Sklep
Strona główna Blog Strona 12

Toksyna botulinowa (botoks) – czym jest, jakie ma właściwości i zastosowanie?

Sylwia Brodniewska
-
0
Toksyna botulinowa (botoks) – czym jest, jakie ma właściwości i zastosowanie?

Toksyna botulinowa z roku na rok zyskuje coraz większą popularność. Stosowana jest nie tylko w medycynie estetycznej, ale również w ortopedii, okulistyce czy neurologii. Działanie toksyny botulinowej jest miejscowe i odwracalne, jednak wielu osobom poprawia ona jakość życia i wygląd. Poznaj jej właściwości i sposoby zastosowania.

 Z tego artykułu dowiesz się:

  • Czym jest toksyna botulinowa?
  • Jakie ma zastosowanie w medycynie i estetyce?
  • Czy toksyna botulinowa jest bezpieczna?

Spis treści:

  1. Czym jest toksyna botulinowa?
  2. Toksyna botulinowa, botoks a jad kiełbasiany – czym się różnią?
  3. Jak działa botoks?
  4. Zastosowanie toksyny botulinowej – medycyna i estetyka
  5. Czy botoks jest bezpieczny?
  6. Toksyna botulinowa (botoks): odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Czym jest toksyna botulinowa?

Toksyna botulinowa (inaczej jad kiełbasiany) to egzotoksyna wytwarzana przez bakterie z gatunku  Clostridium botulinum. Jest neurotoksyną, która blokuje połączenia nerwowo-mięśniowe, przez co mięsień przez określony czas jest rozluźniony. Istnieje kilka rodzajów botoksu oznaczonych od A do G, z czego najczęściej jest stosowana toksyna botulinowa typu A. Jest ona wykorzystywana zarówno w medycynie estetycznej do poprawy wyglądu, jak i innych działach medycyny w celu leczenia konkretnych schorzeń.

Toksyna botulinowa, botoks a jad kiełbasiany – czym się różnią?

Wszystkie te pojęcia często są stosowane zamiennie, jednak nie do końca oznaczają to samo. Toksyna botulinowa jest produkowana przez laseczki jadu kiełbasianego (Clostridium botulinum). Jest substancją, która sama w sobie jest silnie działającą trucizną. Jad kiełbasiany to nazwa potoczna dla toksyny botulinowej. Zatrucie nim jest niebezpieczne i może prowadzić do niewydolności oddechowej, a w konsekwencji do śmierci. Jadem kiełbasianym można się zatruć we własnym domu. Pojawia się on w produktach mięsnych, które są niewłaściwie przechowywane lub poddawane obróbce termicznej.

Jak wygląda jad kiełbasiany? Początkowo, jego zapach, wygląd czy smak często nie odbiega od produktów spożywczych nadających się do spożycia. Z czasem może on jednak tworzyć na powierzchni mięsa plamy w kolorze szarym lub niebieskim, a także ma śliską powierzchnię.

>> Przeczytaj także: Botulizm (zatrucie jadem kiełbasianym) – objawy, przyczyny i profilaktyka

Z kolei botoks (Botox, BTX) to popularna nazwa handlowa preparatu wykorzystywanego w medycynie estetycznej, neurologii, urologii czy innych dziedzinach. Czy zatem botoks to jad kiełbasiany? Jest to duże uproszczenie, jednak w języku potocznym są one stosowane zamiennie. Warto jednak używać nazwy toksyna botulinowa, zwłaszcza jeśli jest używana w nawiązaniu do zagadnień medycznych.  

Jak działa botoks?

Toksyna botulinowa blokuje uwalnianie acetylocholiny na poziomie połączeń nerwowo-szkieletowych w miejscu podania. W ten sposób dochodzi do zahamowania działania impulsów nerwowych. Jest to proces odwracalny. Porażony w ten sposób mięsień potrzebuje czasu, aby odbudować nowy system połączeń nerwowych i przywrócić przekazywanie impulsów. Efekt działania toksyny nie jest jednak natychmiastowy. Zaczyna się pojawiać po kilku dniach od podania, a ostateczny rezultat jest widoczny po 2-6 tygodni. Efekt botoksu utrzymuje się do przez 2-4 miesiące, jednak jest to kwestią bardzo indywidualną.

Zastosowanie toksyny botulinowej – medycyna i estetyka

Zastosowanie toksyny botulinowej jest wielokierunkowe i można ją znaleźć w wielu gałęziach medycyny i estetyki. W rutynowej praktyce medycznej wykorzystywane są dwa podtypy toksyny botulinowej: A i B. Są one wykorzystywane w leczeniu różnych schorzeń czy poprawie wyglądu.

Medycyna estetyczna

Z roku na rok coraz większą popularnością cieszy się stosowanie botoksu w medycynie estetycznej. Celem zabiegu jest korekcja zmarszczek mimicznych, głównie na czole, kurzych łapek wokół oczu, zmarszczek wokół ust czy linii marionetki. Za pomocą neurotoksyny można także niwelować uśmiech dziąsłowy, a także korygować mięsień szeroki szyi. Botoks jest pomocny w łagodzeniu rysów twarzy i likwidacji asymetrii.

Zastosowanie lecznicze

Toksyna botulinowa pierwotnie była stosowana w okulistyce, do leczenia zeza. Z czasem Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FAD) wydała pozwolenie na stosowanie botoksu również w dziedzinach medycyny jak:

  • Neurologia (m.in. dystonie, połowiczy kurcz twarzy, zespół krokodylich łez, nadmierna potliwość, bóle mięśniowe, migrena, ból neuropatyczny, bóle fantomowe, zespół Reynauda);
  • Urologia (m.in. nietrzymanie moczu, kurcz mięśni dna miednicy, łagodny przerost gruczołu krokowego);
  • Otolaryngologia (m.in. blokada głośni, przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa),
  • Pediatria (mózgowe porażenie dziecięce);
  • Gastroenterologia (m.in. achalazja przełyku, choroba Hirschprunga, kurcze zwieracza Oddiego, gastropareza, szczeliny odbytu);
  • Ortopedia (dynamiczna stopa końsko-szpotawa).

W leczeniu tych schorzeń najczęściej jest wykorzystywana toksyna botulinowa A. W Polsce neurotoksyna B ma jedno wskazanie – leczenie dystonii szyjnej u dorosłych.

Czy botoks jest bezpieczny?

Botoks jest przebadaną substancją, stosowaną w niewielkich dawkach. Umiejętnie przeprowadzony zabieg, przez osobę z kwalifikacjami minimalizuje ryzyko pojawienia się działań niepożądanych. Nie da się ich jednak całkowicie wykluczyć. Neurotoksyna może spowodować zwiększone drżenie mięśni, wysypkę, reakcje mięśniowe, dysfagię czy suchość w jamie ustnej. Niekiedy występuje miejscowa reakcja w postaci opadania powiek.

Nie zmienia to jednak faktu, że toksyna botulinowa jest innowacyjnym lekiem mającym zastosowanie w różnych dziedzinach medycyny. Stosowana odpowiedzialnie może poprawić jakość życia.

Toksyna botulinowa (botoks): odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Wśród wielu osób często pojawiają się pytania, czy botoks jest szkodliwy, jak wygląda jad kiełbasiany czy jest on bezpieczny. Poznaj odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.

Czy botoks jest rakotwórczy?

Botoks jest dobrze przebadaną substancją, bezpieczną dla zdrowia. Nie ma doniesień na to, że jest on rakotwórczy. Jego działanie jest miejscowe i odwracalne, jednak zabieg powinien być przeprowadzony przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach.

Jak działa toksyna botulinowa?

Toksyna botulinowa blokuje sygnały nerwowe wysyłane do mięśni, powodując paraliż lub rozluźnienie. To działanie jest przejściowe. Botoks wstrzykiwany jest w konkretne miejsca, zapobiegając skurczom mięśni i wygładzając skórę, a także lecząc konkretne schorzenia.

Czy toksyna botulinowa jest szkodliwa?

Toksyna botulinowa uważana jest za bezpieczną substancję, o ile jest stosowana zgodnie z przeznaczeniem i zaleceniami. W medycynie wykorzystywane są jej niewielkie dawki, aplikowane lokalnie. Należy jednak pamiętać, że nieumiejętne stosowanie botoksu może nieść za sobą poważne konsekwencje.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

  1. M. Drożdżyńska, I. Sobieraj-Garbiak, A. Chlasta, M. Jastrzębska, Toksyna botulinowa i jej zastosowanie w medycynie „Diagnostyka Laboratoryjna”, 2015; 51(2), s. 139-146.
  2. J.S. Dover, M. Alam, Dermatologia kosmetyczna [w] A. Carruthers, J. Carruthers, Toksyna botulinowa, red. A. Ignaciuk, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2019.
  3. A. Kozioł, N. Werwińska, Toksyna botulinowa – zastosowanie w zabiegach estetycznych i w medycynie „Kosmetologia Estetyczna”, 4/2019, vol 8., s. 495-498.

Problemy z koncentracją, z czego mogą wynikać i jak znaleźć przyczynę?  

Agnieszka Kościelniak
-
0
Problemy z koncentracją, z czego mogą wynikać i jak znaleźć przyczynę?  

Koncentracja to zdolność skupiania uwagi na jednym zadaniu przez określony czas. O ile każdemu zdarza się czasem zdekoncentrować, przewlekłe problemy z koncentracją mogą utrudniać naukę, pracę, a nawet codzienne funkcjonowanie. Problemy z koncentracją i skupieniem mogą wynikać ze zmęczenia lub stresu, ale czasem bywają sygnałem zaburzeń wymagających diagnostyki. Poniższy artykuł wyjaśnia, jakie są najczęstsze przyczyny problemów z koncentracją, kiedy mogą świadczyć o chorobie oraz jakie badania należy wykonać, by znaleźć źródło trudności

Z tego artykułu dowiesz się:

  • jakie są najczęstsze przyczyny problemów z koncentracją,   
  • jak wiek wpływa na zdolność skupienia i czym różnią się problemy z koncentracją u dziecka i u dorosłych,
  • jakie choroby mogą powodować kłopoty z pamięcią i koncentracją,
  • jakie badania warto wykonać przy długotrwałych problemach,
  • jak w praktyce poprawić koncentrację.

Spis treści:

  1. Najczęstsze przyczyny problemów z koncentracją
  2. Problemy z koncentracją a wiek
  3. Problemy z pamięcią i koncentracją – kiedy są objawem choroby?
  4. Problemy z pamięcią i koncentracją – jakie badania wykonać?
  5. Jak poprawić koncentrację?
  6. Problemy z koncentracją: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Najczęstsze przyczyny problemów z koncentracją

Problemy z koncentracją to trudności w utrzymaniu uwagi na danym zadaniu przez odpowiedni czas. Mogą dotyczyć zarówno dzieci, jak i dorosłych. Problemy ze skupieniem mają różne przyczyny, począwszy od czynników psychicznych i neurologicznych po choroby czy niedobory substancji odżywczych. Z tego powodu znalezienie źródła problemu jest kluczowe dla skutecznej terapii.

Pakiet ciągłe zmęczenie kobieta (12 badań) banerek

Jak rozpoznać problemy z koncentracją? Objawy u dzieci to przede wszystkim rozkojarzenie podczas lekcji, trudności w utrzymaniu uwagi na zadaniu czy częste przerywanie pracy. Dorośli wymieniają natomiast trudności w skupieniu się na pracy, rozproszenie uwagi oraz problemy z pamięcią.

Problemy z pamięcią i koncentracją bardzo często pojawiają się w wyniku przeciążenia obowiązkami i brakiem snu. Przewlekły stres i niedobór odpoczynku prowadzą do osłabienia zdolności poznawczych, co przekłada się na trudności w zapamiętywaniu i skupieniu. Nie każdy jednak zdaje sobie sprawę z tego, że problemy z koncentracją mogą być związane także z nawykami żywieniowymi: niedobory witamin z grupy B, żelaza czy magnezu także mogą obniżyć sprawność układu nerwowego. Przyczyna problemów z koncentracją może wiązać się również z przechorowaniem COVID-19: tzw. „mgła mózgowa” objawia się problemami z pamięcią, uwagą i koncentracją. Objawy neurologiczne po przechorowaniu utrzymują się nawet przez kilka miesięcy.

Pakiet stres (12 badań) banerek

Inne przyczyny problemów z koncentracją to:

  • nieustanny dostęp do bodźców, nadmierne korzystanie z urządzeń elektronicznych,
  • brak aktywności fizycznej i higieny snu,
  • nadużywanie alkoholu i innych używek,
  • choroby psychiczne, m.in. depresja i zaburzenia lękowe.

O ile krótki epizod trudności z koncentracją nie musi być niepokojący, przewlekle występujące objawy zdecydowanie wymagają uwagi i dalszego działania. Dotyczy to zarówno dzieci, jak i osób dorosłych.

Pakiet ciągłe zmęczenie mężczyzna (12 badań) banerek

Problemy z koncentracją a wiek

Wiek jednostki wpływa na zdolność skupienia i tempo przetwarzania informacji. Problemy z koncentracją u dziecka mogą wynikać między innymi z niedojrzałości układu nerwowego, a u osób dorosłych – z przeciążenia obowiązkami i zmęczenia. U osób starszych pojawia się dodatkowo naturalne spowolnienie procesów poznawczych oraz problemy wynikające z chorób neurodegeneracyjnych.

Problemy z koncentracją u dziecka

Problemy ze skupieniem u dziecka często diagnozowane są zwłaszcza w wieku szkolnym: rodzice i nauczyciele zauważają, że dziecko ma problem ze skoncentrowaniem się na lekcji czy zadaniu domowym. Problemy z pamięcią i koncentracją w młodym wieku mogą wynikać z trudności adaptacyjnych i przewlekłego stresu (np. szkolnego), niedoboru  snu i witamin z grupy B czy też z powodu nadmiaru bodźców (smartfony, tablety). Przyczyną mogą być również zaburzenia neurorozwojowe, takie jak ADHD – zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, a także trudności emocjonalne i środowiskowe. W przypadku wystąpienia niepokojących objawów należy obserwować ich natężenie oraz zadbać o diagnozę, która jest pierwszym krokiem do skutecznego leczenia.

