Aspergiloza to heterogenna grupa chorób wywołanych przez grzyby z rodzaju Aspergillus, powszechnie występujące w środowisku – zwłaszcza w glebie, rozkładającej się materii organicznej i kurzu. U osób zdrowych kontakt z zarodnikami tego grzyba zazwyczaj nie powoduje powikłań, jednak u pacjentów z obniżoną odpornością, chorych na mukowiscydozę, astmę czy inne choroby płuc, może prowadzić do ciężkich, a nawet śmiertelnych infekcji. W artykule przedstawiono najważniejsze informacje dotyczące mechanizmów choroby, jej najczęstszych postaci, objawów klinicznych, metod diagnostycznych oraz aktualnych możliwości terapeutycznych.

Spis treści:

1. Co to jest aspergiloza?
   • Czy aspergiloza jest zakaźna?
2. Objawy aspergilozy
   • Aspergiloza płucna
   • Aspergiloza oskrzelowo-płucna
   • Aspergiloza skórna
   • Aspergiloza zatok
3. Aspergiloza u dzieci
4. Jak wygląda leczenie aspergilozy?
5. FAQ. Aspergiloza – często zadawane pytania
6. Aspergiloza – podsumowanie

Co to jest aspergiloza?

Aspergiloza to choroba (według klasyfikacji ICD-10: B44) spowodowana przez zakażenie lub reakcję immunologiczną na grzyby z rodzaju Aspergillus, z których najczęściej patogenem chorobotwórczym jest A. fumigatus. Grzyby te są obecne powszechnie w środowisku, w glebie, kurzu, materiałach organicznych.

U osób zdrowych kontakt z zarodnikami Aspergillus zwykle nie wywołuje żadnych objawów. Jednak u pacjentów z predyspozycjami takimi jak obniżona odporność, przewlekłe choroby płuc, atopie może dochodzić do jednej z trzech form odpowiedzi organizmu:

• kolonizacji dróg oddechowych,
• reakcji alergicznej na obecność grzyba (np. w postaci alergicznej aspergilozy oskrzelowo-płucnej (AAOP)),
• a w najcięższych przypadkach – do inwazyjnego zajęcia tkanek przez grzybnię, co stanowi stan bezpośredniego zagrożenia życia.

To właśnie te mechanizmy różnicują spektrum objawów oraz konieczne postępowanie terapeutyczne.

Czy aspergiloza jest zakaźna?

Aspergiloza nie jest chorobą zakaźną w sensie klasycznym, nie przenosi się z człowieka na człowieka. Źródłem zakażenia są unoszące się w powietrzu zarodniki grzyba, które wdychamy wraz z powietrzem. U osób z prawidłową odpornością są one usuwane z dróg oddechowych przez mechanizmy obronne, natomiast u osób z upośledzeniem odporności lub z chorobami płuc mogą prowadzić do infekcji czy także reakcji alergicznych.

Objawy aspergilozy

Spektrum objawów aspergilozy jest szerokie i zależy od postaci klinicznej choroby oraz stanu immunologicznego pacjenta. W praktyce lekarskiej szczególnie istotne jest różnicowanie pomiędzy postacią inwazyjną a nieinwazyjną, gdyż od tego zależy zarówno pilność interwencji, jak i strategia leczenia.

Aspergiloza płucna

U pacjentów z ciężką immunosupresją – np. po przeszczepieniu szpiku, w przebiegu ostrej białaczki czy po terapii biologicznej – zakażenie może przyjąć postać inwazyjnej aspergilozy płucnej. Ta forma choroby może występować w dwóch odmianach:

Ostra inwazyjna aspergiloza

Choroba rozwija się nagle i gwałtownie, a do jej typowych objawów należą gorączka, która nie ustępuje pomimo stosowania antybiotyków, oraz duszność, spadek saturacji i suchy kaszel. Czasami może pojawić się krwioplucie oraz ból opłucnowy nasilający się przy oddychaniu. W badaniach obrazowych, zwłaszcza tomografii komputerowej, ujawniają się charakterystyczne zmiany, takie jak objaw „halo” (obszar matowej szyby wokół guzka/masy) lub późniejszy objaw „półksiężyca powietrznego” (air crescent sign), wskazujący na gaz pomiędzy masą wewnątrzjamową miąższu płuc.

