Sklep
Strona główna Blog Strona 4

Toczeń rumieniowaty krążkowy – czym jest i jakie są objawy?

Katarzyna Banaszczyk
-
0
Toczeń rumieniowaty krążkowy – czym jest i jakie są objawy?

W dermatologii wyróżniamy kilka odmian tocznia skórnego, w zależności od głębokości nacieku zapalnego i obrazu klinicznego zmian skórnych. Jedną z nich jest toczeń rumieniowaty krążkowy.

Z tego artykułu dowiesz się:

  • Co to jest toczeń rumieniowaty krążkowy?
  • Jak objawia się toczeń rumieniowaty krążkowy?
  • Jakie badania wykonuje się w trakcie diagnostyki tocznia rumieniowatego krążkowego?
  • Na czym polega leczenie tocznia rumieniowatego krążkowego?

Spis treści:

  1. Czym jest toczeń rumieniowaty krążkowy?
  2. Kogo najczęściej dotyka toczeń krążkowy?
  3. Objawy tocznia rumieniowatego krążkowego
  4. Przyczyny i czynniki ryzyka rozwoju tocznia krążkowego
  5. Diagnostyka tocznia rumieniowatego krążkowego – jakie badania wykonać?
  6. Diagnostyka różnicowa tocznia rumieniowatego krążkowego
  7. Leczenie tocznia rumieniowatego krążkowego
  8. Toczeń rumieniowaty krążkowy – podsumowanie

Czym jest toczeń rumieniowaty krążkowy?

Toczeń rumieniowaty krążkowy (discoid lupus erythematosus, DLE) to jedna z postaci tocznia skórnego, w której mamy do czynienia z naciekami komórek zapalnych lokalizujących się w obrębie naskórka, skóry właściwej, a także w okolicy okołoprzydatkowej (między innymi wokół mieszków włosowych, czy gruczołów potowych). Wyróżniamy dwie odmiany tocznia rumieniowatego krążkowego, a mianowicie:

  • postać ograniczoną – zmiany pojawiają się powyżej linii karku,
  • postać rozsianą– w tym przypadku zmiany mogą pojawiać się w różnych lokalizacjach, również poniżej linii karku,
  • postać przerostową – w jej przebiegu obserwuje się grubo nawarstwioną łuskę, która może pokrywać całą powierzchnię zmiany krążkowej lub tylko obwód.

Kogo najczęściej dotyka toczeń krążkowy?

Toczeń rumieniowaty krążkowy to schorzenie przewlekłe, które częściej diagnozowane jest u kobiet, a także u pacjentów z predyspozycją genetyczną do schorzeń autoimmunologicznych. Czynniki ryzyka wystąpienia omawianego w tym artykule schorzenia zostaną przedstawione w kolejnych akapitach.

>> Przeczytaj także: Choroby autoimmunologiczne – czym są? Objawy, diagnostyka i leczenie

Objawy tocznia rumieniowatego krążkowego

Zmiany skórne w przebiegu tocznia rumieniowatego krążkowego to przede wszystkim wykwity rumieniowo-naciekowe, z charakterystyczną szorstką powierzchnią. Z czasem w części centralnej wykwitów pojawia się zanik o charakterze bliznowatym (są to zmiany typowo nieodwracalne i istotnie pogarszające jakość życia pacjentów). Zmiany chorobowe rzadko mogą zajmować błonę śluzową jamy ustnej, nosa, czy okolicę narządów płciowych. Wykwity lokalizują się zarówno w miejscach eksponowanych na światło słoneczne, ale nie tylko. Towarzyszą im zaburzenia pigmentacji pod postacią odbarwień w centrum zmian i przebarwień na ich obwodzie.

Najczęstsze lokalizacje zmian w przebiegu tocznia rumieniowatego krążkowego to:

  • twarz,
  • małżowiny uszne,
  • owłosiona skóra głowy – pojawią się w tym miejscu ogniska łysienia bliznowaciejącego,
  • okolice karku.

Przyczyny i czynniki ryzyka rozwoju tocznia krążkowego

Toczeń rumieniowaty krążkowy to schorzenie o podłożu autoimmunologicznym i niezwykle złożonej etiopatogenezie. Czynniki ryzyka wystąpienia tej skórnej postaci tocznia rumieniowatego to przede wszystkim:

  • płeć żeńska,
  • pochodzenie etniczne – schorzenie częściej rozwija się u Afroamerykanów i Latynosów,
  • narażenie na promieniowanie ultrafioletowe,
  • predyspozycje genetyczne,
  • czynniki hormonalne – przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej, czy hormonalnej terapii zastępczej, 
  • przyjmowanie niektórych leków – w tym prokainamidu, hydralazyny, izoniazydu,
  • czynniki infekcyjne – między innymi wirus EBV, zakażenia bakteryjne.

Diagnostyka tocznia rumieniowatego krążkowego – jakie badania wykonać?

W diagnostyce tocznia rumieniowatego krążkowego i w celu wykluczenia zajęcia narządów wewnętrznych wykorzystuje się przede wszystkim takie procedury i badania laboratoryjne jak:

  • szczegółowo przeprowadzony wywiad chorobowy i badanie przedmiotowe pacjenta, w tym badanie skóry i błon śluzowych,
  • badanie dermatoskopowe zmian skórnych,
  • morfologia krwi obwodowej,
  • stężenie CRP,
  • oznaczenie OB,
  • stężenie kreatyniny,
  • próby wątrobowe,
  • oznaczenie przeciwciał przeciwjądrowych ANA,
  • badanie histopatologiczne wycinka skóry,
  • badanie immunopatologiczne wycinka skóry – klasycznie widoczne są złogi przeciwciał IgG i/lub IgM na granicy skórno-naskórkowej i wokół mieszków włosowych,
  • oznaczenie składowych C4 i C3 dopełniacza,
  • badania obrazowe – w przypadku podejrzenia postaci układowej warto wykonać między innymi RTG klatki piersiowej, ECHO serca, USG jamy brzusznej.
Badanie przeciwciał przeciwjądrowych ANA banerek

>> Warto przeczytać: Badanie histopatologiczne – co to jest, co wykrywa i kiedy się je przeprowadza?

Pacjenci z toczniem rumieniowatym krążkowym i przewlekłymi zmianami skórnymi w jego przebiegu wymagają regularnych kontroli dermatologicznych, ponieważ w obrębie tych wykwitów może dojść do rozwoju raka kolczystokomórkowego (SCC). Istnieje również ryzyko rozwoju układowej postaci tocznia rumieniowatego (SLE), które wynosi około 10-20%. Ryzyko to jest wyższe w rozsianej postaci tocznia rumieniowatego krążkowego.

Diagnostyka różnicowa tocznia rumieniowatego krążkowego

Jakie inne schorzenie dermatologiczne mogą przypominać swoim obrazem klinicznym toczeń rumieniowaty krążkowy? Należy pomyśleć przede wszystkim o takich jednostkach chorobowych jak:

  • wyprysk pieniążkowaty,
  • mucynoza mieszkowa,
  • ziarniniak obrączkowaty,
  • wielopostaciowe osutki świetlne,
  • gruźlica skóry,
  • grzybice skóry – szczególnie wywołane przez grzyby dimorficzne,
  • liszaj płaski mieszkowy,
  • sarkoidoza,
  • nieczerniakowe nowotwory złośliwe skory – w przypadku pojedynczej zmiany.

Leczenie tocznia rumieniowatego krążkowego

Sposób leczenia tocznia rumieniowatego krążkowego zależy przede wszystkim od nasilenia zmian skórnych, jak i schorzeń towarzyszących. W terapii tego schorzenia dermatologicznego zastosowanie znajdują:

  • miejscowe glikokortykosteroidy – w postaci kremu, maści,
  • doogniskowo podawany triamcynolon,
  • miejscowe inhibitory kalcyneuryny – na przykład takrolimus,
  • leki antymalaryczne – w tym hydroksychlorochina, chlorochina, chinakryna,
  • acytretyna – zaliczana do retinoidów,
  • glikokortykosteroidy podawane doustnie,
  • ochrona przeciwsłoneczna – jest to szczególnie ważne mając na uwadze fakt zwiększonego ryzyka rozwoju raka kolczystokomórkowego.

Toczeń rumieniowaty krążkowy – podsumowanie

  • Toczeń rumieniowaty krążkowy to schorzenie o podłożu autoimmunologicznym, które w większości przypadków manifestuje się wyłącznie na skórze.
  • W obrazie kliniczny tocznia rumieniowatego krążkowego dominują zmiany rumieniowo-naciekowe, przechodzą w zmiany bliznowate.
  • W diagnostyce tocznia rumieniowatego krążkowego wykonuje się badania laboratoryjne, histopatologiczne, immunopatologiczne, jak i obrazowe.
  • Leczenie tocznia rumieniowatego układowego polega na stosowaniu preparatów w postaci zewnętrznej, ale również leków ogólnoustrojowych. O rodzaju terapii decyduje lekarz prowadzący.

Bibliografia

  1. M. Dec, H. Arasiewicz, Toczeń rumieniowaty krążkowy i rak kolczystokomórkowy skóry, Dermatologia w Praktyce Klinicznej, 2024, t. 2, nr 1, s. 20–25,
  2. M S. Fernandes i inni, Discoid lupus erythematosus with squamous cell carcinoma: a case report and review of the literature in Indian patients. Lupus. 2015; 24(14): 1562–1566, doi: 10.1177/0961203315599245, indexed in Pubmed: 26251401,
  3. L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, PZWL, Warszawa 2022.

Hiperglikemia – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie zbyt wysokiego cukru

Maria Wydra
-
0
Hiperglikemia – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie zbyt wysokiego cukru

Nie tylko osoby z cukrzycą mogą mieć zbyt wysoki poziom cukru. Sprawdź, czym jest hiperglikemia, kogo dotyczy i jak ją rozpoznać.