Problemy z koncentracją u dorosłych

Problemy z koncentracją i pamięcią u dorosłych pojawiają się zwykle przy nadmiarze stresu, pracy pod presją czasu czy bezsenności. Mogą wynikać także z zaburzeń hormonalnych (np. niedoczynności tarczycy, insulinooporności, zmian hormonalnych związanych z okresem okołomenopauzalnym), a nawet braku aktywności fizycznej czy niewłaściwej diety.Trudności ze skupieniem mogą być również spowodowane przez depresję, zaburzenia lękowe czy chorobę afektywną dwubiegunową. Jeśli chodzi o problemy z koncentracją u dorosłych w starszym wieku, mogą być one wczesnym sygnałem zaburzeń otępiennych. Szczególną uwagę należy zwrócić na nagłą i długotrwałą utratę koncentracji, która zdecydowanie wymaga diagnostyki medycznej.

>> Zobacz też: Insulinooporność – jakie są jej objawy i przyczyny? Diagnostyka i leczenie

Problemy z pamięcią i koncentracją – kiedy są objawem choroby?

Problemy z koncentracją i skupieniem, choć mogą wynikać z przepracowania czy przemęczenia, niekiedy mają także poważniejsze podłoże. To sygnał ostrzegawczy i może świadczyć zarówno o chorobach przewlekłych, jak i niedoborach żywieniowych. Najczęściej diagnozowane schorzenia to choroby tarczycy, cukrzyca, stany depresyjne oraz choroby neurodegeneracyjne, takie jak choroba Alzheimera. Na problemy z pamięcią i koncentracją w młodym wieku oraz u dorosłych mogą wpływać także niedobory podstawowych składników odżywczych – żelaza, witaminy B12 czy witaminy D.

>> Przeczytaj także: Niedobór witaminy B12 – objawy, przyczyny, badania

Problemy z pamięcią i koncentracją – jakie badania wykonać?

Jeśli pomimo wypoczynku i zadbania o higienę snu oraz ograniczenia czasu spędzanego przed ekranami nadal utrzymują się problemy z pamięcią i koncentracją, zdecydowanie należy odwiedzić lekarza i  wykonać dodatkowe badania – zarówno laboratoryjne, jak i ocenę stanu psychicznego. Podstawowe badania wykonywane w przypadku problemów ze skupieniem to morfologia krwi, poziom glukozy, badanie poziomu żelaza i ferrytyny, witaminy B12, witaminy D, a także ocena hormonów tarczycy (TSH, FT3, FT4). Możesz zdecydować się również na zbadanie poziomu homocysteiny, która jest związana z zaburzeniami metabolicznymi, ale również z ryzykiem chorób neurodegeneracyjnych. Wyniki badań sprawią, że lekarz będzie mógł ustalić przyczynę problemów i zadecydować o rozpoczęciu odpowiedniego leczenia.

Jak poprawić koncentrację?

Leczenie problemów z koncentracją zależy od przyczyny. W przypadku stwierdzenia niedoborów witamin i minerałów wskazana może być suplementacja i zmiana diety. W przypadku zaburzeń psychicznych pomocna będzie psychoterapia i leczenie farmakologiczne. Niezależnie od tego, czy problemy z koncentracją są spowodowane czynnikami medycznymi, czy też występują przejściowo, możesz wprowadzić codzienne nawyki wspierające pracę mózgu. Najważniejsze zalecenia to:

  • regularny sen i higiena snu (stałe godziny zasypiania, odstawienie telefonu przed snem),
  • regularna aktywność fizyczna,
  • zbilansowana dieta,
  • techniki relaksacyjne, np. ćwiczenia oddechowe,
  • planowanie dnia i przerw w pracy.

Pamiętaj, że jeśli problemy z koncentracją utrzymują się mimo zmiany trybu życia, należy skonsultować się z lekarzem.

Problemy z koncentracją: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Do jakiego lekarza z problemami z koncentracją?

Na początku należy udać się do lekarza rodzinnego, który zleci podstawowe badania. W celu dalszej diagnostyki i leczenia może on skierować pacjenta do specjalisty – neurologa, endokrynologa, psychiatry lub psychologa.

Jakie badania zrobić przy braku koncentracji?

Podstawą są badania krwi (morfologia, hormony tarczycy, poziom witamin), a także testy psychologiczne oceniające procesy poznawcze.

Jak leczyć utratę koncentracji?

Leczenie zależy od przyczyny – może obejmować suplementację, farmakoterapię, psychoterapię lub zmianę stylu życia.

Jakie są metody na poprawę koncentracji?

Sen, zdrowa dieta, regularny ruch, a także ćwiczenia poznawcze i techniki redukcji stresu.

Problemy z koncentracją mogą mieć wiele przyczyn – od stresu i zmęczenia, po poważne choroby neurologiczne i metaboliczne. Należy pamiętać o regularnym odpoczynku, aktywności fizycznej i diecie, ale w razie długotrwałych objawów konieczna jest diagnostyka i leczenie. Podstawowe badania krwi może zlecić lekarz rodzinny – na podstawie wyników podejmie decyzję o dalszej diagnozie lub leczeniu.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

  1. Chmiela T., Dobrakowski P., Łabuz-Roszak B., Gorzkowska A. (2023). Diagnostyka zaburzeń poznawczych w ramach podstawowej opieki zdrowotnej w Polsce. Psychiatria Polska, 57(1), 65–77.
  2. Dyrla-Mularczyk K., Giemza-Urbanowicz W. (2019). Wpływ aktywności fizycznej na funkcjonowanie układu nerwowego i procesy poznawcze – przegląd badań. Neuropsychiatria i Neuropsychologia, 14(3–4), 84–91.
  3. Klimova B., Valis M., Kuca K. (2017). Cognitive decline in normal aging and its prevention: a review on non-pharmacological lifestyle strategies. Clinical Interventions in Aging, 12, 903–910. https://doi.org/10.2147/CIA.S132963.
  4. Kmieć P., Sworczak K. (2017). Korzyści i zagrożenia wynikające z suplementacji witaminą D. Forum Medycyny Rodzinnej, 11(1), 10–15. https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/view/51249
  5. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. (2025, 18 marca). Styl życia dobry dla mózgu. https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/styl-zycia-dobry-dla-mozgu/.
  6. Synapse. (2020). Attention and concentration problems [PDF]. https://synapse.org.au/wp-content/uploads/2020/02/2.2.1.1-Attention-and-Concentration-Problems.pdf.
  7. Wichlińska-Lipka M., Nyka W. M. (2008). Rola homocysteiny w patogenezie chorób układu nerwowego. Forum Medycyny Rodzinnej, 2(4), 292–297.
  8. Przybylak M., Grabowski J., Bidzan L. (2021). Wpływ zaburzeń sekrecji hormonów tarczycy na funkcje poznawcze. Psychiatria Polska, 55(2), 309–321.
  9. Stępniak A., Kot K., Witczak M., Kondracka B., Bojar I. (2013). Spożycie witamin z grupy B a funkcje poznawcze kobiet po menopauzie. Przegląd Menopauzalny, 6, 464–471.
  10. Talarowska M., Florkowski A., Orzechowska A., Wysokiński A., Zboralski K. (2008). Funkcjonowanie poznawcze chorych na cukrzycę typu 1 i 2. Diabetologia Praktyczna, 9(5).
  11. Akademia NFZ. (n.d.). 8 tygodni do zdrowia po COVID-19. https://akademia.nfz.gov.pl/8-tygodni-do-zdrowia-po-covid-19/.
  12. MP.pl. Leczenie zaburzeń pamięci, uwagi i koncentracji. https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/lista/105922,leczenie-zaburzen-pamieci-uwagi-i-koncentracji.

Monocytoza – czym jest? Objawy, przyczyny i diagnostyka

Katarzyna Ciepłucha
-
0
Monocytoza – czym jest? Objawy, przyczyny i diagnostyka

Monocytoza to zwiększona liczba monocytów we krwi, obserwowana w badaniu morfologii z rozmazem. Choć często jest zjawiskiem przemijającym, czasem może sygnalizować poważniejsze problemy zdrowotne. W tym artykule omawiamy, co oznacza podwyższony poziom monocytów, jakie mogą być jego przyczyny i kiedy warto skonsultować wyniki z lekarzem. Sprawdź, czy monocytoza w Twoim przypadku wymaga dalszej diagnostyki.

Z tego artykułu dowiesz się:

  • Czym jest monocytoza i kiedy mówi się o jej przewlekłej postaci.
  • Jakie objawy i przyczyny mogą jej towarzyszyć.
  • Kiedy monocytoza u dziecka wymaga dalszej diagnostyki.
  • Jak wygląda rozpoznanie i leczenie.

Spis treści:

  1. Co to jest monocytoza?
  2. Jakie są objawy monocytozy?
  3. Przyczyny monocytozy
  4. Kiedy mówimy o przewlekłej monocytozie?
  5. Monocytoza u dziecka – możliwe przyczyny i postępowanie
  6. Diagnostyka i leczenie monocytozy
  7. FAQ. Monocytoza – często zadawane pytania
  8. Monocytoza – podsumowanie najważniejszych informacji

Co to jest monocytoza?

Monocytoza to stan, w którym liczba monocytów – jednego z typów białych krwinek odpowiedzialnych za reakcję odpornościową – przekracza górną granicę normy w badaniu morfologii krwi z rozmazem. Za wartości referencyjne najczęściej przyjmuje się 200–800/μl (0,2–0,8 G/l) lub 2–8%, choć mogą one nieznacznie różnić się w zależności od laboratorium. Monocytoza sama w sobie nie jest chorobą – stanowi jedynie objaw, który może wskazywać m.in. na infekcję, stan zapalny, chorobę autoimmunologiczną lub nowotworową.

Morfologia banerek

>> Przeczytaj również: Co to są niedojrzałe granulocyty i o czym świadczą?

Jakie są objawy monocytozy?

Monocytoza zwykle nie daje objawów i wykrywana jest przypadkowo w rutynowej morfologii krwi. Jeśli jednak pojawiają się dolegliwości, są one związane z chorobą podstawową, która ten stan wywołała. Objawy mogą być różne i zależne od kontekstu klinicznego, a najczęściej obejmują:

  • przewlekłe zmęczenie i osłabienie,
  • stany podgorączkowe lub gorączkę,
  • bóle mięśniowo-stawowe,
  • powiększenie węzłów chłonnych,
  • utratę apetytu lub masy ciała.

W zależności od przyczyny mogą też wystąpić objawy infekcyjne lub ogólnoustrojowe. Ich obecność powinna skłonić do dalszej diagnostyki.

Przyczyny monocytozy

Monocytoza może występować w przebiegu wielu różnych stanów klinicznych. Najczęściej wiąże się z odpowiedzią immunologiczną organizmu – np. na infekcję, przewlekły stan zapalny lub zaburzenia układu krwiotwórczego.

Grupa przyczynPrzykłady
Infekcyjne• gruźlica • kiła • mononukleoza zakaźna • zapalenie wsierdzia • malaria • infekcje grzybicze
Zapalne i autoimmunologiczne• RZS • toczeń rumieniowaty układowy • sarkoidoza • nieswoiste zapalenia jelit
Hematologiczne i nowotworowe• przewlekła białaczka mielomonocytowa • chłoniaki • zespoły mielodysplastyczne
Inne• regeneracja po infekcji • stan po splenektomii • reakcje polekowe (np. po glikokortykosteroidach)

Kiedy mówimy o przewlekłej monocytozie?

O przewlekłej monocytozie mówimy, gdy podwyższony poziom monocytów utrzymuje się przez ponad 3 miesiące. Taki wynik wymaga dokładniejszej oceny, zwłaszcza jeśli towarzyszą mu inne nieprawidłowości w morfologii, podwyższone CRP/OB lub objawy ogólne, takie jak gorączka, chudnięcie czy nocne poty.

W takich przypadkach konieczna może być poszerzona diagnostyka, w tym badania laboratoryjne i konsultacja hematologiczna, by wykluczyć choroby układu krwiotwórczego lub przewlekłe stany zapalne.

Monocytoza u dziecka – możliwe przyczyny i postępowanie

Monocytoza u dzieci jest dość częsta – szczególnie w okresie intensywnego dojrzewania układu odpornościowego. Może towarzyszyć łagodnym infekcjom lub stanowić fizjologiczną reakcję organizmu.

Najczęstsze przyczyny to:

  • infekcje wirusowe – np. EBV, CMV, ospa wietrzna,
  • infekcje bakteryjne – np. krztusiec, płonica,
  • zdrowienie po neutropenii – np. po infekcjach wirusowych,
  • początek chorób autoimmunologicznych – np. toczeń, nieswoiste choroby zapalne jelit,
  • rzadziej – choroby hematologiczne, przy współistniejących innych nieprawidłowościach.

Bez objawów alarmowych zwykle wystarcza kontrolna morfologia po 2–3 tygodniach. Utrzymujące się nieprawidłowości lub objawy kliniczne są wskazaniem do dalszej diagnostyki.

Diagnostyka i leczenie monocytozy

Rozpoznanie opiera się na morfologii krwi z rozmazem automatycznym i ręcznym. W razie potrzeby lekarz może zlecić:

  • CRP, OB,
  • testy serologiczne (EBV, CMV, HIV),
  • badania autoimmunologiczne (ANA, RF),
  • W przypadku przewlekłej monocytozy lub innych odchyleń może być potrzebna konsultacja hematologiczna. Leczenie zależy od przyczyny – może obejmować terapię przeciwinfekcyjną, immunosupresyjną lub onkologiczną. W łagodnych przypadkach wystarczy obserwacja. 
    inne testy zgodne z objawami.

>> Zobacz również: Co to są niedojrzałe granulocyty i o czym świadczą?

FAQ. Monocytoza – często zadawane pytania

Monocytoza – co to oznacza w morfologii krwi?