Podostra inwazyjna aspergiloza

Ta forma rozwija się wolniej, przez kilka tygodni lub miesięcy, i dotyczy pacjentów z umiarkowaną immunosupresją lub przewlekłymi chorobami płuc. Objawy są mniej nasilone i obejmują przewlekły kaszel, zmęczenie oraz spadek masy ciała. Zmiany w badaniach obrazowych są często mniej charakterystyczne i mogą występować w postaci pojedynczych nacieków lub guzków, które z czasem mogą ulegać jamistości.

>> Warto przeczytać: Przedłużający się kaszel: jakie badania laboratoryjne wykonać, by rozpocząć skuteczne leczenie

Aspergiloza oskrzelowo-płucna

W przebiegu AAOP objawy są mniej dramatyczne, ale przewlekłe i uciążliwe – dotykają głównie osoby z astmą oskrzelową lub mukowiscydozą. Pacjenci skarżą się na uporczywy kaszel, który może wiązać się zodkrztuszaniem gęstych, galaretowatych czopów śluzowych o zielonkawym zabarwieniu. Typowe są także nawracające infekcje dolnych dróg oddechowych, świszczący oddech oraz progresywna duszność. Często towarzyszy im eozynofilia w morfologii oraz znacznie podwyższone stężenie IgE. Zmiany oskrzelowe mogą prowadzić do rozstrzeni i trwałego pogorszenia funkcji płuc.

Aspergiloza skórna

Ta forma aspergilozy jest stosunkowo rzadka i może mieć charakter pierwotny (np. po skaleczeniu, oparzeniu lub zastosowaniu cewników) lub wtórny – w wyniku rozsiewu grzyba z zakażenia ogólnoustrojowego. Skórne zmiany mają najczęściej postać owrzodzeń z martwicą tkanek, otoczonych rumieniem. U pacjentów w stanie ogólnym ciężkim są one objawem pogarszającego się zakażenia rozsianego i wymagają pilnej interwencji.

Aspergiloza zatok

Postać zatokowa najczęściej występuje w postaci nieinwazyjnego grzybniaka, ale u osób z niedoborami odporności może przyjąć postać inwazyjną. Chorzy skarżą się na przewlekły katar, uczucie rozpierania i ból w okolicy zatok, czasem z jednostronnym wyciekiem z nosa lub obecnością krwistej wydzieliny. W przypadkach zaawansowanych obserwuje się obrzęk powiek, a nawet objawy neurologiczne przy zajęciu sąsiednich struktur. Diagnozę potwierdza obraz TK z obecnością hiperdensyjnej masy w świetle zatoki, czasem z destrukcją kostną.

>> Przeczytaj także: Przewlekły (chroniczny) katar – objawy, przyczyny, leczenie

Aspergiloza u dzieci

Chociaż rzadziej niż u dorosłych, aspergiloza występuje również u dzieci, głównie towarzysząc ciężkim zaburzeniom odporności. U dzieci po przeszczepach szpiku, z przewlekłą neutropenią lub leczonych immunosupresyjnie może dojść do rozwoju inwazyjnej postaci choroby. Objawy u dzieci są podobne do dorosłych, ale często mniej specyficzne, co utrudnia rozpoznanie. Szczególna czujność diagnostyczna powinna towarzyszyć każdemu przypadkowi opornej na leczenie infekcji dróg oddechowych u dziecka z czynnikami ryzyka.

Jak wygląda leczenie aspergilozy?

Leczenie aspergilozy zależy od postaci choroby i stanu klinicznego pacjenta.

W przypadku inwazyjnej aspergilozy płucnej leczeniem z wyboru jest worykonazol – podawany dożylnie lub doustnie, w zależności od stanu chorego. Alternatywnie stosuje się izawukonazol lub liposomalnąamfoterycynę B. Niezwykle istotne jest równoczesne ograniczenie immunosupresji, gdy to możliwe, oraz wdrożenie leczenia wspomagającego – tlenoterapii, leczenia przeciwgorączkowego i wsparcia żywieniowego. W niektórych przypadkach konieczna może być chirurgiczna resekcja zakażonej tkanki.

AAOP wymaga głównie leczenia immunosupresyjnego – standardem jest podawanie doustnych glikokortykosteroidów (np. prednizonu), a w przypadkach nawrotowych lub opornych – dołączenie leków przeciwgrzybiczych (itrakonazol, worykonazol) w celu redukcji kolonizacji dróg oddechowych.