Z tego artykułu dowiesz się, że:
>> hiperglikemia to przejściowy lub przewlekły stan podwyższonego poziomu glukozy we krwi,
>> najczęściej towarzyszy cukrzycy typu 1 i 2, ale może wystąpić w innych sytuacjach,
>> objawy obejmują m.in. wzmożone pragnienie, suchość w ustach, wielomocz, zmęczenie,
>> diagnostyka opiera się na oznaczeniu poziomu glukozy we krwi,
>> leczenie hiperglikemii zależy od przyczyny i może obejmować dietę, leki doustne, insulinę lub terapię choroby podstawowej,
>> nieleczona hiperglikemia może prowadzić do powikłań metabolicznych i naczyniowych.

Spis treści:

  1. Czym jest hiperglikemia?
  2. Przyczyny hiperglikemii
  3. Objawy hiperglikemii – jak rozpoznać zbyt wysoki cukier?
  4. Diagnostyka hiperglikemii – jakie badania wykonać?
  5. Leczenie i postępowanie w hiperglikemii
  6. Jak zapobiegać hiperglikemii?
  7. Hiperglikemia: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Czym jest hiperglikemia?

Hiperglikemia (w klasyfikacji ICD-10 oznaczona kodem R73) to stan podwyższonego poziomu glukozy we krwi. Może być zjawiskiem przejściowym, np. w odpowiedzi na stres, infekcję czy działanie leków, lub przewlekłym, najczęściej związanym z cukrzycą.

Badanie glukozy banerek
U osób zdrowych prawidłowe stężenie glukozy w surowicy krwi na czczo wynosi 70–99 mg/dl.

W praktyce klinicznej wyróżnia się łagodne, umiarkowane i ciężkie postaci hiperglikemii, choć podziały te nie są ściśle zdefiniowane liczbowo.

Przyczyny hiperglikemii

Hiperglikemia najczęściej towarzyszy cukrzycy typu 1 i 2, w przebiegu których dochodzi do zaburzeń działania insuliny, hormonu odpowiedzialnego za regulację poziomu glukozy we krwi.

  • W cukrzycy typu 1 hiperglikemia wynika z bezwzględnego niedoboru insuliny, będącego rezultatem autoimmunologicznego niszczenia komórek β trzustki przez układ odpornościowy.
  • W cukrzycy typu 2 dochodzi do narastającej insulinooporności (obniżonej wrażliwości tkanek na insulinę) i rozwoju względnego niedoboru insuliny. Kluczową rolę odgrywają czynniki środowiskowe: niewłaściwa dieta, otyłość oraz brak aktywności fizycznej.

Podwyższony poziom cukru we krwi może być również skutkiem:

  • niewłaściwego leczenia cukrzycy, np. pominięcia dawki insuliny,
  • błędów dietetycznych, zwłaszcza nadmiaru prostych cukrów w diecie osób z zaburzoną tolerancją glukozy,
  • ostrych infekcji i stanów zapalnych, które zwiększają wydzielanie hormonów podnoszących poziom glukozy (tzw. hiperglikemia stresowa),
  • chorób endokrynologicznych, np. zespołu Cushinga, akromegalii,
  • leków podnoszących glikemię, szczególnie glikokortykosteroidów, tiazydów, niektórych leków przeciwpsychotycznych, β-blokerów.

Niezależnie od przyczyny, utrzymująca się hiperglikemia wymaga diagnostyki i odpowiedniego postępowania, ponieważ może prowadzić do powikłań metabolicznych i naczyniowych.

Hiperglikemia reaktywna

Hiperglikemia reaktywna to przejściowy wzrost poziomu glukozy we krwi po posiłku, występujący zazwyczaj u osób bez rozpoznanej cukrzycy, najczęściej z insulinoopornością lub zaburzoną tolerancją glukozy.  Jej przyczyną jest zaburzone wydzielanie insuliny: głównie brak szybkiej, wczesnej fazy odpowiedzi trzustki.

Objawy poposiłkowej hiperglikemii bywają niespecyficzne i mogą przypominać hipoglikemię. Należą do nich senność, zmęczenie, osłabienie, bóle głowy lub drażliwość.

Hiperglikemia stresowa

Hiperglikemia stresowa to przejściowy wzrost stężenia glukozy we krwi ≥140 mg/dl, który pojawia się w odpowiedzi na ciężki stres organizmu, np. w przebiegu sepsy, udaru mózgu, zawału serca, rozległych oparzeń, urazów wielonarządowych. Jest związana z wzrostem cytokin prozapalnych oraz aktywacją układu współczulnego i wydzielaniem hormonów stresu, co podnosi poziom cukru we krwi.

U większości pacjentów wartości glikemii normalizują się po ustąpieniu stanu ostrego. Osoby te powinny jednak pozostać pod kontrolą, ponieważ mają większe prawdopodobieństwo rozwoju cukrzycy.  

Objawy hiperglikemii – jak rozpoznać zbyt wysoki cukier?

Hiperglikemia może długo pozostawać bezobjawowa, zwłaszcza w przypadku cukrzycy typu 2. U części pacjentów pojawiają się jednak objawy:

  • wzmożone pragnienie (polidypsja),
  • wielomocz (poliuria),
  • suchość skóry i błon śluzowych,
  • niezamierzona utrata masy ciała,
  • przewlekłe osłabienie, senność,
  • nawracające infekcje (szczególnie skóry, układu moczowo-płciowego).

Nieleczona hiperglikemia może prowadzić do groźnych powikłań, w tym do śpiączki hiperglikemiczno-hipermolalnej, szczególnie u osób starszych z cukrzycą typu 2.

Diagnostyka hiperglikemii – jakie badania wykonać?

Rozpoznanie hiperglikemii opiera się na oznaczeniu poziomu glukozy we krwi. Wykonuje się:

  • Pomiar glikemii na czczo (po 8–14 godzinach od ostatniego posiłku):
    • prawidłowa glikemia: 70–99 mg/dl
    • nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG): 100–125 mg/dl
    • cukrzyca: ≥126 mg/dl w dwóch niezależnych pomiarach
  • Pomiar glikemii przygodnej (mierzonej niezależnie od posiłku):
    • ≥200 mg/dl przy współistniejących objawach hiperglikemii (np. pragnienie, wielomocz) wystarcza do rozpoznania cukrzycy
  • OGTT (doustny test obciążenia glukozą):
    • prawidłowa tolerancja glukozy: <140 mg/dl po 2 godzinach
    • nieprawidłowa tolerancja glukozy (IGT): 140–199 mg/dl
    • cukrzyca: ≥200 mg/dl w 120. minucie testu
  • Oznaczenie hemoglobiny glikowanej (HbA1c):
    • <5,7%: wynik prawidłowy
    • 5,7–6,4%: stan przedcukrzycowy
    • ≥6,5%: cukrzyca
Pakiet krzywa cukrowa (3 pomiary glukozy) banerek

Do celów diagnostycznych nie powinno stosować się pomiarów glukometrem ani szybkich testów paskowych, gdyż służą one jedynie do orientacyjnej oceny stanu pacjenta. Przy objawach ostrej hiperglikemii i ryzyku powikłań metabolicznych wykonuje się również badania dodatkowe: oznaczenie ciał ketonowych w moczu, pH krwi tętniczej i poziomów elektrolitów.

Badanie hemoglobiny glikowanej (HbA1c) banerek

Leczenie i postępowanie w hiperglikemii

Postępowanie w hiperglikemii zależy od jej przyczyny, stopnia nasilenia i obecności powikłań.

W hiperglikemii reaktywnej skuteczna jest dieta o niskim indeksie glikemicznym oraz regularna aktywność fizyczna, natomiast w hiperglikemii stresowej kluczowe jest opanowanie choroby podstawowej i kontrola glikemii (zwykle z użyciem insuliny). W stanach ostrych (kwasicy ketonowej, śpiące hiperosmolarnej) konieczna jest hospitalizacja, dożylne nawadnianie, intensywna insulinoterapia i wyrównanie zaburzeń elektrolitowych.

W leczeniu przewlekłej hiperglikemii, np. w przebiegu cukrzycy:

  • typu 1: stosuje się indywidualnie dobraną insulinoterapię,
  • typu 2: terapia obejmuje modyfikację stylu życia (zmniejszenie kaloryczności posiłków, zwiększenie aktywności fizycznej), farmakoterapię (w pierwszej kolejności inhibitorami SGLT-2, agnositami receptora GLP-1 lub metforminą) oraz ewentualną intensyfikację leczenia w postaci insulinoterapii.

Celem leczenia jest uzyskanie optymalnych wartości glikemii oraz ograniczenie ryzyka powikłań.

Jak zapobiegać hiperglikemii?

Kluczowe znaczenie mają codzienne nawyki, które pomagają utrzymać prawidłowy poziom glukozy:

  • zdrowa dieta: bogata w błonnik, warzywa, produkty pełnoziarniste, z ograniczeniem cukrów prostych oraz żywności przetworzonej,
  • regularna aktywność fizyczna,
  • rzucenie palenia i ograniczenie alkoholu,
  • kontrola masy ciała i ciśnienia tętniczego,
  • redukcja stresu i dbałość o sen,
  • regularne badania: pomiary glikemii na czczo, HbA1c, u osób z grup ryzyka – OGTT.

Wdrożenie tych działań pozwala nie tylko zapobiegać epizodom hiperglikemii, ale także opóźnić lub całkowicie uniknąć rozwoju cukrzycy typu 2.

Hiperglikemia: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Co się dzieje, gdy cukier jest za wysoki?

Może pojawić się wzrost pragnienia, zwiększone oddawanie moczu, osłabienie, senność, suchość w ustach, bóle głowy i nudności. Przewlekła hiperglikemia może prowadzić do zaburzenia czynności i niewydolności różnych narządów, zwłaszcza oczu, nerek, serca oraz naczyń krwionośnych.

Czy przy wysokim cukrze chce się spać?

Tak, senność i zmęczenie to częste objawy hiperglikemii, zwłaszcza przy nieleczonej cukrzycy.

Czy hiperglikemia i cukrzyca są tym samym?

Nie, hiperglikemia to objaw (podwyższony poziom glukozy), a cukrzyca to choroba, w której ten stan występuje przewlekle.

Jakie leki powodują hiperglikemię?

Między innymi glikokortykosteroidy, niektóre leki psychotropowe (np. olanzapina), tiazydy, β-blokery.

Czym grozi hiperglikemia?

