rola, wchłanianie, objawy niedoboru (webinar)

Gazy w jelitach: najczęstsze pytania o nadmierne gazy jelitowe (FAQ)

Nadmierne gazy w jelitach to częsta dolegliwość. Nic więc dziwnego, że budzi wiele obaw i wątpliwości. Poniżej odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.

Czy częste żucie gumy może zwiększać ilość gazów w jelitach?

Częste żucie gumy zdecydowanie może powodować pojawienie się nadmiernych gazów w jelitach. Wynika to z faktu, że gumy bardzo często zawierają w swoim składzie węglowodany, które są rozkładane przez bakterie jelitowe. Ponadto, w czasie żucia gumy połyka się powietrze, co może zwiększać nieprzyjemne objawy jelitowe.

Czy palenie papierosów powoduje nadmierne gazy?

Palenie papierosów może zwiększać ryzyko wystąpienia nadmiernych gazów. Wiąże się to zarówno z połykaniem powietrza podczas palenia, ale również ze zmianami w składzie mikrobiomu jelitowego, które wywołują substancje zawarte w papierosach. Nikotyna wpływa na motorykę w obrębie przewodu pokarmowego, co może predysponować do zalegania treści pokarmowej, co z kolei zwiększa fermentację i produkcję gazów.

Wątroba a nadmierne gazy. Czy gazy w jelitach są objawem chorej wątroby?

Nadmierne gazy nie są charakterystycznym objawem schorzeń wątroby. Jednak w niektórych przypadkach nieprawidłowości związane z tym narządem mogą być pośrednią przyczyną nadmiernych gazów. Przykładem są tutaj zaburzenia transportu żółci, prowadzące do nieprawidłowości w trawieniu tłuszczów i ich zalegania w przewodzie pokarmowym, co z kolei może powodować nadmierną produkcję gazów.

Trzustka a nadmierne gazy. Czy gazy w jelitach mogą oznaczać chorą trzustkę?

Schorzenia trzustki mogą objawiać się nadmiernymi gazami. Przykładem jest niewydolność zewnątrzwydzielnicza trzustki, a także przewlekłe jej zapalenie.

Nadmierne gazy. Podsumowanie informacji o gazach w jelitach

  • Produkcja gazów w obrębie jelit to naturalne zjawisko, jednak ich nadmierna ilość może być objawem schorzeń internistycznych.
  • Nadmierne gazy w jelitach mogą być także efektem stosowanej diety, szczególnie, gdy jest ona bogata w błonnik, nabiał czy też cukry proste i napoje gazowane.
  • Utrzymujące się nadmierne gazy powinny skłonić do wizyty u lekarza i przeprowadzenia szerokiej diagnostyki, w tym między innymi w kierunku zespołu rozrostu bakteryjnego.
  • Leczenie nadmiernych gazów obejmuje leczenie farmakologiczne – zarówno objawowe i przyczynowe, ale należy podkreślić, że niezwykle ważne jest postępowanie dietetyczne.

Bibliografia

  1. A. Dąbrowski, Choroby przewodu pokarmowego – postępy 2020/2021, Med. Prakt., 2021; 6: 55–76.
  2. J. Tatoń, A. Czech, Diagnostyka internistyczna, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2005,
  3. A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021.

Przerzuty raka jelita grubego – gdzie najczęściej występują i jakie dają objawy?

Katarzyna Ciepłucha
-
0
Przerzuty raka jelita grubego – gdzie najczęściej występują i jakie dają objawy?

Rak jelita grubego to jeden z najczęściej występujących nowotworów złośliwych w Polsce. W zaawansowanych stadiach może dochodzić do rozsiewu komórek nowotworowych do innych narządów, czyli przerzutów — najczęściej do wątroby, płuc czy otrzewnej. Zmiany przerzutowe nie zawsze dają objawy, ale ich obecność znacząco wpływa na rokowanie i dalsze leczenie. Dowiedz się, jak je rozpoznać i jakie badania pomagają je wykryć.

Spis treści:

  1. Rak jelita grubego: co to za nowotwór?
  2. Kiedy rak jelita grubego daje przerzuty?
  3. Rak jelita grubego: gdzie daje przerzuty?
  4. Jakie badania przy przerzutach raka jelita grubego wykonać?
  5. Przerzuty raka jelita grubego: najczęstsze pytania (FAQ) 
  6. Przerzuty raka jelita grubego: podsumowanie

Rak jelita grubego: co to za nowotwór?