Aspergilloma, czyli grzybniak, często wymaga leczenia operacyjnego, zwłaszcza w przypadku objawów takich jak masywne krwioplucie. W bezobjawowych przypadkach możliwa jest obserwacja. Leki przeciwgrzybicze rzadko są skuteczne w leczeniu tej postaci.

FAQ. Aspergiloza – często zadawane pytania

Ze względu na złożony charakter aspergilozy oraz zróżnicowanie jej postaci klinicznych, rozpoznanie i leczenie mogą budzić wiele wątpliwości zarówno wśród pacjentów. Poniżej przedstawiamy odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania, które pomagają uporządkować wiedzę i lepiej zrozumieć przebieg tej grzybiczej infekcji.

Aspergiloza – podsumowanie

Aspergiloza to poważna i wielopostaciowa choroba, która  w zależności od postaci klinicznej  może mieć charakter alergiczny, kolonizacyjny lub inwazyjny. U osób z prawidłową odpornością zwykle nie powoduje istotnych objawów, jednak w grupach ryzyka może prowadzić do ciężkich infekcji zagrażających życiu. Objawy bywają niespecyficzne, dlatego tak ważne jest odpowiednio wczesne wdrożenie diagnostyki – obejmującej zarówno obrazowanie, jak i badania mikrobiologiczne oraz serologiczne.

Skuteczne leczenie aspergilozy wymaga indywidualnego podejścia, a wybór terapii zależy od typu choroby, stanu klinicznego pacjenta oraz jego odporności. Wiedza na temat tej infekcji, choć rośnie, wciąż wymaga upowszechnienia, zwłaszcza wśród lekarzy POZ, pulmonologów, onkologów i specjalistów chorób zakaźnych.

• Najczęstszym czynnikiem etiologicznym jest Aspergillus fumigatus – grzyb szeroko rozpowszechniony w środowisku.
• Zakażenie następuje drogą wziewną, a rozwój choroby zależy od stanu immunologicznego pacjenta.
• W leczeniu stosuje się leki przeciwgrzybicze pierwszego wyboru (worykonazol, izawukonazol), a w niektórych przypadkach leczenie chirurgiczne.
• Postaci alergiczne wymagają glikokortykosteroidów i – w nawrotach – leków przeciwgrzybiczych.
• Nie jest chorobą zakaźną – nie przenosi się między ludźmi.

---

Bibliografia

1. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.3.11.20.
2. B16.II.3.12.5.2.
3. Cadena J, Thompson GR, Patterson TF. Aspergillosis. Infectious Disease Clinics, Volume 35, Issue 2, 415 – 434
4. Chabi ML, Goracci A, Roche N, Paugam A, Lupo A, Revel MP. Pulmonary aspergillosis. DiagnInterv Imaging. 2015 May;96(5):435-42.
5. Greenberger PA, Bush RK, Demain JG, Luong A, Slavin RG, Knutsen AP. Allergic bronchopulmonary aspergillosis. J Allergy Clin Immunol Pract. 2014 Nov-Dec;2(6):703-8.
6. Merad Y, Derrar H, Belmokhtar Z, Belkacemi M.  Aspergillus Genus and Its Various Human Superficial and Cutaneous Features.Pathogens. 2021; 10(6):643
7. Maroof AK, Abid R, Muhammad RA, Azhar H. Aspergillus Infection of Paranasal Sinuses. Journal of Taibah University Medical Sciences. Volume 5, Issue 2, 2010, Pages 60-65, ISSN 1658-3612.

Mimo ogromnego postępu medycyny wirus HIV jest jednym z najpoważniejszych problemów zdrowia publicznego na całym świecie – głównie ze względu na liczbę zakażeń i trudności z całkowitą eliminacją wirusa. Jednocześnie, przy odpowiednim wsparciu medycznym, zakażenie nie jest wyrokiem, a osoby seropozytywne mogą prowadzić normalne życie. Dlatego tak ważna jest świadomość dróg zakażenia, diagnostyki, możliwości leczenia i profilaktyki HIV.