Powikłaniami ostrymi (kwasicą ketonową, śpiączką hiperosmolarną) i przewlekłymi (nefropatią, retinopatią, neuropatią, chorobami układu sercowo-naczyniowego).

Bibliografia

  1. Araszkiewicz A, Borys S, Broncel M, Budzyński A, Cyganek K, i in. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą – 2025. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Current Topics in Diabetes. 2025..
  2. Sieradzki J, Szopa M, Płaczkiewicz-Jankowska E. Cukrzyca. W: Szczeklik A (red.). Interna – Mały podręcznik. Kraków: Medycyna Praktyczna; 2022.
  3. Przemysława Jarosz-Chobot, Barbara Głowińska-Olszewska, Wojciech Młynarski, Małgorzata Myśliwiec, Jacek Sieradzki, Agnieszka Szadkowska, Agnieszka Szypowska. Pediatria – Podręcznik. Zaburzenia glikemii w stanach ciężkich VII.7.
  4. Zozulińska-Ziółkiewicz D. Hiperglikemia poposiłkowa to wciąż wyzwanie w leczeniu cukrzycy. Puls Medycyny. Warszawa: Polskie Stowarzyszenie Diabetyków; 2020.
  5. Szymczyk I. „Numerologia” cukrzycy. Medycyna Praktyczna. Diabetologia. 2021.

Frutarianizm – dieta oparta na owocach

Jagoda Matusiak
-
0
Frutarianizm – dieta oparta na owocach

Frutarianizm to jedna z najbardziej restrykcyjnych diet roślinnych, która opiera się głównie na spożywaniu owoców. Choć dieta owocowa może wydawać się kolorowa, lekka i zdrowa, jej stosowanie wiąże się z wieloma zagrożeniami. W tym artykule wyjaśniamy, czym jest frutarianizm, jakie mogą być potencjalne zagrożenia oraz jakie badania warto wykonać w trakcie jej stosowania.

Z tego artykułu dowiesz się:

  • na czym polega dieta frutariańska,
  • czy frutarianizm jest zdrowy,
  • jakie niedobory składników odżywczych mogą wystąpić,
  • jakie badania warto wykonać stosując frutarianizm.

Spis treści:

  1. Na czym polega frutarianizm?
  2. Czy frutarianizm jest zdrowy?
  3. Frutarianizm – potencjalne zagrożenia
  4. Niedobory przy diecie frutariańskiej – niezbędne badania diagnostyczne
  5. Zakończenie
  6. Frutarianizm – sekcja FAQ

Na czym polega frutarianizm?

Frutarianizm to odmiana diety wegańskiej, w której około 70–100% jadłospisu stanowią świeże owoce. Pozostałe produkty, takie jak warzywa nieskrobiowe, orzechy i nasiona pojawiają się w niewielkich ilościach. Zwolennicy frutarianizmu podkreślają, że owoce są naturalnym pokarmem człowieka, lekkostrawnym i bogatym w witaminy. Posiłki komponuje się głównie ze świeżych, mrożonych lub suszonych owoców oraz soków owocowych. Dieta ta bywa inspirowana przekonaniami etycznymi, zdrowotnymi, a niekiedy również duchowymi.

Przeczytaj również:

>> Diety alternatywne: wegetariańska i wegańska – jakie jest ryzyko niedoborów?

Czy frutarianizm jest zdrowy?

Frutarianizm może wydawać się zdrowy: owoce dostarczają błonnika, antyoksydantów oraz naturalnych cukrów, które szybko dodają energii. Krótkoterminowe przejście na dietę frutariańską może dawać subiektywne poczucie lekkości, zwiększonej energii i oczyszczenia organizmu. Jednak frutarianizm jako długoterminowy sposób odżywiania nie jest dietą zbilansowaną i może prowadzić do niedoborów pokarmowych. Brak białka, tłuszczów i wielu mikroelementów z innych grup produktów spożywczych sprawia, że długotrwałe stosowanie diety owocowej może prowadzić do zaburzeń równowagi metabolicznej. Nie jest to dieta, której prozdrowotność została udowodniona w badaniach naukowych.

Pakiet kontrola diety wegetariańskiej rozszerzony (7 badań) baner

Frutarianizm – potencjalne zagrożenia

Główne zagrożenia związane z frutarianizmem wynikają z niezbilansowania diety:

  • niedobór białka i wapnia – prowadzi do postępującego zaniku tkanki mięśniowej i osłabienia odporności, a niedobór wapnia w połączeniu z często towarzyszącym mu brakiem witaminy D skutkuje demineralizacją kości, ich zwiększoną łamliwością (osteopenia, osteoporoza) oraz problemami z uzębieniem,
  • brak kluczowych kwasów tłuszczowych – dieta frutariańska jest uboga w tłuszcze, co zaburza wchłanianie witamin w nich rozpuszczalnych (A, D, E, K) i może negatywnie wpływać na pracę mózgu i gospodarkę hormonalną,
  • nadmiar fruktozy – fruktoza w dużych ilościach obciąża wątrobę i może prowadzić do insulinooporności, triglicerydemii i stłuszczenia wątroby,
  • zaburzenia gospodarki żelazowej – spowodowany brakiem jego najlepiej przyswajalnej formy hemowej (z produktów zwierzęcych) oraz utrudnianiem wchłaniania przez błonnik i fityniany z owoców może prowadzić do rozwoju niedokrwistości (anemii),
  • niedobór witaminy B12 – jest nieunikniony i przy braku podaży może prowadzić do rozwoju ciężkiej niedokrwistości megaloblastycznej oraz postępujących, często nieodwracalnych uszkodzeń układu nerwowego.
Pakiet watrobowy banerek

Niedobory przy diecie frutariańskiej – niezbędne badania diagnostyczne

Ze względu na skrajne ograniczenie produktów spożywczych, organizm jest narażony na liczne niedobory, które mogą rozwijać się podstępnie, dając wyraźne objawy dopiero w zaawansowanym stadium. Aby monitorować stan organizmu i w porę zareagować, niezbędne może okazać się przeprowadzanie kompleksowych badań diagnostycznych:

  • morfologia krwi z rozmazem,
  • poziom witaminy B12 w surowicy,
  • żelazo (Fe), ferrytyna,
  • wapń całkowity i jonizowany oraz witamina D (25-OH-D),
  • poziom białka całkowitego i albuminy lub preambuminy,
  • profile lipidowe (cholesterol całkowity, HDL, LDL, trójglicerydy),
  • poziom cynku i selenu,
  • badania czynności wątroby (ALT, AST, GGTP, ALP),
  • badania czynności nerek (kreatynina, mocznik, eGFR),
  • poziom glukozy na czczo i insuliny na czczo oraz wskaźnik HOMA-IR.
Pakiet nerkowy (7 badan)_mobile baner na kategorię

Zakończenie

Frutarianizm może wydawać się atrakcyjnym rozwiązaniem dla osób ceniących naturalność i lekkość posiłków. Jednak organizm potrzebuje różnorodnych składników odżywczych, dlatego dieta oparta niemal wyłącznie na owocach może szybko doprowadzić do niedoborów pokarmowych. W przypadku wątpliwości, warto skonsultować się z dietetykiem i rozważyć bardziej zbilansowaną odmianę diety roślinnej np. flexitarianizm lub laktoowowegetarianizm.

Frutarianizm – sekcja FAQ

Czy frutarianizm jest zdrowy na żołądek?

To zależy od indywidualnych predyspozycji organizmu, ale frutarianizm może okazać się obciążający dla układu pokarmowego. Owoce zawierają duże ilości błonnika i cukrów prostych (głównie fruktozy). U osób z wrażliwym żołądkiem dieta owocowa może nasilać dolegliwości, zwłaszcza jeśli w menu dominują owoce bardzo słodkie lub o wysokiej zawartości błonnika (np. jabłka, gruszki, daktyle).

Czy można żywić się tylko owocami?

Żywienie się wyłącznie owocami nie jest zalecane jako stały sposób odżywiania. Owoce dostarczają witamin, błonnika i naturalnych cukrów, ale nie są w stanie pokryć zapotrzebowania na białko, tłuszcze oraz wiele kluczowych minerałów, takich jak wapń, żelazo, cynk czy selen. Brakuje w nich również witaminy B12, niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego i produkcji krwi.

Bibliografia

  1. Melina V, Craig W, Levin S. Position of the Academy of Nutrition and Dietetics: Vegetarian Diets. J Acad Nutr Diet. 2016 Dec;116(12):1970-1980.
  2. Dyett PA, Sabaté J, Haddad E, Rajaram S, Shavlik D. Vegan lifestyle behaviors: an exploration of congruence with health-related beliefs and assessed health indices. Appetite. 2013 Aug;67:119-24. doi: 10.1016/j.appet.2013.03.015. Epub 2013 Apr 9. PMID: 23583444.
  3. Livesey G, Taylor R. Fructose consumption and consequences for glycation, plasma triacylglycerol, and body weight: meta-analyses and meta-regression models of intervention studies. American Journal of Clinical Nutrition. 2008;88(5):1419-1437.
  4. Niklewicz A, Hannibal L, Warren M, Ahmadi KR. A systematic review and meta-analysis of functional vitamin B12 status among adult vegans. Nutr Bull. 2024 Dec;49(4):463-479.
  5. Fontana L, Shew JL, Holloszy JO, Villareal DT. Low bone mass in subjects on a long-term raw vegetarian diet. Arch Intern Med. 2005 Mar 28;165(6):684-9.

Rabdomioliza (rozpad mięśni) – co to za stan?

Katarzyna Ciepłucha
-
0
Rabdomioliza (rozpad mięśni) – co to za stan?

Ból mięśni, zmęczenie, ciemne zabarwienie moczu – to objawy, które mogą wskazywać na rabdomiolizę, czyli rozpad mięśni szkieletowych. Stan, który może prowadzić do poważnych powikłań nerkowych i zaburzeń elektrolitowych. Dowiedz się, co może wywołać rozpad mięśni i kiedy konieczna jest szybka interwencja medyczna.