Rak jelita grubego (w klasyfikacji ICD-10 kody C18–C20) w ponad 85% przypadków jest gruczolakorakiem rozwijającym się z gruczolaków (polipów). Czynnikami ryzyka są m.in. wiek powyżej 50 lat, dieta uboga w błonnik, otyłość oraz choroby zapalne jelit. Objawy zależą od lokalizacji guza, np. niedokrwistość, zaburzenia wypróżnień, ból brzucha.

>> Więcej informacji na ten temat znajdziesz w artykule: Rak jelita grubego – objawy, diagnostyka i leczenie

Kiedy rak jelita grubego daje przerzuty?

Przerzuty mogą rozwinąć się zarówno w trakcie rozrostu guza pierwotnego, jak i po zakończonym leczeniu. Najczęściej pojawiają się w zaawansowanym stadium choroby – gdy nowotwór przekracza ścianę jelita, zajmuje okoliczne węzły chłonne (stadium III) lub rozprzestrzenia się do innych narządów (stadium IV – według klasyfikacji TNM).

U części pacjentów zmiany przerzutowe są wykrywane już w chwili rozpoznania choroby, często przypadkowo i bez wyraźnych objawów. Ryzyko ich wystąpienia rośnie, gdy guz rośnie szybko, nacieka naczynia krwionośne lub limfatyczne albo nie został całkowicie usunięty chirurgicznie.

Przerzuty tworzą się, gdy komórki nowotworowe odrywają się od guza, dostają się do naczyń i wraz z krwią lub chłonką trafiają do innych narządów. Nowe ogniska pojawiają się w różnych narządach w zależności od drogi szerzenia.

>> Zobacz również artykuł : Zapobiegaj rozwojowi raka jelita grubego!

Rak jelita grubego: gdzie daje przerzuty?

Rak jelita grubego tworzy ogniska przerzutowe w różnych narządach, choć niektóre lokalizacje są znacznie częstsze. Wynika to głównie z kierunku przepływu krwi i chłonki z jelita oraz właściwości biologicznych samego nowotworu. Najczęściej przerzuty pojawiają się w wątrobie, płucach, węzłach chłonnych i otrzewnej. Ich lokalizacja wpływa zarówno na możliwe objawy, jak i na rokowanie oraz dobór leczenia.

Lokalizacja przerzutuObjawyZnaczenie kliniczneCzęstość
WątrobaBól, żółtaczka, wodobrzuszeNajczęstsze miejsce rozsiewu, kluczowe dla rokowaniaok. 50–70%
PłucaKaszel, duszność, krwioplucieCzęstsze w raku odbytnicy, możliwa resekcjaok. 10–20%
Węzły chłonneObrzęk, brak objawówWczesna faza rozsiewubardzo często
KościBól, złamania patologicznePóźne stadium, gorsze rokowanie<10%
OtrzewnaWodobrzusze, wzdęciaCzęsto trudne do leczeniaok. 4–15%
MózgBóle głowy, drgawkiRzadkie, bardzo złe rokowanie<5%

Rak jelita grubego – przerzuty do węzłów chłonnych

Węzły chłonne to najczęstsze miejsce wczesnego rozsiewu raka jelita grubego. Zajęcie węzłów często przebiega bezobjawowo, ale może powodować powiększenie widoczne lub wyczuwalne np. w pachwinach czy nadobojczykowo. Przerzuty w tej lokalizacji oznaczają zwykle stadium III choroby i mają istotne znaczenie dla wyboru leczenia.

Rak jelita grubego – przerzuty do płuc

Płuca to drugie po wątrobie najczęstsze miejsce przerzutów raka jelita grubego, szczególnie w przypadku guzów zlokalizowanych w odbytnicy. Rozsiew do płuc może przez długi czas przebiegać bezobjawowo i bywa wykrywany przypadkowo w tomografii komputerowej. Objawy to przewlekły kaszel, duszność, krwioplucie i ból w klatce piersiowej.

Rak jelita grubego – przerzuty do wątroby

Wątroba jest najczęstszym miejscem przerzutów raka jelita grubego i odgrywa kluczową rolę w rokowaniu oraz planowaniu leczenia. U wielu pacjentów rozsiew do tego narządu przebiega początkowo bezobjawowo i jest wykrywany dopiero w badaniach obrazowych.

