Sklep
Strona główna Blog Strona 2

Mononukleoza u dzieci – jak się objawia i czy jest groźna? Diagnostyka i leczenie        

Sara Aszkiełowicz
-
0
Mononukleoza u dzieci – jak się objawia i czy jest groźna? Diagnostyka i leczenie        

Mononukleoza zakaźna (w klasyfikacji ICD-10 oznaczona kodem B27.0)to choroba wirusowa, która u dzieci może przebiegać zarówno bardzo łagodnie, jak i powodować poważniejsze dolegliwości. Wywołuje ją wirus Epsteina-Barr (EBV), a jej rozpoznanie opiera się na ocenie objawów klinicznych wspieranej wynikami badań laboratoryjnych potwierdzających zakażenie. W artykule przedstawiamy typowe objawy mononukleozy u dzieci, metody diagnostyczne, możliwości leczenia oraz sposoby minimalizowania ryzyka powikłań. Sprawdź, jak rozpoznać chorobę i jak wspierać dziecko w powrocie do zdrowia.

Spis treści:

  1. Mononukleoza u dzieci – jakie daje objawy?
  2. Diagnostyka mononukleozy u dzieci
  3. Leczenie mononukleozy u dzieci
  4. Jakie mogą być powikłania mononukleozy u dzieci?
  5. Jaka dieta przy mononukleozie u dzieci?
  6. FAQ. Mononukleoza u dzieci – często zadawane pytania
  7. Mononukleoza u dzieci – podsumowanie

Mononukleoza u dzieci – jakie daje objawy?

Objawy mononukleozy u dzieci mogą być zróżnicowane – od bardzo łagodnych po nasilone. Typowe symptomy to:

  • wysoka gorączka, często utrzymująca się kilka dni,
  • powiększenie węzłów chłonnych, szczególnie szyjnych,
  • ból gardła i naloty na migdałkach, przypominające anginę paciorkowcową,
  • ogólne osłabienie i złe samopoczucie,
  • powiększenie śledziony i wątroby (stwierdzane w badaniu lekarskim),
  • wysypka skórna – szczególnie po podaniu antybiotyków z grupy aminopenicylin.

U młodszych dzieci choroba może przebiegać skąpoobjawowo lub bezobjawowo, co utrudnia jej rozpoznanie. Starsze dzieci i nastolatki częściej zgłaszają silne zmęczenie, które może utrzymywać się przez tygodnie po ustąpieniu gorączki.

>> Zobacz też: Mononukleoza zakaźna – choroba pocałunków

Diagnostyka mononukleozy u dzieci

Rozpoznanie mononukleozy opiera się na badaniu klinicznym oraz wynikach badań laboratoryjnych. Lekarz zwykle zleca:

  • Badania serologiczne w kierunku EBV – kluczowe w potwierdzeniu diagnozy.
    EBV – wirus Epsteina-Barr – antygen VCA-Pc IgM – obecność tych przeciwciał wskazuje na świeże, aktywne zakażenie.
    EBV – wirus Epsteina-Barr – antygen VCA-Pc IgG – obecność tych przeciwciał świadczy o przebytym zakażeniu lub późnej fazie infekcji.
    Warto pamiętać, że interpretacja wyników wymaga doświadczenia lekarza, a wartości mogą różnić się w zależności od laboratorium i metody badawczej.
  • Morfologia krwi obwodowej – często stwierdza się podwyższony odsetek limfocytów atypowych.
  • CRP – parametr stanu zapalnego, pomocny w różnicowaniu zakażeń wirusowych i bakteryjnych.
  • Badania biochemiczne wątroby, ALAT ASPAT – w przypadku powiększenia narządu lub podejrzenia zapalenia wątroby.

Podstawą jest wykonanie badań w odpowiednim momencie choroby, gdyż zbyt wczesne testowanie może dać wynik fałszywie ujemny.

>> Szukasz badań, które pomogą Ci w diagnostyce mononukleozy? Sprawdź zakres pakietów w ALAB laboratoria:

Badanie przeciwciala anty-VCA w klasie IgG (mononukleoza) banerek
Badanie przeciwciala anty-VCA w klasie IgG (mononukleoza) banerek

Leczenie mononukleozy u dzieci

Nie istnieje leczenie przyczynowe mononukleozy – terapia jest objawowa i wspomagająca. Obejmuje:

  • odpoczynek i ograniczenie aktywności fizycznej (szczególnie przy powiększeniu śledziony, aby zapobiec jej pęknięciu),
  • stosowanie leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych zgodnie z zaleceniem lekarza,
  • odpowiednie nawodnienie i lekkostrawna dieta,
  • w przypadku wtórnych nadkażeń bakteryjnych – antybiotykoterapia (dobrana indywidualnie).

Hospitalizacja jest wymagana rzadko – zwykle w przypadku ciężkiego przebiegu choroby, zaburzeń oddychania z powodu obrzęku migdałków lub poważnych powikłań.

Jakie mogą być powikłania mononukleozy u dzieci?

Choć większość dzieci wraca do zdrowia bez trwałych konsekwencji, mononukleoza może prowadzić do powikłań, takich jak:

  • pęknięcie śledziony,
  • zapalenie wątroby,
  • niedokrwistość hemolityczna,
  • zapalenie mięśnia sercowego,
  • powikłania neurologiczne (rzadkie, ale możliwe).

Dlatego tak istotne jest monitorowanie stanu dziecka i wykonywanie badań kontrolnych.

Jaka dieta przy mononukleozie u dzieci?

Podczas choroby zaleca się dietę lekkostrawną, bogatą w warzywa, owoce, chude białko i pełnoziarniste produkty zbożowe. Jeśli występuje powiększenie wątroby, dieta powinna dodatkowo ograniczać tłuszcze nasycone i potrawy smażone. Należy zadbać o odpowiednie nawodnienie – najlepiej wodą, herbatami ziołowymi lub naparami owocowymi.

FAQ. Mononukleoza u dzieci – często zadawane pytania

Mononukleoza u dzieci – czy jest groźna?

U większości dzieci przebiega łagodnie, jednak w rzadkich przypadkach może powodować groźne powikłania. Kluczem jest wczesna diagnostyka i właściwa opieka.

Jak długo trwa mononukleoza u dzieci?

Objawy ostre trwają zwykle 2–4 tygodnie, ale osłabienie może utrzymywać się nawet kilka miesięcy.

Kiedy powinnam zabrać dziecko na pogotowie w związku z mononukleozą?

Należy to zrobić w przypadku silnego bólu brzucha po lewej stronie (podejrzenie pęknięcia śledziony), trudności w oddychaniu, wysokiej gorączki nieustępującej po leczeniu objawowym lub nasilonego osłabienia.

Mononukleoza u dzieci – podsumowanie

  • Mononukleoza zakaźna to choroba wywoływana przez wirusa EBV, przenoszącego się głównie drogą kropelkową i przez ślinę.
  • U dzieci może przebiegać bezobjawowo, łagodnie lub w formie ostrej, z gorączką, bólem gardła, powiększeniem węzłów chłonnych i objawami ogólnego osłabienia.
  • Wysypka może pojawić się w trakcie choroby, zwłaszcza po zastosowaniu niektórych antybiotyków.
  • Diagnostyka obejmuje analizę obrazu klinicznego oraz badania laboratoryjne, które pozwalają potwierdzić zakażenie EBV i odróżnić je od innych infekcji.
  • Leczenie jest objawowe: odpoczynek, nawadnianie, leki przeciwgorączkowe, dieta lekkostrawna oraz unikanie wysiłku fizycznego w czasie powiększenia śledziony.
  • Hospitalizacja jest potrzebna jedynie w cięższych przypadkach lub przy powikłaniach, takich jak zaburzenia oddychania, pęknięcie śledziony czy znaczne osłabienie organizmu.
  • Możliwe powikłania obejmują m.in. zapalenie wątroby, zapalenie mięśnia sercowego, niedokrwistość hemolityczną czy powikłania neurologiczne, choć występują rzadko.
  • Profilaktyka zakażenia opiera się głównie na unikaniu kontaktu z osobami chorymi i przestrzeganiu zasad higieny, choć całkowite wyeliminowanie ryzyka jest trudne ze względu na powszechne występowanie wirusa.

Bibliografia

  1. Dunmire SK, Hogquist KA, Balfour HH. Infectious Mononucleosis. Curr Top Microbiol Immunol. 2015
  2. Sylvester JE, Buchanan BK, Silva TW. Infectious Mononucleosis: Rapid Evidence Review. Am Fam Physician. 2023 
  3. De Paschale M, Clerici P. Serological diagnosis of Epstein-Barr virus infection: Problems and solutions. World J Virol. 2012

Niedobór magnezu. Objawy, przyczyny i skutki hipomagnezemii

Angelika Janowicz
-
0
Niedobór magnezu. Objawy, przyczyny i skutki hipomagnezemii

Odpowiedni poziom magnezu w organizmie warunkuje prawidłowe funkcjonowanie wielu układów i narządów. Pierwiastek ten uczestniczy w ponad 300 reakcjach enzymatycznych, regulując procesy przemiany materii, przewodnictwo nerwowe czy kurczliwość mięśni. Gdy jego stężenie jest zbyt niskie, może dochodzić do poważnych zaburzeń zdrowia. Hipomagnezemia to powszechny problem zdrowotny, który nierzadko pozostaje niezauważony, dopóki nie pojawią się objawy kliniczne. Dowiedz się, co to jest niedobór magnezu, jakie są jego objawy oraz sposoby diagnostyki i leczenia.

Spis treści:

  1. Jaką rolę pełni magnez w organizmie?
  2. Czym jest hipomagnezemia? Kiedy mówimy o niedoborze magnezu w organizmie?
  3. Niedobór magnezu – objawy
  4. Jakie są przyczyny niedoboru magnezu?
  5. Diagnostyka niedoboru magnezu. Jakie badania wykonać?
  6. Niedobór magnezu – leczenie. Jak uzupełnić niedobory magnezu w organizmie?
  7. Jak zapobiegać niedoborom magnezu w organizmie? Suplementacja i dieta
  8. Niedobór magnezu w organizmie – podsumowanie
  9. FAQ. Niedobór magnezu – często zadawane pytania

Jaką rolę pełni magnez w organizmie?

Pod względem ilościowym magnez zajmuje 4. miejsce w organizmie człowieka. W ciele dorosłego człowieka jest 22–26 g tego pierwiastka. Główne zasoby znajdują się w kościach (około 60%), a reszta w mięśniach oraz innych tkankach i narządach (m.in. w układzie nerwowym i pokarmowym).

Rola magnezu w organizmie to m.in.:

  • uczestnictwo w regulacji cyklu komórkowego,
  • uczestnictwo w pobudliwości tkanki nerwowej i mięśniowej,
  • regulacja stabilności i przepuszczalności błon komórkowych,
  • regulacja ponad 300 enzymów uczestniczących w przemianach metabolicznych,
  • udział w regulacji ciśnienia tętniczego,
  • udział w termoregulacji,
  • udział w gospodarce mineralnej kości.

Magnez musi być dostarczany z zewnątrz wraz z pożywieniem, ponieważ organizm nie potrafi sam wytworzyć tego pierwiastka.

Czym jest hipomagnezemia? Kiedy mówimy o niedoborze magnezu w organizmie?

Hipomagnezemia to stężenie magnezu we krwi poniżej prawidłowego zakresu. Może rozwijać się powoli i przez długi czas przebiegać bezobjawowo. Niedobór magnezu wynika najczęściej z:

  • niewystarczającej podaży w diecie,
  • zaburzonego wchłaniania w przewodzie pokarmowym,
  • zwiększonego wydalania magnezu przez nerki (np. na skutek hipokalcemii, nadużywania alkoholu, przyjmowania leków diuretycznych),
  • zwiększonego wydalania przez przewód pokarmowy (np. na skutek wymiotów),
  • odkładania się magnezu w tkankach,
  • przemieszczania się jonów magnezu z przestrzeni zewnątrzkomórkowej do wnętrza komórek.

Niedobór magnezu – objawy

Nasilenie objawów niedoboru magnezu zależy od stopnia hipomagnezemii. W łagodnych przypadkach często nie  występują żadne dolegliwości.

Objawy niedoboru magnezu to m.in.:

  • zaburzenie wydzielania parathormonu i hipokalcemia (niedobór wapnia),
  • hipokaliemia (niedobór potasu),
  • osłabienie,
  • łatwe męczenie się,
  • zwiększona pobudliwość mięśniowo-nerwowa,
  • zaburzenia rytmu serca,
  • dysfunkcje seksualne u mężczyzn,
  • wypadanie włosów,
  • łamliwość paznokci,
  • nadpotliwość w nocy.
Niedobór magnezu jest czynnikiem ryzyka osteoporozy, powstawania wapiennych kamieni nerkowych i wielu chorób cywilizacyjnych (np. miażdżycy czy cukrzycy). Może powodować oporność na insulinę i zaburzać wydzielanie tego hormonu.

Objawy skórne niedoboru magnezu

Skóra osób z niedoborem magnezu może stawać się sucha, szorstka i bardziej podatna na podrażnienia. Do tego dołącza się nadmierne wypadanie włosów oraz łamliwość paznokci. Zaobserwowano, że hipomagnezemia może powodować zmiany skórne podobne do alergicznych. Towarzyszy im wzrost IgE, neutrofilów, eozynofilów, histaminy i cytokin prozapalnych.

Niedobory magnezu – objawy psychiczne i neurologiczne

Objawy neurologiczne niedoboru magnezu obejmują skurcze i drżenia mięśni (szczególnie w obrębie kończyn dolnych), parestezje, osłabienie siły mięśni (szczególnie oddechowych) oraz wzmożoną pobudliwość nerwowo-mięśniową, mogącą prowadzić do tężyczki utajonej lub jawnej. Hipomagnezemię łączy się z migreną, drażliwością, niepokojem, zaburzeniami snu, zwiększoną podatnością na stres i depresję. W skrajnych przypadkach może dochodzić do napadów drgawkowych i zaburzeń świadomości.

Jakie są przyczyny niedoboru magnezu?

Do głównych przyczyn niedoboru magnezu należą błędy dietetyczne – spożywanie nadmiaru produktów wysokoprzetworzonych, a ubogich w magnez (m.in. niewystarczająca podaż warzyw, orzechów czy nasion). Powodem mogą być przewlekłe schorzenia przewodu pokarmowego, które upośledzają wchłanianie (np. choroba Leśniowskiego-Crohna, celiakia, przewlekłe biegunki), a także alkoholizm, stosowanie niektórych leków, nadmierna potliwość czy intensywny wysiłek fizyczny.