Z tego artykułu dowiesz się, że:
>> rabdomioliza to stan spowodowany rozpadem mięśni szkieletowych, który może prowadzić do uszkodzenia nerek,
>> jej przyczyną może być m.in. intensywny wysiłek fizyczny, uraz, infekcja lub działanie toksyn,
>> objawy obejmują m.in. ból mięśni, osłabienie i ciemne zabarwienie moczu,
>> podstawą rozpoznania są badania laboratoryjne (CK, kreatynina, mioglobina),
>> szybkie nawodnienie i leczenie pozwalają uniknąć powikłań,
>> rabdomiolizie można skutecznie zapobiegać – zwłaszcza u osób aktywnych fizycznie lub przyjmujących leki obciążające mięśnie.  

Spis treści:

  1. Co to jest rabdomioliza (rozpad mięśni)?
  2. Przyczyny rabdomiolizy
  3. Objawy rabdomiolizy – jak rozpoznać rozpad mięśni?
  4. Diagnostyka rabdomiolizy – jakie badania wykonać?
  5. Leczenie rabdomiolizy
  6. Jak zapobiegać rabdomiolizie?
  7. Rabdomioliza – odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Co to jest rabdomioliza (rozpad mięśni)?

Rabdomioliza to zespół objawów wywołanych uszkodzeniem komórek mięśni szkieletowych, w wyniku którego ich składniki przedostają się do krwiobiegu. Mioglobina, enzymy i inne produkty rozpadu mogą obciążać nerki oraz prowadzić do zaburzeń metabolicznych i elektrolitowych. Ich obecność we krwi stanowi zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania całego organizmu, a w szczególności układu moczowego. W zależności od nasilenia, rabdomioliza może mieć łagodny przebieg lub skutkować poważnymi powikłaniami, takimi jak ostra niewydolność nerek.

Badanie mioglobiny banerek

Przyczyny rabdomiolizy

Rabdomioliza może być skutkiem wielu czynników – od urazów mechanicznych, przez intensywny wysiłek fizyczny w niekorzystnych warunkach, aż po zaburzenia metaboliczne, infekcje i działanie toksyn. Różnorodność przyczyn sprawia, że stan ten może wystąpić zarówno u sportowców, jak i u osób unieruchomionych czy przyjmujących niektóre leki.

Najczęstsze przyczyny wysiłkowe:

  • intensywny trening bez odpowiedniej adaptacji,
  • ćwiczenia w wysokiej temperaturze (ryzyko udaru cieplnego),
  • odwodnienie podczas wysiłku,
  • ekscentryczny skurcz mięśni (czyli taki, w którym mięsień się napina, ale jednocześnie wydłuża – np. podczas zjazdu na nartach, ćwiczeń typu CrossFit czy spinningu).

Inne przyczyny niewysiłkowe:

  • długotrwałe unieruchomienie (np. po upadku),
  • zespół zmiażdżenia, porażenie prądem,
  • drgawki, stany pobudzenia psychoruchowego,
  • infekcje wirusowe (np. grypa, HIV),
  • stosowanie leków (statyny, kokaina, amfetaminy, neuroleptyki),
  • zatrucia (alkohol, metale ciężkie),
  • miopatie metaboliczne i dystrofie mięśniowe.

U niektórych osób rabdomioliza może być pierwszym objawem niewykrytej wcześniej choroby mięśni, np. miopatii metabolicznej – czyli zaburzenia przemian energetycznych w komórkach mięśniowych.

>> Przeczytaj również: Miastenia – choroba zmęczonych mięśni

Objawy rabdomiolizy – jak rozpoznać rozpad mięśni?

Obraz kliniczny rabdomiolizy zależy od przyczyny, nasilenia uszkodzenia mięśni i ogólnego stanu pacjenta.

Do typowych objawów należą:

  • ból mięśni, najczęściej w obrębie ud, łydek, ramion lub pleców,
  • osłabienie, sztywność lub uczucie napięcia mięśni,
  • obrzęk kończyn,
  • gorączka, przyspieszone tętno, nudności (w cięższych przypadkach),
  • ciemne zabarwienie moczu – objaw charakterystyczny, spowodowany obecnością mioglobiny (mioglobinuria).

W badaniach laboratoryjnych obserwuje się:

  • znaczny wzrost aktywności kinazy kreatynowej (CK),
  • zaburzenia elektrolitowe: hiperkaliemię, hipofosfatemię, hipokalcemię,
  • podwyższony poziom kreatyniny oraz objawy niewydolności nerek,
  • wzrost aktywności AST i ALT – enzymów występujących także w mięśniach.
Badanie kinazy kreatynowej (CK) banerek

Diagnostyka rabdomiolizy – jakie badania wykonać?

Rozpoznanie rabdomiolizy opiera się na analizie objawów klinicznych i wynikach badań laboratoryjnych, które oceniają stopień uszkodzenia mięśni oraz ryzyko powikłań.

Kluczowe badania laboratoryjne:

  • kinaza kreatynowa (CK) – podstawowy marker rozpadu mięśni; jej wysokie stężenie potwierdza uszkodzenie mięśni szkieletowych,
  • badanie ogólne moczu – obecność mioglobiny przy braku erytrocytów wskazuje na rabdomiolizę,
  • kreatynina i eGFR – ocena funkcji nerek i wykrycie wczesnych zaburzeń wydalania,
  • elektrolity (K⁺, Ca²⁺, P) – nieprawidłowe wartości mogą powodować zaburzenia rytmu serca i inne powikłania,
  • AST i ALT – enzymy wątrobowe, które wzrastają również przy uszkodzeniu mięśni.

W przypadku nietypowego przebiegu lub nawracających epizodów warto rozważyć dalszą diagnostykę w kierunku chorób mięśni (np. badania genetyczne, elektromiografia lub biopsja mięśnia – po ustąpieniu ostrej fazy).

>> Zobacz również: Mioglobina – co to jest i jaką pełni funkcję, na czym polega badanie i kiedy się je wykonuje?

Leczenie rabdomiolizy

Leczenie rabdomiolizy zależy od nasilenia objawów i ryzyka powikłań nerkowych. Kluczowe jest jak najszybsze wdrożenie odpowiedniej terapii, która ograniczy skutki rozpadu mięśni i zapobiegnie uszkodzeniu nerek.

Leczenie obejmuje:

  • intensywne nawodnienie dożylne – celem osiągnięcia diurezy >200–300 ml/h,
  • monitorowanie elektrolitów i ich wyrównywanie (szczególnie potasu, wapnia, fosforu),
  • w cięższych przypadkach hospitalizacja, a czasem nawet dializoterapia,
  • odstawienie leków potencjalnie toksycznych dla mięśni.

Nie zaleca się już rutynowego stosowania wodorowęglanów ani mannitolu.

Ważne!
Zgłoś się niezwłocznie do lekarza lub na SOR, jeśli po intensywnym wysiłku pojawi się silny ból mięśni, obrzęk, osłabienie lub ciemne zabarwienie moczu. Objawy te mogą świadczyć o rozwijającej się rabdomiolizie i wymagają pilnej diagnostyki oraz leczenia.

Jak zapobiegać rabdomiolizie?

Ryzyko rabdomiolizy można ograniczyć, stosując się do kilku prostych zasad – szczególnie jeśli planujesz intensywny wysiłek fizyczny lub przyjmujesz leki obciążające mięśnie.

  • Unikaj nadmiernego wysiłku fizycznego bez wcześniejszego przygotowania. Zwiększaj intensywność treningów stopniowo, zwłaszcza po przerwie.
  • Zadbaj o odpowiednie nawodnienie, szczególnie w trakcie długotrwałego wysiłku lub treningu w wysokiej temperaturze.
  • Nie ćwicz w upale ani w ubraniu ograniczającym chłodzenie organizmu.
  • Zachowaj ostrożność przy stosowaniu leków takich jak statyny czy NLPZ. Ryzyko działań niepożądanych rośnie przy odwodnieniu lub interakcji z innymi lekami.
  • Po epizodzie rabdomiolizy wstrzymaj się od intensywnych ćwiczeń na minimum 4 tygodnie. Powrót do aktywności powinien być kontrolowany i stopniowy.

Osoby z chorobami mięśni, zaburzeniami metabolicznymi lub przewlekłą chorobą nerek powinny zachować szczególną ostrożność i skonsultować się z lekarzem przed podjęciem intensywnego treningu.

Rabdomioliza – odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Czy rabdomioliza jest odwracalna?

Tak, u większości pacjentów z łagodnym lub umiarkowanym przebiegiem objawy ustępują całkowicie po leczeniu. Kluczowe znaczenie ma szybkie rozpoznanie i odpowiednie nawodnienie, które chroni nerki przed uszkodzeniem.

Jakie leki mogą wywołać rabdomiolizę?

Do leków najczęściej związanych z rabdomiolizą należą statyny, neuroleptyki, leki przeciwwirusowe (np. zydowudyna), amfetaminy, kokaina, lit i cyklosporyna. Ryzyko wzrasta m.in. przy odwodnieniu, intensywnym wysiłku fizycznym lub interakcjach z innymi substancjami.

Jaka choroba powoduje, że organizm „zjada” twoje mięśnie?

Niektóre choroby mięśni, takie jak miopatie metaboliczne czy dystrofie mięśniowe, mogą prowadzić do rabdomiolizy – zwłaszcza po wysiłku, w czasie infekcji lub przy niedożywieniu. Dochodzi wtedy do rozpadu włókien mięśniowych i ich uszkodzenia.

Czy rabdomioliza może powodować krwiomocz?

Nie. Ciemne zabarwienie moczu w rabdomiolizie wynika z obecności mioglobiny (mioglobinurii), a nie krwi. Badanie ogólne moczu pozwala to odróżnić – nie stwierdza się obecności erytrocytów.

Bibliografia

  1. Bhai S., Dimachkie M.M. „Rhabdomyolysis: Clinical manifestations and diagnosis.” UpToDate, 2024.
  2. Fernandes P.M., Davenport R.J. „How to do it: investigate exertional rhabdomyolysis (or not).” Practical Neurology, 2019; 19:43–48.
  3. Olszewski J. „Rabdomioliza.”, Twój Dyżur (dostęp 5 listopada 2025). https://twojdyzur.pl/rabdomioliza

Niskie libido u kobiet i mężczyzn – najczęstsze przyczyny. Jakie badania wykonać?