  • Objawy przerzutów do wątroby to:
  • ból lub uczucie rozpierania w prawym podżebrzu,
  • wodobrzusze,
  • żółtaczkę,
  • spadek masy ciała i apetytu.

Rak jelita grubego – przerzuty do kości

Przerzuty do kości są rzadkie i zwykle pojawiają się w zaawansowanym stadium choroby. Mogą powodować ból, osłabienie struktury kości i zwiększone ryzyko złamań patologicznych.

Jakie badania przy przerzutach raka jelita grubego wykonać?

W celu potwierdzenia przerzutów lekarz zleca badania obrazowe odpowiednie do ich lokalizacji. Należą do nich:

  • tomografię komputerową (TK) jamy brzusznej, miednicy i klatki piersiowej,
  • rezonans magnetyczny (MR) – szczególnie przy zmianach w odbytnicy lub wątrobie,
  • pozytonową tomografię emisyjną (PET),
  • RTG lub TK płuc przy objawach oddechowych,
  • scyntygrafię kości przy podejrzeniu przerzutów kostnych.
Pakiet markery nowotworowe - kobieta (5 badań) banerek

Badania laboratoryjne przy przerzutach raka jelita grubego

Badania krwi oceniają ogólny stan pacjenta, funkcje narządów i skuteczność leczenia. W praktyce najczęściej zleca się:

  • morfologię – może wskazywać na niedokrwistość,
  • ASPAT, ALAT, ALP i bilirubinę (tzw. pakiet wątrobowy) – w celu oceny funkcji wątroby,
  • kreatyninę i eGFR – do oceny wydolności nerek przed podaniem kontrastu,
  • stężenie CEA (antygenu rakowo-płodowego) – do monitorowania przebiegu choroby i odpowiedzi na leczenie.

>> Przeczytaj również: Markery nowotworowe w diagnozie raka jelita grubego i trzustki

Pakiet markery nowotworowe - mężczyzna (5 badań) banerek

Przerzuty raka jelita grubego: najczęstsze pytania (FAQ) 

Poniżej odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące przerzutów raka jelita grubego.

Które przerzuty raka jelita grubego pogarszają rokowanie?

Najbardziej obciążające rokowanie mają przerzuty mnogie, szczególnie jednoczesne do wątroby, płuc i otrzewnej. Zmiany w mózgu lub kościach zwykle świadczą o bardzo zaawansowanym stadium choroby.

Jak długo można żyć z rakiem jelita grubego z przerzutami?

Przeżycie zależy od liczby i lokalizacji przerzutów, odpowiedzi na leczenie oraz ogólnego stanu zdrowia. Średni czas przeżycia w stadium IV wynosi zwykle od kilkunastu do ponad 30 miesięcy, ale w wybranych przypadkach możliwe jest wieloletnie przeżycie, a nawet wyleczenie.

Czy rak jelita grubego szybko daje przerzuty?

Zależy od typu nowotworu, tempa wzrostu i właściwości biologicznych. Niektóre guzy, np. o niskim stopniu zróżnicowania lub z mutacją BRAF, mogą rozwijać się agresywnie i wcześniej dawać przerzuty.

Przerzuty raka jelita grubego: podsumowanie

  • Najczęstsze lokalizacje przerzutów to wątroba, płuca, węzły chłonne i otrzewna.
  • Objawy zależą od miejsca rozsiewu, ale często są niespecyficzne lub nieobecne.
  • Diagnostyka obejmuje TK, MR, PET oraz badania krwi.
  • Przerzuty nie przekreślają leczenia – w wybranych przypadkach możliwe jest zastosowanie chirurgii, chemioterapii, a także terapii celowanej z dobrymi wynikami.

Bibliografia 

  1. Reguła J., Wyrwicz L., Wysocki W.M., Bartnik W. Rak jelita grubego. W: Interna Szczeklika 2024. Medycyna Praktyczna.
  2. Mayo Clinic. Stage 4 (metastatic) colon cancer. https://www.mayoclinic.org
  3. Macrae F.A., Parikh A.R., Ricciardi R. Clinical presentation, diagnosis, and staging of colorectal cancer. UpToDate 2025.
  4. ALAB Laboratoria. Rak jelita grubego – objawy, diagnostyka i leczenie.
    https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/rak-jelita-grubego/
Page 15 of 173
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173
1...141516...173Strona 15 z 173

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.