Jakie jest średnie zapotrzebowanie na magnez?

Średnie zapotrzebowanie na magnez różni się w zależności od wieku, płci i stanu fizjologicznego. Zalecane dzienne spożycie (RDA) przedstawia się następująco:

  • niemowlęta do 6. miesiąca życia – 30 mg/dobę,
  • niemowlęta do 11. miesiąca życia – 70 mg/dobę,
  • dzieci do 3. roku życia – 80 mg/dobę,
  • dzieci do 9. roku życia – 130 mg/dobę,
  • dzieci do 12. roku życia – 240 mg/dobę,
  • chłopcy do 18. roku życia – 410 mg/dobę,
  • dziewczynki do 18. roku życia – 360 mg/dobę,
  • mężczyźni do 30. roku życia – 400 mg/dobę,
  • kobiety do 30. roku życia – 310 mg/dobę,
  • mężczyźni powyżej 30. roku życia – 420 mg/dobę,
  • kobiety powyżej 30. roku życia – 320 mg/dobę.

Zapotrzebowanie na magnez wzrasta u kobiet w ciąży i karmiących piersią (kolejno: 360 (400 poniżej 19. roku życia) i 320 (360 poniżej 19. roku życia) mg/dobę).

Diagnostyka niedoboru magnezu. Jakie badania wykonać?

Przy podejrzeniu hipomagnezemii zazwyczaj pierwszym badaniem jest oznaczenie stężenia magnezu w surowicy krwi. Określa ono poziom magnezu krążącego w płynnej frakcji krwi. Warto jednak pamiętać, że dostarcza ono jedynie ogólnego obrazu gospodarki magnezowej. Większość tego pierwiastka znajduje się wewnątrz komórek. Oznacza to, że nawet przy prawidłowym wyniku w surowicy możliwy jest niedobór magnezu na poziomie komórkowym.

Badanie magnez w surowicy banerek

Dokładniejszym badaniem, które lepiej odzwierciedla całkowitą zawartość magnezu w organizmie, jest badanie magnezu we krwi pełnej. Obejmuje magnez znajdujący się zarówno w osoczu, jak i w krwinkach czerwonych. To właśnie to badanie jest rekomendowane w diagnostyce hipomagnezemii oraz przed rozpoczęciem suplementacji.

Badanie magnez we krwi pełnej banerek

Do innych badań, które pozwalają na ocenę gospodarki magnezowej organizmu należą:

  • badanie magnezu w moczu – pozwala ocenić, ile magnezu organizm wydala z moczem. Może wskazywać na nadmierną utratę tego pierwiastka, np. w przebiegu chorób nerek, cukrzycy czy podczas terapii lekami moczopędnymi Wskazaniem do wykonania badania jest m.in. leczenie dużą dawką leków moczopędnych, niewydolność nerek, zespół złego wchłaniania, przewlekła biegunka,
  • badanie magnezu w dobowej zbiórce moczu – pozwala określić całkowitą ilość magnezu wydalonego z moczem w ciągu 24 godzin. Jest dokładniejszym narzędziem diagnostycznym niż jednorazowy pomiar i umożliwia ocenę bilansu magnezowego organizmu oraz wydolności wydalniczej nerek.

W ustaleniu przyczyny niedoboru magnezu pomocne mogą być także dodatkowe badania laboratoryjne – m.in. ocena stężenia glukozy, kreatyniny, potasu, wapnia, białek.

Niedobór magnezu – leczenie. Jak uzupełnić niedobory magnezu w organizmie?

Leczenie niedoboru magnezu zależy od stopnia zaawansowania hipomagnezemii. W przypadkach łagodnych zaleca się zwiększenie podaży magnezu wraz z dietą, sięgając po produkty naturalnie bogate w ten pierwiastek. Przy bardziej nasilonych niedoborach konieczna jest suplementacja doustna w postaci preparatów magnezu o wysokiej biodostępności lub podawanie magnezu dożylnie. Jeżeli występują jednocześnie niedobory potasu lub wapnia, również należy je uzupełnić. Konieczne jest usunięcie przyczyny hipomagnezemii oraz regularne kontrolowanie poziomu magnezu we krwi.

Jak zapobiegać niedoborom magnezu w organizmie? Suplementacja i dieta

Osoby narażone na niedobór magnezu powinny regularnie monitorować stężenie tego pierwiastka we krwi. W ramach profilaktyki wskazane jest włączenie do diety pokarmów bogatych w magnez. Są to m.in. zielone warzywa liściaste, warzywa strączkowe, orzechy, ziarna, zboża, awokado, banany, kakao. Osoby narażone na większe straty magnezu – np. sportowcy, kobiety w ciąży, osoby przewlekle chore, zmagające się z przewlekłym stresem – mogą wymagać dodatkowej suplementacji. Ważne jest jednak, aby stosowanie suplementów było skonsultowane z lekarzem i zawsze poprzedzone badaniem stężenia magnezu w surowicy krwi.

Niedobór magnezu w organizmie – podsumowanie

  • Magnez jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, ponieważ bierze udział w wielu procesach – m.in. kurczliwości mięśni, przewodnictwie nerwowym czy metabolizmie.
  • Niedobór magnezu może przebiegać bezobjawowo. Dolegliwości, które pojawiają się przy większej utracie tego pierwiastka to m.in. bolesne skurcze mięśni, zaburzenia rytmu serca, osłabienie mięśni, łatwa męczliwość.
  • Poziom magnezu można ocenić dzięki badaniom laboratoryjnym z krwi. Testy należy zawsze wykonać również przed rozpoczęciem suplementacji.

FAQ. Niedobór magnezu – często zadawane pytania

Odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące przyczyn, objawów i leczenia niedoboru magnezu.

Co wypłukuje magnez z organizmu?

Do utraty magnezu przyczyniają się alkohol, niektóre leki, przewlekły stres oraz wysokoprzetworzona dieta. Na hipomagnezemię narażone są osoby chore przewlekle oraz uprawiające intensywny sport.

Jak szybko podnieść poziom magnezu?

Leczenie niedoboru magnezu należy prowadzić pod okiem lekarza. Przy dużej hipomagnezemii podniesienie poziomu magnezu jest możliwe dzięki preparatom doustnym lub dożylnym.

Co boli przy niedoborze magnezu?

Przy niedoborze magnezu mogą pojawić się bolesne skurcze mięśni, bóle głowy, a w cięższych przypadkach – uczucie kołatania serca lub dyskomfort w klatce piersiowej związany z zaburzeniami rytmu serca.

Po jakim czasie stosowania magnez zaczyna działać?

Zwykle terapia preparatami magnezu przynosi skutki po kilku tygodniach. Dawkowanie i czas trwania leczenia są ustalane indywidualnie przez lekarza.

Kiedy brać magnez – rano czy wieczorem?

Magnez można przyjmować rano i wieczorem. Zalecane jest przyjmowanie preparatów po posiłku.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

  1. H. Szymczyk, Magnez – pierwiastek niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, Farmacja Współczesna 2016, 9, 217–223
  2. A. Karmańska i in, Magnez aktualny stan wiedzy, BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. 2015, 4, 677 – 689
  3. M. Jędrzejek i in., Stosowanie preparatów magnezu w praktyce lekarza rodzinnego, Lekarz POZ 2/2021
  4. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.19.1.5.1. (dostęp 10.07.2025)
  5. B. Bancerz i in., Wpływ magnezu na zdrowie człowieka, Prz Gastroenterol 2012, 7 (6), 359–366
  6. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/176012,niedobor-magnezu-hipomagnezemia-objawy-przyczyny-i-leczenie (dostęp 11.07.2025)
  7. M. Jarosz i in., Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020

Żeń-szeń – właściwości i zastosowanie. Na co działa żeń-szeń właściwy?

Paulina Górska
-
0
Żeń-szeń – właściwości i zastosowanie. Na co działa żeń-szeń właściwy?

Cenne właściwości żeń-szenia są znane i cenione od tysięcy lat. W dawnych czasach mogli korzystać z nich tylko wybrani – cesarz Chin, jego świta i chińska arystokracja. Dziś jest to roślina, do której dostęp może mieć na szczęście każdy. Pytanie, czy wszyscy jej potrzebują? Przeczytaj nasz artykuł, aby dowiedzieć się, na co pomaga żeń-szeń!

Spis treści:

  1. Żeń-szeń – co to za roślina i jakie wykazuje właściwości?
  2. Rodzaje żeń-szenia i ich zastosowanie
  3. Zastosowanie żeń-szenia właściwego – na co pomaga?
  4. Jakie są przeciwwskazania do suplementacji żeń-szenia?
  5. Interakcje żeń-szenia z innymi lekami i ziołami
  6. Jak bezpiecznie suplementować żeń-szeń? Możliwe skutki uboczne
  7. FAQ. Żeń-szeń i jego zastosowanie – często zadawane pytania
  8. Żeń-szeń – podsumowanie

Żeń-szeń – co to za roślina i jakie wykazuje właściwości?

Żeń-szeń (łac. Panax ginseng) spotkać można pod różnymi nazwami np. “wszechlek”, “ginseng” czy “korzeń życia”. Ta, której używa się na zachodzie pochodzi od chińskiego określenia “rénshēn”, czyli “korzeń przypominający wyglądem człowieka”.

Żeń-szeń jest to gatunek byliny z rodziny araliowatych. Kiedyś dziko występował na terenie Japonii, wschodniej części Rosji, północno-wschodnich Chin i północy Półwyspu Koreańskiego. Jednak rozsławienie go jako rośliny o cennych właściwościach i intensywny zbiór spowodowały, że dziś praktycznie nie występuje w stanie dzikim.

Do Europy, a konkretnie do Francji, został przywieziony po raz pierwszy przez pracowników ambasady francuskiej, na dwór króla Ludwika XIV. Prawdopodobnie sprowadzono go wtedy ze względu na to, że był zachwalany jako naturalny afrodyzjak. Jednak już w 1711 roku zaobserwowano, że działanie żeń-szenia jest znacznie szersze. Pierwsza monografia, w której opisano zastosowanie tej rośliny w przeciwdziałaniu zmęczenia została napisana przez misjonarza francuskiego w Chinach – jezuitę Jartoux.

Korzeń żeń-szenia nie został zapomniany – wręcz przeciwnie. Jego popularność wciąż utrzymuje się na wysokim poziomie (choć cena spadła, gdyż kiedyś była 18-krotnie wyższa od złota). Dziś wiadomo już znacznie więcej na temat jego składu, właściwości i zastosowania. Stwierdzono, że za cenne właściwości korzenia żeń-szenia odpowiadają m.in. saponiny, oligo- i polisacharydy, panaksany, fenolokwasy czy związki flawonoidowe. Szczególną rolę w działaniu leczniczym przypisuje się ginzenozydom.

Korzeniowi żeń-szenia przypisuje się wiele właściwości leczniczych, ale warto skierować uwagę na te, które zostały potwierdzone badaniami naukowymi. Wśród nich wymienia się przede wszystkim działanie wzmacniające i adaptogenne. “Korzeń życia” zalicza się do adaptogenów, co oznacza, że pomaga uodpornić się i dostosować do zwiększonego narażenia na czynniki stresowe.

Pakiet ciągłe zmęczenie mężczyzna (12 badań) banerek

>> Sprawdź również: Adaptogeny – czym są i jak działają na organizm?

Rodzaje żeń-szenia i ich zastosowanie

Rośliny z rodzaju Panax rosną na rozległych obszarach półkuli północnej, obejmując tereny od Chin i środkowych Himalajów, przez Koreę i Japonię, aż po Amerykę Północną. Spośród licznych gatunków tylko nieliczne wykazują działanie zbliżone do żeń-szenia właściwego. Jednym z nich jest Panax quinquefolium L., czyli żeń-szeń amerykański występujący na terenie Stanów Zjednoczonych i Kanady.

Wśród innych rodzajów żeń-szenia wymienia się m.in.:

  • czerwony żeń-szeń koreański – wyróżnia się intensywnie czerwoną barwą korzenia, podobnie do żeń-szenia właściwego wykazuje działanie adaptogenne
  • żeń-szeń syberyjski – nie należy do rodzaju Panax, ale tak, jak żeń-szeń właściwy ma korzystny wpływ na wydolność psychofizyczną (z tą różnicą, że za takie działanie odpowiada inna grupa związków – eleuterozydy)

W literaturze można spotkać się również z nazwą “żeń-szeń indyjski”, pod którą kryje się ashwagandha. Jednak w rzeczywistości nie jest ona jednym z rodzajów żeń-szenia (należy do zupełnie innej rodziny roślin – psiankowatych), a tego typu określenie wynika tylko z podobnego działania.

Zastosowanie żeń-szenia właściwego – na co pomaga?

Na co pomaga żeń-szeń właściwy? Jego zastosowanie było opisywane w licznych prastarych opracowaniach medycznych np. chińskiej księdze leków “Shennong bencao” pochodzącej z XI wieku p.n.e. Wówczas przypisywano mu działanie wzmacniające w stanach wyczerpania fizycznego i nerwowego. Traktowano jako magiczny środek i noszono jako talizman. Można powiedzieć, że pomimo upływu tak wielu lat, obecnie wygląda to podobnie. Co prawda dziś nikt nie traktuje żeń-szenia w kategorii “magicznych roślin”, ale jego właściwości wzmacniające znalazły potwierdzenie w badaniach. Ponadto zaobserwowano, że jego działanie jest znacznie szersze.

Pakiet ciągłe zmęczenie kobieta (12 badań) banerek

Korzeń żeń-szenia może przysłużyć się człowiekowi nie tylko dzięki temu, że zwiększa odporność na czynniki stresowe. Zaobserwowano, że pomaga również w unormowaniu poziomu cholesterolu i glukozy we krwi, a także działa przeciwzakrzepowo. To wszystko sprawia, że może znaleźć zastosowanie w profilaktyce i wspomaganiu leczenia chorób cywilizacyjnych. W jednym z badań odnotowano, że przyjmowanie preparatów z żeń-szeniem przez 8 tygodni miało korzystny wpływ m.in. na poziom glukozy we krwi u osób z cukrzycą.