Monocytoza oznacza wzrost liczby monocytów we krwi powyżej górnej granicy normy laboratoryjnej.

Co najczęściej powoduje podwyższony poziom monocytów?

Najczęstsze przyczyny to infekcje, stany zapalne, choroby autoimmunologiczne i – rzadziej – nowotwory układu krwiotwórczego.

Czym różni się przewlekła monocytoza od przejściowej?

Przewlekła trwa ponad 3 miesiące i może wskazywać na chorobę. Przejściowa zwykle ustępuje po infekcji.

Czy monocytoza u dziecka zawsze wymaga leczenia?

Nie – u dzieci monocytoza często ma charakter łagodny i przejściowy. W wielu przypadkach wystarczy obserwacja i powtórzenie morfologii po kilku tygodniach.

Jakie badania zrobić, gdy wynik morfologii wskazuje na monocytozę?

Rozmaz ręczny, wskaźniki stanu zapalnego (CRP, OB), testy serologiczne i – w razie potrzeby – badania w kierunku chorób autoimmunologicznych.

Na czym polega leczenie monocytozy?

Leczenie polega na usunięciu przyczyny podwyższonego poziomu monocytów – może to być infekcja, choroba autoimmunologiczna lub nowotwór.

Czy monocytoza zawsze oznacza chorobę nowotworową?

Nie – najczęściej monocytoza ma łagodne przyczyny, takie jak infekcja lub stan zapalny. Nowotwory są rzadką, ale poważną przyczyną.

Monocytoza – podsumowanie najważniejszych informacji

  • Monocytoza oznacza zwiększoną liczbę monocytów we krwi.
  • Może występować przejściowo, np. po infekcji, lub przewlekle – jako objaw choroby.
  • Wymaga interpretacji w kontekście objawów i innych parametrów morfologii.
  • U dzieci najczęściej ma charakter łagodny.
  • Leczenie zależy od przyczyny, a nie od samej liczby monocytów.

Bibliografia

  1. Angelika Janowicz. Monocyty – czym są? Co oznacza podwyższony lub obniżony poziom? ALAB Laboratoria.
  2. Michniacki TF, Walkovich KJ. Leukocytosis. In: Nelson Textbook of Pediatrics. 21st ed.
  3. Nasr MR, Hutchison RE. Leukocytic Disorders. In: Henry’s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 23rd ed.
  4. Salamonowicz M. O czym świadczy zwiększenie odsetka monocytów krwi obwodowej? mp.pl, 500 pytań z pediatrii.

Szmery w sercu – czym mogą być spowodowane? Czy są powodem do niepokoju?

Katarzyna Ciepłucha
-
0
Szmery w sercu – czym mogą być spowodowane? Czy są powodem do niepokoju?

Podczas badania lekarz może usłyszeć dodatkowe dźwięki w sercu – tzw. szmery. Często są one nieszkodliwe, ale czasem bywają pierwszym sygnałem choroby serca. W tym artykule wyjaśniamy, co może oznaczać obecność szmeru, jakie są jego przyczyny i kiedy warto wykonać dodatkowe badania.

Z tego artykułu dowiesz się:

  • czym są szmery serca i jak powstają;
  • jakie są najczęstsze przyczyny szmerów u dorosłych;
  • jak odróżnić szmer fizjologiczny od patologicznego;
  • kiedy szmer może być objawem poważnej wady serca;
  • jakie badania pomagają w diagnostyce i czy szmer się „leczy”.

Spis treści:

  1. Czym są szmery w sercu?
  2. Skąd się biorą szmery w sercu?
  3. Co oznaczają szmery w sercu?
  4. Czy szmery w sercu są groźne?
  5. Szmery w sercu – jakie badania wykonać?
  6. Jak leczyć szmery w sercu?
  7. Podsumowanie – najważniejsze informacje

Czym są szmery w sercu?

Szmery sercowe to dodatkowe dźwięki słyszane przez lekarza podczas osłuchiwania klatki piersiowej. Powstają, gdy przepływ krwi w sercu jest zaburzony i staje się „burzliwy” – zamiast płynąć spokojnie, powoduje drgania słyszalne jako charakterystyczny dźwięk.

W zależności od momentu, w którym szmer się pojawia, można je podzielić na:

  • skurczowe – pojawiają się podczas skurczu serca; często mają charakter niewinny;
  • rozkurczowe – słyszalne, gdy serce się rozluźnia; wymagają zawsze dokładnej diagnostyki;
  • ciągłe – trwają przez cały cykl pracy serca; zwykle związane są z nieprawidłowym przepływem między naczyniami lub jamami serca.

Taki podział pomaga lekarzowi wstępnie ocenić, czy szmer może być zjawiskiem fizjologicznym, czy raczej objawem choroby serca.

>> Zobacz również: Niewydolność serca – przyczyny, diagnostyka, objawy, leczenie

Skąd się biorą szmery w sercu?

Szmery pojawiają się, gdy przepływ krwi w obrębie serca lub naczyń nie jest prawidłowy. Może to wynikać z różnych przyczyn – od całkowicie łagodnych po związane z chorobami układu krążenia. Oto najczęstsze z nich:

  • Zwiększony przepływ krwi – np. w ciąży, gorączce, nadczynności tarczycy czy niedokrwistości. Serce pracuje wtedy szybciej, a większa ilość krwi może wywołać niewinny szmer.
  • Zwężenie zastawek – najczęściej aortalnej lub mitralnej; krew przeciska się przez zwężone ujście, co powoduje charakterystyczny dźwięk.
  • Niedomykalność zastawek – np. mitralnej lub aortalnej; krew cofa się do jam serca, co może prowadzić do ich przeciążenia i powiększenia.
  • Ubytki w przegrodach serca – pomiędzy komorami lub przedsionkami; powodują nieprawidłowy przepływ krwi między jamami.
  • Wady dużych naczyń – np. przetrwały przewód tętniczy lub tętniaki mogą zaburzać przepływ i wywoływać szmery.

Zrozumienie przyczyny szmeru jest kluczowe – od tego zależy dalsze postępowanie.

Co oznaczają szmery w sercu?

Szmery dzielimy na niewinne i patologiczne – różnią się m.in. brzmieniem, czasem trwania i obecnością objawów. Nie każdy szmer wskazuje na chorobę, ale niektóre wymagają dokładnej oceny.

  • Niewinne (fizjologiczne) – występują u osób zdrowych, np. dzieci, młodych dorosłych lub sportowców. Są zwykle ciche, krótkie, pojawiają się w określonych sytuacjach (gorączka, stres, ciąża) i nie towarzyszą im objawy choroby serca.
  • Patologiczne – mogą wskazywać na chorobę, np. wadę zastawki, ubytek przegrody czy zapalenie wsierdzia. Są głośniejsze, bardziej złożone, mogą promieniować (np. do szyi) i często towarzyszą im objawy takie jak duszność, kołatanie serca, omdlenia czy obrzęki.
Każdy szmer rozkurczowy, ciągły lub nowo wykryty u osoby dorosłej – zwłaszcza z objawami takimi jak zmęczenie, duszność czy obrzęki – powinien zostać skonsultowany z lekarzem i wymaga dalszej diagnostyki. 

Czy szmery w sercu są groźne?

Nie każdy szmer w sercu oznacza chorobę i nie zawsze jest powodem do niepokoju. Wiele z nich ma charakter niewinny i nie wymaga leczenia – wystarczy regularna kontrola u lekarza.

Zdarza się jednak, że szmer jest pierwszym objawem poważniejszego schorzenia kardiologicznego, takiego jak:

  • zwężenie zastawki aortalnej,
  • niedomykalność zastawki mitralnej,
  • ubytek przegrody międzykomorowej,
  • przetrwały przewód tętniczy,
  • infekcyjne zapalenie wsierdzia,
  • kardiomiopatia przerostowa.

Charakter szmeru nie zawsze odpowiada stopniowi zaawansowania wady – dlatego samo osłuchiwanie nie wystarcza, by postawić diagnozę. Konieczne są badania dodatkowe, przede wszystkim echo serca.

>> Przeczytaj również: Arytmia serca – przyczyny, objawy, leczenie i rokowania

Szmery w sercu – jakie badania wykonać?

Jeśli lekarz podejrzewa, że szmer w sercu może mieć związek z chorobą, zleca odpowiednie badania. Najczęściej są to:

  • Echo serca (echokardiografia) – podstawowe badanie oceniające zastawki, przepływ krwi i budowę serca.
  • EKG – pozwala ocenić rytm serca i ewentualne zaburzenia przewodzenia.
  • RTG klatki piersiowej – może pokazać powiększenie sylwetki serca lub zastój w płucach.
  • Badania krwi – obejmują podstawową morfologię (pozwala wykryć m.in. niedokrwistość), oznaczenie hormonów tarczycy (np. TSH, FT4), które mogą wpływać na pracę serca, oraz poziom NT-proBNP – białka zwiększającego się w przypadku niewydolności serca.
Pakiet sercowy (10 badań) banerek

W razie potrzeby wykonuje się także Holter EKG, test wysiłkowy, echo przezprzełykowe lub rezonans serca.

Jak leczyć szmery w sercu?

Szmery w sercu to objaw – dlatego leczenie zawsze dotyczy ich przyczyny, a nie samego dźwięku. Postępowanie zależy od tego, co je wywołuje i czy wiąże się to z chorobą.

W zależności od przyczyny lekarz może zaproponować:

  • Obserwację – przy szmerach niewinnych wystarczą regularne kontrole.
  • Leczenie choroby podstawowej – np. niedokrwistości czy nadczynności tarczycy.
  • Leczenie farmakologiczne lub operacyjne – w przypadku wad zastawek, ubytków lub innych zmian strukturalnych.
  • Profilaktykę infekcyjną i antybiotykoterapię – np. przy zapaleniu wsierdzia.

Leczenie ustala kardiolog na podstawie wyników badań, stanu zdrowia pacjenta i ryzyka powikłań.

Podsumowanie – najważniejsze informacje

  • Szmery to dodatkowe dźwięki – czasem niewinne, a czasem związane z chorobą serca.
  • Najczęstsze przyczyny to wady zastawek, ubytki w sercu lub choroby ogólne.
  • Szmery dzielimy na niewinne i patologiczne – tylko niektóre wymagają leczenia.
  • Echo serca to podstawowe badanie pozwalające ocenić źródło szmeru.
  • Leczenie zależy od przyczyny – wszystkie szmery warto skonsultować z lekarzem.

Bibliografia

  1. Meyer, T. E. (2024). Auscultation of diastolic and continuous murmurs in adults. UpToDate.
  2. Meyer, T. E. (2024). Auscultation of cardiac murmurs in adults: General concepts and systolic murmurs. UpToDate.
  3. Szczeklik, W., Imiela, A., Leśniak, W. (2024). Interna Szczeklika – mały podręcznik, Medycyna Praktyczna; mp.pl/interna

Badania po antybiotyku – kiedy i jakie wykonać?

Kacper Staniszewski
-
0
Badania po antybiotyku – kiedy i jakie wykonać?

Antybiotyki pozostają jednym z fundamentów terapii zakażeń bakteryjnych. Choć skutecznie zwalczają infekcję, ich działanie nie kończy się wraz z ostatnią dawką. Po antybiotykoterapii organizm potrzebuje czasu na regenerację, odbudowę naturalnej mikrobioty, stabilizację pracy wątroby i nerek, a niekiedy także odnowę układu krwiotwórczego. W tym okresie warto zastanowić się, czy i jakie badania laboratoryjne wykonać, aby ocenić, czy leczenie przebiegło bez powikłań i czy organizm wrócił do równowagi. Prawidłowo dobrane badania pozwalają wychwycić ewentualne działania niepożądane antybiotyku, potwierdzić ustąpienie infekcji i monitorować funkcję narządów narażonych na obciążenie farmakologiczne.

Kluczowe informacje:
– nie każde leczenie antybiotykiem wymaga badań kontrolnych, ale przy dłuższej terapii, leczeniu dożylnym lub u osób z chorobami przewlekłymi są one wskazane.
– najlepszy moment na badania krwi to 7–14 dni po zakończeniu kuracji, gdy wyniki nie są już zniekształcone przez infekcję lub działanie leku.
– morfologia krwi, próby wątrobowe i kreatynina to podstawowy zestaw kontrolny po antybiotykoterapii.
– antybiotyki mogą czasowo wpływać na liczbę leukocytów, płytek krwi i parametry biochemiczne, szczególnie wątroby i nerek.
– utrzymujące się nieprawidłowości po leczeniu wymagają konsultacji z lekarzem i ewentualnych badań pogłębionych (np. immunologicznych, mikrobiologicznych).

Spis treści:

  1. Antybiotyki – na co pomagają?
  2. Badanie krwi po antybiotyku: czy jest ono konieczne?
  3. Badania krwi po antybiotyku: kiedy je wykonać?
  4. Antybiotyk a badania krwi: które wykonać?
  5. Antybiotykoterapia a badania krwi: najczęstsze pytania (FAQ)
  6. Antybiotyk a badanie krwi: podsumowanie informacji

Antybiotyki – na co pomagają?

Antybiotyki to leki opracowane z myślą o zwalczaniu zakażeń bakteryjnych. Ich działanie polega na hamowaniu kluczowych procesów życiowych bakterii, takich jak np. synteza ściany komórkowej, produkcja białek czy replikacja DNA, co prowadzi do zahamowania wzrostu drobnoustrojów lub ich obumarcia. To właśnie dlatego antybiotyki działają selektywnie – są skutecznie wobec bakterii, ale nie przeciwko wirusom. W przypadku infekcji wirusowych, takich jak grypa czy COVID-19, stosowanie antybiotyku nie tylko jest zbędne, ale może przynieść więcej szkody niż pożytku.

Nadmierne i nieuzasadnione stosowanie antybiotyków prowadzi do narastania antybiotykooporności, czyli zdolności bakterii do „uczenia się” i unikania działania mechanizmów leków, które wcześniej je skutecznie zwalczały. Oporne szczepy bakterii stają się globalnym problemem zdrowia publicznego i odpowiadają za coraz trudniejsze w leczeniu zakażenia szpitalne i pozaszpitalne.