Agnieszka Kościelniak
-
0
Niskie libido u kobiet i mężczyzn – najczęstsze przyczyny. Jakie badania wykonać?

Spadek libido może dotknąć zarówno kobiety, jak i mężczyzn – niezależnie od wieku. Niskie libido nie zawsze oznacza poważne zaburzenia, jednak jego długotrwały spadek może być sygnałem poważniejszych problemów zdrowotnych lub emocjonalnych. Poniżej znajdziesz wyjaśnienie, czym jest libido, jakie są najczęstsze przyczyny spadku popędu seksualnego oraz jakie badania warto wykonać, by znaleźć źródło problemu.

Z tego artykułu dowiesz się:
>> czym jest libido i jakie czynniki wpływają na jego poziom.
>> jak rozpoznać objawy spadku libido u kobiet i mężczyzn.
>> jakie są najczęstsze przyczyny spadku libido – od zaburzeń hormonalnych po stres, styl życia i przyjmowane leki.
>> jakie badania pomogą ustalić przyczyny niskiego libido.
>> jak można zwiększyć libido i zapobiegać jego spadkom.
>> kiedy warto skonsultować się z lekarzem i do jakiego specjalisty się udać.

Spis treści:

  1. Czym jest libido?
  2. Niskie libido: objawy spadku libido u kobiet i mężczyzn
  3. Spadek libido: przyczyny obniżenia popędu seksualnego
  4. Co jeszcze wpływa na spadek libido?
  5. Spadek libido: jakie badania wykonać przy niskim libido?
  6. Niskie libido u kobiet i mężczyzn: jak je zwiększyć?
  7. Spadek libido u kobiet i mężczyzn: najczęstsze pytania (FAQ)

Czym jest libido?

Libido, czyli popęd seksualny, to naturalna potrzeba podejmowania aktywności seksualnej; dotyczy zarówno sfery fizycznej, jak i emocjonalnej. To ważny element seksualności, obejmujący nie tylko kontakty intymne, ale również myśli i fantazji erotyczne. Libido u kobiet i mężczyzn jest zmienne oraz może zależeć od czynników biologicznych i środowiskowych.

Co oznacza niskie libido? W praktyce trudno określić, jaki poziom libido jest odpowiedni, a kiedy mówimy o niskim lub wysokim poziomie. Dla niektórych osób codzienne uprawianie seksu to norma, inni rzadko odczuwają ochotę na zbliżenie. Wszystko zależy zatem od indywidualnych preferencji i potrzeb. Niskie libido u kobiet i mężczyzn powinno zatem zaniepokoić przede wszystkim wtedy, gdy zmiana nastąpiła nagle i powoduje dyskomfort oraz negatywnie wpływa na samopoczucie.

Pakiet hormony kobiece rozszerzony (7 badań) banerek

Niskie libido: objawy spadku libido u kobiet i mężczyzn

Jakie są objawy niskiego libido? Spadek libido u kobiet i mężczyzn może objawiać się poprzez:

  • mniejszą częstotliwość fantazji seksualnych (również we śnie).
  • spadek lub utratę zainteresowania aktywnością seksualną.
  • brak fizycznych oznak pożądania (np. wzwodu czy nawilżenia pochwy).
  • brak satysfakcji z kontaktów seksualnych.
  • obojętność lub rozdrażnienie wobec partnera lub partnerki.

Warto przy tym wspomnieć, że niektóre osoby mogą nie odczuwać pożądania względem swojego partnera lub partnerki, natomiast pojawia się pożądanie skierowane ku innej osobie. W takim wypadku nie mówimy o zaburzeniach libido, a raczej o trudnościach w danym związku.

>> Zobacz: Niepłodność i jej możliwe przyczyny. Badania i leczenie

Spadek libido: przyczyny obniżenia popędu seksualnego

Chwilowa zmniejszona ochota lub kompletny brak zainteresowania seksem mogą być spowodowane na przykład stresującą sytuacją. Trudno się dziwić, że ktoś nie wykazuje ochoty na zbliżenie, jeśli musi przygotować się na ważne spotkanie, czeka na ważne wyniki badań lub czuje, że rozkłada go przeziębienie.

Jeśli jednak niskie libido u mężczyzn i kobiet utrzymuje się przez dłuższy czas, warto przyjrzeć się bliżej okolicznościom. Poniżej znajdziesz najważniejsze przyczyny niskiego libido u kobiet i mężczyzn.

Spadek libido a zaburzenia hormonalne

Zaburzenia hormonalne to jedna z najczęstszych przyczyn niskiego libido. U kobiet problem ten może wynikać z niedoboru estrogenów, progesteronu lub zaburzeń pracy tarczycy. Przyczyną niskiego libido u mężczyzn może być z kolei poziom testosteronu. Spadek libido u mężczyzn po 40. roku życia to najczęściej skutek obniżonego poziomu tego hormonu, przy czym to naturalne, że testosteron spada wraz z wiekiem.

>> Przeczytaj: Andropauza – męskie przekwitanie

Wpływ niedostatecznej ilości snu i odpoczynku na obniżenie libido

Odpowiednia ilość snu jest niezwykle ważna dla naszego zdrowia i prawidłowego funkcjonowania. Niedobory snu mają wpływ także na sferę seksualną: przewlekłe zmęczenie, brak snu i stres prowadzą do wzrostu kortyzolu, czyli hormonu stresu, który wpływa na gospodarkę hormonalną całego organizmu.

Jeśli zatem często nie wysypiasz się i odczuwasz zmęczenie, Twoje libido może znacząco się obniżyć. Niewystarczająca ilość snu może powodować niskie libido nawet w młodym wieku.

Oddziaływanie stylu życia na spadek libida

Nieprawidłowa dieta, brak aktywności fizycznej, nadmierne spożywanie alkoholu, palenie papierosów – to wszystko to czynniki, które mogą powodować spadek libido u mężczyzn i kobiet. Zdrowe odżywianie, umiarkowana aktywność fizyczna oraz ogólne dbanie o kondycję organizmu pomaga w osiągnięciu stanu odprężenia i redukcji stresu, który w negatywny sposób wpływa na popęd seksualny.

>> Sprawdź: Palenie papierosów – negatywne skutki i wpływ na zdrowie palenia tytoniu

Zaburzenia psychiczne a niskie libido

Depresja, stany lękowe czy przewlekły stres mogą całkowicie zepchnąć potrzeby seksualne na dalszy plan. Dodatkowo niektóre leki przeciwdepresyjne czy przeciwlękowe również obniżają libido – warto poruszyć tę kwestię podczas konsultacji z psychiatrą.

Wpływ leków na spadek libida

Oprócz wymienionych wcześniej leków przeciwdepresyjnych i przeciwlękowych, niskie libido mogą powodować także leki przeciwpadaczkowe, obniżające ciśnienie krwi czy hormonalne. Spadek libido u kobiety stosującej antykoncepcję hormonalną może być sygnałem, że warto zmienić leki lub metodę antykoncepcji. Nigdy jednak nie należy odstawiać leków samodzielnie: decyzję o ewentualnej zmianie lub przerwaniu terapii należy podjąć w porozumieniu z lekarzem.

>> Zobacz: Badania laboratoryjne u pacjentek przyjmujących hormony (antykoncepcję hormonalną, HTZ)

Choroby współistniejące a niskie libido

Jeśli chodzi o choroby, spadek popędu podczas grypy czy silnego przeziębienia to nic dziwnego. Wiele schorzeń przewlekłych wpływa jednak na pogorszenie jakości życia seksualnego. Cukrzyca, choroby serca, nadciśnienie, otyłość, migreny czy zaburzenia tarczycy mogą prowadzić do zmniejszenia popędu u kobiet i mężczyzn. U pań dodatkową przyczyną może być endometrioza lub zespół policystycznych jajników.

Pakiet stres podstawowy stan zdrowia (10 badań) banerek

Co jeszcze wpływa na spadek libido?

Ciąża, karmienie piersią, menopauza u kobiet oraz andropauza u mężczyzn wiążą się z naturalnymi zmianami hormonalnymi i mogą czasowo obniżyć popęd seksualny. Nie zapominajmy także o czynnikach emocjonalnych: stres i konflikty w związku, brak zaufania oraz niska samoocena zdecydowanie wpływają negatywnie na libido u obu płci.

Niskie libido u kobiet a niskie libido u mężczyzn

Czy przyczyny spadku libido różnią się w zależności od płci? Wiele z przyczyn dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn, choć występują także znaczące różnice. U kobiet wahania libido mogą wiązać się ze zmianami zachodzącymi w poszczególnych fazach cyklu miesięcznego. U mężczyzn większą rolę odgrywa poziom testosteronu, który naturalnie spada z wiekiem.

>> Dowiedz się więcej: Równowaga hormonalna u kobiet

Spadek libido: jakie badania wykonać przy niskim libido?

Zastanawiasz się, jakie badania przy niskim libido należy wykonać w pierwszej kolejności? Aby ustalić przyczynę spadku libido, warto wykluczyć problemy zdrowotne. Przy poszukiwaniu przyczyny warto wykonać:

Jakie badania przy niskim libido u kobiet? Oprócz wyżej wymienionych zalecamy także USG narządów rodnych. Z kolei osobom zastanawiającym się, jakie badania na niskie libido u mężczyzn warto wykonać, polecamy badanie prostaty i poziomu PSA. Wszystkie wyniki badań należy skonsultować z lekarzem.

Pakiet zaburzenia erekcji – hormony (3 badania) banerek

Niskie libido u kobiet i mężczyzn: jak je zwiększyć?

Przede wszystkim należy znaleźć przyczynę takiego stanu. Pierwszym krokiem do poprawy libido jest zmiana stylu życia: dbanie o sen i regenerację, zbilansowaną dietę bogatą w cynk, magnez i witaminy z grupy B, a także wprowadzenie regularnej aktywności fizycznej i ograniczenie stresu oraz używek. Jeśli chorujesz przewlekle, leczenie choroby podstawowej często przynosi poprawę także w sferze seksualnej.