Ponadto zaobserwowano, że podawanie preparatów z żeń-szeniem może:

  • stymulować proces regeneracji komórek wątroby,
  • zmniejszać szkody poalkoholowe w organizmie (m.in. poprzez nasilenie utleniania alkoholu w wątrobie) poprawiać nastrój i poziom energii,
  • wspomagać funkcjonowanie układu immunologicznego,
  • chronić komórki przed szkodliwym wpływem wolnych rodników.

Od tysięcy lat żeń-szeń właściwy uznaje się również za naturalny afrodyzjak – w korzeniu tej rośliny obecne są związki, które mogą pomóc przy zaburzeniach erekcji i obniżonym libido.

>> Przeczytaj również: Stres – przyjaciel czy wróg? Czy można to zbadać?

Jakie są przeciwwskazania do suplementacji żeń-szenia?

Lista cennych właściwości żeń-szenia jest długa, przez co mogłoby się wydawać, że jest dobry dla każdego. Jednak w rzeczywistości istnieją pewne przeciwwskazania do jego stosowania. Należą do nich m.in.:

  • nadciśnienie tętnicze,
  • hiperkortyzolemia,
  • stosowanie niektórych leków (np. przeciwcukrzycowych, immunosupresyjnych).

Ze względu na brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa, nie zaleca się go również kobietom w ciąży i karmiącym piersią.

>> Przeczytaj także artykuł: Kortyzol – hormon stresu

Interakcje żeń-szenia z innymi lekami i ziołami

Żeń-szenia nie należy stosować razem z lekami przeciwzakrzepowymi i przeciwpłytkowymi. Obecny w nim panaksynol hamuje agregację płytek krwi i może nasilać działanie wspomnianych leków.

Nie zaleca się także równoczesnego stosowania preparatów z żeń-szeniem i leków, takich jak:

  • digoksyna,
  • antykoncepcja hormonalna,
  • doustne leki przeciwcukrzycowe,
  • kortykosteroidy,
  • leki przeciwdepresyjne (inhibitory MAO).

Związki zawarte w korzeniu żeń-szenia mogą wpływać na stężenie lub działanie tych leków, dlatego wymagana jest ostrożność i konsultacja z lekarzem lub farmaceutą.

Jak bezpiecznie suplementować żeń-szeń? Możliwe skutki uboczne

Preparaty z żeń-szeniem należy stosować zgodnie z zaleceniami dotyczącymi dawkowania, które podaje producent suplementu diety (chyba że lekarz lub farmaceuta zalecił inaczej). Przyjmowanie zbyt dużych ilości przez długi czas może doprowadzić do działań niepożądanych.

Możliwe skutki uboczne to m.in. bóle głowy, problemy trawienne, trudności z zasypianiem, nadmierne pobudzenie czy zdenerwowanie (szczególnie, jeśli żeń-szeń jest przyjmowany z innymi środkami pobudzającymi).

FAQ. Żeń-szeń i jego zastosowanie – często zadawane pytania

Poniżej odpowiedzi na inne często zadawane pytania dotyczące żeń-szenia.

Na co dobry jest żeń-szeń?

Żeń-szeń wspomaga organizm w stanach wyczerpania fizycznego i psychicznego, naturalnie wspiera odporność, pomaga unormować poziom cholesterolu i glukozy we krwi, a także wykazuje działanie pobudzające.

Kto nie może brać żeń-szenia?

Żeń-szenia nie powinny przyjmować osoby z nadciśnieniem tętniczym, hiperkortyzolemią, a także przyjmujące niektóre leki. Nie jest on również zalecany kobietom w ciąży i karmiącym piersią.

Po jakim czasie żeń-szeń zaczyna działać?

Jest to kwestia indywidualna. Przy właściwym, regularnym stosowaniu żeń-szeń zaczyna działać po około dwóch miesiącach.

Kiedy brać żeń-szeń rano czy wieczorem?

Żeń-szeń ma właściwości pobudzające, więc lepiej brać go rano.

Jakie są skutki uboczne stosowania żeń-szenia?

Nieprzestrzeganie zaleceń dotyczących właściwego stosowania żeń-szenia może skutkować m.in. nadmierną pobudliwością i poddenerwowaniem, trudnościami z zasypianiem, problemami trawiennymi czy bólami głowy.

Jak długo można stosować żeń-szeń bez przerwy?

Jest to kwestia, którą należy skonsultować z lekarzem lub farmaceutą. Zazwyczaj zaleca się, aby stosować żeń-szeń maksymalnie przez 2 miesiące, a następnie zrobić przerwę.

Z czym nie można łączyć żeń-szenia?

Żeń-szeń nie powinien być łączony z innymi środkami pobudzającymi, a także niektórymi lekami (przeciwcukrzycowymi, przeciwzakrzepowymi, przeciwpłytkowymi, antydepresyjnymi, digoksyną, antykoncepcją hormonalną, kortykosteroidami).

Żeń-szeń – podsumowanie

  • Preparaty, który mają żeń-szeń w składzie, wspomagają organizm w stanach wyczerpania, chronią przed szkodliwym działaniem wolnych rodników, naturalnie wspierają odporność, pomagają unormować poziom cholesterolu i glukozy we krwi, a także wpływają korzystnie na poziom energii.
  • Należy jednak korzystać z właściwości żeń-szenia z ostrożnością, ponieważ może wchodzić w interakcje z różnymi lekami i powodować skutki uboczne, jeśli jest niewłaściwie stosowany.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

  1. Sotaniemi EA, Haapakoski E, Rautio A: Ginseng therapy in non-insulin-dependent diabetic patients; Diabetes care (1995) 18: 1373-1375.
  2. Im DS, Nah SY. Yin and Yang of ginseng pharmacology: ginsenosides vs gintonin. Acta Pharmacol Sin. 2013 Nov;34(11):1367-73.
  3. Karłowicz-Bodalska, K. „Zen-szen—wszechlek Dalekiego Wschodu.” Posteoy Fitoter 4 (2004): 183-188.
  4. Rogowska, Marta, and Wojciech Giermaziak. „Wpływ roślin leczniczych na farmakokinetykę i metabolizm leków syntetycznych.” Post. Fitoter 19 (2018): 274-282.
  5. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/adaptogeny-czym-sa-i-jak-dzialaja-na-organizm/?srsltid=AfmBOopyQ-r00U12qFXysiv8Jz3hdFyJYONP7Xp-oMMkIHT213HbGcsh

Niedokrwistość (anemia) mikrocytarna – czym jest i jak się objawia? Przyczyny i diagnostyka       

Sara Aszkiełowicz
-
0
Niedokrwistość (anemia) mikrocytarna – czym jest i jak się objawia? Przyczyny i diagnostyka       

Niedokrwistość mikrocytarna to jeden z częstszych typów anemii, który często rozwija się powoli i początkowo może nie dawać wyraźnych objawów. Mimo to, nieleczona może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak przewlekłe zmęczenie czy zaburzenia pracy serca. W tym artykule wyjaśnimy, co to jest anemia mikrocytarna, jakie są jej przyczyny, objawy i jak wygląda proces diagnostyki. Dowiesz się również, jakie badania wykonać, aby potwierdzić rozpoznanie i jakie są możliwości leczenia.

Spis treści:

  1. Co to jest anemia mikrocytarna?
  2. Niedokrwistość mikrocytarna u dzieci
  3. Przyczyny niedokrwistości mikrocytarnej
  4. Objawy mikrocytozy
  5. Niedokrwistość mikrocytarna a morfologia
  6. Leczenie niedokrwistości mikrocytarnej
  7. Niedokrwistość mikrocytarna – podsumowanie

Co to jest anemia mikrocytarna?

Anemia mikrocytarna, inaczej niedokrwistość mikrocytarna, to stan, w którym czerwone krwinki (erytrocyty) są mniejsze niż norma. Średnia objętość krwinki (MCV) w morfologii krwi spada poniżej 80 femtolitrów (fl). Mniejsze krwinki mają ograniczoną zdolność przenoszenia tlenu, co przekłada się na objawy niedotlenienia organizmu.

Mikrocytoza (czyli obecność małych krwinek) jest nie tyle chorobą, co sygnałem, że w organizmie dzieje się coś nieprawidłowego – najczęściej związane jest to z niedoborem żelaza lub zaburzeniami jego wykorzystania.

>> Zobacz też: Anemia – przyczyny, objawy i rodzaje niedokrwistości

Niedokrwistość mikrocytarna u dzieci

U dzieci niedokrwistość mikrocytarna jest szczególnie istotnym problemem, ponieważ niedobór tlenu w tkankach może wpływać na rozwój mózgu, zdolności koncentracji oraz odporność. Przyczyną bywa najczęściej niedobór żelaza wynikający z niewłaściwej diety, szybkiego wzrostu lub utraty krwi (np. przy krwawieniach z przewodu pokarmowego).

Objawy u najmłodszych mogą być subtelne – bladość skóry, apatia, słabsze przybieranie na wadze czy opóźnienia w rozwoju psychoruchowym. Dlatego pediatrzy często zlecają morfologię profilaktycznie, szczególnie w grupach ryzyka.

Przyczyny niedokrwistości mikrocytarnej

Najczęstsze przyczyny anemii obejmują:

  • Niedobór żelaza – spowodowany niedostateczną podażą w diecie, utratą krwi (np. obfite miesiączki, krwawienia z przewodu pokarmowego) lub problemami z wchłanianiem.
  • Choroby przewlekłe – np. choroby nerek, reumatoidalne zapalenie stawów czy przewlekłe infekcje mogą zaburzać gospodarkę żelazem.
  • Talasemia – wrodzona choroba genetyczna powodująca zaburzenia w budowie hemoglobiny.
  • Zatrucie ołowiem – rzadziej spotykane, ale możliwe szczególnie u dzieci.
  • Niedobór witaminy B6 – koniecznej do syntezy hemoglobiny.

U kobiet w wieku rozrodczym istotnym powodem są obfite miesiączki, u dorosłych – przewlekłe krwawienia z przewodu pokarmowego. Dokładne rozpoznanie przyczyny jest kluczowe dla prawidłowego leczenia.

Objawy mikrocytozy

Mikrocytoza może przez długi czas nie dawać wyraźnych sygnałów. Gdy poziom hemoglobiny znacznie spadnie, mogą pojawić się:

  • przewlekłe zmęczenie, osłabienie,
  • bladość skóry i błon śluzowych,
  • zawroty głowy, uczucie „mroczków” przed oczami,
  • kołatanie serca, duszność przy wysiłku,
  • łamliwość paznokci, wypadanie włosów,
  • spadek koncentracji i pamięci.

U dzieci i młodzieży dodatkowo mogą występować drażliwość i problemy z nauką.

Niedokrwistość mikrocytarna a morfologia

Podstawowym badaniem w diagnostyce jest morfologia krwi obwodowej, która pokazuje:

  • obniżony poziom hemoglobiny (Hb),
  • obniżone MCV (średnia objętość krwinki),
  • często także obniżone MCH (średnia masa hemoglobiny w krwince).
Pakiet anemii(4 badania) banerek

Aby określić przyczynę, lekarz może zlecić dodatkowo:

Pakiet anemii rozszerzony (7 badan) banerek

Leczenie niedokrwistości mikrocytarnej

Leczenie zależy od przyczyny. Przy niedoborze żelaza podstawą jest suplementacja preparatami zawierającymi żelazo oraz modyfikacja diety (mięso, ryby, jaja, rośliny strączkowe, ciemnozielone warzywa). Suplementy najlepiej przyjmować według zaleceń lekarza — zwykle na czczo lub z sokiem z cytrusów (witamina C poprawia wchłanianie), a unikać łączenia z lekami zobojętniającymi czy napojami zawierającymi dużo kofeiny lub wapnia, które zmniejszają wchłanianie. Jeżeli doustna terapia jest nieskuteczna lub niemożliwa z powodu zaburzeń wchłaniania lub nietolerancji, stosuje się dożylne preparaty żelaza pod nadzorem specjalisty. W ciężkich przypadkach, gdy konieczne jest szybkie podniesienie hemoglobiny, rozważa się transfuzję krwi. W talasemii i innych zaburzeniach genetycznych leczenie prowadzi hematolog — może obejmować specjalistyczne terapie i długoterminowy monitoring.

>> Warto przeczytać: Suplementacja i leczenie preparatami żelaza w stanach niedoborów i w niedokrwistości

Niedokrwistość mikrocytarna – podsumowanie

  • Anemia mikrocytarna to stan, w którym czerwone krwinki są mniejsze niż norma, co ogranicza transport tlenu.
  • Najczęściej jest wynikiem niedoboru żelaza, ale może mieć też inne przyczyny, jak talasemia czy choroby przewlekłe.
  • Objawy mikrocytozy obejmują zmęczenie, bladość, zawroty głowy i pogorszenie koncentracji.
  • Morfologia, poziom transferyny, ferrytyny i witaminy B12 to kluczowe badania w diagnostyce.
  • Leczenie polega na uzupełnianiu niedoborów i usuwaniu przyczyny.
  • Wczesne rozpoznanie pozwala uniknąć powikłań i poprawia jakość życia pacjenta.

Bibliografia

  1. Deivita Y, Syafruddin S, Andi Nilawati U, Aminuddin A, Burhanuddin B, Zahir Z. Overview of Anemia; risk factors and solution offering. Gac Sanit. 2021
  2. Urrechaga E, Aguirre U, Izquierdo S. Multivariable discriminant analysis for the differential diagnosis of microcytic anemia. Anemia. 2013
  3. Szczeklik A, Gajewski P (red.). Choroby wewnętrzne. Medycyna Praktyczna. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2023.

Szkarlatyna (płonica) u dzieci i dorosłych: objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Katarzyna Banaszczyk
-
0
Szkarlatyna (płonica) u dzieci i dorosłych: objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Płonica to jedna z najczęściej występujących chorób zakaźnych w populacji pediatrycznej. Szkarlatyna cechuje się charakterystycznymi symptomami skórno-śluzówkowymi. Jakie są pierwsze objawy szkarlatyny i ile trwa okres wylęgania choroby? Co robić w przypadku podejrzenia płonicy? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się więcej na temat objawów, diagnostyki i leczenia szkarlatyny.