>> Przeczytaj:

Badanie krwi po antybiotyku: czy jest ono konieczne?

W większości przypadków, jeśli antybiotykoterapia była krótkotrwała, przebieg infekcji łagodny, a pacjent nie cierpi na choroby przewlekłe i nie przyjmuje leków obciążających wątrobę lub nerki, nie ma potrzeby rutynowej kontroli laboratoryjnej po zakończeniu leczenia. Organizm zwykle sam wraca do równowagi w ciągu kilku dni.

Są jednak sytuacje, w których badania kontrolne są wskazane, ponieważ pozwalają ocenić bezpieczeństwo i skuteczność terapii. Dotyczy to zwłaszcza:

  • długotrwałego leczenia lub antybiotyków podawanych dożylnie, szczególnie o potencjale toksycznym (np. aminoglikozydy, wankomycyna, linezolid),
  • pacjentów z chorobami współistniejącymi, takimi jak przewlekła choroba nerek lub wątroby,
  • podejrzenia działań niepożądanych, zwłaszcza hematologicznych (np. neutropenia, trombocytopenia),
  • konieczności monitorowania dawki leku w zależności od wydolności nerek.

Zgodnie z międzynarodowymi rekomendacjami dotyczącymi terapii pozaszpitalnej, u pacjentów otrzymujących antybiotyki drogą dożylną, zaleca się co najmniej cotygodniową kontrolę morfologii z rozmazem oraz stężenia kreatyniny w surowicy. Takie postępowanie pozwala wcześnie wykryć ewentualne powikłania i odpowiednio dostosować leczenie.

Morfologia banerek

Antybiotyk a badania krwi: czy wyniki mogą zostać zaburzone?

Tak, choć zwykle tylko w niewielkim stopniu i przejściowo. Niektóre antybiotyki mogą chwilowo wpływać na parametry krwi np. obniżać liczbę białych krwinek (neutropenia polekowa) lub płytek krwi. Zdarza się to rzadko i najczęściej ustępuje samoistnie po zakończeniu leczenia. W wyjątkowych przypadkach może dojść do łagodnej anemii, gdy antybiotyk zaburza procesy dojrzewania czerwonych krwinek.

Podobnie może wyglądać sytuacja w badaniach biochemicznych. U części pacjentów obserwuje się niewielki wzrost aktywności enzymów wątrobowych (ALT, AST), nieznaczne podwyższenie kreatyniny lub wzrost bilirubiny. To efekt obciążenia narządów odpowiedzialnych za metabolizm i wydalanie leku, zwykle przejściowy i bez trwałych konsekwencji.

Warto pamiętać, że nie każde odchylenie wyniku to powikłanie antybiotyku. Sam przebieg infekcji powoduje zmiany w morfologii i biochemii krwi np. wzrost CRP, OB czy leukocytozy które mogą utrzymywać się jeszcze kilka dni po ustąpieniu objawów. Zbyt wczesne wykonanie badań po chorobie może więc pokazać obraz po infekcji, a nie rzeczywisty stan organizmu.

Co oznacza zła morfologia po antybiotyku?

Warto pamiętać, że nie każde odchylenie to efekt działania antybiotyku. Sama infekcja może powodować wzrost CRP, OB czy leukocytozy, które utrzymują się jeszcze kilka dni po ustąpieniu objawów. Zbyt wczesne wykonanie badań może więc pokazać obraz „poinfekcyjny”, a nie faktyczny stan organizmu.

Niepokój powinny budzić wyraźne zmiany, takie jak:

  • neutropenia (< 1 000/µl),
  • trombocytopenia (< 100 000/µl),
  • spadek hemoglobiny o ponad 2 g/dl w krótkim czasie.

Takie wyniki wymagają dalszej diagnostyki. W większości przypadków drobne odchylenia to jedynie fizjologiczny etap powrotu do zdrowia po przebytej infekcji.

Badania krwi po antybiotyku: kiedy je wykonać?

Aby wyniki były miarodajne, należy pozwolić organizmowi na regenerację. Najczęściej zaleca się wykonanie badań po 7-14 dniach od zakończenia kuracji, gdy wartości markerów zapalnych (CRP, OB) i morfologii wracają do stanu wyjściowego.

Antybiotyk a badania krwi: które wykonać?

Po zakończonej antybiotykoterapii warto sprawdzić, czy organizm w pełni wrócił do równowagi. Najczęściej wykonuje się morfologię krwi z rozmazem, która pozwala ocenić, czy nie doszło do spadku liczby leukocytów lub płytek, a także czy parametry krwi wracają do normy po infekcji. Pomocne są również oznaczenia CRP i OB, które pokazują, czy stan zapalny całkowicie ustąpił.

U pacjentów przyjmujących leki obciążające nerki zaleca się kontrolę kreatyniny i GFR, natomiast po antybiotykach metabolizowanych w wątrobie – enzymów wątrobowych (ALT, AST, ALP) i bilirubiny. Warto też sprawdzić elektrolity, zwłaszcza po chorobach przebiegających z odwodnieniem, oraz wykonać badanie ogólne moczu, jeśli infekcja dotyczyła dróg moczowych.

Dodatkowe badania po antybiotyku

W niektórych sytuacjach warto rozszerzyć diagnostykę o:

  • posiew moczu, plwociny lub wymaz z gardła – gdy objawy zakażenia nie ustępują lub nawracają,
  • USG jamy brzusznej – przy utrzymującej się gorączce lub podejrzeniu powikłań narządowych,
  • ocenę flory jelitowej i probiotykoterapię – w razie biegunki lub zaburzeń trawienia po leczeniu,
  • badania hematologiczne (retikulocyty, żelazo, ferrytyna, wit. B12, kwas foliowy) – gdy morfologia pozostaje nieprawidłowa mimo prawidłowych wyników biochemicznych.
Pakiet profilaktyka ogólny (10 badań) banerek

Antybiotykoterapia a badania krwi: najczęstsze pytania (FAQ)

Poniżej zebraliśmy najczęstsze pytania i odpowiedzi, które pomagają uporządkować wątpliwości związane z badaniami po antybiotykoterapii.

Czy przyjmowanie antybiotyków wpływa na wyniki badań krwi?

Tak, w ograniczonym zakresie. W praktyce bardziej wpływ na wyniki mogą mieć procesy zapalne niż sam lek. Przykładowo, amoksycylina może sztucznie podwyższać stężenie glukozy, a pewne cefalosporyny wpływać na kreatyninę.

Po jakim czasie można zrobić badanie krwi po antybiotyku?

Najczęściej rekomendowanym terminem jest 7-14 dni po zakończeniu kuracji, jeśli stan kliniczny pacjenta pozwala. W przypadku terapii dożylnej lub leków o większym ryzyku lekarz może zalecić dłuższy odstęp po skończonej terapii.

Jak długo organizm oczyszcza się z antybiotyków?

To zależy od farmakokinetyki konkretnego leku (biologicznego okresu półtrwania, metabolizmu, wydalania). W praktyce większość antybiotyków o standardowym zastosowaniu jest eliminowana w ciągu kilku dni. Jednak efekty uboczne, zmiany w mikrobiocie czy procesy naprawcze w organizmie mogą trwać dłużej.

Czy antybiotyki mogą wpływać na liczbę krwinek?

Tak – rzadko, ale możliwe. Może dojść do neutropenii, trombocytopenii lub niedokrwistości, zazwyczaj przejściowych, zwłaszcza przy dłuższych kuracjach lub lekach o znanym działaniu hematotoksycznym.

Antybiotyk a badanie krwi: podsumowanie informacji

Kontrola laboratoryjna po antybiotykoterapii nie jest rutynowo wymagana, jednak w wybranych przypadkach, szczególnie po dłuższym leczeniu, terapii dożylnej lub u pacjentów z chorobami przewlekłymi stanowi istotny element oceny bezpieczeństwa. Wykonanie badań po 7-14 dniach od zakończenia kuracji pozwala odróżnić przejściowe zmiany poinfekcyjne od rzeczywistych działań niepożądanych leku. Morfologia, parametry wątrobowe i nerkowe to podstawowy zakres kontroli, który umożliwia wczesne wykrycie powikłań i potwierdzenie powrotu organizmu do homeostazy.

Bibliografia

  1. Frisby J., Ali N., Niemotka S., Abate G. Usefulness of Routine Laboratory Tests for Follow up of Patients Receiving Outpatient Parenteral Antimicrobial Therapy Run by Infectious Diseases Fellows. Antibiotics (Basel). 2023 Feb 4;12(2):330.
  2. Berlina AN., Zherdev AV., Dzantiev BB. Monitoring Antibiotics and Inflammatory Markers in Human Blood: Impact in Choice of Antibiotic Therapy and used Methods. Biomed Pharmacol J 2020;13(3).
  3. Tice AD., Rehm SJ., Dalovisio JR. et al. Practice guidelines for outpatient parenteral antimicrobial therapy. IDSA guidelines. Clin Infect Dis. 2004 Jun 15;38(12):1651-72.
  4. Shuman M., Lee Demler T., Trigoboff E., Opler LA. Hematologic impact of antibiotic administration on patients taking clozapine. Innov Clin Neurosci. 2012 Nov;9(11-12):18-30.

Kolagen w ciąży – czy można go stosować i na co zwrócić uwagę?

Jagoda Matusiak
-
0
Kolagen w ciąży – czy można go stosować i na co zwrócić uwagę?

Ciąża to wyjątkowy okres w życiu kobiety, w którym organizm przechodzi prawdziwą rewolucję. Wśród wielu suplementów diety rozważanych przez przyszłe mamy, kolagen budzi szczególne wątpliwości. Z tego artykułu dowiesz się czy w ciąży można go bezpiecznie stosować? Jak wybrać odpowiedni preparat i na co zwrócić uwagę?

Spis treści:

  1. Czy można brać kolagen w ciąży?
  2. Jak wybrać odpowiedni kolagen w ciąży?
  3. Jakie badania diagnostyczne pomogą ocenić zapotrzebowanie organizmu kobiety na kolagen?
  4. Kolagen w ciąży i w czasie karmienia piersią: na co zwrócić uwagę?
  5. Zalety przyjmowania kolagenu w ciąży
  6. Kiedy można zauważyć efekty suplementacji kolagenu w ciąży?
  7. Kolagen w ciąży: podsumowanie informacji

Czy można brać kolagen w ciąży?

Kolagen to naturalne białko stanowiące główny budulec naszej skóry, stawów, kości i ścięgien. W ciąży zapotrzebowanie na składniki budulcowe znacząco wzrasta, a produkcja naturalnego kolagenu może być niewystarczająca wobec potrzeb rozwijającego się dziecka i zmian zachodzących w ciele kobiety. Jednak zdania ekspertów są podzielone co do jego suplementacji w ciąży. Aktualnie są tylko nieliczne badania, które sugerują, że suplementacja kolagenem w ciąży jest bezpieczna, czy nawet korzystna, pod warunkiem zachowania ostrożności i konsultacji z lekarzem. Zatem przed rozpoczęciem suplementacji bezwzględnie należy skonsultować się z ginekologiem prowadzącym ciążę.

>> Przeczytaj również: Kolagen – jak zadbać o jego optymalny poziom?

Jak wybrać odpowiedni kolagen w ciąży?

Kolagen występuje tylko w postaci suplementu diety. Wybierając go w okresie prenatalnym, warto szczególnie zwrócić uwagę na kilka kwestii:

  • typ kolagenu – najlepiej przebadane i najskuteczniejsze są kolageny typu I, II i III (kolagen typu I i III odpowiada za kondycję skóry, włosów i paznokci, zaś typ II – za zdrowie stawów);
  • forma kolagenu – kolagen hydrolizowany (peptydowy) cechuje się najlepszą wchłanialnością dzięki rozbiciu na mniejsze cząsteczki;
  • czystość składu – bezpieczniejsze będą produkty o prostym, naturalnym składzie, pozbawione zbędnych wypełniaczy, barwników i konserwantów;
  • pochodzenie – kolagen rybi (morski) wykazuje wyższą biodostępność niż wołowy czy wieprzowy.

Dodatkowo, na ulotce warto zwrócić uwagę czy jest on odpowiedni dla kobiet w ciąży.

Jakie badania diagnostyczne pomogą ocenić zapotrzebowanie organizmu kobiety na kolagen?

Chociaż nie ma bezpośrednich badań mierzących poziom kolagenu w organizmie, poniższe badania mogą być pomocne w ocenie stanu tkanki łącznej:

  • morfologia z rozmazem – ogólna ocena stanu zdrowia;
  • badania poziomu witaminy C – kluczowego koenzymu w syntezie kolagenu;
  • poziom żelaza i ferrytyny – niedokrwistość może osłabiać produkcję kolagenu;
  • badania wątroby (ALT, AST) – zaburzenia funkcji wątroby mogą wpływać na metabolizm białek;
  • badania poziomu wapnia i magnezu – pierwiastki ważne dla zdrowia kości i stawów;
  • CRP i OB – wskaźniki stanu zapalnego w organizmie.
Badanie C-końcowego telopeptydu kolagenu typu I (PICP) banerek

Interpretacja wyników badań i dopasowanie dawki

Interpretacja wyników badań zawsze należy do lekarza. Nieprawidłowe wartości wskaźników stanu zapalnego, niedobory witaminy C lub żelaza mogą sugerować zwiększone zapotrzebowanie na kolagen. W ciąży dawkowanie kolagenu powinno być raczej ostrożne – nie więcej niż kilka gramów dziennie. Tę decyzję warto jednak pozostawić lekarzowi, który oceni czy suplementacja będzie bezpieczna, a jeśli tak to w jakiej dawce.

Kolagen w ciąży i w czasie karmienia piersią: na co zwrócić uwagę?

W okresie karmienia piersią suplementacja kolagenem jest uznawana za bezpieczną. Może być korzystna, zwłaszcza że organizm kobiety wciąż pracuje intensywnie, produkując wartościowy pokarm. Kolagen nie przenika do mleka matki w formie białkowej, lecz jako aminokwasy, które są naturalnym składnikiem pokarmu.