Spis treści:

1. HIV: czym jest?
2. Wirus HIV: objawy zakażenia
   • Zakażenie HIV – objawy skórne
   • Zakażenie HIV – objawy u kobiet
   • Zakażenie HIV – objawy u mężczyzn
3. Drogi zakażenia HIV. Jak można zarazić się HIV?
   • Czy prezerwatywa chroni przed HIV?
4. Badania na HIV: jak sprawdzić, czy doszło do zakażenia?
5. Kiedy wykonać test na HIV?
6. Zakażenie wirusem HIV: leczenie i postępowanie
   • Ile się żyje z HIV?
   • Czy HIV jest uleczalny?
7. Profilaktyka zakażeń wirusem HIV
   • Profilaktyka przedekspozycyjna zakażenia HIV
8. FAQ. Wirus HIV – często zadawane pytania
9. Zakażenie wirusem HIV: podsumowanie informacji

HIV: czym jest?

HIV to ludzki wirus niedoboru odporności. Należy do rodziny retrowirusów. Łączy się z receptorem CD4, dlatego atakuje przede wszystkim komórki układu immunologicznego – makrofagi, monocyty, limfocyty T-pomocnicze, komórki dendrytyczne.

Wirus HIV przenika do organizmu, integruje się z materiałem genetycznym komórek gospodarza i zaczyna się namnażać. Infekcja przebiega etapami i może przez długi czas nie dawać jednoznacznych objawów. Nieleczone zakażenie HIV może prowadzić do rozwoju AIDS – zespołu nabytego upośledzenia odporności.

>> Więcej o tym, czym jest HIV, przeczytasz w naszym artykule: Wszystko, co powinieneś wiedzieć o HIV

Należy pamiętać, że HIV to wirus, a nie choroba. Dodatkowo zakażenie nie oznacza automatycznego rozwoju AIDS.

Wirus HIV: objawy zakażenia

Nieleczone zakażenie wirusem HIV przebiega w kilku fazach. U większości zakażonych początkowo (2–8 tygodni od wniknięcia patogenu do organizmu) rozwija się ostra choroba retrowirusowa. Pierwsze objawy HIV są nieswoiste i przypominają mononukleozę zakaźną. Występuje m.in. gorączka, bóle mięśni i stawów, powiększenie węzłów chłonnych, plamisto-grudkowa wysypka.

Następnie zakażenie wirusem HIV przechodzi w fazę bezobjawową, która, w przypadku braku leczenia, trwa 1,5–15 lat (średnio 8 lat). Stan kliniczny osoby chorej jest dobry.

Kolejnym etapem jest objawowe zakażenie wirusem HIV, które może być poprzedzone uogólnioną limfadenopatią (powiększeniem węzłów chłonnych). Na skutek obniżenia odporności rozwija się kandydoza jamy ustnej lub pochwy, półpasiec, leukoplakia włochata, neuropatia obwodowa, przewlekła biegunka.

Ostatnim stadium zakażenia HIV jest pełnoobjawowe AIDS. Charakteryzuje się obecnością tzw. chorób wskaźnikowych, do których zaliczane są m.in. bakteryjne zapalenie płuc, kandydoza przełyku, przewlekłe owrzodzenia, encefalopatia, zespół wyniszczenia oraz nowotwory (np. mięsak Kaposiego).

>> Zobacz także: HIV – wczesna diagnoza i podjęcie leczenia daje szansę na normalne życie

Zakażenie HIV – objawy skórne

Objawy skórne HIV mogą pojawić się już w pierwszej fazie infekcji w formie plamisto-grudkowej wysypki. Wykwity przybierają bladoróżowy kolor i są umiejscowione na twarzy, tułowiu lub kończynach. Zwykle ustępują po kilku dniach.

Objawy skórne HIV, które pojawiają się na późniejszym etapie zakażenia to m.in.:

• łojotokowe zapalenie skóry,
• łuszczyca,
• atopowe zapalenie skóry,
• suchość skóry,
• świąd skóry,
• zapalenie mieszków włosowych,
• opryszczka,
• owrzodzenia błon śluzowych,
• liszajec zakaźny,
• biały nalot na błonach śluzowych jamy ustnej,
• pleśniawki,
• pieczenie języka.

Zakażenie wirusem HIV może prowadzić do rozwoju mięsaka Kaposiego oraz raka podstawnokomórkowego lub płaskonabłonkowego skóry.