Spis treści:

  1. Szkarlatyna: co to za choroba?
  2. Szkarlatyna u dzieci i dorosłych: jak można się zarazić?
  3. Objawy szkarlatyny u dzieci i dorosłych
  4. Szkarlatyna: leczenie chorych na płonicę
  5. Niedoleczona szkarlatyna. Jakie mogą wystąpić powikłania po płonicy?
  6. Profilaktyka zakażeń na szkarlatynę
  7. Szkarlatyna u dzieci i dorosłych: często zadawane pytania (FAQ)
  8. Zarażenie szkarlatyną: podsumowanie informacji

Szkarlatyna: co to za choroba?

Płonica (szkarlatyna, scarlet fever; w klasyfikacji ICD-10 oznaczona kodem A38) to schorzenie bakteryjne, za które odpowiadają paciorkowce beta-hemolizujące z grupy A, a przede wszystkim paciorkowiec ropotwórczy (Streptococcus pyogenes). Bakterie te zdolne są do produkcji specjalnych toksyn, nazywanych toksynami erytrogennymi, które odpowiadają za charakterystyczny obraz kliniczny opisywanego w tym artykule schorzenia. Na płonicę istotnie częściej chorują dzieci, jednak możliwe jest również zachorowanie w wieku dorosłym. Schorzenie to po raz pierwszy zostało opisane przez angielskiego lekarza Sydenhama w 1675 roku.

Szkarlatyna: okres wylęgania płonicy

Okres wylęgania płonicy, a więc czas od zakażenia paciorkowcami do pojawienia się pierwszych objawów choroby wynosi typowo od 2 do 5 dni. Niekiedy jest to tylko kilka lub kilkanaście godzin.

Ile trwa szkarlatyna?

Czas trwania choroby to zazwyczaj 7-10 dni, ale niektóre objawy, szczególnie skórne mogą być widoczne dłużej. Dotyczy to między innymi złuszczania skóry. W przypadku wystąpienia powikłań choroby, okres rekonwalescencji może być znacznie dłuższy.

Szkarlatyna u dzieci i dorosłych: jak można się zarazić?

Do zakażenia dochodzi zazwyczaj drogą kropelkową, ale jest możliwe również poprzez kontakt bezpośredni, na przykład z wydzieliną dróg oddechowych. Źródłem choroby jest wyłącznie człowiek, typowo chory pacjent, ale do zakażenia może dojść również poprzez kontakt z osobą będącą nosicielem paciorkowców β-hemolizujących z grupy A.

Warto wspomnieć, że znane są również przypadki zakażenia drogą pokarmową. Choć obecnie rzadko dochodzi do zakażenia tą drogą, to w przeszłości odnotowywano przypadki zachorowania na płonicę na skutek spożycia zanieczyszczonego drobnoustrojami mleka. W przypadku zakażenia pokarmowego, czas wylęgania jest zazwyczaj krótszy i może wynosić nawet kilka godzin.

Czy szkarlatyna jest zaraźliwa?

Szkarlatyna jest zaliczana do chorób zakaźnych, bowiem wywoływana jest przez baterie, które przenoszą się drogą kropelkową lub drogą kontaktu bezpośredniego z wydzieliną dróg oddechowych. Do licznych zakażeń dochodzi w zbiorowiskach ludzi, w tym w żłobkach, przedszkolach czy też szkołach. Zakażeniu sprzyjają również zaniedbania higieniczne. Co ciekawe, zauważono, że schorzenie częściej występuje w miesiącach jesienno-zimowych.

Objawy szkarlatyny u dzieci i dorosłych

Objawy choroby dotyczą przede wszystkim gardła i migdałków podniebiennych, a także skóry i błon śluzowych. Obserwuje się również powiększenie węzłów chłonnych szyjnych. Węzły są bolesne podczas badania palpacyjnego. Niekiedy występuje również biegunka, wymioty i bóle brzucha. W przebiegu szkarlatyny nie obserwuje się jednak kataru, kaszlu, czy zapalenia spojówek.

Szkarlatyna: pierwsze objawy płonicy

Płonica charakteryzuje się nagłym i ostrym początkiem. Rozpoczyna się wysoką gorączką, sięgającą  nawet 40 stopni, której towarzyszą dreszcze. Do podwyższenia temperatury ciała dołącza silny ból gardła, utrata apetytu i osłabienie.

Zarażenie szkarlatyną: objawy skórne

Po około 12-36 godzinach od wystąpienia pierwszych symptomów choroby pojawiają się charakterystyczne objawy skórne płonicy, które obejmują wystąpienie plamistej lub plamisto-grudkowej osutki skórnej na tułowiu. Z czasem osutka pojawia się również w innych obszarach skóry. Wykwity chorobowe są bardzo drobne, a ich wielkość odpowiada wielkości łebka od szpilki. Co ważne, zmiany skórne nie pojawiają się na dłoniowej powierzchni rąk oraz na podeszwach stóp.

Charakterystycznym objawem skórnym w przebiegu płonicy są linie Pastii, które są czerwonawymi, linijnymi wykwitami, lokalizującymi się w zgięciach stawowych.

Osutka w przebiegu płonicy ma tendencję do zlewania się. Zmiany skórne są najbardziej intensywne w obrębie dołów pachowych, a także na bocznych powierzchniach lędźwi i na wewnętrznej powierzchni skóry ramion i ud. Wykwitom chorobowym może towarzyszyć świąd. Po około tygodniu zmiany skórne ustępują w postaci delikatnego złuszczania skóry.

Jak wygląda przy szkarlatynie język i gardło?

W przebiegu szkarlatyny obserwuje się typowy wygląd języka. W pierwszych dniach choroby język pokryty jest białawym nalotem, a po około 2-3 dniach zaczyna się powoli oczyszczać, odsłaniając powiększone brodawki językowe. Oczyszczony z nalotu język z powiększonymi brodawkami przypomina swoim wyglądem truskawkę lub malinę, co sprawia, że jest nazywany językiem malinowym lub językiem truskawkowym.

>> Przeczytaj także: Malinowy (truskawkowy) język – co może oznaczać? Możliwe przyczyny

Należy jednak wiedzieć, że zmiany śluzówkowe w płonicy to nie tylko język. Objawy obserwuje się również w obrębie migdałków, które często są powiększone i pokryte białawym nalotem. Na podniebieniu miękkim mogą natomiast pojawić się wykwity krwotoczne, co bywa nazywane w medycynie szkarłatnie zabarwionym gardłem.

Szkarlatyna i tzw. trójkąt Fiłatowa

Nie można zapomnieć, że wykwity skórne w przebiegu szkarlatyny pojawiają się również na twarzy. Charakterystyczne jest wystąpienie płaskich zmian rumieniowych, którym towarzyszy bladość w okolicy skóry wokół ust, co nazywane jest trójkątem Fiłatowa. Jest to jeden z charakterystycznych objawów płonicy.

Diagnostyka szkarlatyny. Jak wygląda rozpoznanie płonicy?

Płonicę rozpoznaje się na podstawie obrazu klinicznego, badania przedmiotowego pacjenta, a także badań dodatkowych, w tym mikrobiologicznych. W celu potwierdzenia zakażenia wykonuje się posiew wymazu z gardła i migdałków, jednak szybszym rozwiązaniem jest test antygenowy w kierunku paciorkowców, dostępny w aptekach i w coraz większej liczbie placówek medycznych. Taki test antygenowy wykonywany jest poprzez pobranie wymazu z gardła, a wynik uzyskuje się w ciągu kilkunastu minut. To samo badanie wykonuje się przy podejrzeniu klasycznej anginy paciorkowcowej.

Niekiedy pomocniczo wykonuje się również badania laboratoryjne, w wynikach których obserwuje się:

Jakie choroby dają podobne objawy do płonicy?

Inne schorzenia, które mogą mieć zbliżony obraz kliniczny do płonicy to przede wszystkim:

Szkarlatyna: leczenie chorych na płonicę

Płonica jest wywoływana przez bakterie, więc w leczeniu wykorzystuje się antybiotyki. W pierwszym rzucie stosuje się penicylinę fenoksymetylową. W przypadku alergii na penicyliny, wykorzystuje się takie antybiotyki jak klindamycyna, azytromycyna, klarytromycyna, czy erytromycyna. Konieczny jest również odpoczynek i odpowiednie nawadnianie. W przypadku wysokiej gorączki stosuje się leki przeciwgorączkowe, na przykład paracetamol.

Niedoleczona szkarlatyna. Jakie mogą wystąpić powikłania po płonicy?

Odpowiednio leczona płonica wiąże się z pomyślnymi rokowaniami. Jednak w przypadku niepodjęcia terapii, śmiertelność może wynosić nawet do 20%, co jest związane z wystąpieniem powikłań. Zalicza się do nich przede wszystkim takie stany jak:

  • gorączka reumatyczna,
  • paciorkowcowe ostre zapalenie nerek,
  • ropień okołogardłowy,
  • ropne zapalenie zatok przynosowych,
  • ropne zapalenie węzłów chłonnych szyjnych,
  • rzadziej – zapalenie płuc, czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Profilaktyka zakażeń na szkarlatynę

Nie istnieje szczepienie, chroniące przed zachorowaniem na szkarlatynę. W celu zmniejszenia ryzyka zachorowania należy dbać o higienę (częste mycie rąk), unikać przebywania w zbiorowiskach, a także unikać kontaktu z chorymi na płonicę. Warto podkreślić, że rozpoznanie płonicy nie wymaga przyjmowania profilaktycznej antybiotykoterapii przez członków rodziny, czy grupy rówieśniczej (przedszkole, szkoła).

Szkarlatyna u dzieci i dorosłych: często zadawane pytania (FAQ)

Szkarlatyna to częste schorzenie w populacji pediatrycznej, ciągle jeszcze kojarzone z groźnymi w skutkach epidemiami. Nic więc dziwnego, że choroba ta rodzi wśród pacjentów i rodziców wiele wątpliwości. Poniżej odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.

Skąd się bierze szkarlatyna?

Szkarlatyna to schorzenie wywoływane przez bakterie, a do zakażenia może dojść drogą kropelkową, pokarmową, a także drogą kontaktu bezpośredniego z wydzieliną dróg oddechowych chorego.

Ile dni się choruje na szkarlatynę?

Klasyczne choroba trwa około 7-10 dni, jednak w przypadku wystąpienia powikłań objawy mogą występować znacznie dłużej. Złuszczanie skóry może utrzymywać się nawet kilka tygodni.

Czy szkarlatyna jest groźna?

Przed erą antybiotyków, szkarlatyna był chorobą potencjalnie śmiertelną. Nieleczona płonica może bowiem wiązać się z ryzykiem wystąpienia groźnych powikłań, w tym ze zgonem włącznie. 

Ile trzeba siedzieć w domu przy szkarlatynie?

Zgodnie z zaleceniami, izolacja pacjenta jest niezbędna przez pierwszą dobę od rozpoczęcia leczenia zalecanym antybiotykiem. Jednak przy obecności objawów choroby, w tym osłabienia, warto odpocząć i pozostać w domu dłużej, zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego.

Ile razy w życiu można zachorować na szkarlatynę?

Szkarlatynę można przechorować więcej niż jeden raz. Wynika to z faktu, iż wyróżniamy więcej niż jedną toksynę pirogenną, produkowaną przez paciorkowce. Przechorowanie płonicy uodparnia wyłącznie na jeden rodzaj toksyny bakteryjnej.

Jakie są pierwsze objawy szkarlatyny u dorosłego?

Pierwsze objawy, zarówno u dzieci, jak i u dorosłych obejmują wysoką gorączkę i dreszcze, ból gardła, a także osłabienie. Należy podkreślić, że symptomy pojawiają się nagle.

Ile dni zaraża szkarlatyna?

Nieodpowiednio leczeni pacjenci mogą zarażać bardzo długo, nawet do kilku tygodni. Jednak włączenie skutecznej antybiotykoterapii skraca zakaźność aż do 24 godzin. Włączenie odpowiedniego leczenia pozwala na zmniejszenie ryzyka kolejnych zachorowań i pojawienia się lokalnych ognisk epidemicznych. 

Czym się różni szkarlatyna od bostonki?

Bostonka to potoczne określenie używane często przez pacjentów w odniesieniu do choroby dłoni, stóp i jamy ustnej. W przeciwieństwie do płonicy, jest to schorzenie wywołane przez wirusy, najczęściej wirusy  Coxsackie. W przebiegu choroby dłoni stóp i jamy ustnej również obserwuje się zmiany skórno-śluzówkowe, jednak mają one inną morfologię, niż te występujące w trakcie szkarlatyny. 

Zarażenie szkarlatyną: podsumowanie informacji

  • Płonica to schorzenie bakteryjne, wywoływane przez paciorkowce beta-hemolizujące z grupy A, zdolne do produkowania toksyn pirogennych.
  • Objawy kliniczne płonicy to przede wszystkim gorączka, ból gardła, a także charakterystyczne objawy skórno-śluzówkowe.
  • W diagnostyce płonicy wykorzystuje się badania mikrobiologiczne i szybkie testy antygenowe.
  • Leczenie płonicy polega na zastosowaniu antybiotykoterapii, lekiem z wyboru jest penicylina fenoksymetylowa.
  • Nieleczona szkarlatyna może wiązać się z możliwością wystąpienia poważnych powikłań, w tym z ryzykiem zgonu pacjenta.

Bibliografia

  1. M. P. Czarkowski i inni, Płonica w Polsce w 2009 roku, Przegl Epidemiol. 2012;66:215-220,
  2. L. Szenborn, Płonica, Pediatria po Dyplomie, 2012/06,
  3. A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021.

Nocna napadowa hemoglobinuria (PNH) – co to za choroba i jakie daje objawy?

Damian Matusiak
-
0
Nocna napadowa hemoglobinuria (PNH) – co to za choroba i jakie daje objawy?

Nocna napadowa hemoglobinuria (z ang. Paroxysmal Nocturnal Hemoglobinuria, PNH) to rzadka, nabyta choroba układu krwiotwórczego, która może prowadzić do poważnych, zagrażających życiu powikłań. Charakteryzuje się niekontrolowanym niszczeniem krwinek czerwonych (tzw. hemolizą), skłonnością do zakrzepicy oraz postępującym wyniszczeniem organizmu. Co należy wiedzieć o tej groźnej chorobie? Przeczytaj poniższe kompendium, a dowiesz się, w jakim mechanizmie powstaje choroba, jakie są jej objawy, metody diagnostyczne oraz możliwości leczenia.