Pakiet kolagen – synteza i suplementacja banerek

Zalety przyjmowania kolagenu w ciąży

Korzyści z odpowiednio dobranej suplementacji kolagenem w ciąży mogą obejmować:

  • wsparcie zdrowia stawów – ciąża obciąża stawy, szczególnie biodrowe i kolanowe;
  • poprawa elastyczności skóry – co może zmniejszać ryzyko powstawania rozstępów;
  • wzmocnienie kości – zabezpieczenie przed ubytkami wapnia;
  • lepsza kondycja włosów i paznokci – które w ciąży często ulegają osłabieniu;
  • wsparcie gojenia tkanek – istotne szczególnie w okresie połogu.

Kiedy można zauważyć efekty suplementacji kolagenu w ciąży?

Efekty suplementacji kolagenem są kwestią indywidualną. Pierwsze oznaki poprawy kondycji skóry mogą być widoczne po 4-8 tygodniach regularnego stosowania. Dla optymalnych efektów zaleca się suplementację przez minimum 3 miesiące. W ciąży tempo obserwowanych zmian może być inne ze względu na burzę hormonalną.

Badanie N-końcowego propeptydu kolagenu banerek

Kolagen w ciąży: podsumowanie informacji

Kolagen może być uzupełnieniem diety kobiet w ciąży, przynoszącym korzyści dla zdrowia stawów, skóry i ogólnej kondycji tkanki łącznej. Jego suplementacja w ciąży nie jest jednoznacznie potwierdzona w badaniach naukowych. Decyzja o suplementacji powinna być zawsze podejmowana w konsultacji z lekarzem, uwzględniając indywidualne potrzeby i stan zdrowia kobiety. Wybierając kolagen, warto postawić na wysokiej jakości hydrolizowany kolagen rybi, o potwierdzonym składzie i pochodzeniu. Pamiętajmy, że suplementy diety są jedynie uzupełnieniem, a nie zastępstwem zróżnicowanej, bogatej w białko diety, która w ciąży jest szczególnie ważna.

Bibliografia

  1. Baginski, L., Winter, M., Bailey, T. S., Capobianco, S., & Granese, M. (2016). Response to Hydrolyzed Collagen Protein Supplementation in a Cohort of Pregnant and Postpartum Women. J Preg Child Health, 3(275), 2.
  2. Yamaguchi K, Nakayama J, Yamamoto T, Semba K, Shirota T, Yamamoto Y. Collagen induction of immune cells in the mammary glands during pregnancy. Physiol Genomics. 2024 Feb 1;56(2):128-135.
  3. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące suplementacji u kobiet ciężarnych. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 2020 tom 5, nr 4, strony 170–181.
  4. Świderski, F., Czerwonka, M., & Waszkiewicz-Robak, B. Hydrolizat kolagenu-nowoczesny suplement diety. Przemysł Spożywczy, 2009. 63(4), 42-44.

Nietolerancja glukozy – objawy, przyczyny, badania, leczenie

Magdalena Konowrocka
-
0
Nietolerancja glukozy – objawy, przyczyny, badania, leczenie

Ze względu na epidemię otyłości na świecie coraz częściej mamy do czynienia z nieprawidłową tolerancją glukozy i stanem przedcukrzycowym. Dlaczego ważne jest, aby wychwycić nieprawidłowości w metabolizmie węglowodanów krok przed cukrzycą? Co można zrobić, aby nie dopuścić do jej rozwoju? Wyjaśniamy w artykule.

Z artykułu dowiesz się, że:
>> nietolerancja glukozy (IGT) jest stanem przedcukrzycowym, diagnozowanym, gdy w teście obciążenia glukozą (OGTT) jej poziom wynosi 140–199 mg/dl w 120 minucie badania;
>> mimo początkowego braku objawów, stan przedcukrzycowy (nietolerancja glukozy) jest poważnym ostrzeżeniem dla organizmu, ponieważ nieleczona hiperglikemia uszkadza naczynia krwionośne i jest podłożem rozwoju cukrzycy t.2 jej typowych powikłań;
>> nietolerancja glukozy jest stanem odwracalnym, a kluczowe elementy jej leczenia to zmiana diety, regularna aktywność fizyczna i ewentualna farmakoterapia;
>> najnowsze badania sugerują, że normalizacja poziomu glukozy we krwi jest głównym czynnikiem minimalizującym ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2, a jej rola jest ważniejsza niż zmniejszenie masy ciała.

Spis treści:

  1. Nietolerancja glukozy
  2. Nietolerancja glukozy – kryteria rozpoznania, czyli co to jest nietolerancja glukozy?
  3. Czy nietolerancja glukozy to stan przedcukrzycowy?
  4. Nietolerancja glukozy – diagnostyka
  5. Przyczyny i mechanizm rozwoju nietolerancji glukozy
  6. Objawy nietolerancji glukozy 
  7. Czy nietolerancja glukozy jest wyleczalna?
  8. Nietolerancja glukozy – monitorowanie
  9. Poziom glukozy we krwi – dlaczego jest taki ważny – przełomowe badanie
  10. Nietolerancja glukozy – najczęściej zadawane pytania (FAQ)
  11. Nietolerancja glukozy: podsumowanie informacji

Nietolerancja glukozy

Nietolerancja glukozy oznacza stan, w którym organizm nie radzi sobie jej zagospodarowaniem po posiłkach. Nieprawidłowa tolerancja glukozy po posiłku lub nieprawidłowa glikemia na czczo są ostrzeżeniem dla organizmu, że jest na drodze do rozwinięcia pełnoobjawowej cukrzycy typu 2. Dlatego nazywane są stanem przedcukrzycowym.

Jeśli na tym etapie zareagujemy, zmienimy dietę, zredukujemy masę ciała i/lub zwiększymy aktywność fizyczną, cukrzyca typu 2 nie będzie mogła się rozwinąć. Jeśli natomiast nie wprowadzimy żadnych zmian, pełnoobjawowa cukrzyca jest kwestią czasu.

pakiet ryzyko cukrzycy (2 badania) banerek

Nietolerancja glukozy – kryteria rozpoznania, czyli co to jest nietolerancja glukozy?

Nietolerancja glukozy, nazywana również nieprawidłową tolerancją glukozy (IGT) to stan, w którym w 120 minucie testu obciążenia glukozą (OGTT) jej poziom we krwi wynosi 140–199 mg/dl (7,8– 11,0 mmol/l).

Prawidłowa tolerancja glukozy mieści się w zakresie < 140 mg/dl (7,8 mmol/l). Zakres > 200 mg/dl oznacza cukrzycę.

Stan klinicznyZakres normy
prawidłowa tolerancja glukozy – NFGmniej 140 mg/dl w 120 minucie OGTT
nieprawidłowa tolerancja glukozy – IGT140 – 199 mg/dl w 120 minucie OGTT
cukrzyca200 mg/dl i więcej w 120 minucie OGTT

Czy nietolerancja glukozy to stan przedcukrzycowy?

Nieprawidłowa gospodarka węglowodanowa obejmuje:

  • nietolerancję glukozy (IGT) — czyli nieprawidłowo podwyższony jej poziom po posiłku. Ten stan jest również nazywany upośledzoną tolerancją glukozy;
  • nieprawidłową glikemię (IFG) — czyli nieprawidłowo podwyższony jej poziom na czczo, mieszczący się w zakresie 100-126 mg/dl. Nieprawidłowa glikemia na czczo jest czasem nazywana nietolerancją glukozy na czczo, chociaż nie jest to prawidłowe określenie.

Stan przedcukrzycowy rozpoznaje się, jeśli u pacjenta występuje co najmniej jedno z powyższych kryteriów, zdarza się, że mamy do czynienia z obydwoma jednocześnie.

To ważne:
>> IGT (z ang. impaired glucose tolerance) oznacza nieprawidłową tolerancję glukozy po posiłku lub po obciążeniu glukozą.
>> IFT (z ang. impaired fasting glucose) oznacza nieprawidłowy poziom glukozy na czczo.

Nietolerancja glukozy – diagnostyka

Nietolerancja glukozy diagnozowana jest przy pomocy testu obciążenia glukozą (OGTT) nazywanego również krzywą cukrową. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego wykonuje się go w godzinach porannych, na czczo, po 8-14 godzinach od posiłku.

W dzień poprzedzający test należy zachować zwyczajową dietę. W dniu pobrania pacjent wypija 250 ml roztworu zawierającego 75 g glukozy. Krew do badania pobiera się przed wypiciem glukozy i w 120 minucie po jej spożyciu.

>> Zobacz: Krzywa cukrowa (OGTT) w ciąży. To trzeba wiedzieć o teście obciążenia glukozą w ciąży

Przyczyny i mechanizm rozwoju nietolerancji glukozy

Rozwój nieprawidłowej tolerancji glukozy jest w dużej mierze wynikiem długotrwałej ekspozycji na negatywne czynniki środowiskowe. Najważniejsze z nich to:

  • nieodpowiedni sposób odżywiania – dieta dostarczająca zbyt wielu kalorii, obfitująca w żywność przetworzoną, co sprzyja rozwojowi nadwagi i otyłości, a także innym zaburzeniom metabolicznym;
  • ograniczona aktywność fizyczna (siedzący tryb życia).

Te niezdrowe nawyki są główną przyczyną wystąpienia insulinooporności – stanu charakteryzującego się zmniejszoną wrażliwością komórek (szczególnie w mięśniach, wątrobie i tkance tłuszczowej) na insulinę. W efekcie insulinooporności, nawet przy prawidłowym stężeniu insuliny we krwi, jej funkcja transportowania glukozy do wnętrza komórek jest zaburzona. Prowadzi to do gromadzenia się glukozy we krwi (hiperglikemia), a taki stan jest kryterium do zdiagnozowania zaburzeń tolerancji glukozy.

>> Przeczytaj również: Insulinooporność a dieta. Zasady, jadłospis diety insulinowej

Objawy nietolerancji glukozy  

Nietolerancja glukozy (stan przedcukrzycowy) początkowo przebiega bezobjawowo, co utrudnia jej wczesne rozpoznanie na podstawie subiektywnego samopoczucia i objawów klinicznych. Niestety, utrzymująca się hiperglikemia, czyli podwyższone stężenie glukozy we krwi, prowadzi do poważnych konsekwencji, u podłoża których leży nieenzymatyczna glikacja białek, polegająca na przyłączeniu się glukozy do różnych proteinowych struktur. Konsekwencją tego procesu jest zmiana właściwości białek, postępujące uszkodzenia drobnych i dużych naczyń krwionośnych, nerwów oraz innych tkanek. W dłuższej perspektywie rozwija się cukrzyca i jej powikłania: neuropatia cukrzycowa, retinopatia, nefropatia czy polineuropatia.

Należy mieć świadomość, że zmiany naczyniowe mogą pojawić się już na etapie stanu przedcukrzycowego, dlatego – pomimo braku objawów – nie może on być bagatelizowany.

Jak może czuć się pacjent z nietolerancją glukozy?

Pacjent z nietolerancją glukozy może odczuwać objawy ogólne: osłabienie, przewlekłe zmęczenie. Mogą pojawiać się symptomy insulinooporności, do których należą: pogrubiona i ciemniejsza skóra (zwykle w okolicy karku, szyi oraz pach), trudności z utrzymaniem prawidłowej masy ciała oraz rozdrażnienie i problemy z koncentracją.

Gdy zaburzenie postępuje, a poziom glukozy osiąga wartości typowe dla jawnej cukrzycy, mogą pojawić się jej klasyczne objawy: nadmierne pragnienie i głód, zwiększona częstotliwość i objętość oddawanego moczu, chudnięcie, senność i ogólne osłabienie.

Pakiet ryzyko cukrzycy rozszerzony (4 badania) banerek

Wczesna diagnoza nietolerancji glukozy i podjęcie kroków normalizujących glikemię mają kluczowe znaczenie w zapobieganiu długotrwałym powikłaniom wynikającym z podniesionego stężenia glukozy. Dlatego tak ważne są regularne badania laboratoryjne.

Czy nietolerancja glukozy jest wyleczalna?

Nietolerancja glukozy jest stanem odwracalnym i możliwym do wyleczenia, pod warunkiem, że jest wcześnie rozpoznana.

  • Ważne jest utrzymanie prawidłowej masy ciała lub jej redukcja. Badania potwierdzają, iż zmniejszenie masy ciała o 5-10% u osób z już rozpoznanym stanem przedcukrzycowym, obniża ryzyko pełnoobjawowej cukrzycy o ponad 50%.
  • Drugim ważnym elementem leczenia stanu przedcukrzycowego jest aktywność fizyczna. Zalecany jest regularny wysiłek fizyczny o umiarkowanym natężeniu przez 30-60 minut dziennie, co najmniej 5 dni w tygodniu. Należy podkreślić, że nie musi to być trening na siłowni czy bieganie, wystarczy zrobić codziennie zalecane 8 tys. kroków.
  • Trzeci ważny element to dieta o ograniczonej kaloryczności posiłków, z optymalną zawartością błonnika i – zwłaszcza u osób z nadciśnieniem – ograniczeniem spożycia soli. 

Niektórzy pacjenci — zwłaszcza z BMI≥35 kg/m2 oraz kobiety po przebytej cukrzycy ciążowej — mogą wymagać wprowadzenie metforminy. O tym, czy wprowadzać leki i z jakiej grupy, decyduje lekarz.

Nietolerancja glukozy – monitorowanie

Pacjent ze stanem przedcukrzycowym powinien regularnie poddawać się kontroli. Wskazane są:

  • glikemia na czczo – raz w roku;
  • test tolerancji glukozy – raz w roku;
  • mikroabluminuria w moczu – raz w roku;
  • lipidogram – co najmniej raz w roku.

Ponadto wskazane są regularne pomiary ciśnienia tętniczego.