Oprócz tego rozmawiaj z partnerem i partnerką o Waszych potrzebach i emocjach. Niskie libido może niekorzystnie wpływać na Waszą relację, dlatego warto rozważyć wizytę u seksuologa lub psychologa. Pamiętaj jednak, że niski popęd seksualny nie zawsze musi oznaczać chorobę czy zaburzenia: poziom libido jest związany z indywidualnymi potrzebami i preferencjami.

A co ze środkami farmakologicznymi wspomagającymi popęd seksualny? W Internecie znaleźć można wiele magicznych specyfików, które w najlepszym wypadku okazują się ziołowymi suplementami, w najgorszym – mieszankami o podejrzanym składzie. Jeśli chcesz stosować środki wspomagające popęd seksualny, zawsze skonsultuj wcześniej tę decyzję z lekarzem.

>> Zobacz: Czym są androgeny i za co odpowiadają? Kiedy badać ich poziom?

Spadek libida: jak jemu zapobiec?

Co możesz zrobić, by zadbać o swoje libido? Skup się na dbaniu o zdrowie fizyczne i psychiczne. Regularne badania, aktywność fizyczna, zdrowa dieta i relacja oparta na zaufaniu pomagają utrzymać satysfakcję seksualną przez lata. Nie bój się także prosić o pomoc, jeśli zaobserwujesz pierwsze niepokojące zmiany.

Spadek libido u kobiet i mężczyzn: najczęstsze pytania (FAQ)

Poniżej znajdziesz odpowiedzi na najważniejsze pytania związane z niskim libido.

Dlaczego nie mam ochoty na współżycie?

Najczęściej przyczyną jest stres, zmęczenie, zaburzenia hormonalne lub problemy emocjonalne.

Jakich witamin brakuje przy niskim libido?

Zwróć uwagę na odpowiedni poziom witamin D, E, B6 i B12 oraz minerałów: cynku i selenu.

Jak sprawdzić poziom libido?

Nie ma jednego badania określającego poziom libido. Jego ocena opiera się na wywiadzie, analizie stylu życia i wynikach badań hormonalnych.

Do jakiego lekarza z niskim libido?

Na początek udaj się do lekarza rodzinnego – zleci niezbędna badania i może skierować do ginekologa, urologa, endokrynologa czy seksuologa.

Spadek libido to zjawisko występujące u ludzi w różnym wieku i na różnym etapie życia. Jeśli chcesz podnieść swoje libido, zadbaj przede wszystkim o zdrowie psychiczne i fizyczne oraz jakość relacji, a także wprowadź zmiany w swoich codziennych nawykach.

Opieka merytoryczna: lek. Sara Aszkiełowicz

Bibliografia

  1. Faubion, S. S., & Rullo, J. E. (2015). Sexual dysfunction in women: a practical approach. American Family Physician, 92(4), 281–288. (Tłum. pol.: Dysfunkcje seksualne u kobiet. Podejście praktyczne, 09.01.2017, mp.pl/ginekologia)
  2. Gałuszka, G., Gałuszka, R., Medalion, A., Borecki, M., & Legawiec, W. (b.r.). Wpływ farmaceutyków na potencję i aktywność seksualną człowieka. Neurocentrum. Pobrano z: http://www.neurocentrum.pl/dcten/wp-content/uploads/Ga%C5%82uszka_g1-4.pdf (dostęp: 13.11.2025).
  3. Karłowicz-Bodalska, K., & Stańczak, J. (2005). Surowce roślinne o działaniu wzmacniającym libido w stanach dysfunkcji seksualnej. Postępy Fitoterapii, 1–2, 42–49. Hasco-Lek S.A., Wrocław: Borgis.
  4. Lew-Starowicz, Z. (2017). Hipolibidemia u kobiet. Psychiatria po Dyplomie, 02. Oprac. R. Sterczyński. Pobrano z: https://podyplomie.pl/psychiatria/26693,hipolibidemia-u-kobiet (dostęp: 13.11.2025).
  5. Lew-Starowicz, M., Lew-Starowicz, Z., & Skrzypulec-Plinta, V. (b.r.). Seksuologia. Warszawa: PZWL.
  6. Piontek, A., Szeja, J., Błachut, M., & Badura-Brzoza, K. (b.r.). Sexual problems in the patients with psychiatric disorders. Wiadomości Lekarskie, ISSN 0043-5147.
  7. Rabijewski, M. (2011). Testosteron a dysfunkcje seksualne u mężczyzn. Przegląd Urologiczny, 3(67). Pobrano z: http://www.przeglad-urologiczny.pl/artykul.php?2097 (dostęp: 13.11.2025).
  8. Smolarczyk-Kosowska, J. A., Ngo, A., Ryl, S., Piegza, M., & Pudlo, R. (2020). Wpływ aktywności fizycznej na jakość życia seksualnego — badanie pilotażowe. Psychiatria, 17(4), 196–203. https://doi.org/10.5603/PSYCH.2020.0033 (dostęp: 13.11.2025).
  9. Wróbel, M., & Mosiołek, A. (2018). Dysfunkcje seksualne w przebiegu zaburzeń depresyjnych. Psychiatria, 15(1), 39–44.

Homocystynuria – co to za choroba i jakie daje objawy? Diagnostyka i leczenie

Katarzyna Ciepłucha
-
0
Homocystynuria – co to za choroba i jakie daje objawy? Diagnostyka i leczenie

Homocystynuria to rzadka, dziedziczna choroba związana z nieprawidłowym metabolizmem jednego z aminokwasów – metioniny. Bez odpowiedniej terapii może prowadzić do zaburzeń widzenia, zmian kostnych, dolegliwości neurologicznych oraz groźnych powikłań zakrzepowo‑zatorowych. W artykule znajdziesz najważniejsze informacje o przebiegu homocystynurii, jej objawach, możliwościach diagnostyki i leczenia, które oferuje współczesna medycyna. 

Z tego artykułu dowiesz się, że:

  • homocystynuria to najczęściej wrodzony niedobór enzymu odpowiedzialnego za przetwarzanie aminokwasu metioniny;
  • choroba jest dziedziczona w sposób autosomalny recesywny
  • do typowych objawów należą: przemieszczenie soczewki w oku, charakterystyczna (marfanoidalna) budowa ciała, łamliwość kości oraz skłonność do zakrzepów;
  • w diagnostyce wykonuje się badania poziomu homocysteiny, aminokwasów i witamin z grupy B, a potwierdzenie daje test genetyczny;
  • leczenie obejmuje dietę ubogą w metioninę (w klasycznej postaci choroby), suplementację witaminami i betainą;
  • szybkie rozpoznanie i regularna opieka medyczna pozwalają zmniejszyć ryzyko powikłań i poprawić jakość życia pacjentów.

Spis treści:

  1. Czym jest homocystynuria?
  2. Jak powstaje homocystynuria?
  3. Objawy homocystynurii
  4. Diagnostyka homocystynurii – jakie badania wykonać?
  5. Leczenie homocystynurii
  6. Rokowanie i jakość życia

Czym jest homocystynuria?

Homocystynuria (w klasyfikacji ICD-10 oznaczona kodami E72.11, E72.1) to rzadka choroba dziedziczna, w której organizm ma problem z przetwarzaniem homocysteiny – związku powstającego w trakcie rozkładu aminokwasu metioniny.

W klasycznej postaci choroby, występującej u około 1 na 200 000–300 000 urodzeń, przyczyną jest niedobór enzymu CBS. Prowadzi to do gromadzenia się homocysteiny we krwi, co może uszkadzać różne narządy – oczy, układ nerwowy, kości i naczynia krwionośne. Istnieją także inne postacie choroby, wynikające z zaburzeń tzw. remetylacji homocysteiny, w których rolę odgrywa m.in. witamina B12 i kwas foliowy.

Badanie genetyczne – homocystynuria panel NGS banerek

Homocystynuria dziedziczona jest autosomalnie recesywnie – dziecko musi odziedziczyć wadliwą kopię genu od obojga rodziców, którzy zazwyczaj są zdrowymi nosicielami. Taka wiedza jest szczególnie ważna podczas planowania kolejnych ciąż i w kontekście poradnictwa genetycznego.

Jak powstaje homocystynuria?

Homocysteina to substancja pośrednia w przemianach metioniny – aminokwasu obecnego w białku pokarmowym. W zdrowym organizmie homocysteina może zostać przekształcona na dwa sposoby:

  • Transsulfuracja – enzym CBS z udziałem witaminy B6 przekształca ją w cysteinę.
  • Remetylacja – homocysteina zamieniana jest z powrotem w metioninę przy udziale witaminy B12 i kwasu foliowego.

Jeśli któryś z tych procesów nie działa prawidłowo, homocysteina zaczyna się kumulować, co wpływa negatywnie na naczynia krwionośne, oczy, kości i układ nerwowy. Typ homocystynurii zależy od miejsca, w którym występuje zaburzenie, jak również wpływa na wybór leczenia.

>> Zobacz również: Fenyloketonuria – co to za choroba i jakie daje objawy? Przyczyny, diagnostyka, leczenie

Objawy homocystynurii

Objawy homocystynurii mogą być bardzo zróżnicowane. Część pacjentów rozwija je już w dzieciństwie, inni dowiadują się o chorobie dopiero w dorosłości. Schorzenie może wpływać na różne układy organizmu:

  • Oczy: często dochodzi do przemieszczenia soczewki (ectopia lentis), które może powodować pogorszenie widzenia, światłowstręt czy „drganie” źrenicy. Występuje też krótkowzroczność, a czasem jaskra lub odwarstwienie siatkówki.
  • Kości i sylwetka: osoby z homocystynurią mają często wysoki wzrost, długie kończyny i palce (marfanoidalna budowa), skrzywienia kręgosłupa, zniekształcenia klatki piersiowej oraz osteoporozę, co sprzyja złamaniom.
  • Układ nerwowy: obserwuje się trudności w nauce, opóźnienie rozwoju, problemy z koncentracją, a niekiedy także padaczkę i zmiany nastroju.
  • Układ krążenia: podwyższony poziom homocysteiny zwiększa ryzyko zakrzepicy – również u młodych, dotąd zdrowych osób.