Spis treści

  1. Nocna napadowa hemoglobinuria – co to jest za choroba?
  2. Jakie są objawy nocnej napadowej hemoglobinurii?
  3. Jakie są przyczyny nocnej napadowej hemoglobinurii?
  4. Nocna napadowa hemoglobinuria – diagnostyka choroby
  5. Jak leczyć nocną napadową hemoglobinurię?
  6. Jakość życia i rokowania w PNH
  7. Powikłania PNH
  8. Czy PNH jest groźna?
  9. Profilaktyka PNH
  10. Podsumowanie
  11. FAQ: Nocna napadowa hemoglobinuria – Sekcja pytań i odpowiedzi

Nocna napadowa hemoglobinuria – co to jest za choroba?

Nocna napadowa hemoglobinuria (PNH) to nabyta choroba szpiku kostnego, w której dochodzi do mutacji w genie PIG-A (fosfatydyloinozytoglikanu klasy A). Mutacja ta uniemożliwia prawidłową syntezę glikozylofosfatydyloinozytolu (GPI), który jest niezbędny do umieszczenia pewnych białek ochronnych na powierzchni komórek krwi. Choroba ta, choć rzadka (szacowana częstość występowania 1-2 przypadki na milion osób), stanowi istotne wyzwanie hematologiczne ze względu na złożoną patogenezę i potencjalnie śmiertelne powikłania.

Kluczowe cechy PNH:

  1. Niedobór białek GPI (m.in. CD55 i CD59) na krwinkach czerwonych, białych i płytkach krwi.
  2. Nadmierna aktywacja tzw. białek dopełniacza – elementu układu odpornościowego – prowadząca do niszczenia krwinek czerwonych.
  3. Zwiększone ryzyko zakrzepicy (nawet 40% pacjentów doświadcza incydentów zakrzepowych).
  4. Związek z niewydolnością szpiku (często współwystępuje z anemią aplastyczną lub zespołem mielodysplastycznym).

Nocna napadowa hemoglobinuria jest chorobą nabytą, co oznacza, że nie jest dziedziczna – mutacja występuje losowo w komórkach macierzystych szpiku.

Jakie są objawy nocnej napadowej hemoglobinurii?

Objawy PNH wynikają głównie z trzech procesów:

  • hemolizy (rozpadu krwinek czerwonych),
  • niedokrwistości (anemii),
  • nadkrzepliwości (skłonności do zakrzepicy).

>> Szukasz badania, które pomoże Ci w diagnostyce uszkodzeń komórek wielu tkanek? Sprawdź zakres pakietu w ALAB laboratoria:

Badanie LDH (dehydrogenaza mleczanowa) banerek

Typowe objawy choroby PNH

Objawy związane z hemolizą:

  • ciemny, bordowy lub czarny mocz (hemoglobinuria) – szczególnie rano, po nocnym spoczynku,
  • żółtaczka (zażółcenie skóry i białkówek oczu) – spowodowana wzrostem bilirubiny,
  • bóle brzucha i dyskomfort – wynikające z niedokrwienia narządów wewnętrznych,
  • bóle pleców i mięśni – związane z mikrozatorami.

>> Warto przeczytać też: Przyczyny, rodzaje i diagnostyka żółtaczek

Objawy niedokrwistości:

  • przewlekłe zmęczenie i osłabienie,
  • duszność wysiłkowa,
  • bladość skóry i błon śluzowych,
  • uczucie kołatania serca.

Objawy zakrzepicy:

Niespecyficzne objawy choroby PNH

Choroba może objawiać się nietypowo – oto, na co należy zwrócić uwagę:

  • nawracające infekcje (z powodu niskiego poziomu komórek odpornościowych),
  • krwawienia i wybroczyny (małopłytkowość),
  • zaburzenia erekcji u mężczyzn (mikrozakrzepy w naczyniach miednicy),
  • problemy z koncentracją (“mgła mózgowa”).

>> Morfologia to jedno z podstawowych badań laboratoryjnych. Możesz je zrobić w ALAB laboratoria:

Morfologia banerek

Jakie są przyczyny nocnej napadowej hemoglobinurii?

Jak już wspomniano główną przyczyną jest mutacja w genie PIG-A – prowadzi do braku białek GPI, które chronią krwinki przed atakiem białek dopełniacza. Brak ochrony skutkuje ciągłą aktywacją układu odpornościowego, co powoduje niszczenie krwinek. Czynniki ryzyka rozwoju PNH:

  • anemia aplastyczna (współistnieje u 30-40% pacjentów z PNH),
  • ekspozycja na promieniowanie jonizujące lub chemikalia,
  • obecność zespołu mielodysplastycznego w wywiadzie.

>> Sprawdź też: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?

Nocna napadowa hemoglobinuria – diagnostyka choroby

Przy podejrzeniu choroby, co najczęściej uzyskuje się przy wnikliwym wywiadzie i badaniu przedmiotowym, należy wykonać badania dodatkowe, które obejmują:

  • cytometrię przepływową (złoty standard) – wykrywa brak białek CD55 i CD59 na krwinkach,
  • test Ham’a (kwasowy) – ocenia wrażliwość erytrocytów na hemolizę,
  • morfologię krwi z rozmazem – wychwytuje anemię, małopłytkowość, ocenia liczbę poszczególnych frakcji krwinek białych,
  • badanie ogólne moczu – hemoglobinuria, hemosyderynuria,
  • bilirubina całkowita, pośrednia, bezpośrednia, kwas moczowy, LDH.

>> Przeczytaj też: Erytrocyty w moczu – co to oznacza, jak postępować w przypadku podwyższonych wartości?

>> Badanie moczu zrobisz w ALAB laboratoria – sprawdź zakres pakietu:

Badanie ogólne moczu banerek

W diagnostyce różnicowej uwzględnia się inne choroby dające podobne objawy:

Jak leczyć nocną napadową hemoglobinurię?

Metody leczenia PNH

Terapia inhibitorem dopełniacza:

  • ekulizumab – przeciwciało, które blokuje białko C5 dopełniacza,
  • ravulizumab – dłuższy okres półtrwania niż ekulizumab,
  • pegcetacoplan – nowsza terapia celowana.

>> Może Cię zainteresować: Rola i znaczenie układu dopełniacza

Inne metody (od których coraz częściej się odchodzi) to:

  • transfuzje krwi (w ciężkiej anemii),
  • przeszczep szpiku kostnego (jedyna metoda potencjalnie pozwalająca na wyleczenie, jednak obarczona ryzykiem ciężkich powikłań takich jak choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi (GvHD)),
  • leki przeciwzakrzepowe (heparyna, antagoniści witaminy K).

>> Sprawdź też: Co to jest anemia (niedokrwistość) złośliwa i jakie są jej objawy?

Czy PNH jest wyleczalna?

Nie ma leku przyczynowego, ale inhibitory dopełniacza znacząco poprawiają przeżycie i rzadko dają ciężkie powikłania, a to nie bez znaczenia dla chorego.

Jakość życia i rokowania w PNH

Przed erą inhibitorów dopełniacza średnie przeżycie wynosiło 10-15 lat. Dziś, dzięki nowoczesnemu leczeniu, pacjenci mogą żyć niemal tak długo, jak osoby zdrowe. Oczywiście przy zachowaniu dużej jakości życia.

Powikłania PNH

Nieleczona nocna napadowa hemoglobinuria nieuchronnie prowadzi do powikłań takich jak:

  • zakrzepica (najczęstsza przyczyna zgonów),
  • niewydolność nerek,
  • nadciśnienie płucne,
  • przełomy hemolityczne (gwałtowne nasilenie objawów).

Czy PNH jest groźna?

Tak, zwłaszcza bez leczenia. Śmiertelność wynika głównie z zakrzepicy i niewydolności narządowej.

Profilaktyka PNH

Nie ma metod zapobiegawczych, ale ważne jest:

  • unikanie ekspozycji na czynniki uszkadzające szpik kostny,
  • regularne kontrole hematologiczne u osób z anemią aplastyczną.

Podsumowanie

PNH to rzadka, ale poważna choroba krwi. Wczesne rozpoznanie i leczenie inhibitorami dopełniacza znacznie poprawiają rokowanie. Pamiętaj, że kluczem jest Twoja czujność. Jeśli zauważasz objawy, zgłoś się do lekarza. Optymalnym wyborem jest hematolog, jednak przy braku dostępności możesz początkowo wybrać pediatrę (w przypadku dziecka) lub internistę (dla dorosłych).

FAQ: Nocna napadowa hemoglobinuria – Sekcja pytań i odpowiedzi

Co to jest PNH?

To nabyta choroba krwi, w której układ odpornościowy niszczy czerwone krwinki.

Dlaczego mocz jest ciemny w PNH?

Z powodu wydalania hemoglobiny po rozpadzie krwinek.

Czy PNH jest dziedziczna?

Nie, to choroba spowodowana mutacją w szpiku.

Jak leczy się PNH?

Inhibitorami dopełniacza, transfuzjami, a w ciężkich przypadkach – przeszczepem szpiku.

Źródła

  1. De Latour RP, Mary JY, Salanoubat C, Terriou L, Etienne G, Mohty M, Roth S, de Guibert S, Maury S, Cahn JY, Socié G; French Society of Hematology; French Association of Young Hematologists. Paroxysmal nocturnal hemoglobinuria: natural history of disease subcategories. Blood. 2008 Oct 15;112(8):3099-106. doi: 10.1182/blood-2008-01-133918. Epub 2008 Jun 5. PMID: 18535202.
    https://ashpublications.org/blood/article/112/8/3099/114906/Paroxysmal-nocturnal-hemoglobinuria-natural
  2. Bodó I, Amine I, Boban A, Bumbea H, Kulagin A, Lukina E, Piekarska A, Zupan IP, Sokol J, Windyga J, Cermak J. Complement Inhibition in Paroxysmal Nocturnal Hemoglobinuria (PNH): A Systematic Review and Expert Opinion from Central Europe on Special Patient Populations. Adv Ther. 2023 Jun;40(6):2752-2772. doi: 10.1007/s12325-023-02510-4. Epub 2023 Apr 18. PMID: 37072660; PMCID: PMC10112829.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10112829
  3. Versmold K, Alashkar F, Raiser C, Ofori-Asenso R, Xu T, Liu Y, Katz P, Shang A, Röth A. Long-term outcomes of patients with paroxysmal nocturnal hemoglobinuria treated with eculizumab in a real-world setting. Eur J Haematol. 2023 Jul;111(1):84-95. doi: 10.1111/ejh.13970. Epub 2023 Apr 2. PMID: 36971028.
    https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/ejh.13970
  4. Brodsky RA. Paroxysmal nocturnal hemoglobinuria. Blood. 2014 Oct 30;124(18):2804-11. doi: 10.1182/blood-2014-02-522128. Epub 2014 Sep 18. PMID: 25237200; PMCID: PMC4215311.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4215311

Glejak mózgu – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Damian Matusiak
-
0
Glejak mózgu – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Glejak mózgu to jeden z najczęściej występujących nowotworów ośrodkowego układu nerwowego, wywodzący się z komórek glejowych, które pełnią funkcję podporową dla neuronów. Choroba ta może mieć różny stopień złośliwości, a jej objawy zależą od lokalizacji guza. Wczesne rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia są kluczowe dla poprawy rokowania pacjenta. Gotowi na zastrzyk wiedzy? Zaczynamy!

Spis treści:

  1. Czym jest glejak mózgu?
  2. Jakie są rodzaje glejaków mózgu?
  3. Glejak mózgu – przyczyny
  4. Objawy glejaka mózgu
  5. Jak diagnozuje się glejaka mózgu?
  6. Jak przebiega leczenie glejaka mózgu?
  7. Glejak mózgu – podsumowanie
  8. Glejak mózgu – często zadawane pytania

Czym jest glejak mózgu?

Glejak mózgu to nowotwór rozwijający się z tzw. komórek glejowych (astrocytów, oligodendrocytów, komórek wyściółki lub komórek progenitorowych). Nie przewodzą one impulsów elektrycznych, jednak pełnią funkcje podporowe, odżywcze, izolacyjne i obronne dla neuronów.

Glejaki stanowią około 30% wszystkich guzów mózgu i mogą występować w różnych postaciach – od łagodnych po wysoce złośliwe. Ta grupa nowotworów jest klasyfikowana, według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), w skali od I do IV – gdzie stopień IV (glejak wielopostaciowy, GBM) charakteryzuje się największą agresywnością.

Nowotwory te rozwijają się w obrębie mózgu, naciekając zdrowe tkanki, co utrudnia ich całkowite usunięcie chirurgiczne. Glejaki mogą występować u osób w każdym wieku, jednak niektóre typy (np. glejaki wielopostaciowe) częściej rozpoznawane są u dorosłych po 50. roku życia.

>> O nowotworach przeczytasz więcej w artykule: Najczęstsze nowotwory u kobiet i mężczyzn

Jakie są rodzaje glejaków mózgu?

Glejaki dzielą się na kilka typów, w zależności od rodzaju komórek, z których się wywodzą, oraz stopnia ich złośliwości. Do najczęstszych należą:

  1. Astrocytomy – wywodzą się z astrocytów, stanowią najczęstszą grupę glejaków; dzielą się na:
  • stopień I (np. gwiaździak włókienkowy) – łagodne, rosną powoli,
  • stopień II (gwiaździak rozlany) – nowotwory o niskiej złośliwości, ale mogą przekształcić się w wyższe stopnie,
  • stopień III (gwiaździak anaplastyczny) – nowotwory o pośredniej złośliwości,
  • stopień IV (glejak wielopostaciowy, GBM) – najbardziej agresywny, szybko rosnący.
  1. Oligodendroglioma – wywodzą się z oligodendrocytów, charakteryzują się lepszym rokowaniem niż astrocytomy wysokiego stopnia.
  2. Ependymoma – pochodzą z komórek wyściółki komór mózgu, częściej występują u dzieci.
  3. Glejak mieszany (np. oligoastrocytoma) – zawiera komórki zarówno astrocytarne, jak i oligodendroglialne.

Stopień złośliwości glejaka wpływa na tempo wzrostu guza, rokowanie i odpowiedź na leczenie.

>> Więcej o nowotworach złośliwych dowiesz się z artykułu: Nowotwór złośliwy – co to znaczy? Czym się różni od niezłośliwego?