Poziom glukozy we krwi – dlaczego jest taki ważny – przełomowe badanie

W 2025 roku ukazało się badanie, przeprowadzone przez zespół naukowców z Kliniki Diabetologii Szpitala Uniwersyteckiego w Tybindze (Niemcy), obejmujące 1100 osób ze stanem przedcukrzycowym. Wnioski z tego badania są otwarciem dyskusji czy dotychczasowe przekonanie o bezwzględnej konieczności utraty masy ciała w profilaktyce cukrzycy typu 2 jest rzeczywiście zasadne.

Badanie wykazało bowiem, że to normalizacja poziomu glukozy we krwi jest głównym czynnikiem minimalizującym ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2, a jej rola jest ważniejsza niż osiągnięta utrata masy ciała.

Uczestnicy badania, którzy zmienili styl życia, ale nie schudli, wciąż odnotowali powrót glukozy do normy (22% osób), a co najważniejsze, w ich przypadku ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 spadło o 71%. Ten rezultat podkreśla, że skuteczność profilaktyki zależy od kontroli glikemii – ćwiczenia i dieta mające na celu obniżenie glukozy są korzystne, niezależnie od końcowego efektu w postaci utraty kilogramów.

Badacze zauważają, że obserwowana redukcja ryzyka cukrzycy ma swoje źródło w zmniejszeniu ilości tłuszczu trzewnego. Poprawie poziomu glukozy u pacjentów, którzy nie schudli, towarzyszyło bowiem zmniejszenie obwodu talii i ilości tłuszczu trzewnego.

Zdrowa dieta i aktywność fizyczna sprzyjają kontroli glikemii, nawet jeśli pacjent nie obserwuje efektu w postaci mniejszej masy ciała.

Pamiętaj:
Przywrócenie prawidłowego poziomu glukozy we krwi na czczo, może być najważniejszym elementem w zapobieganiu cukrzycy typu 2, nawet jeśli nie towarzyszy temu zmniejszenie masy ciała.

Nietolerancja glukozy – najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Czym się różni nietolerancja glukozy od cukrzycy?

Nietolerancja glukozy jest stanem, w którym poziom glukozy we krwi jest podwyższony, ale nie spełnia jeszcze kryteriów rozpoznania cukrzycy typu 2. Nieleczona nietolerancja glukozy jest wstępem do cukrzycy t.2

Czy przy nietolerancji glukozy się tyje?

Obserwowana jest korelacja pomiędzy otyłością a zaburzeniami gospodarki węglowodanowej.

Co oznacza wynik IGT  500?

Wartość 500 w teście obciążenia glukozą (IGT) jest stężeniem znacznie przekraczającym normy dla nieprawidłowej tolerancji glukozy (IGT) i normy dla jawnej cukrzycy – 200 mg/dl. Z dużym prawdopodobieństwem świadczy o niewyrównanej cukrzycy, a nie tylko o stanie przedcukrzycowym (IGT). Jest to stan potencjalnie niebezpieczny (hiperglikemia), który wymaga natychmiastowej konsultacji lekarskiej, ponieważ zagraża powikłaniami takimi jak kwasica ketonowa lub śpiączka cukrzycowa.

Czy nietolerancja glukozy jest niebezpieczna?

Nietolerancja glukozy i stan przedcukrzycowy zwiększają ryzyko rozwoju cukrzycy 3-10-krotnie, dlatego może być niebezpieczna. Przeprowadzone w porę badania laboratoryjne i zmiana stylu życia zapobiegają przekształceniu się nietolerancji glukozy w poważniejsza zaburzenia węglowodanowe.

Nietolerancja glukozy: podsumowanie informacji

Nietolerancja glukozy (IGT) jest stanem przedcukrzycowym, który wymaga wczesnej interwencji z powodu ryzyka rozwoju uszkodzenia naczyń, cukrzycy t.2 i jej powikłań. Najnowsze badania podkreślają, że normalizacja poziomu glukozy we krwi jest najskuteczniejszym czynnikiem minimalizującym ryzyko powstania cukrzycy typu 2, niezależnie od utraty masy ciała. Z uwagi na bezobjawowy przebieg wczesnej fazy nietolerancji glukozy niezbędne jest regularne wykonywanie badań laboratoryjnych – glukozy na czczo i testu obciążanie glukozą.

Bibliografia

1. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2025.  Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Current Topics in Diabetes 2025 | Curr Top Diabetes, 2025; 5 (1)

2. Sandforth et al., 2025: Prevention of type 2 diabetes through prediabetes remission without weight loss. Nature Medicine. DOI: 10.1038/s41591-025-03944-9

3. Morali D. Sharma, MD, Alan J. Garber, MD, PhD, Jak leczyć stan przedcukrzycowy?, Current Diabetes Reports 2009; 9:335-341, tłum. lek. Wojciech Grądalski.

4. Petersen JL, McGuire DK. Impaired glucose tolerance and impaired fasting glucose–a review of diagnosis, clinical implications and management. Diab Vasc Dis Res. 2005 Feb;2(1):9-15. doi: 10.3132/dvdr.2005.007. PMID: 16305067.

5. Dunseath GJ, Luzio SD, Peter R, Owens DR. The pathophysiology of glucose intolerance in newly diagnosed, untreated T2DM. Acta Diabetol. 2022 Feb;59(2):207-215. doi: 10.1007/s00592-021-01785-9. Epub 2021 Sep 24. PMID: 34561756; PMCID: PMC8841334.

Wymioty u dziecka – możliwe przyczyny. Co robić, gdy dziecko wymiotuje?

Damian Matusiak
-
0
Wymioty u dziecka – możliwe przyczyny. Co robić, gdy dziecko wymiotuje?

Wymioty u dziecka to jedna z najczęstszych i jednocześnie najbardziej stresujących dla rodziców dolegliwości. Najczęściej są jedynie objawem typowych chorób wieku dziecięcego, jednak są sytuacje, w których absolutnie nie wolno ich ignorować. Znajomość potencjalnych przyczyn wymiotów, od tych najłagodniejszych po zwiastujące poważne choroby, to abecadło każdego rodzica.

Spis treści:

  1. Przyczyny wymiotów u dziecka
  2. O czym świadczy kolor wymiotów u dzieci?
  3. Jakie objawy towarzyszą wymiotom u dziecka?
  4. Jak powstrzymać wymioty u dziecka?
  5. Wymioty u dzieci a dieta
  6. Wymioty u dziecka – kiedy skonsultować się z lekarzem?
  7. Wymioty u dzieci: niezbędne badania
  8. Wymioty u dziecka – najczęściej zadawane pytania (FAQ)
  9. Wymioty u dzieci – podsumowanie

Przyczyny wymiotów u dziecka

Wymioty to gwałtowny wyrzut treści żołądkowej przez usta, który jest wynikiem skoordynowanej reakcji ośrodka wymiotnego w mózgu, przepony oraz mięśni brzucha. Zrozumienie potencjalnego podłoża jest kluczowe dla dalszego postępowania.

Przyczyny wymiotów u dziecka w zależności od wieku

Przyczyny wymiotów u dzieci często korelują z ich wiekiem, co może zawęzić pole diagnostyczne:

  • noworodki i niemowlęta:
    • w tym okresie częste są niegroźne ulewania, związane z niedojrzałością dolnego zwieracza przełyku — są one mylone z wymiotami;
    • gwałtowne, chlustające wymioty po każdym karmieniu mogą wskazywać na przerostowe zwężenie odźwiernika — stan wymagający pilnej interwencji chirurgicznej;
    • inne przyczyny to alergie pokarmowe (np. na białko mleka krowiego), wady wrodzone przewodu pokarmowego lub błędy w technice karmienia.
  • dzieci starsze (2. – 6. rż.): najczęstszą przyczyną są wirusowe zakażenia przewodu pokarmowego oraz inne infekcje (np. układu moczowego, oddechowego),
Pamiętaj:
W tej grupie wiekowej częste są także zatrucia pokarmowe oraz przypadkowe połknięcia ciał obcych.
  • dzieci w wieku szkolnym i nastolatkowie: obok infekcji, na pierwszy plan wysuwają się przyczyny związane z dietą (nieświeży pokarm, przejedzenie) oraz tło psychogenne (stres, lęk np. przed egzaminem).
Pamiętaj:
U każdego dziecka, które wymiotuje i zgłasza, że boli je głowa lub – w przypadku niemowląt – wymiotom towarzyszy gorączka i pogarszający się stan ogólny, wymagana jest pilna ocena pediatryczna! W opisywanych przypadkach zachodzi podejrzenie zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.

>> Przeczytaj: Refluks i zgaga u dzieci: objawy, przyczyny, leczenie i dieta

Problemy z funkcjonowaniem układu pokarmowego

Różnego rodzaju problemy z funkcjonowaniem układu pokarmowego to bardzo szeroka grupa schorzeń, których wspólnym objawem są wymioty. Należą do nich:

Nieprawidłowa dieta jako jedna z przyczyn wymiotów u dziecka

Przejedzenie, spożycie zbyt tłustych, ciężkostrawnych lub słodkich pokarmów może przeciążyć delikatny żołądek dziecka i wywołać odruch wymiotny. Podobnie działa zbyt szybkie jedzenie lub picie. Zatrucie pokarmowe, spowodowane spożyciem pokarmu skażonego toksynami bakteryjnymi, również objawia się gwałtownymi wymiotami, często w krótkim czasie od zjedzenia posiłku.

Alergie pokarmowe a wymioty u dziecka

Wymioty są jednym z natychmiastowych objawów alergii pokarmowej IgE-zależnej. Pojawiają się zwykle w ciągu kilku minut do dwóch godzin od spożycia alergenu.

Wymioty u dziecka na tle psychogennym

Stres, silne emocje (lęk, ekscytacja), presja lub trauma mogą być przyczyną tzw. wymiotów psychogennych. Często obserwuje się je rano, przed wyjściem do szkoły lub przedszkola.

Niewydolność nerek

Przewlekła lub ostra niewydolność nerek prowadzi do podrażnienia ośrodka wymiotnego w mózgu. Wymioty u dziecka często są w tym przypadku uporczywe i mogą być jednym z wielu objawów, takich jak osłabienie, brak apetytu czy obrzęki.

Przeziębienie i infekcje

Nawet banalna infekcja górnych dróg oddechowych może powodować wymioty. Dzieje się tak na skutek połykania wydzieliny spływającej po tylnej ścianie gardła, która podrażnia żołądek, a także przez odruch wymiotny towarzyszący silnemu, męczącemu kaszlowi. Wymioty są również częstym objawem zapalenia ucha środkowego, płuc, a także zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.

Wymioty u dzieci jako symptom poważnych chorób

Rzadziej, wymioty mogą zwiastować poważne schorzenia wymagające natychmiastowej interwencji:

  • zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych: wymioty są gwałtowne, często „chlustające”, towarzyszy im silny ból głowy, sztywność karku, światłowstręt i gorączka;
  • wstrząśnienie mózgu i urazy głowy: wymioty po upadku lub uderzeniu w głowę są wskazaniem do pilnej konsultacji lekarskiej;
  • cukrzycowa kwasica ketonowa: stan zagrożenia życia w przebiegu cukrzycy; wymiotom towarzyszy silne pragnienie, wielomocz, osłabienie i zapach acetonu z ust;
  • wgłobienie jelita: nagły stan, w którym fragment jelita wsuwa się w inny, powodując niedrożność; dodatkowo obecne są napadowe, bardzo silne bóle, a stolec może przypominać wyglądem galaretkę malinową.
Pakiet profilaktyka ogólny (10 badań) banerek

O czym świadczy kolor wymiotów u dzieci?

Kolor i charakter wymiocin mogą dostarczyć cennych wskazówek diagnostycznych.

Żółte wymioty

Żółte wymioty u dzieci wskazują na obecność żółci. Jest to częsta sytuacja, gdy żołądek jest już pusty (np. przy wielokrotnych wymiotach w trakcie infekcji), a treść dwunastnicza, zawierająca żółć, cofa się do żołądka. Samoistnie nie jest to zwykle objaw niepokojący, ale jeśli się utrzymuje, wymaga konsultacji.

Zielone wymioty u dziecka

Zielone, a zwłaszcza ciemnozielone wymioty (tzw. „fusowate” lub przypominające zieloną maź) są stanem alarmowym. Mogą świadczyć o niedrożności jelit, szczególnie w ich dalszym odcinku. Konieczna jest natychmiastowa wizyta na szpitalnym oddziale ratunkowym.

Wymioty żółcią u dziecka

Podobnie jak żółte – wynikają z obecności żółci w pustym żołądku. Jeśli są pojedynczym epizodem w trakcie infekcji, nie muszą budzić niepokoju. Natomiast ich uporczywość lub towarzyszący im silny ból brzucha wymagają pilnej diagnostyki w kierunku niedrożności.

Jakie objawy towarzyszą wymiotom u dziecka?

Obserwacja objawów współwystępujących jest kluczowa dla oceny stanu dziecka. Do najważniejszych należą:

  • gorączka: wskazuje najczęściej na podłoże zakaźne;
  • biegunka: typowy objaw wirusowego zapalenia żołądkowo-jelitowego lub zatrucia pokarmowego;
  • ból brzucha: lokalizacja i charakter są bardzo istotne w ocenie potencjalnej przyczyny; przykładowo silny, stały ból może sugerować zapalenie wyrostka, a napadowy – wgłobienie;
  • objawy odwodnienia: suchość śluzówek i języka, płacz bez łez, zapadnięte gałki oczne, zmniejszona ilość moczu (suche pieluchy przez ponad 6 godzin), apatia lub nadmierne pobudzenie;
  • ból głowy, sztywność karku, zaburzenia świadomości, światłowstręt.

>> Zobacz: Co podawać dziecku do jedzenia, gdy jest chore?

Jak powstrzymać wymioty u dziecka?

Celem jest złagodzenie dolegliwości i zapobieganie powikłaniom, głównie odwodnieniu.

Czy można podać dziecku leki?

Absolutnie zabronione jest podawanie dzieciom (zwłaszcza poniżej 12. roku życia) jakichkolwiek leków przeciwwymiotnych bez konsultacji z lekarzem. Jedynie lekarz może w uzasadnionych przypadkach zalecić bezpieczny preparat, np. ondansetron w postaci tabletek musujących, który skutecznie redukuje odruch wymiotny w ciężkich infekcjach.