Zakażenie HIV – objawy u kobiet

Zakażenie HIV u kobiet może prowadzić do nawracających infekcji grzybiczych pochwy i sromu, bakteryjnego zapalenia pochwy, stanów zapalnych miednicy mniejszej, opryszczki narządów płciowych oraz raka szyjki macicy. Często dochodzi również do zaburzeń cyklu miesiączkowego i przedwczesnej menopauzy.

Zakażenie HIV – objawy u mężczyzn

U mężczyzn zakażonych HIV istnieje wyższe ryzyko zapalenia i ropnia stercza. Ponadto mogą pojawić się zaburzenia erekcji (niemożność uzyskania i utrzymania wzwodu) i ejakulacji. Natomiast przy AIDS często dochodzi do zaniku jąder lub rozwoju nowotworu jądra.

Drogi zakażenia HIV. Jak można zarazić się HIV?

Wirus HIV przenosi się z osoby zakażonej (również bezobjawowej) na zdrową:

• przez krew,
• w wyniku kontaktów seksualnych,
• w trakcie ciąży, porodu lub karmienia piersią.

Mocz, kał, łzy, pot i ślina nie są materiałem zakaźnym pod warunkiem, że nie znajduje się w nich świeża krew.

Jeżeli kobieta wie o HIV i podjęła się odpowiedniego leczenia, ryzyko zakażenia dziecka jest mniejsze niż 1%.

Czy prezerwatywa chroni przed HIV?

Prawidłowo stosowana prezerwatywa zapewnia bardzo wysoką ochronę przed zakażeniem HIV. Chroni także przed innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową.

Największe ryzyko zakażenia HIV dotyczy stosunków analnych. Natomiast przy stosunku waginalnym kobieta jest narażona na infekcję bardziej niż mężczyzna.

Badania na HIV: jak sprawdzić, czy doszło do zakażenia?

Istnieje kilka badań w kierunku HIV. Podstawą diagnostyki przesiewowej są testy serologiczne IV generacji. Umożliwiają wykrycie:

• przeciwciał anty-HIV (po 4–12 tygodniach od zakażenia),
• antygenu p24 (po 2 tygodniach od zakażenia).

Dodatni wynik testu serologicznego w kierunku HIV powinien być zweryfikowany badaniem molekularnym techniką RT-PCR.

Badanie na HIV można wykonać anonimowo.

>> Zobacz także: Kto i kiedy powinien wykonać test w kierunku zakażenia wirusem HIV?

Kiedy wykonać test na HIV?

Wykonanie badania na HIV wskazane jest w następujących przypadkach:

• ryzykowne zachowanie seksualne (np. stosunek bez zabezpieczenia z nowym partnerem),
• potencjalna ekspozycja na zakażenie (np. zakłucie igłą),
• planowanie ciąży (przebadany powinien zostać również mężczyzna),
• ciąża,
• występowanie objawów mogących mieć związek z zakażeniem HIV (np. nawracająca kandydoza jamy ustnej, nawracająca opryszczka, nawracające zapalenia płuc, gorączka o nieznanej przyczynie).

Należy pamiętać o oknie serologicznym. To okres od momentu zakażenia do czasu, gdy test wykazuje obecność przeciwciał. Przyjmuje się, że trwa 6 tygodni. Dlatego zbyt wcześnie wykonane badanie na HIV może dać wynik fałszywie ujemny.

Zakażenie wirusem HIV: leczenie i postępowanie

Leczenie HIV powinno rozpocząć się niezwłocznie. Podstawą jest skojarzona terapia antyretrowirusowa, która polega na jednoczesnym przyjmowaniu kilku leków hamujących replikację wirusa. Może być uzupełniona o profilaktykę zakażeń oportunistycznych i działań niepożądanych leków antyretrowirusowych. Leczenie HIV trwa do końca życia.

Ile się żyje z HIV?

Jeżeli leczenie HIV zostanie podjęte w odpowiednim momencie, przewidywana długość życia jest taka sama, jak w przypadku osób niezakażonych. Natomiast nieleczona infekcja prowadzi do śmierci średnio w ciągu 8–10 lat.

Czy HIV jest uleczalny?

Zakażenie wirusem HIV nie jest uleczalne. Można jednak skutecznie je kontrolować i w ten sposób zapobiec rozwojowi objawów. Osoby, które się leczą i mają niewykrywalną wiremię mogą prowadzić normalne życie, pracować, zakładać rodziny i nie przekazywać wirusa dalej.