Glejak mózgu – przyczyny

Etiologia glejaków nie jest w pełni poznana, ale wyróżnia się kilka czynników ryzyka:

  • mutacje genetyczne – niektóre zespoły genetyczne (np. nerwiakowłókniakowatość typu 1) zwiększają ryzyko rozwoju glejaka,
  • narażenie na promieniowanie jonizujące – np. w wyniku radioterapii w dzieciństwie,
  • wiek – glejaki wysokiego stopnia częściej występują u osób starszych,
  • płeć – mężczyźni są bardziej narażeni niż kobiety,
  • czynniki środowiskowe – badania nad wpływem telefonów komórkowych lub pól elektromagnetycznych nie dały jednoznacznych wyników.
UWAGA nr 1  
Co zaskakujące, nie ma silnych dowodów na to, że styl życia (np. dieta czy palenie tytoniu) znacząco wpływa na ryzyko rozwoju glejaka – nie oznacza to jednak braku szkodliwości wielu złych nawyków.  

Objawy glejaka mózgu

Objawy glejaka zależą od jego lokalizacji, rozmiaru i tempa wzrostu. Mogą być niespecyficzne, co utrudnia wczesne rozpoznanie.

Pierwsze objawy glejaka mózgu

Początkowo mogą wystąpić:

  • bóle głowy (zwykle nasilające się rano),
  • nudności i wymioty (głównie rano, “chlustające”, po wymiotach ból głowy mniej nasilony),
  • napady padaczkowe,
  • zaburzenia koncentracji i pamięci,
  • osłabienie lub drętwienie kończyn.

>> Przeczytaj też:

Objawy nowotworu zlokalizowanego w płatach czołowych

Przy obecności guza w tej lokalizacji dochodzi do:

  • zmiany osobowości i zachowania,
  • problemów z planowaniem i podejmowaniem decyzji,
  • zaburzeń mowy (afazja ruchowa),
  • osłabienia mięśni po jednej stronie ciała.

Objawy nowotworu zlokalizowanego w płatach skroniowych

Zajęcie płatów skroniowych to:

  • zaburzenia pamięci,
  • halucynacje węchowe lub słuchowe,
  • napady padaczkowe z aurą (np. déjà vu),
  • trudności w rozumieniu mowy.

Objawy glejaka zlokalizowanego w płatach ciemieniowych

Uszkodzenie tej części mózgu grozi:

  • zaburzeniami czucia (np. mrowienie, brak odczuwania dotyku),
  • trudnościami w wykonywaniu precyzyjnych ruchów,
  • problemami z czytaniem i liczeniem.

Objawy nowotworu zlokalizowanego w płacie potylicznym

W tym przypadku możliwe są:

  • utrata wzroku w określonym polu widzenia,
  • halucynacje wzrokowe,
  • zaburzenia rozpoznawania kolorów.

Jak diagnozuje się glejaka mózgu?

Diagnostyka glejaka obejmuje:

  • szczegółowe badanie neurologiczne – ocena odruchów, siły mięśniowej, czucia,
  • obrazowanie mózgu – rezonans magnetyczny (MRI) z kontrastem jest złotym standardem; tomografia komputerowa (CT) może być pomocna w pilnych przypadkach,
  • biopsja – pobranie tkanki w celu określenia typu histologicznego i stopnia złośliwości,
  • badania molekularne – np. mutacja IDH1/2, co wpływa na rokowanie.

>> Przeczytaj także: Rola badań genetycznych w diagnostyce nowotworów

Jak przebiega leczenie glejaka mózgu?

Leczenie zależy od typu i stopnia zaawansowania guza. Może obejmować:

  • chirurgię – maksymalne bezpieczne usunięcie guza,
  • radioterapię – stosowana po operacji, szczególnie w glejakach wysokiego stopnia,
  • chemioterapię – temozolomid jest standardem w leczeniu GBM,
  • terapię celowaną i immunoterapię – nowe metody w fazie badań klinicznych.

Rokowanie zależy od typu guza – w przypadku GBM mediana przeżycia wynosi 12-15 miesięcy, podczas gdy glejaki niskiego stopnia mogą pozwalać na wieloletnie funkcjonowanie.

Glejak mózgu – podsumowanie

Glejak mózgu to heterogenna grupa nowotworów o różnym stopniu złośliwości. Wczesne objawy mogą być subtelne, dlatego ważne jest szybkie zgłoszenie się do lekarza w przypadku niepokojących symptomów. Postęp w diagnostyce i leczeniu poprawia rokowanie, jednak glejaki wysokiego stopnia nadal pozostają ogromnym wyzwaniem dla medycyny.

Glejak mózgu – często zadawane pytania

Czy glejak jest uleczalny?

Niektóre glejaki niskiego stopnia mogą być skutecznie leczone, ale glejaki wysokiego stopnia (np. GBM) są nieuleczalne – terapia przedłuża życie i poprawia jego jakość.

Jak długo żyje się z glejakiem?

Zależy to od typu guza – przy GBM średnio 12-15 miesięcy, a przy niskim stopniu złośliwości nawet kilkanaście lat.

Gdzie daje przerzuty glejak?

Glejaki rzadko dają przerzuty poza mózg, ale mogą rozprzestrzeniać się w obrębie OUN.

Czy glejak boli?

Sam guz nie boli, ale może powodować bóle głowy przez zwiększone ciśnienie śródczaszkowe.

Czy glejak może być niezłośliwy?

Tak, glejaki stopnia I (np. gwiaździak włókienkowy) są łagodne.

Czy glejak jest dziedziczny?

W większości przypadków nie, ale niektóre zespoły genetyczne zwiększają ryzyko.

Źródła

  1. Louis DN, Perry A, Reifenberger G, von Deimling A, Figarella-Branger D, Cavenee WK, Ohgaki H, Wiestler OD, Kleihues P, Ellison DW. The 2016 World Health Organization Classification of Tumors of the Central Nervous System: a summary. Acta Neuropathol. 2016 Jun;131(6):803-20. doi: 10.1007/s00401-016-1545-1. Epub 2016 May 9. PMID: 27157931. https://link.springer.com/article/10.1007/s00401-016-1545-1
  2. Weller M, van den Bent M, Tonn JC, Stupp R, Preusser M, Cohen-Jonathan-Moyal E, Henriksson R, Le Rhun E, Balana C, Chinot O, Bendszus M, Reijneveld JC, Dhermain F, French P, Marosi C, Watts C, Oberg I, Pilkington G, Baumert BG, Taphoorn MJB, Hegi M, Westphal M, Reifenberger G, Soffietti R, Wick W; European Association for Neuro-Oncology (EANO) Task Force on Gliomas. European Association for Neuro-Oncology (EANO) guideline on the diagnosis and treatment of adult astrocytic and oligodendroglial gliomas. Lancet Oncol. 2017 Jun;18(6):e315-e329. doi: 10.1016/S1470-2045(17)30194-8. Epub 2017 May 5. Erratum in: Lancet Oncol. 2017 Nov;18(11):e642. doi: 10.1016/S1470-2045(17)30795-7. PMID: 28483413. https://www.zora.uzh.ch/id/eprint/141088/
  3. Ostrom QT, Cioffi G, Gittleman H, Patil N, Waite K, Kruchko C, Barnholtz-Sloan JS. CBTRUS Statistical Report: Primary Brain and Other Central Nervous System Tumors Diagnosed in the United States in 2012-2016. Neuro Oncol. 2019 Nov 1;21(Suppl 5):v1-v100. doi: 10.1093/neuonc/noz150. PMID: 31675094; PMCID: PMC6823730. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6823730/
  4. Delaidelli A, Moiraghi A. Recent Advances in the Diagnosis and Treatment of Brain Tumors. Brain Sci. 2024 Feb 28;14(3):224. doi: 10.3390/brainsci14030224. PMID: 38539613; PMCID: PMC10968866. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10968866/
  5. Schaff LR, Mellinghoff IK. Glioblastoma and Other Primary Brain Malignancies in Adults: A Review. JAMA. 2023 Feb 21;329(7):574-587. doi: 10.1001/jama.2023.0023. PMID: 36809318; PMCID: PMC11445779. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11445779/

Płaskostopie u dzieci – kompleksowy przewodnik dla rodziców: rozpoznanie, leczenie i profilaktyka

Damian Matusiak
-
0
Płaskostopie u dzieci – kompleksowy przewodnik dla rodziców: rozpoznanie, leczenie i profilaktyka

Płaskostopie u dzieci to jedna z najczęściej występujących wad postawy, która budzi wiele wątpliwości wśród rodziców. Czy płaskostopie jest naturalnym etapem rozwoju? Kiedy wymaga interwencji specjalisty? Jeśli chcesz poznać odpowiedzi na podobne pytania oraz szukasz porady co do ćwiczeń korekcyjnych i doboru obuwia to ten kompleksowy przewodnik jest dla Ciebie.

Najważniejsze informacje dotyczące płaskostopia u dzieci:  
Rodzicu, zapamiętaj:  
>> do 4. roku życia płaskostopie jest fizjologiczne,
>> ćwiczenia i właściwe obuwie to podstawa terapii,
>> konsultacja specjalistyczna potrzebna będzie po 6-7. roku życia,
>> operacje są stosowane tylko w ciężkich przypadkach,
>> systematyczne ćwiczenia dają najlepsze efekty.  

Spis treści:

  1. Jakie są charakterystyczne objawy płaskostopia u dzieci?
  2. W jaki sposób zdiagnozować płaskostopie u dzieci?
  3. Jak leczyć płaskostopie u dzieci?
  4. Jak dobrać odpowiednią metodę leczenia płaskostopia u dzieci?
  5. Płaskostopie u dzieci – do kiedy powinno niepokoić?
  6. Jakie są skutki płaskostopia u dzieci?
  7. Jak zapobiegać płaskostopiu u dzieci?
  8. Podsumowanie
  9. (FAQ) Płaskostopie u dzieci – najczęściej zadawane pytania

Jakie są charakterystyczne objawy płaskostopia u dzieci?

Płaskostopie (pes planus) to deformacja stopy charakteryzująca się obniżeniem lub całkowitym zanikiem łuku podłużnego, co powoduje przyleganie całej podeszwy do podłoża. U dzieci do 3-4. roku życia jest to zjawisko całkowicie fizjologiczne związane z obecnością podściółki tłuszczowej w stopie oraz niedojrzałością układu mięśniowo-więzadłowego.

Objawy mogące wskazywać na patologiczne płaskostopie:

  • całkowite przyleganie przyśrodkowej części stopy do podłoża u dzieci powyżej 5. roku życia,
  • nadmierne ścieranie się obuwia po wewnętrznej stronie podeszwy,
  • ból stóp po dłuższym chodzeniu,
  • zmęczenie nóg i niechęć do aktywności fizycznej,
  • koślawość pięt (odchylenie powyżej 5°),
  • nieprawidłowy chód (stawianie stóp do wewnątrz),
  • bóle łydek, kolan lub nawet kręgosłupa.
Badanie witaminy D banerek

W jaki sposób zdiagnozować płaskostopie u dzieci?

Diagnostyka płaskostopia u dzieci powinna być kompleksowa i uwzględniać zarówno badanie kliniczne (absolutna podstawa postępowania), jak i specjalistyczne testy. Metody diagnostyczne obejmują:

  • badanie podoskopowe – pozwala ocenić rozkład obciążenia stóp i stopień spłaszczenia łuku,
  • plantokonturografia (test mokrej stopy) – analiza odbicia stopy na specjalnej karcie,
  • test Jacka – ocena przywracania łuku przy zgięciu grzbietowym palucha,
  • badanie RTG – wykonywane w obciążeniu, szczególnie przy podejrzeniu koalicji stępu,
  • badanie USG – ocena tkanek miękkich u młodszych dzieci,
  • analiza chodu – ocena dynamiki stopy podczas ruchu.
UWAGA nr 1  
Pełną diagnostykę płaskostopia należy przeprowadzać dopiero po 6-7. roku życia, gdyż wcześniej jest to często fizjologiczna cecha rozwojowa.  

Jak leczyć płaskostopie u dzieci?

Strategia leczenia zależy od wieku dziecka, rodzaju płaskostopia (elastyczne vs. sztywne) oraz obecności dolegliwości bólowych.

Leczenie zachowawcze:

  • ćwiczenia korekcyjne (minimum 3-4 razy w tygodniu),
  • fizjoterapia (kinezyterapia, terapia manualna),
  • kinesiotaping (plastrowanie dynamiczne),
  • masaże stóp i podudzi,
  • wkładki ortopedyczne (indywidualnie dobrane),
  • obuwie korekcyjne (ze stabilną piętą i odpowiednim podparciem łuku).

Leczenie operacyjne

(stosowane rzadko, tylko w ciężkich przypadkach):

  • wydłużenie ścięgna Achillesa,
  • osteotomie korekcyjne,
  • ortrodezy stępu (u nastolatków z sztywnym płaskostopiem).
UWAGA nr 2
Systematyczne ćwiczenia połączone z noszeniem odpowiednich wkładek dają poprawę u 85% dzieci z płaskostopiem elastycznym.  
Pakiet małego dziecka (6 badań) banerek

Jak dobrać odpowiednią metodę leczenia płaskostopia u dzieci?

Dobór terapii powinien być zawsze indywidualny i uwzględniać:

  • wiek dziecka,
  • stopień zaawansowania wady,
  • rodzaj płaskostopia (elastyczne/sztywne),
  • obecność dolegliwości bólowych,
  • współistniejące wady postawy.

Ćwiczenia a płaskostopie u dzieci

Regularna aktywność jest kluczowym elementem terapii. Minimum to 20-30 minut ćwiczeń dziennie.

Dlaczego ćwiczenia są ważne przy płaskostopiu u dzieci?

Wzmacniają mięśnie krótkie stopy (m. piszczelowy tylny, m. strzałkowy długi), poprawiają propriocepcję i stabilizację centralną.

Przykładowe ćwiczenia na płaskostopie u dzieci

  • chodzenie na różnych powierzchniach – piasek, trawa, kamienie,
  • rysowanie stopami – pisanie liter, kręcenie kółek,
  • podnoszenie przedmiotów – chwytanie woreczków palcami stóp,
  • rolowanie ręcznika – zwijanie i rozwijanie ręcznika stopami,
  • wspinanie się na palce – z utrzymaniem pozycji przez 5 sekund.

Płaskostopie u dzieci – do kiedy powinno niepokoić?