Domowe sposoby na wymioty u dzieci

Rodzicu, zapamiętaj kilka najważniejszych elementów postępowania z wymiotującym dzieckiem:

  • nawadnianie: absolutna podstawa; należy podawać małe porcje (1-2 łyżeczki) chłodnych płynów co 5-10 minut; optymalne są doustne płyny nawadniające (tzw. elektrolity), unikaj soków i słodkich napojów;
  • odpoczynek: zapewnienie dziecku spokoju – warunków, w których czuje się ono komfortowo;
  • chłodny okład na czoło i kark: może złagodzić nudności i poprawić komfort dziecka.
Pakiet elektrolity (4 badania) banerek

Wymioty u dzieci a dieta

Gdy wymioty ustaną, dietę należy wprowadzać stopniowo:

  • faza pierwsza (nawadnianie): wyłącznie doustne płyny nawadniające, ewentualnie chłodna woda lub słaba herbatka rumiankowa;
  • faza druga (lekka dieta): gdy dziecko jest już w stanie przyjąć płyny bez wymiotów przez kilka godzin, można zaproponować lekkostrawne posiłki;
  • powrót do normalnej diety: następuje stopniowo, w miarę poprawy samopoczucia dziecka.

>> To również może Cię zainteresować: Co jeść po zatruciu pokarmowym, a czego unikać?

Wymioty u dziecka – kiedy skonsultować się z lekarzem?

Konsultacji lekarskiej wymaga każdy przypadek, który budzi niepokój rodzica. Bezwzględnie i pilnie skontaktuj się z lekarzem, jeśli:

  • wymioty są bardzo silne, chlustające lub trwają dłużej niż 24 godziny,
  • w wymiocinach pojawiła się krew lub fusowata treść,
  • wymioty są zielone,
  • występują oznaki odwodnienia,
  • dziecko jest apatyczne, trudne do wybudzenia, ma zaburzenia świadomości,
  • wymiotom towarzyszy silny ból brzucha lub głowy, sztywność karku,
  • wymioty nastąpiły po urazie głowy,
  • dziecko ma mniej niż 6 miesięcy i wymiotuje wielokrotnie.

Wymioty u dzieci: niezbędne badania

Diagnostyka zależy od podejrzewanej przyczyny. Lekarz zaczyna od szczegółowego wywiadu i badania fizykalnego (w tym oceny stopnia odwodnienia). W razie potrzeby może zlecić:

  • badania laboratoryjne krwi: morfologia z rozmazem (ocena odwodnienia, stanu zapalnego), elektrolity (ocena zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej), parametry funkcji nerek (kreatynina, mocznik), CRP i/lub PCT (wskaźniki stanu zapalnego);
  • badanie ogólne moczu: Przydatne przy podejrzeniu infekcji układu moczowego lub odwodnienia;
  • badania obrazowe: USG jamy brzusznej (przy podejrzeniu niedrożności, wgłobienia, zapalenia wyrostka), RTG jamy brzusznej, tomografia komputerowa głowy (przy urazach).

Wymioty u dziecka – najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Kiedy wymioty u dziecka powinny niepokoić?

Wymioty powinny niepokoić, gdy są bardzo gwałtowne, trwają dłużej niż dobę, towarzyszy im silny ból brzucha lub głowy, występują oznaki odwodnienia, a także gdy w wymiocinach pojawi się krew lub mają one zieloną barwę. Wymioty u niemowląt poniżej 6. miesiąca życia zawsze wymagają konsultacji.

Dlaczego dziecko wymiotuje bez innych objawów?

Przyczyną pojedynczych epizodów wymiotów bez gorączki czy biegunki bywa często przejedzenie, stres, choroba lokomocyjna lub podrażnienie żołądka przez jakiś pokarm. Jeśli jednak wymioty się powtarzają, mogą wskazywać na refluks, alergię pokarmową, a nawet na rozwijającą się infekcję, gdzie inne objawy pojawią się później.

Kiedy należy zabrać dziecko do lekarza z powodu wymiotów?

Należy to zrobić pilnie, jeśli wymioty są uporczywe i uniemożliwiają nawodnienie, dziecko wykazuje oznaki odwodnienia, jest apatyczne, wymioty mają zielony kolor lub zawierają krew, towarzyszy im silny ból lub wystąpiły po urazie głowy. U niemowląt konsultacja jest konieczna praktycznie zawsze.

Wymioty u dzieci – podsumowanie

Wymioty u dziecka to objaw, a nie choroba. Ich przyczyny są wielorakie – od łagodnych, dietetycznych, po zagrażające życiu stany. Kluczowe jest zachowanie spokoju, umiejętna obserwacja dziecka (kolor wymiocin, objawy towarzyszące, oznaki odwodnienia) oraz wiedza, kiedy należy niezwłocznie szukać pomocy medycznej. Podstawą postępowania w domu jest ostrożne, systematyczne nawadnianie małymi porcjami. Jednak w sytuacjach wątpliwych nie zwlekaj – Twoja czujność może być kluczowa dla zdrowia, a nawet życia Twojej pociechy. W razie jakichkolwiek wątpliwości, skonsultuj się z pediatrą.

Źródła

  1. Lo Vecchio A, Dias JA, Berkley JA, Boey C, Cohen MB, Cruchet S, Liguoro I, Salazar Lindo E, Sandhu B, Sherman P, Shimizu T, Guarino A. Comparison of Recommendations in Clinical Practice Guidelines for Acute Gastroenteritis in Children. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2016 Aug;63(2):226-35. doi: 10.1097/MPG.0000000000001133. PMID: 26835905; PMCID: PMC6858859., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6858859 (dostęp: 15.10.2025).
  2. Hartman S, Brown E, Loomis E, Russell HA. Gastroenteritis in Children. Am Fam Physician. 2019 Feb 1;99(3):159-165. Erratum in: Am Fam Physician. 2019 Jun 15;99(12):732. PMID: 30702253., https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2019/0201/p159.html (dostęp: 15.10.2025).
  3. Guarino A, Aguilar J, Berkley J, Broekaert I, Vazquez-Frias R, Holtz L, Lo Vecchio A, Meskini T, Moore S, Rivera Medina JF, Sandhu B, Smarrazzo A, Szajewska H, Treepongkaruna S. Acute Gastroenteritis in Children of the World: What Needs to Be Done? J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2020 May;70(5):694-701. doi: 10.1097/MPG.0000000000002669. PMID: 32079974; PMCID: PMC7613312., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7613312 (dostęp: 15.10.2025).

Test PAPP-A – na czym polega, co wykrywa i kiedy się go wykonuje?

Damian Matusiak
-
0
Test PAPP-A – na czym polega, co wykrywa i kiedy się go wykonuje?

Współczesna diagnostyka prenatalna oferuje skuteczne i bezpieczne metody oceny ryzyka wystąpienia najczęstszych wad genetycznych płodu. Jednym z kluczowych badań w tym zakresie jest test PAPP-A, który stanowi integralną część przesiewowego badania ultrasonograficznego w pierwszym trymestrze ciąży. Na czym polega to badanie? Jakie schorzenia pomaga wykryć? W którym tygodniu ciąży powinno się je przeprowadzić? Jak interpretować wyniki? Jeśli spodziewasz się dziecka lub planujesz ciążę, ten artykuł dostarczy Ci kompleksowej wiedzy – zapraszamy do lektury.
 

Spis treści:

  1. Co to jest test PAPP-A?
  2. Test PAPP-A: zakres chorób, jakie może wykryć?
  3. Wskazania do testu PAPP-A: kiedy zrobić badanie?
  4. Na czym polega test PAPP-A?
  5. Jak przygotować się do testu PAPP-A?
  6. Interpretacja wyników testu PAPP-A?
  7. Test PAPP-A: podsumowanie najważniejszych informacji

Co to jest test PAPP-A?

Test PAPP-A to test przesiewowy wykonywany w pierwszym trymestrze ciąży. Polega na oznaczeniu białka PAPP-A, beta-HCG oraz wykonaniu badania ultrasonograficznego i poziom tzw. przezierności karkowej u płodu. Poziom PAPP-A we krwi matki systematycznie rośnie w trakcie prawidłowo rozwijającej się ciąży. Odchylenia od oczekiwanych wartości, w połączeniu z innymi parametrami, mogą wskazywać na podwyższone ryzyko wystąpienia określonych wad genetycznych u płodu. Test PAPP-A nie jest badaniem diagnostycznym, które daje jednoznaczną odpowiedź „tak” lub „nie” dotyczącą choroby. Jego celem jest statystyczne oszacowanie prawdopodobieństwa, z jakim u rozwijającego się dziecka może wystąpić dana wada.

>> Sprawdź: Badania prenatalne – dlaczego warto je robić?

Test PAPP-A: zakres chorób, jakie może wykryć

Podstawowym celem testu PAPP-A jest ocena ryzyka wystąpienia najczęstszych trisomii, czyli wad polegających na obecności dodatkowego chromosomu:

  • zespołu Downa (trisomia 21); niepełnosprawność intelektualna, charakterystyczne cechy dysmorfii, wady serca;
  • zespołu Edwardsa (trisomia 18); dzieci, które urodzą się żywe, mają liczne, ciężkie wady wrodzone i zwykle przeżywają jedynie kilka miesięcy;
  • zespołu Patau (trisomia 13); poważne deformacje twarzoczaszki, wady ośrodkowego układu nerwowego, wady serca. Przeżywalność noworodków jest bardzo niska.

Warto podkreślić, że test PAPP-A ocenia także ryzyko innych nieprawidłowości. W mniejszym stopniu szacuje ryzyko:

  • triploidii – stanu, w którym płód ma kompletny dodatkowy zestaw chromosomów;
  • powikłań ciąży – bardzo niski poziom PAPP-A w pierwszym trymestrze bywa skorelowany ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia wpóźniejszym okresie ciąży stanu przedrzucawkowego, wewnątrzmacicznego ograniczenia wzrostu płodu (IUGR) czy nawet porodu przedwczesnego. Pamiętaj jednak, że omawiany test nie służy do rutynowego przewidywania tych powikłań.
Pakiet kobiety w ciąży (16 badań) banerek

Wskazania do testu PAPP-A: kiedy zrobić badanie?

Test PAPP-A — kiedy najlepiej go zrobić? Obecnie polskie i międzynarodowe towarzystwa ginekologiczne rekomendują wykonanie nieinwazyjnego testu przesiewowego, jakim jest test PAPP-A, każdej kobiecie ciężarnej. Badanie to wykonuje się między 11. a 14. tygodniem ciąży. Połączenie wyniku USG z wynikami badań biochemicznych z krwi matki (PAPP-A i wolnej podjednostki beta-hCG) pozwala na obliczenie tzw. łącznego ryzyka, które charakteryzuje się bardzo wysoką czułością (sięgającą ponad 90% w przypadku zespołu Downa) i niskim odsetkiem wyników fałszywie dodatnich.

Na czym polega test PAPP-A?

Procedura wykonania testu PAPP-A jest prosta i bezpieczna zarówno dla matki, jak i dla płodu. Składa się z następujących, równolegle wykonywanych elementów:

  • pobranie krwi żylnej;
  • oznaczenie stężenia PAPP-A (w zespołach Downa i Edwardsa obserwuje się obniżone stężenie tego białka) oraz wolnej podjednostki beta-hCG (w zespole Downa podwyższony, natomiast w zespole Edwardsa obniżony);
  • badanie ultrasonograficzne (USG); kluczowym elementem tego badania jest pomiar przezierności karkowej (NT), czyli zbiorniczka płynu na karku płodu; zwiększona koreluje z wyższym ryzykiem wystąpienia wad.

Elementy te – wyniki badań biochemicznych z krwi oraz pomiary z USG – są wprowadzane do specjalnego programu komputerowego wraz z danymi matki (wiek, waga, palenie tytoniu, ewentualne choroby jak cukrzyca). Algorytm oblicza indywidualne, skorygowane ryzyko wystąpienia u płodu zespołu Downa, Edwardsa i Patau, wyrażane najczęściej w postaci ułamka (np. 1:1000).

>> Sprawdź także: Badania laboratoryjne dla kobiet w ciąży – okiem ginekologa

Jak przygotować się do testu PAPP-A?

Przygotowanie do testu PAPP-A jest minimalne. Nie jest wymagane bycie na czczo. Badanie można wykonać o dowolnej porze dnia. Zaleca się jednak, aby na badanie USG przyjść z pełnym pęcherzem, co może ułatwić wizualizację macicy i płodu we wczesnej ciąży, zwłaszcza, gdy jest wykonywane przez powłoki brzuszne. Przed badaniem warto również poinformować lekarza o przyjmowanych na stałe lekach, przebytych chorobach i innych istotnych czynnikach, takich jak nałóg palenia tytoniu, ponieważ mogą one wpływać na stężenie markerów biochemicznych.

Pakiet do testu PAPP-A wg FMF (PAPP-A, F-BHCG) - Badania biochemiczne do testu fmf (papp-a, f-bhcg) banerek

Interpretacja wyników testu PAPP-A?

Wynik testu PAPP-A nie jest wartością liczbową stężeń PAPP-A i beta-hCG, lecz wspomnianym już prawdopodobieństwem, wyrażonym jako ułamek:

  • wynik prawidłowy (negatywny): obliczone ryzyko jest niskie, zazwyczaj mniejsze niż 1:300 (np. 1:500, 1:1000, 1:10000),
Pamiętaj:
Niski wynik nie daje 100% gwarancji, że dziecko jest zdrowe, ale oznacza, że nie ma wskazań do inwazyjnej diagnostyki prenatalnej ze względu na te konkretne wady. Ciąża jest dalej prowadzona w standardowy sposób.
  • wynik nieprawidłowy (dodatni): ryzyko wysokie, równe lub większe niż 1:300 (np. 1:50, 1:100).
Pamiętaj:
Nie jest to rozpoznanie, a jedynie sygnał alarmowy! Około 5% wszystkich badanych kobiet otrzymuje wynik dodatni, ale jedynie u niewielkiego odsetka z nich, płód faktycznie jest obciążony wadą.