Profilaktyka zakażeń wirusem HIV

Profilaktyka zakażenia wirusem HIV obejmuje:

• stosowanie prezerwatyw,
• unikanie ryzykownych zachowań seksualnych,
• unikanie stosowania wspólnych igieł i strzykawek,
• wybieranie salonów beauty, piercingu i tatuażu stosujących jednorazowy lub sterylizowany sprzęt,
• wykonywanie badań przesiewowych w kierunku HIV.

Jeżeli doszło do narażenia na zakażenie wirusem HIV, możliwe jest włączenie profilaktyki poekspozycyjnej w ciągu 48 godzin (a w wyjątkowych przypadkach 72 godzin), która polega na przyjmowaniu trzech leków przeciwretrowirusowych.

Profilaktyka przedekspozycyjna zakażenia HIV

Profilaktyka przedekspozycyjna polega na codziennym lub doraźnym przyjmowaniu leków antyretrowirusowych przez osoby niezakażone, ale narażone na zakażenie HIV. Ma zastosowanie m.in. u osób utrzymujących kontakty seksualne z osobami zakażonymi HIV lub używających narkotyki dożylne.

FAQ. Wirus HIV – często zadawane pytania

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące wirusa HIV i objawów zakażenia.

Zakażenie wirusem HIV: podsumowanie informacji

• HIV jest wirusem, który atakuje układ odpornościowy.
• Przez długi czas zakażenie HIV nie daje żadnych objawów. Wykrycie infekcji jest możliwe tylko dzięki badaniom serologicznym.
• Do zakażenia dochodzi poprzez kontakt z zakażoną krwią lub stosunek seksualny. Patogen może przenieść się z matki na dziecko podczas ciąży, porodu lub karmienia piersią.
• Leczenie HIV zapobiega rozwojowi objawów i powikłań, a dzięki niewykrywalnej wiremii nie dochodzi do zakażenia innych osób.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

---

Bibliografia

1. https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/012/333/original/31-43.pdf?1473152233 (dostęp 06.08.2025)
2. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.2. (dostęp 06.08.2025)
3. G. Barałkiewicz, Zakażenia wirusem HIV/AIDS, Przewodnik Lekarza 5/2001
4. E. Firląg-Burkacka, Atlas zmian skórnych u osób zakażonych HIV, Termedia Wydawnictwo Medyczne, Poznań 2013
5. D. Rogowska-Szadkowska, E. Bąkowska, HIV i kobiety, Krajowe Centrum ds. AIDS Warszawa 2008
6. https://www.czytelniamedyczna.pl/1643,objawy-ze-strony-ukladu-moczowoplciowego-w-przebiegu-zakazen-hiv-i-aids-najwazni.html (dostęp 06.08.2025)
7. https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/HIV-AIDS/158254,zakazenie-hiv (dostęp 06.08.2025)
8. M. Krzyżak-Jankowicz i in., Ból u chorych zakażonych HIV – niedoceniany problem kliniczny, Medycyna Paliatywna 2013; 5(4): 148–156

Zatkany nos, ból zatok i katar kojarzymy głównie z infekcją bakteryjną lub wirusową. Przyczyną mogą być jednak grzyby wywołujące grzybicze zapalenie zatok. W artykule wyjaśniamy, czym jest ta choroba, jak ją rozpoznać, kto jest najbardziej narażony i jak wygląda leczenie.

Spis treści:

1. Grzybicze zapalenie zatok: co to za choroba?
   • Grzybica zatok: wydzielina i jej kolor
2. Przyczyny rozwoju grzybicy zatok
3. Grzybica zatok: objawy zapalenia grzybicznego
   • Ostre grzybiczne zapalenie zatok: objawy
   • Przewlekłe grzybiczne zapalenie zatok: objawy
4. Kto najczęściej choruje na grzybiczne zapalenie zatok?
5. Diagnostyka grzybicznego zapalenia zatok: jakie badania?
   • Badania laboratoryjne w podejrzeniu grzybicy zatok
6. Leczenie grzybicy zatok
   • Domowe sposoby grzybiczego zapalenia zatok
7. Profilaktyka grzybicy zatok
8. Grzybica zatok: często zadawane pytania (FAQ)
9. Grzybiczne zapalenie zatok: podsumowanie

Grzybicze zapalenie zatok: co to za choroba?