Fizjologiczne płaskostopie powinno zaniknąć do 6-7. roku życia. Jeśli wada utrzymuje się:

  • do 8. roku życia – wskazana konsultacja ortopedyczna,
  • po 10. roku życia – konieczne leczenie,
  • w każdym wieku, gdy wadzie towarzyszy ból lub deformacje.
UWAGA nr 3  
U 15% populacji pewien stopień płaskostopia może utrzymywać się przez całe życie bez powodowania dolegliwości.  

>> Sprawdź też: Jak wyglądają bóle wzrostowe u dziecka? 

Jakie są skutki płaskostopia u dzieci?

Nieleczone płaskostopie może prowadzić do:

  • przeciążeń stawów skokowych i kolanowych,
  • wczesnych zmian zwyrodnieniowych,
  • wad postawy (skoliozy, koślawości kolan),
  • przewlekłych bólów kręgosłupa,
  • ograniczenia aktywności fizycznej,
  • zaburzeń chodu i równowagi.

Jak zapobiegać płaskostopiu u dzieci?

Profilaktyka powinna obejmować:

  • zachęcanie do chodzenia boso po nierównych powierzchniach (Rodzicu, to świetny pomysł także dla Ciebie – okazja do wspólnej przygody!),
  • dobór odpowiedniego obuwia (elastyczna podeszwa, szeroki przód),
  • ćwiczenia ogólnorozwojowe,
  • unikanie długotrwałego stania w bezruchu,
  • nauka pływania (szczególnie stylem grzbietowym).

Podsumowanie

Płaskostopie u dzieci to złożony temat wymagający indywidualnego podejścia. W większości przypadków jest to przejściowa faza rozwoju, jednak wymaga obserwacji. Pamiętaj, że wczesna interwencja może zapobiec poważnym konsekwencjom w przyszłości. Jeśli masz wątpliwości co do rozwoju stóp swojego dziecka, nie zwlekaj i skonsultuj się ze specjalistą ortopedii dziecięcej lub fizjoterapeutą. Zdrowie stóp to inwestycja na całe życie!

(FAQ) Płaskostopie u dzieci – najczęściej zadawane pytania

Kiedy znika płaskostopie u dziecka?

U większości dzieci fizjologiczne płaskostopie samoistnie zanika między 4. a 7. rokiem życia w miarę wzmacniania się mięśni i więzadeł stopy.

Czy da się wyleczyć płaskostopie u dziecka?

Tak, w większości przypadków płaskostopie elastyczne można skutecznie korygować poprzez systematyczne ćwiczenia, fizjoterapię i odpowiednie obuwie, szczególnie gdy terapia rozpocznie się przed 10. rokiem życia.

Czym grozi nieleczone płaskostopie?

Nieleczone może prowadzić do przewlekłych bólów stóp, zmian zwyrodnieniowych stawów, wad postawy, a w późniejszym wieku nawet do problemów z kręgosłupem.

Płaskostopie u dzieci – kiedy udać się do lekarza?

Konsultacja jest konieczna gdy wada utrzymuje się po 7. roku życia, powoduje ból lub ograniczenia ruchowe, towarzyszą jej inne deformacje lub gdy dziecko wyraźnie unika aktywności fizycznej.

Jakie ćwiczenia na płaskostopie u dzieci są najskuteczniejsze?

Najlepsze efekty dają ćwiczenia aktywizujące mięśnie krótkie stopy: chodzenie na palcach i piętach, podnoszenie przedmiotów palcami, rolowanie ręcznika stopą oraz ćwiczenia równoważne na niestabilnym podłożu.

Źródła

  1. Halabchi F, Mazaheri R, Mirshahi M, Abbasian L. Pediatric flexible flatfoot; clinical aspects and algorithmic approach. Iran J Pediatr. 2013 Jun;23(3):247-60. PMID: 23795246; PMCID: PMC3684468.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3684468
  2. Böhm H, Stebbins J, Kothari A, Dussa CU. Dynamic Gait Analysis in Paediatric Flatfeet: Unveiling Biomechanical Insights for Diagnosis and Treatment. Children (Basel). 2024 May 17;11(5):604. doi: 10.3390/children11050604. PMID: 38790599; PMCID: PMC11119624.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11119624
  3. Mosca VS. Flexible flatfoot in children and adolescents. J Child Orthop. 2010 Apr;4(2):107-21. doi: 10.1007/s11832-010-0239-9. Epub 2010 Feb 18. PMID: 21455468; PMCID: PMC2839866.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2839866
  4. Xu L, Gu H, Zhang Y, Sun T, Yu J. Risk Factors of Flatfoot in Children: A Systematic Review and Meta-Analysis. Int J Environ Res Public Health. 2022 Jul 6;19(14):8247. doi: 10.3390/ijerph19148247. PMID: 35886097; PMCID: PMC9319536.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9319536
  5. Uden H, Scharfbillig R, Causby R. The typically developing paediatric foot: how flat should it be? A systematic review. J Foot Ankle Res. 2017 Aug 15;10:37. doi: 10.1186/s13047-017-0218-1. PMID: 28814975; PMCID: PMC5558233.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5558233

Kostniakomięsak – jakie daje objawy? Przyczyny, diagnostyka i leczenie nowotworu

Katarzyna Koc
-
0
Kostniakomięsak – jakie daje objawy? Przyczyny, diagnostyka i leczenie nowotworu

Pierwotne nowotwory złośliwe układu kostnego dotyczą aktualnie około 7% wszystkich rozpoznań onkologicznych w populacji dziecięcej. Częstość występowania złośliwych guzów kości w Polsce rośnie wraz z wiekiem. U dzieci powyżej 10. roku życia pierwotne guzy kości stanowią 2. miejsce pod względem występowania po białaczkach i chłoniakach.

Kluczowe informacje:
>> Kostniakomięsak (osteosarcoma) jest najczęściej diagnozowanym guzem złośliwym kości zarówno u dzieci, jak i wśród dorosłych.
>> Szczyt zachorowań przypada na okres dojrzewania. Częściej nowotwór diagnozuje się u chłopców.
>> Im szybciej postawione rozpoznanie i wdrożone odpowiednie leczenie, tym większe szanse na wyzdrowienie chorego.
>> Leczenie choroby ma charakter złożony i interdyscyplinarny. Podstawą jest leczenie farmakologiczne i resekcja chirurgiczna nowotworu. Dalsza opieka polega na współpracy wielu specjalistów: chirurga onkologicznego, onkologa, rehabilitacji i ortopedy.

Spis treści:

  1. Co to jest kostniakomięsak? Jak wygląda?
  2. Kostniakomięsak u dzieci
  3. Kostniakomięsak u dorosłych
  4. Przyczyny kostniakomięsaka
  5. Kostniakomięsak – jakie daje objawy?
  6. Diagnostyka kostniakomięsaka
  7. Leczenie kostniakomięsaka
  8. FAQ. Kostniakomięsak – często zadawane pytania

Co to jest kostniakomięsak? Jak wygląda?

Mięsak kościopochodny (osteosarcoma) to najczęściej rozpoznawany pierwotny guz kości. Pochodzi z tkanki mezenchymalnej, która odpowiada za budowę kości. Komórki guza wytwarzają kostninę (osteoid).

Zachorowania na kostniakomięsaka najczęściej dotyczą nastolatków i młodych dorosłych. Częściej nowotwór występuje u chłopców niż u dziewczynek.

>> Sprawdź: Nowotwór kości – objawy, przyczyny, badania i leczenie

Kostniakomięsak u dzieci

Spośród wszystkich nowotworów kości wśród dzieci, osteosarcoma jest wciąż najczęstszy. Szczyt zachorowań przypada na okres adolescencji, tj. 15-19. rok życia. Średnio rocznie w Polsce pojawia się 30-35 rozpoznań kostniakomięsaka.

Kostniakomięsak u dorosłych

Mimo, że szczyt zachorowań na kostniakomięsaka obejmuje głównie okres nastoletni, jest to także najczęstszy nowotwór złośliwy tkanki kostnej w populacji osób dorosłych, głównie po 50-60. roku życia. Czynnikami predysponującymi do rozwoju nowotworu w tej grupie wiekowej są m.in. przebyta wcześniej radioterapia układu kostno-stawowego czy choroba Pageta.

Przyczyny kostniakomięsaka

Wśród czynników ryzyka rozwoju tego nowotworu znajdują się m.in.:

  • okres intensywnego wzrostu kości na długość;
  • czynniki związane z narażeniem środowiskowym na promieniowanie jonizujące i leki alkilujące (stosowane w leczeniu wcześniejszych nowotworów) czy obecność wcześniejszych zmian kostnych (stosowanie metalowych zespoleń w leczeniu złamań), przewlekłe stany zapalne;
  • czynniki genetyczne (mutacje w genach p53, RB);
  • współwystępowanie rozpoznania siatkówczaka (retinoblastoma);
  • rozpoznanie zespołu genetycznego Li-Fraumeni.

>> To może Cię zaciekawić: Jak wyglądają bóle wzrostowe u dziecka?

Kostniakomięsak – jakie daje objawy?

Guz pierwotnie lokalizuje się w przynasadach kości długich, które szybko rosną, jak np.: kość udowa, piszczelowa, ramienna. Ponad połowa rozpoznań nowotworu dotyczy stawu kolanowego. W około 10% zmiany mogą obejmować kości płaskie i szkielet.

Do najczęściej zgłaszanych objawów zalicza się ból w związku z przebytym urazem czy przeciążeniem. Wraz z postępem choroby bóle mają charakter spoczynkowy, o znacznym nasileniu, wybudzające ze snu. Bólowi towarzyszy często obrzęk, ograniczenie ruchomości zajętej okolicy, wysięk w stawie graniczącym ze zmianą czy wyczuwalny palpacyjnie guz.

Warto wiedzieć:
W chwili postawienia rozpoznania u 20% chorych obecne są już przerzuty do płuc. Inne narządy, do których osteosarcoma potrafi dać przerzuty, to: węzły chłonne, ośrodkowy układ nerwowy, opłucna, osierdzie, nadnercza, nerki. W przypadku zajęcia poszczególnych narządów przez guz, do objawów dołączają dolegliwości neurologiczne, ból opłucnej, duszność i kaszel.

Wystąpienie osłabienia ogólnego, stawów podgorączkowych, ubytku masy ciała obserwuje się rzadko, ale są to objawy charakterystyczne dla dużego zaawansowania choroby nowotworowej.

>> Zobacz: Martwica kości: przyczyny, objawy, leczenie osteonekrozy

Diagnostyka kostniakomięsaka

Diagnostyka często poprzedzona jest wcześniejszym przebyciem złamania patologicznego. Od początku wystąpienia pierwszych objawów do chwili rozpoznania choroby mija często około 6 miesięcy.

Podstawą rozpoznania zawsze pozostaje zebrany od chorego i jego rodziny wywiad dotyczący zgłaszanych dolegliwości i czasu ich trwania. Uzupełnieniem jest badanie fizykalne i wykonane badania z zakresu diagnostyki obrazowej, ocena materiału w badaniach histopatologicznych i wskaźniki laboratoryjne. Diagnozę ostatecznie ustala się na podstawie badania histopatologicznego.

Badania obrazowe obejmują m.in. badanie rentgenowskie (RTG) kości i dwóch sąsiadujących stawów w projekcji przednio-tylnej i bocznej, a także badanie porównawcze z drugą kończyną. W badaniu tym charakterystyczne są: odczyny okostnowe (trójkąt Codmana), destrukcja struktury kostnej, zwapnienia w okolicy zmiany, obecność guza w okolicznych tkankach miękkich.

Uzupełnieniem rentgenodiagnostyki są następujące badania:

  • badanie tomografii komputerowej (TK) zajętej okolicy;
  • badanie rezonansu magnetycznego (MR) zajętej kończyny;
  • scyntygrafia układu kostno-szkieletowego (wykluczenie  zmian przerzutowych);
  • tomografia komputerowa klatki piersiowej i RTG klatki piersiowej.

Badania z zakresu diagnostyki laboratoryjnej obejmują ocenę:

Jako uzupełnienie diagnostyki i monitorowania choroby, wykonuje się także: USG jamy brzusznej, badanie echokardiograficzne serca EKG spoczynkowe i ocenę grupy krwi.

Leczenie kostniakomięsaka

Podstawą do ustalenia odpowiedniego leczenia osteosarcomy jest ocena histopatologiczna guza wraz z ustaleniem stopnia zaawansowania choroby. Sam proces leczniczy opiera się na radykalnym usunięciu chirurgicznym zmiany chorobowej i chemioterapii.

  • Na początku włączana jest chemioterapia przedoperacyjna w celu ograniczenia ogniska pierwotnego, usunięcia mikroprzerzutów – czas leczenia obejmuje około 10 tygodni.
  • Leczenie chirurgiczne – usunięcie zmiany i marginesu niezmienionych tkanek, uzupełnienie ubytku endoprotezą onkologiczną lub przeszczepem kostnym.
  • Chemioterapia pooperacyjna – zwiększenie szansy na poprawę leczenia.

Uzupełnieniem standardowego leczenia jest rehabilitacja.

>> Przeczytaj: Mięsak (guz) Ewinga – jakie daje objawy? Przyczyny, diagnostyka i leczenie choroby

FAQ. Kostniakomięsak – często zadawane pytania

Czy kostniakomięsak jest uleczalny?

Rokowanie jest dobre w przypadku wczesnego rozpoznania choroby, korzystnej lokalizacji nowotworu w kościach, braku przerzutów odległych i jednego ogniska chorobowego.
W warunkach polskich remisję po 5 latach od rozpoznania choroby uzyskuje ponad 75% chorych. Podstawą skutecznej opieki nad chorym jest objęcie go wielospecjalistycznym nadzorem z zakresu chirurgii onkologicznej, onkologicznej, rehabilitacyjnej i ortopedycznej.

Co się dzieje, jeśli kostniakomięsak nie jest leczony?

Brak podejmowanych działań diagnostycznych czy leczenia kostniakomięsaka prowadzi do narastania dolegliwości bólowych a także rozsiewu nowotworu do odległych narządów i układów, pojawienia się objawów ogólnych, pogorszenia funkcjonowania, inwalidztwa i niejednokrotnie zgonu (z powodu rozległych powikłań).

Czy kostniakomięsak jest dziedziczny?