Co może wpływać na wynik testu PAPP-A?

Na końcowy wynik testu wpływa wiele czynników, które są uwzględniane przez algorytm obliczeniowy. Do najważniejszych należą:

  • wiek matki,
  • wiek ciążowy,
  • masa ciała matki,
  • palenie tytoniu,
  • ciąża bliźniacza,
  • pochodzenie etniczne,
  • cukrzyca insulinozależna,
  • zapłodnienie in vitro (IVF).

O czym świadczy negatywny wynik testu PAPP-A?

Negatywny, czyli prawidłowy wynik testu PAPP-A, jest dla większości przyszłych rodziców uspokajający. Świadczy on o niskim, mniejszym niż próg odcięcia (np. 1:300), ryzyku wystąpienia u płodu zespołu Downa, Edwardsa i Patau.

Warto wiedzieć:
Pomimo negatywnego wyniku testu PAPP-A, ciąża powinna być dalej prowadzona i monitorowana zgodnie ze standardowymi procedurami.

>> Przeczytaj również: Badania prenatalne – wszystko, co należy wiedzieć

Test PAPP-A: podsumowanie najważniejszych informacji

Test PAPP-A to nieinwazyjne, bezpieczne i niezwykle wartościowe badanie przesiewowe, które stanowi złoty standard w opiece prenatalnej pierwszego trymestru. Wynik „dodatni” nie jest równoznaczny z rozpoznaniem, a jedynie wskazaniem do pogłębionej, inwazyjnej diagnostyki prenatalnej. Dzięki wysokiej czułości i swoistości, test ten pozwala uspokoić zdecydowaną większość przyszłych rodziców, a tej niewielkiej grupie z podwyższonym ryzykiem – dać szansę na wczesne rozpoznanie i świadome przygotowanie się do dalszego postępowania.

Źródła

  1. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników oraz Polskiego Towarzystwa Genetyki Człowieka dotyczące badań przesiewowych oraz diagnostycznych badań genetycznych wykonywanych w okresie prenatalnym, https://www.ptgin.pl/rekomendacjestanowiska-ptgip (dostęp: 14.10.2025).
  2. Shiefa S, Amargandhi M, Bhupendra J, Moulali S, Kristine T. First Trimester Maternal Serum Screening Using Biochemical Markers PAPP-A and Free β-hCG for Down Syndrome, Patau Syndrome and Edward Syndrome. Indian J Clin Biochem. 2013 Jan;28(1):3-12. doi: 10.1007/s12291-012-0269-9. Epub 2012 Oct 12. PMID: 24381414; PMCID: PMC3547446., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3547446/ (dostęp: 14.10.2025).
  3. Kirkegaard I, Uldbjerg N, Oxvig C. Biology of pregnancy-associated plasma protein-A in relation to prenatal diagnostics: an overview. Acta Obstet Gynecol Scand. 2010 Sep;89(9):1118-25. doi: 10.3109/00016349.2010.505639. PMID: 20804336., https://obgyn.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.3109/00016349.2010.505639 (dostęp: 14.10.2025).
  4. Papamichail M, Fasoulakis Z, Daskalakis G, Theodora M, Rodolakis A, Antsaklis P. Importance of Low Pregnancy Associated Plasma Protein-A (PAPP-A) Levels During the First Trimester as a Predicting Factor for Adverse Pregnancy Outcomes: A Prospective Cohort Study of 2636 Pregnant Women. Cureus. 2022 Nov 8;14(11):e31256. doi: 10.7759/cureus.31256. PMID: 36505175; PMCID: PMC9731607., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9731607/ (dostęp: 14.10.2025).

Adrenarche – czym jest i jak się objawia?

Damian Matusiak
-
0
Adrenarche – czym jest i jak się objawia?

Adrenarche to jeden z etapów ludzkiego rozwoju, który często bywa mylony z prawdziwym dojrzewaniem płciowym. To proces, który ujawnia się subtelnymi, lecz niekiedy niepokojącymi dla rodziców oznakami. Jeśli obserwujesz u swojego dziecka w wieku wczesnoszkolnym pojawienie się owłosienia łonowego lub zmianę zapachu potu i zastanawiasz się, czy to norma, ten artykuł jest dla Ciebie.

Spis treści:

  1. Co to jest adrenarche?
  2. Czym jest przedwczesne adrenarche i czy może być groźne?
  3. Jakie są przyczyny adrenarche?
  4. Jak objawia się adrenarche?
  5. Diagnostyka adrenarche
  6. Adrenarche – podsumowanie artykułu

        Co to jest adrenarche?

        Adrenarche jest fizjologicznym etapem rozwoju, który stanowi część procesu dojrzewania nadnerczy – niewielkich gruczołów zlokalizowanych nad nerkami. Nie jest to równoznaczne z inicjacją dojrzewania płciowego. Głównym przejawem tego procesu jest znaczący wzrost produkcji hormonów nadnerczowych zwanych androgenami – czyli substancjami, które pobudzają do rozwoju cech męskich.

        Adrenarche typowo rozpoczyna się między 6. a 8. rokiem życia u dziewczynek i między 7. a 9. rokiem życia u chłopców, poprzedzając o około 2-3 lata właściwe dojrzewanie płciowe. Jest to zatem proces całkowicie odrębny, choć często współwystępujący w czasie z późniejszymi etapami pokwitania.

        Czym jest przedwczesne adrenarche i czy może być groźne?

        Przedwczesne adrenarche to pojawienie się klinicznych objawów nadmiernej aktywności androgenów nadnerczowych u dziewczynek przed 8. rokiem życia i u chłopców przed 9. rokiem życia. W zdecydowanej większości przypadków jest to stan łagodny, izolowany i nie pociąga za sobą poważnych konsekwencji zdrowotnych. Dzieci z przedwczesnym adrenarche rozwijają się prawidłowo, a ich ostateczny wzrost i dojrzewanie płciowe przebiegają typowo. Jednakże, w pewnym odsetku przypadków, przedwczesne adrenarche może być nie tyle chorobą samą w sobie, co objawem innych, poważniejszych zaburzeń.

        >> To może Cię zainteresować: Hiperandrogenizm (nadmiar androgenów): objawy, przyczyny, badania, leczenie

        Jakie są przyczyny adrenarche?

        Bezpośrednia przyczyna uruchomienia procesu adrenarche pozostaje przedmiotem intensywnych badań i nie jest w pełni poznana. Istotny jest czynnik genetyczny – obserwuje się rodzinne występowanie zarówno prawidłowego, jak i przedwczesnego adrenarche. Na czas jego wystąpienia mogą również wpływać czynniki środowiskowe, takie jak masa ciała. Dzieci z wyższą masą urodzeniową oraz te z nadwagą lub otyłością w dzieciństwie mają tendencję do wcześniejszego rozpoczęcia zarówno adrenarche, jak i całego procesu dojrzewania. Stres w okresie wczesnego dzieciństwa jest również brany pod uwagę jako potencjalny modulator czasu wystąpienia tego zjawiska.

        Jak objawia się adrenarche?

        Objawy adrenarche są stosunkowo dyskretne i wynikają bezpośrednio z działania słabych androgenów nadnerczowych na skórę i jej przydatki. Nie obejmują one rozwoju cech płciowych zależnych od gonad. Głównymi manifestacjami klinicznymi są:

        • pojawienie się owłosienia łonowego (pubarche) oraz pachowego;
        • zmiana zapachu potu na bardziej intensywny, „dorosły”;
        • przetłuszczanie się skóry i włosów;
        • pojawienie się trądziku, zwykle o łagodnym nasileniu (zaskórniki, grudki).
        Warto wiedzieć:
        Warto podkreślić, że adrenarche nie powoduje u chłopców powiększenia jąder ani prącia, a u dziewczynek – rozwoju piersi (thelarche) ani krwawień miesięcznych. Pojawienie się tych objawów świadczy już o rozpoczęciu prawdziwego dojrzewania płciowego.

        Objawy u dziewczynek

        U dziewczynek objawy adrenarche mogą być wyraźniejsze niż u chłopców i częściej zwracają uwagę rodziców. Typowo obserwuje się pojawienie się pojedynczych, cienkich, prostych włosów na wargach sromowych (adrenarche nie powoduje owłosienia typu żeńskiego – trójkątnego). Równolegle może wystąpić owłosienie pach oraz charakterystyczna zmiana zapachu potu, wymagająca wprowadzenia codziennych zabiegów higienicznych. Częstsze jest także łojotok i trądzik na twarzy, szczególnie w strefie T (czoło, nos, broda).

        Objawy u chłopców

        U chłopców objawy adrenarche są często mniej spektakularne i mogą zostać przeoczone lub uznane za wczesny przejaw dojrzewania. Podstawowym objawem jest pojawienie się owłosienia łonowego u nasady prącia, które początkowo jest delikatne i pojedyncze. Podobnie jak u dziewczynek, występuje owłosienie pach i zmiana zapachu potu. Może również pojawić się łagodny trądzik.

        >> Przeczytaj: Nadmierna potliwość (nadpotliwość) – przyczyny, badania i leczenie

        Diagnostyka adrenarche

        Diagnostyka adrenarche, zwłaszcza gdy występuje w typowym wieku, opiera się głównie na wywiadzie i badaniu fizykalnym. Lekarz ocenia występowanie wyżej opisanych objawów, a przede wszystkim wyklucza obecność cech prawdziwego dojrzewania płciowego. Kluczowym elementem jest ocena stopnia dojrzałości owłosienia łonowego w skali Tannera oraz — u chłopców — pomiar objętości jąder przy pomocy orchidometru Pradera. W przypadku wątpliwości lub przy podejrzeniu przedwczesnego adrenarche, wdraża się diagnostykę laboratoryjną i obrazową.

        Jakie badania są niezbędne w diagnozie przedwczesnego adrenarche?

        Podstawowym badaniem laboratoryjnym, które pozwala potwierdzić rozpoznanie i ocenić stopień zaawansowania adrenarche, jest oznaczenie stężenia siarczanu dehydroepiandrosteronu (DHEA-S) we krwi. Jego podwyższony poziom, odpowiadający wczesnym stadiom pokwitania (tzw. stadium II-III wg Tannera), przy jednoczesnym prawidłowym lub nieznacznie podwyższonym poziomie testosteronu, potwierdza rozpoznanie. Dodatkowo, w przypadku przedwczesnego adrenarche, standardem jest wykonanie zdjęcia rentgenowskiego dłoni i nadgarstka (tzw. ocena wieku kostnego). Wiek kostny w łagodnym, izolowanym przedwczesnym adrenarche jest zwykle nieznacznie przyspieszony (o 1-2 lata) w stosunku do wieku kalendarzowego. Znaczne przyspieszenie (powyżej 2,5 roku) nasuwa podejrzenie innych, poważniejszych zaburzeń.

        Kiedy potrzebna jest pogłębiona diagnostyka adrenarche?

        Pogłębiona diagnostyka jest konieczna, gdy w obrazie klinicznym występują tzw. „czerwone flagi” (red flags). Należą do nich:

        • objawy prawdziwego, przedwczesnego dojrzewania płciowego: powiększenie piersi u dziewczynek, powiększenie jąder u chłopców;
        • szybka progresja objawów: gwałtowny przyrost owłosienia, nasilenie trądziku, zmiana barwy głosu;
        • znaczne przyspieszenie tempa wzrostu i wieku kostnego;
        • objawy tzw. wirylizacji (nadmiernego działania androgenów) u dziewczynek: przerost łechtaczki, obniżenie barwy głosu, trądzik o dużym nasileniu, pojawienie się owłosienia na twarzy;
        • nadciśnienie tętnicze.

        >> Zobacz: Co to są estrogeny, za co odpowiadają i kiedy je badać?

        Adrenarche – podsumowanie artykułu

        Adrenarche to naturalny i nieodłączny etap rozwoju każdego człowieka, oznaczający dojrzewanie kory nadnerczy i związany z nim wzrost produkcji słabych androgenów. Jego główne objawy to pojawienie się owłosienia łonowego i pachowego oraz zmiana zapachu potu, które nie powinny budzić niepokoju, gdy występują u dzieci po 8.-9. roku życia. Kluczowe jest odróżnienie tego procesu od właściwego dojrzewania płciowego, które angażuje gonady i prowadzi do rozwoju drugorzędowych cech płciowych. Szczególną uwagę należy zwrócić na przedwczesne adrenarche, czyli pojawienie się tych objawów u młodszych dzieci. Choć często jest ono łagodne, w niektórych przypadkach może być sygnałem zaburzeń endokrynologicznych lub metabolicznych. Pamiętaj – specjalistyczna ocena i ewentualna diagnostyka mogą dać pewność, że rozwój Twojego dziecka przebiega prawidłowo.

        Źródła

        1. Witchel SF, Pinto B, Burghard AC, Oberfield SE. Update on adrenarche. Curr Opin Pediatr. 2020 Aug;32(4):574-581. doi: 10.1097/MOP.0000000000000928. PMID: 32692055; PMCID: PMC7891873., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7891873 (dostęp: 14.10.2025).
        2. Rosenfield RL. Normal and Premature Adrenarche. Endocr Rev. 2021 Nov 16;42(6):783-814. doi: 10.1210/endrev/bnab009. PMID: 33788946; PMCID: PMC8599200., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8599200 (dostęp: 14.10.2025).
        3. Farello G, Altieri C, Cutini M, Pozzobon G, Verrotti A. Review of the Literature on Current Changes in the Timing of Pubertal Development and the Incomplete Forms of Early Puberty. Front Pediatr. 2019 May 8;7:147. doi: 10.3389/fped.2019.00147. PMID: 31139600; PMCID: PMC6519308., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6519308 (dostęp: 14.10.2025).
        Page 12 of 173
        1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173
        1...111213...173Strona 12 z 173

        Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

        Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

        O nas

        Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

        Nasz adres

        ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.