>> Przeczytaj również: Choroba (zespół) syropu klonowego – objawy, diagnostyka, leczenie i dieta

Objawy u dzieci

U niemowląt objawy są zwykle niewidoczne. Z czasem mogą pojawić się: opóźnienie rozwoju, krótkowzroczność, cechy marfanoidalne czy przemieszczenie soczewki. W Polsce klasyczna postać homocystynurii objęta jest programem przesiewowym noworodków, co umożliwia wczesne wykrycie i leczenie. Łagodniejsze przypadki mogą jednak ujawnić się później – dlatego przy nietypowych objawach warto wykonać badania.

Objawy u dorosłych

Niektórzy pacjenci dowiadują się o chorobie dopiero po wystąpieniu powikłań – np. zakrzepicy, osteoporozy, czy nagłego pogorszenia wzroku. Ryzyko zakrzepów zwiększa m.in. odwodnienie, unieruchomienie, palenie papierosów czy stosowanie estrogenów – dlatego tak ważna jest świadomość zagrożeń i odpowiednie postępowanie.

Diagnostyka homocystynurii – jakie badania wykonać?

Klasyczną postać choroby często udaje się wykryć dzięki programowi przesiewowemu noworodków. U starszych dzieci i dorosłych diagnostyka obejmuje kilka etapów. Na początku oznacza się poziom homocysteiny we krwi – jej podwyższenie może sugerować zaburzenia metaboliczne. Kolejne badania to:

  • profil aminokwasów – w tym metioniny (zbyt wysoka w klasycznej postaci, zbyt niska w remisjach),
  • poziom witamin z grupy B – B6, B12, kwasu foliowego,
  • inne markery metabolizmu B12 – pomocne w diagnostyce rzadkich typów choroby.

Pewność rozpoznania daje badanie genetyczne, które wykrywa mutacje np. w genie CBS.

Badanie homocysteiny (met. HPLC) banerek
Ważne!  
Przy rozpoznaniu choroby u dziecka warto rozważyć konsultację genetyczną i ewentualne badania u rodzeństwa lub bliskich krewnych.

Leczenie homocystynurii

Terapia skupia się na obniżeniu poziomu homocysteiny. Metody leczenia zależą od typu choroby i odpowiedzi pacjenta na terapię. Główne zastosowanie mają:

  • witamina B6 – skuteczna u pacjentów wrażliwych na jej działanie,
  • dieta niskometioninowa – z ograniczeniem białka i suplementacją cystyną,
  • betaina – obniża poziom homocysteiny, szczególnie przy braku reakcji na B6,
  • witaminy B12 i kwas foliowy – niezbędne przy zaburzeniach remetylacji.

Leczenie odbywa się w wyspecjalizowanych placówkach zajmujących się chorobami metabolicznymi. W opiece uczestniczy zespół interdyscyplinarny: lekarz prowadzący (np. pediatra lub internista z doświadczeniem w chorobach metabolicznych), dietetyk, okulista, neurolog, psycholog i rehabilitant.

Rokowanie i jakość życia

Rokowanie w homocystynurii zależy przede wszystkim od momentu rozpoznania i szybkości wdrożenia leczenia. Im wcześniej choroba zostanie wykryta – najlepiej jeszcze w okresie noworodkowym – tym większa szansa na uniknięcie powikłań i prawidłowy rozwój. Wczesna interwencja pozwala dzieciom z homocystynurią osiągać dobre wyniki w nauce, rozwijać się ruchowo i funkcjonować aktywnie w dorosłym życiu.

Jeśli choroba zostanie rozpoznana dopiero po wystąpieniu objawów lub powikłań – takich jak zakrzepica, osteoporoza czy uszkodzenia wzroku – leczenie może nie cofnąć już istniejących zmian. Mimo to, wdrożona terapia i regularna opieka pozwalają zahamować postęp choroby i poprawić jakość życia pacjenta.

Bibliografia

  1. Sufin YAP. Homocystynuria klasyczna. Orphanet – karta choroby (PL).
  2. Rosenson RS, Smith C, Bauer KA. Overview of homocysteine. UpToDate – temat przeglądowy.
  3. Schiff M, Blom HJ. Homocystinuria and Hyperhomocysteinemia. W: Goldman‑Cecil Medicine, rozdz. 193.
  4. Morris AAM, et al. Guidelines for the diagnosis and management of cystathionine β‑synthase deficiency (HCU/CBS). Journal of Inherited Metabolic Disease.
  5. Huemer M, et al. Newborn screening for homocystinurias and methylation disorders. Journal of Inherited Metabolic Disease.

Jakie są objawy raka tarczycy? Badania i leczenie nowotworów tarczycy

Sara Aszkiełowicz
-
0
Jakie są objawy raka tarczycy? Badania i leczenie nowotworów tarczycy

Rak tarczycy może występować zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Tempo rozwoju choroby zależy od jej rodzaju – niektóre nowotwory rosną powoli, inne mogą mieć przebieg bardziej agresywny.

Z tego artykułu dowiesz się:
>> czym jest rak tarczycy i jakie daje objawy, w tym objawy skórne,
>> jakie są rodzaje raka tarczycy oraz ich różnice w przebiegu choroby,
>> jakie czynniki zwiększają ryzyko rozwoju nowotworu tarczycy,
>> czy rak tarczycy może być dziedziczny,
>> gdzie może dawać przerzuty i jakie badania warto wykonać w diagnostyce,
>> jak interpretować wyniki wysokiego anty-TG, morfologii i TSH w kontekście raka tarczycy,
>> jakie są aktualne metody leczenia oraz zasady profilaktyki.

Spis treści:

  1. Rak tarczycy: co to za choroba?
  2. Rodzaje raka tarczycy
  3. Przyczyny rozwoju raka tarczycy
  4. Objawy raka tarczycy
  5. Gdzie daje przerzuty rak tarczycy?
  6. Rak tarczycy: diagnostyka nowotworu. Jakie badania wykonać?
  7. Metody leczenia chorych z rakiem tarczycy
  8. Profilaktyka raka tarczycy
  9. FAQ: najczęstsze pytania o raka tarczycy

Rak tarczycy: co to za choroba?

Rak tarczycy (ICD-10 C73) to nowotwór wywodzący się z komórek tarczycy – gruczołu regulującego metabolizm organizmu poprzez produkcję hormonów. Wczesne stadium choroby często przebiega bezobjawowo, dlatego regularne badania i obserwacja zmian w obrębie szyi są niezwykle istotne. Tempo rozwoju choroby zależy od typu nowotworu – rak brodawkowaty zwykle rośnie powoli, podczas gdy rak anaplastyczny może rozwijać się bardzo szybko.

Rodzaje raka tarczycy

Najczęściej spotykane typy raka tarczycy to:

  • Rak brodawkowaty – najczęstszy typ; wolno rośnie, rokowania są zwykle bardzo dobre.
  • Rak pęcherzykowy – rzadszy, może dawać przerzuty do płuc i kości.
  • Rak rdzeniasty – często związany z mutacjami genetycznymi, które obejmują najczęściej tzw. komórki C rdzenia tarczycy, które produkują kalcytoninę.
  • Rak anaplastyczny – bardzo agresywny i rzadki, wymaga intensywnej terapii.

Znajomość rodzaju raka jest kluczowa przy wyborze strategii leczenia i ocenie rokowań.

Badanie kalcytoniny (ilościowo) banerek

Przyczyny rozwoju raka tarczycy

Dokładne przyczyny raka tarczycy nie są w pełni poznane, ale istnieje kilka czynników ryzyka:

  • ekspozycja na promieniowanie jonizujące w młodym wieku,
  • predyspozycje genetyczne,
  • przewlekłe choroby tarczycy, np. Hashimoto,
  • niedobór lub nadmiar jodu.

Świadomość tych czynników pozwala na wczesną diagnostykę i profilaktykę.

Czy rak tarczycy jest dziedziczy?

Niektóre typy raka tarczycy, jak rak rdzeniasty, mogą mieć podłoże dziedziczne (mutacja w genie RET). W przypadku występowania raka tarczycy w rodzinie, zaleca się konsultację genetyczną i regularne badania profilaktyczne.

>> Warto przeczytać: Czy rak jest dziedziczny? Fakty i mity na temat dziedziczenia nowotworu

Objawy raka tarczycy

Objawy raka tarczycy mogą obejmować:

Warto pamiętać, że w początkowym stadium choroba może przebiegać bezobjawowo.

Rak tarczycy: objawy skórne

W rzadkich przypadkach rak tarczycy może dawać przerzuty do skóry. Wówczas na ciele mogą pojawić się twarde, nieruchome guzki lub grudki, najczęściej w okolicy szyi lub głowy, ale czasem także w innych miejscach. Zmiany te mogą być bolesne, zaczerwienione lub przebarwione.

Gdzie daje przerzuty rak tarczycy?

Przerzuty raka tarczycy najczęściej lokalizują się w:

Monitorowanie tych obszarów jest istotne w planowaniu leczenia i ocenie rokowań.

Rak tarczycy: diagnostyka nowotworu. Jakie badania wykonać?

  • USG szyi – pozwala ocenić strukturę tarczycy, wielkość i charakter zmian ogniskowych, a także obecność nieprawidłowych węzłów chłonnych. Jest podstawowym badaniem wstępnym.
  • Biopsja cienkoigłowa (BACC) – pobranie próbki komórek ze zmiany do badania histopatologicznego. Wynik BACC często decyduje o potrzebie operacji lub dalszej obserwacji.
  • Badania laboratoryjne:
    • Oznaczenia oceniające metabolizm tarczycy, morfologia – pozwalają ocenić funkcję gruczołu tarczowego i ogólny stan zdrowia, choć same nie wykrywają raka,
    • Kalcytonina – marker charakterystyczny dla raka rdzeniastego tarczycy. Jej podwyższony poziom może wskazywać na obecność tego typu nowotworu, a regularne oznaczanie kalcytoniny jest szczególnie ważne u pacjentów z podejrzeniem raka rdzeniastego lub u osób z historią rodzinną choroby.
tarczycowy_rozszerzony_mobile baner na kategorię

Wysokie anty-TG a rak tarczycy

Podwyższone anty-TG może występować przy chorobach autoimmunizacyjnych tarczycy. U pacjentów po operacji usunięcia gruczołu, monitorowanie poziomu anty-TG jest kluczowe, ponieważ wzrost jego poziomu może świadczyć o wznowie nowotworu.