Wśród poznanych genetycznych czynników ryzyka uwzględnia się m.in. mutacje genetyczne genu p53 i RB, a także współistnienie siatkówczaka czy zespołu Li-Fraumeni. Niektóre choroby i mutacje genetyczne mogą zwiększać ryzyko jego wystąpienia, ale sam nowotwór rozwija się na podłożu nabytych w ciągu życia zmian genetycznych.

Bibliografia

  1. Red. Alicja Chybicka „Od objawu do nowotwou. Wczesne rozpoznawanie chorób nowotworowych u dzieci”. Fundacja Ronalda McDonalda.Elservier. Wrocław 2011.
  2. J. Styczyński, M. Matysiak; „Hematologia i onkologia dziecięca dla lekarzy praktyków.”, Wyd. Czelej , Lublin, 2022
  3. David S. Geller, MD, and Richard Gorlick, MD Osteosarcoma: A Review of Diagnosis, Management, and Treatment Strategies; Clinical Advances in Hematology & Oncology Volume 8, Issue 10 October 2010

Aspergiloza – na czym polega i jakie daje objawy? Diagnostyka i leczenie       

Kacper Staniszewski
-
0
Aspergiloza – na czym polega i jakie daje objawy? Diagnostyka i leczenie       


Aspergiloza to heterogenna grupa chorób wywołanych przez grzyby z rodzaju Aspergillus, powszechnie występujące w środowisku – zwłaszcza w glebie, rozkładającej się materii organicznej i kurzu. U osób zdrowych kontakt z zarodnikami tego grzyba zazwyczaj nie powoduje powikłań, jednak u pacjentów z obniżoną odpornością, chorych na mukowiscydozę, astmę czy inne choroby płuc, może prowadzić do ciężkich, a nawet śmiertelnych infekcji. W artykule przedstawiono najważniejsze informacje dotyczące mechanizmów choroby, jej najczęstszych postaci, objawów klinicznych, metod diagnostycznych oraz aktualnych możliwości terapeutycznych.

Spis treści:

  1. Co to jest aspergiloza?
  2. Objawy aspergilozy
  3. Aspergiloza u dzieci
  4. Jak wygląda leczenie aspergilozy?
  5. FAQ. Aspergiloza – często zadawane pytania
  6. Aspergiloza – podsumowanie

Co to jest aspergiloza?

Aspergiloza to choroba (według klasyfikacji ICD-10: B44) spowodowana przez zakażenie lub reakcję immunologiczną na grzyby z rodzaju Aspergillus, z których najczęściej patogenem chorobotwórczym jest A. fumigatus. Grzyby te są obecne powszechnie w środowisku, w glebie, kurzu, materiałach organicznych.

U osób zdrowych kontakt z zarodnikami Aspergillus zwykle nie wywołuje żadnych objawów. Jednak u pacjentów z predyspozycjami takimi jak obniżona odporność, przewlekłe choroby płuc, atopie może dochodzić do jednej z trzech form odpowiedzi organizmu:

  • kolonizacji dróg oddechowych,
  • reakcji alergicznej na obecność grzyba (np. w postaci alergicznej aspergilozy oskrzelowo-płucnej (AAOP)),
  • a w najcięższych przypadkach – do inwazyjnego zajęcia tkanek przez grzybnię, co stanowi stan bezpośredniego zagrożenia życia.

To właśnie te mechanizmy różnicują spektrum objawów oraz konieczne postępowanie terapeutyczne.

Czy aspergiloza jest zakaźna?

Aspergiloza nie jest chorobą zakaźną w sensie klasycznym, nie przenosi się z człowieka na człowieka. Źródłem zakażenia są unoszące się w powietrzu zarodniki grzyba, które wdychamy wraz z powietrzem. U osób z prawidłową odpornością są one usuwane z dróg oddechowych przez mechanizmy obronne, natomiast u osób z upośledzeniem odporności lub z chorobami płuc mogą prowadzić do infekcji czy także reakcji alergicznych.

Objawy aspergilozy

Spektrum objawów aspergilozy jest szerokie i zależy od postaci klinicznej choroby oraz stanu immunologicznego pacjenta. W praktyce lekarskiej szczególnie istotne jest różnicowanie pomiędzy postacią inwazyjną a nieinwazyjną, gdyż od tego zależy zarówno pilność interwencji, jak i strategia leczenia.

Aspergiloza płucna

U pacjentów z ciężką immunosupresją – np. po przeszczepieniu szpiku, w przebiegu ostrej białaczki czy po terapii biologicznej – zakażenie może przyjąć postać inwazyjnej aspergilozy płucnej. Ta forma choroby może występować w dwóch odmianach:

Ostra inwazyjna aspergiloza

Choroba rozwija się nagle i gwałtownie, a do jej typowych objawów należą gorączka, która nie ustępuje pomimo stosowania antybiotyków, oraz duszność, spadek saturacji i suchy kaszel. Czasami może pojawić się krwioplucie oraz ból opłucnowy nasilający się przy oddychaniu. W badaniach obrazowych, zwłaszcza tomografii komputerowej, ujawniają się charakterystyczne zmiany, takie jak objaw „halo” (obszar matowej szyby wokół guzka/masy) lub późniejszy objaw „półksiężyca powietrznego” (air crescent sign), wskazujący na gaz pomiędzy masą wewnątrzjamową miąższu płuc.

Badanie przeciwcial przeciwko Apsergillus banerek

Podostra inwazyjna aspergiloza

Ta forma rozwija się wolniej, przez kilka tygodni lub miesięcy, i dotyczy pacjentów z umiarkowaną immunosupresją lub przewlekłymi chorobami płuc. Objawy są mniej nasilone i obejmują przewlekły kaszel, zmęczenie oraz spadek masy ciała. Zmiany w badaniach obrazowych są często mniej charakterystyczne i mogą występować w postaci pojedynczych nacieków lub guzków, które z czasem mogą ulegać jamistości.

>> Warto przeczytać: Przedłużający się kaszel: jakie badania laboratoryjne wykonać, by rozpocząć skuteczne leczenie

Aspergiloza oskrzelowo-płucna

W przebiegu AAOP objawy są mniej dramatyczne, ale przewlekłe i uciążliwe – dotykają głównie osoby z astmą oskrzelową lub mukowiscydozą. Pacjenci skarżą się na uporczywy kaszel, który może wiązać się zodkrztuszaniem gęstych, galaretowatych czopów śluzowych o zielonkawym zabarwieniu. Typowe są także nawracające infekcje dolnych dróg oddechowych, świszczący oddech oraz progresywna duszność. Często towarzyszy im eozynofilia w morfologii oraz znacznie podwyższone stężenie IgE. Zmiany oskrzelowe mogą prowadzić do rozstrzeni i trwałego pogorszenia funkcji płuc.

Aspergiloza skórna

Ta forma aspergilozy jest stosunkowo rzadka i może mieć charakter pierwotny (np. po skaleczeniu, oparzeniu lub zastosowaniu cewników) lub wtórny – w wyniku rozsiewu grzyba z zakażenia ogólnoustrojowego. Skórne zmiany mają najczęściej postać owrzodzeń z martwicą tkanek, otoczonych rumieniem. U pacjentów w stanie ogólnym ciężkim są one objawem pogarszającego się zakażenia rozsianego i wymagają pilnej interwencji.

Aspergiloza zatok

Postać zatokowa najczęściej występuje w postaci nieinwazyjnego grzybniaka, ale u osób z niedoborami odporności może przyjąć postać inwazyjną. Chorzy skarżą się na przewlekły katar, uczucie rozpierania i ból w okolicy zatok, czasem z jednostronnym wyciekiem z nosa lub obecnością krwistej wydzieliny. W przypadkach zaawansowanych obserwuje się obrzęk powiek, a nawet objawy neurologiczne przy zajęciu sąsiednich struktur. Diagnozę potwierdza obraz TK z obecnością hiperdensyjnej masy w świetle zatoki, czasem z destrukcją kostną.

>> Przeczytaj także: Przewlekły (chroniczny) katar – objawy, przyczyny, leczenie

Aspergiloza u dzieci

Chociaż rzadziej niż u dorosłych, aspergiloza występuje również u dzieci, głównie towarzysząc ciężkim zaburzeniom odporności. U dzieci po przeszczepach szpiku, z przewlekłą neutropenią lub leczonych immunosupresyjnie może dojść do rozwoju inwazyjnej postaci choroby. Objawy u dzieci są podobne do dorosłych, ale często mniej specyficzne, co utrudnia rozpoznanie. Szczególna czujność diagnostyczna powinna towarzyszyć każdemu przypadkowi opornej na leczenie infekcji dróg oddechowych u dziecka z czynnikami ryzyka.

Jak wygląda leczenie aspergilozy?

Leczenie aspergilozy zależy od postaci choroby i stanu klinicznego pacjenta.

W przypadku inwazyjnej aspergilozy płucnej leczeniem z wyboru jest worykonazol – podawany dożylnie lub doustnie, w zależności od stanu chorego. Alternatywnie stosuje się izawukonazol lub liposomalnąamfoterycynę B. Niezwykle istotne jest równoczesne ograniczenie immunosupresji, gdy to możliwe, oraz wdrożenie leczenia wspomagającego – tlenoterapii, leczenia przeciwgorączkowego i wsparcia żywieniowego. W niektórych przypadkach konieczna może być chirurgiczna resekcja zakażonej tkanki.

AAOP wymaga głównie leczenia immunosupresyjnego – standardem jest podawanie doustnych glikokortykosteroidów (np. prednizonu), a w przypadkach nawrotowych lub opornych – dołączenie leków przeciwgrzybiczych (itrakonazol, worykonazol) w celu redukcji kolonizacji dróg oddechowych.

Aspergilloma, czyli grzybniak, często wymaga leczenia operacyjnego, zwłaszcza w przypadku objawów takich jak masywne krwioplucie. W bezobjawowych przypadkach możliwa jest obserwacja. Leki przeciwgrzybicze rzadko są skuteczne w leczeniu tej postaci.

FAQ. Aspergiloza – często zadawane pytania

Ze względu na złożony charakter aspergilozy oraz zróżnicowanie jej postaci klinicznych, rozpoznanie i leczenie mogą budzić wiele wątpliwości zarówno wśród pacjentów. Poniżej przedstawiamy odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania, które pomagają uporządkować wiedzę i lepiej zrozumieć przebieg tej grzybiczej infekcji.

Jak rozpoznać Aspergillus?

Rozpoznanie wymaga integracji danych klinicznych z wynikami badań mikrobiologicznych, serologicznych i obrazowych. Tomografia komputerowa płuc może ujawnić typowe nacieki, a badania takie jak test na galaktomannan lub beta-D-glukan pomagają wykryć obecność grzyba we krwi lub w popłuczynach oskrzelowo-pęcherzykowych. Ostateczne rozpoznanie wymaga często potwierdzenia histopatologicznego obecności grzybni w tkankach.

Jakie są objawy grzybicy dróg oddechowych?

Objawy mogą być różnorodne – od przewlekłego kaszlu, przez świsty i duszność, aż po krwioplucie i ból w klatce piersiowej. U osób z astmą możliwe jest zaostrzenie choroby, natomiast u pacjentów z immunosupresją – gwałtowne pogorszenie stanu ogólnego.

Jakie badania na Aspergillus?

Do podstawowych należą: galaktomannan (w surowicy i popłuczynach oskrzelowo-pęcherzykowych), beta-D-glukan, posiewy plwociny i popłuczyn, PCR w kierunku Aspergillus, tomografia komputerowa płuc oraz – w razie potrzeby – biopsja i badanie histopatologiczne.

Aspergillus antygen banerek

Aspergiloza – podsumowanie

Aspergiloza to poważna i wielopostaciowa choroba, która  w zależności od postaci klinicznej  może mieć charakter alergiczny, kolonizacyjny lub inwazyjny. U osób z prawidłową odpornością zwykle nie powoduje istotnych objawów, jednak w grupach ryzyka może prowadzić do ciężkich infekcji zagrażających życiu. Objawy bywają niespecyficzne, dlatego tak ważne jest odpowiednio wczesne wdrożenie diagnostyki – obejmującej zarówno obrazowanie, jak i badania mikrobiologiczne oraz serologiczne.

Skuteczne leczenie aspergilozy wymaga indywidualnego podejścia, a wybór terapii zależy od typu choroby, stanu klinicznego pacjenta oraz jego odporności. Wiedza na temat tej infekcji, choć rośnie, wciąż wymaga upowszechnienia, zwłaszcza wśród lekarzy POZ, pulmonologów, onkologów i specjalistów chorób zakaźnych.

  • Najczęstszym czynnikiem etiologicznym jest Aspergillus fumigatus – grzyb szeroko rozpowszechniony w środowisku.
  • Zakażenie następuje drogą wziewną, a rozwój choroby zależy od stanu immunologicznego pacjenta.
  • W leczeniu stosuje się leki przeciwgrzybicze pierwszego wyboru (worykonazol, izawukonazol), a w niektórych przypadkach leczenie chirurgiczne.
  • Postaci alergiczne wymagają glikokortykosteroidów i – w nawrotach – leków przeciwgrzybiczych.
  • Nie jest chorobą zakaźną – nie przenosi się między ludźmi.

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.3.11.20.
  2. B16.II.3.12.5.2.
  3. Cadena J, Thompson GR, Patterson TF. Aspergillosis. Infectious Disease Clinics, Volume 35, Issue 2, 415 – 434
  4. Chabi ML, Goracci A, Roche N, Paugam A, Lupo A, Revel MP. Pulmonary aspergillosis. DiagnInterv Imaging. 2015 May;96(5):435-42.
  5. Greenberger PA, Bush RK, Demain JG, Luong A, Slavin RG, Knutsen AP. Allergic bronchopulmonary aspergillosis. J Allergy Clin Immunol Pract. 2014 Nov-Dec;2(6):703-8.
  6. Merad Y, Derrar H, Belmokhtar Z, Belkacemi M.  Aspergillus Genus and Its Various Human Superficial and Cutaneous Features.Pathogens. 2021; 10(6):643
  7. Maroof AK, Abid R, Muhammad RA, Azhar H. Aspergillus Infection of Paranasal Sinuses. Journal of Taibah University Medical Sciences. Volume 5, Issue 2, 2010, Pages 60-65, ISSN 1658-3612.
Page 2 of 150
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150
123...150Strona 2 z 150

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.