Grzybicze zapalenie zatok (grzybica zatok) to infekcja najczęściej wywoływana przez pleśnie z rodzaju Aspergillus, rzadziej Mucorales, Alternaria, czy drożdżaki Candida. Choć grzyby są powszechne w środowisku i nieustannie wdychamy ich mikroskopijne zarodniki, do zakażenia dochodzi tylko w sprzyjających warunkach (np. obniżonej odporności). W zależności od głębokości naciekania tkanek, grzybica zatok może mieć postać:

• Nieinwazyjną – grzybniak (kulista masa strzępek w świetle zatoki), alergiczne grzybicze zapalenie zatok (AFS).
• Inwazyjną – ostra lub przewlekła, z naciekaniem ścian zatoki.

Grzybica zatok: wydzielina i jej kolor

Charakterystyczna jest obfita, gęsta, śluzowo-ropna wydzielina z nosa o nieprzyjemnym zapachu. Jej kolor może być żółtawo-zielony, szary, a nawet ciemnobrunatny. W śluzie niekiedy można dostrzec grudki, pasma grzybni, skrzepy krwi czy martwicze fragmenty tkanki.

Przyczyny rozwoju grzybicy zatok

Zakażenie rozwija się, gdy bariera śluzówkowa zostaje naruszona przez:

• przewlekłe zapalenia zatok, polipy,
• długotrwałą antybiotykoterapię, glikokortykosteroidy,
• długotrwałą ekspozycję na wilgoć, kurz, pleśń.

Rozwojowi choroby sprzyjają wady anatomiczne i zaburzony drenaż zatok oraz upośledzenie transportu śluzowo-rzęskowego (np. w mukowiscydozie). Zalegający śluz ułatwia zasiedlenie zatok przez grzyby. Przyczyną alergicznego grzybiczego zapalenia zatok jest nadmierna reakcja immunologiczna.

Grzybica zatok: objawy zapalenia grzybicznego

Najczęstsze objawy to:

• przewlekły katar,
• zatkany nos,
• bóle zatok, głowy,
• osłabienie węchu,

Brak poprawy po antybiotykach także może sugerować grzybicze podłoże.

Ostre grzybiczne zapalenie zatok: objawy

Ostra postać grzybicy zatok postępuje gwałtownie i szybko może dać ciężkie powikłania. Do jej objawów należą:

• gorączka,
• silny ból twarzy
• obrzęk tkanek miękkich (policzków, powiek),
• czarne, martwicze zmiany w obrębie śluzówki nosa,
• objawy neurologiczne (drętwienie twarzy, osłabienie czucia, nagłe zaburzenia widzenia).

Konieczna jest pilna diagnostyka i leczenie, ponieważ infekcja może zająć oczodół i ośrodkowy układ nerwowy.

Przewlekłe grzybiczne zapalenie zatok: objawy

Przewlekła postać grzybicy zatok rozwija się wolniej, często skrycie. Typowe objawy obejmują:

• długotrwałe, jednostronne uczucie zatkanego nosa,
• gęstą, cuchnącą wydzielinę,
• przewlekły ból/uczucie rozpierania w okolicach policzków, czoła lub nasady nosa,
• okresowe krwawienia z nosa.

Ta postać nierzadko mylona jest z nawracającym bakteryjnym zapaleniem zatok.

Kto najczęściej choruje na grzybiczne zapalenie zatok?

Szczególnie narażeni na grzybicze zapalenie zatok są pacjenci:

• z cukrzycą, nowotworami, po przeszczepach,
• przyjmujący glikokortykosteroidy lub leki immunosupresyjne,
• z przewlekłym zapaleniem zatok, polipami,
• pracujący w wilgotnych, zapylonych pomieszczeniach.

Jeśli należysz do grupy ryzyka, zachowaj czujność przy długotrwałym katarze o nieprzyjemnym zapachu.

Diagnostyka grzybicznego zapalenia zatok: jakie badania?

Rozpoznanie grzybicy zatok wymaga połączenia obrazu klinicznego z badaniami obrazowymi (TK, MRI) i laboratoryjnymi.

Badania laboratoryjne w podejrzeniu grzybicy zatok

Badania laboratoryjne pozwalają potwierdzić etiologię grzybiczą i określić jej zasięg:

• Badanie mikologiczne – posiew materiału z zatok lub wydzieliny z nosa pozwala określić gatunek grzyba.
• Badanie histopatologiczne – ocena wycinka śluzówki w kierunku obecności strzępek grzyba i stopnia inwazji tkanek.
• Profil immunologiczny – oznaczenie poziomów swoistych IgE przeciw pleśniom, morfologia z rozmazem z oceną eozynofilii oraz oznaczenie poziomu IgG i IgA.
• Testy alergiczne – punktowe testy skórne lub serologiczne.

>> Dowiedz się więcej o diagnostyce alergii

Leczenie grzybicy zatok

Nieinwazyjny grzybniak usuwa się endoskopowo przez nos, a po zabiegu zaleca systematyczne płukanie zatok solą fizjologiczną.

Alergiczne grzybicze zapalenie zatok (AFS) może wymagać funkcjonalnej endoskopowej chirurgii zatok (FESS) w celu ich oczyszczenia i przywrócenia prawidłowego drenażu. Stosuje się donosowe glikokortykosteroidy, a w razie wskazań farmakoterapię przeciwgrzybiczą (np. itrakonazol).

Inwazyjna grzybica zatok wymaga skojarzenia zabiegu chirurgicznego z dożylną podażą leków przeciwgrzybicznych (np. amfoterycyny B, izawukonazolu), oraz stabilizacji chorób współistniejących.

Uzupełniająco laryngolog może włączyć:

• leki przeciwhistaminowe – łagodzą komponentę alergiczną, zmniejszają obrzęk śluzówki,
• mukolityki, hipertoniczne roztwory soli – ułatwiają odpływ wydzieliny

O terapii i leczeniu decyduje lekarz na podstawie badań i objawów.

Domowe sposoby grzybiczego zapalenia zatok

W łagodnych przypadkach domowe sposoby mogą przynieść ulgę. Należą do nich np.:

• płukanie zatok solą fizjologiczną,
• nawilżanie powietrza w domu,
• inhalacje z olejkami eterycznymi,

Te metody mogą być wsparciem łagodzącym objawy, lecz nie zastępują leczenia specjalistycznego.

Profilaktyka grzybicy zatok

Leczenie grzybicy zatok jest trudne, dlatego warto zadbać o prewencję, zwłaszcza jeśli należysz do grupy ryzyka. Dlatego:

• dbaj o drożność nosa i zatok,
• stosuj antybiotyki wyłącznie zgodnie z zaleceniami lekarza,
• zadbaj o odpowiednią wilgotność powietrza w domu (40–60%),
• zakładaj maseczkę i rękawice przy kontakcie z glebą, kompostem, pleśnią.

Dzięki tym nawykom zmniejszysz ryzyko rozwoju grzybicy zatok.

Grzybica zatok: często zadawane pytania (FAQ)

Odpowiedzi na najczęstsze pytania związane z grzybiczym zapaleniem zatok.

Grzybiczne zapalenie zatok: podsumowanie

1. Grzybica zatok to rzadka, lecz poważna infekcja.
2. Rozpoznaje się ją na podstawie badań obrazowych i laboratoryjnych, a leczy endoskopowym oczyszczeniem zatok oraz lekami przeciwgrzybiczymi.
3. Profilaktyka obejmuje utrzymanie drożności nosa, kontrolę chorób współistniejących i ograniczenie ekspozycji na pleśń.

---

Bibliografia

1. Harrison’s Manual of Medicine, 20 ed. McGraw-Hill, 2020. Rozdział „Chronic fungal sinusitis”.
2. Chakrabarti A., Denning D.W., Ferguson B.J. i wsp. Fungal rhinosinusitis: a categorization and definitional schema addressing current controversies. Laryngoscope 2009;119(9):1809-1818. Dostęp: 06.08.2025
3. Tomczak H. Zakażenia grzybicze w laryngologii – problemy diagnostyki i leczenia. Postępy w Chirurgii Głowy i Szyi. 2008;2:51-57.
4. Nowak K, Szyfter W. Problematyka zakażeń grzybiczych w obrębie zatok przynosowych. Otolaryngologia Polska. 2008;62(6):716-721.
5. Cox G.M., Perfect J.R. Fungal rhinosinusitis. W: UpToDate [online] (red. nauk. Kauffman C.A., Deschler D.G.). Aktualizacja: 23 VI 2025; przegląd literatury: VII 2025.