Rak tarczycy a morfologia

Niektóre nieprawidłowości w morfologii krwi mogą towarzyszyć chorobie, ale same w sobie nie służą do rozpoznania raka tarczycy. Morfologia pomaga natomiast ocenić ogólny stan zdrowia pacjenta.

Rak tarczycy a TSH

Poziom TSH nie wykazuje obecności raka tarczycy. Jest natomiast istotny w monitorowaniu funkcji tarczycy.

>> Zobacz też: Co to jest TSH i jaką rolę pełni w organizmie?

Metody leczenia chorych z rakiem tarczycy

Leczenie zawsze dobiera się indywidualnie, w zależności od rodzaju raka, jego zaawansowania, ryzyka nawrotu i wieku pacjenta.

  • Standardowo leczeniem podstawowym jest usunięcie tarczycy (tyreoidektomia).
  • Po operacji niektórzy pacjenci otrzymują terapię jodem radioaktywnym, która pomaga zniszczyć pozostałą tkankę tarczycy lub ewentualne przerzuty, choć nie zawsze jest konieczna.
  • Po leczeniu operacyjnym i ewentualnym jodzie radioaktywnym konieczne jest przyjmowanie preparatu L‑tyroksyny. W zależności od ryzyka nawrotu stosuje się dawkę utrzymującą TSH w normie lub czasami nieco niższą, aby zmniejszyć ryzyko nawrotu.
  • Ważne jest regularne monitorowanie po leczeniu – obejmuje badania krwi (tyreoglobulina i przeciwciała anty‑Tg przy rakach zróżnicowanych, kalcytonina przy raku rdzeniastym) oraz USG szyi.
  • W przypadkach raka rdzeniastego lub raka odpornego na standardowe leczenie stosuje się leki celowane, które działają na konkretne mutacje nowotworu.
  • W bardzo agresywnych nowotworach, takich jak rak anaplastyczny, możliwe jest zastosowanie radioterapii, chemioterapii lub leczenia paliatywnego.

Profilaktyka raka tarczycy

Profilaktyka obejmuje: regularne badania tarczycy i USG szyi, unikanie nadmiernego promieniowania jonizującego oraz obserwacja zmian w rodzinie z występowaniem raka tarczycy.

FAQ: najczęstsze pytania o raka tarczycy

Jakie są pierwsze objawy raka tarczycy?

Guzek w okolicy szyi, chrypka, trudności w połykaniu lub powiększone węzły chłonne.

Ile lat można żyć z rakiem tarczycy?

Rokowania zależą od typu i stadium nowotworu. W przypadku raka brodawkowatego i pęcherzykowego rokowania są bardzo dobre, nawet kilkadziesiąt lat przeżycia.

Czy TSH wykaże raka tarczycy?

Nie, TSH może pomóc ocenić funkcję tarczycy, ale nie służy do diagnostyki raka.

Czy rak tarczycy jest uleczalny?

Większość przypadków raka brodawkowatego i pęcherzykowego jest wyleczalna przy odpowiednim leczeniu.

Gdzie boli przy raku tarczycy?

Ból może występować w szyi lub promieniować do ucha, ale często choroba jest bezbolesna.

Czy CRP wykryje raka tarczycy?

Nie, CRP jest markerem stanu zapalnego, a nie diagnostycznym wskaźnikiem raka tarczycy.

Bibliografia

  1. Jarząb B, et al. Diagnosis and treatment of thyroid cancer in adult patients – Recommendations of Polish Scientific Societies and the National Oncological Strategy. 2022 Update [Diagnostyka i leczenie raka tarczycy u chorych dorosłych – Rekomendacje Polskich Towarzystw Naukowych oraz Narodowej Strategii Onkologicznej. Aktualizacja na rok 2022]. Endokrynol Pol. 2022
  2. Handkiewicz-Junak D, et al. Diagnostics and treatment of differentiated thyroid carcinoma in children – Guidelines of the Polish National Scientific Societies, 2024 Update. Endokrynol Pol. 2024
  3. Durante C, et al. 2023 European Thyroid Association Clinical Practice Guidelines for thyroid nodule management. Eur Thyroid J. 2023

Aplazja szpiku – czym jest i co ją powoduje? Objawy, przyczyny, diagnostyka

Katarzyna Ciepłucha
-
0
Aplazja szpiku – czym jest i co ją powoduje? Objawy, przyczyny, diagnostyka

Aplazja szpiku (anemia aplastyczna) to ciężka niewydolność szpiku kostnego prowadząca do pancytopenii – jednoczesnego spadku liczby czerwonych i białych krwinek oraz płytek. Skutkuje to zwiększonym ryzykiem zakażeń i krwawień, dlatego wymaga szybkiej diagnostyki hematologicznej. Poniżej opisujemy kluczowe objawy, najczęstsze przyczyny i badania potwierdzające rozpoznanie.

Z tego artykułu dowiesz się:
>> czym dokładnie jest aplazja szpiku i dlaczego termin „anemia aplastyczna” nie oddaje pełnego obrazu tej choroby,
>> czy aplazja szpiku to rak i jak odróżnia się ją od innych chorób krwi,
>> jakie są najczęstsze przyczyny i czynniki ryzyka (leki, toksyny, promieniowanie, zakażenia) oraz czym różnią się postaci wrodzone i nabyte,
>> jakie objawy powinny skłonić Cię do szybkiej konsultacji,
>> na czym polega diagnostyka: morfologia krwi, retikulocyty, biopsja/trepanobiopsja, badania dodatkowe,
>> co wpływa na rokowanie i kiedy pilnie zgłosić się do hematologa.

Spis treści:

  1. Aplazja szpiku: co to za choroba?
  2. Aplazja szpiku: czy to rak?
  3. Przyczyny rozwoju aplazji szpikowej
  4. Aplazja szpiku: objawy
  5. Diagnostyka aplazji szpiku kostnego: jakie badania wykonać?
  6. Aplazja szpiku kostnego: rokowania
  7. Najczęstsze pytania (FAQ)
  8. Aplazja szpiku: podsumowanie informacji

Aplazja szpiku: co to za choroba?

Aplazja szpiku (ICD-10 D61) to zaburzenie, w którym wytwarzanie krwinek w szpiku jest istotnie upośledzone. Najczęściej ma charakter autoimmunologiczny: limfocyty T omyłkowo hamują lub niszczą komórki macierzyste krwi. Rzadziej wynika z bezpośredniego uszkodzenia szpiku przez leki, toksyny czy promieniowanie albo z przejściowego zahamowania krwiotworzenia po infekcjach. Skutkiem jest pancytopenia – jednoczesny spadek erytrocytów, leukocytów i płytek – co przekłada się na objawy niedokrwistości, większą podatność na zakażenia i skłonność do krwawień. Tempo narastania dolegliwości może być różne.

Warto wiedzieć:
Określenie „anemia aplastyczna” jest tradycyjne, ale nieco mylące – chodzi nie tylko o niedokrwistość, lecz o całościową niewydolność krwiotworzenia (pancytopenię).

Aplazja szpiku: czy to rak?

Nie. Aplazja szpiku nie jest nowotworem, lecz zespołem niewydolności szpiku. W nowotworach krwi – np. zespołach mielodysplastycznych (MDS) i ostrej białaczce – dochodzi do niekontrolowanego rozrostu nieprawidłowych komórek, które wypierają prawidłowe krwiotworzenie. W aplazji mechanizm jest odwrotny: szpik nie wytwarza wystarczającej liczby zdrowych krwinek. Dlatego konieczne jest różnicowanie z chorobami rozrostowymi (m.in. dzięki biopsji/trepanobiopsji szpiku i badaniach uzupełniających) oraz regularna opieka hematologiczna.

>> Sprawdź: Badanie histopatologiczne – co to jest, co wykrywa i kiedy się je przeprowadza?

Przyczyny rozwoju aplazji szpikowej

Aplazja szpiku może być nabyta lub wrodzona. Zdecydowana większość przypadków (ok. 80%) to postać nabyta, rozwijająca się w ciągu życia – najczęściej bez uchwytnej przyczyny. Takie przypadki określa się jako idiopatyczne, a za ich powstanie odpowiada prawdopodobnie reakcja autoimmunologiczna – układ odpornościowy błędnie niszczy komórki macierzyste szpiku.

Znacznie rzadziej występuje aplazja wrodzona, która ujawnia się zwykle w dzieciństwie i jest związana z mutacjami genetycznymi upośledzającymi krwiotworzenie. Należą do niej m.in. niedokrwistość Fanconiego, zespół Shwachmana-Diamonda, dyskeratoza wrodzona czy niedokrwistość Diamond-Blackfan.

>> Przeczytaj również: Białaczka u dzieci – co powinien wiedzieć każdy rodzic?

Czynniki sprzyjające rozwojowi aplazji szpikowej

Rozwojowi nabytej aplazji szpiku sprzyjają czynniki zewnętrzne i wewnętrzne – działające toksycznie lub wywołujące reakcje immunologiczne.

Do najlepiej poznanych czynników ryzyka należą:

  • Leki: m.in. chloramfenikol, sulfonamidy, tiazydy, fenytoina,
  • Substancje chemiczne: benzen i inne rozpuszczalniki; pestycydy,
  • Promieniowanie jonizujące – zwłaszcza w wysokich dawkach,
  • Zakażenia wirusowe: wirusowe zapalenie wątroby (nawet bez wykrywalnego patogenu – tzw. seronegatywne), EBV, HIV, parwowirus B19,
  • Ciąża – rzadko, najczęściej odwracalnie,
  • Choroby autoimmunologiczne lub obecność guza grasicy (grasiczak).

Istnieją też dane wskazujące, że ryzyko zachorowania może zależeć od czynników genetycznych, np. określonych wariantów w układzie HLA.

Aplazja szpiku: objawy

Objawy aplazji szpiku wynikają z niedoboru wszystkich trzech linii krwi: czerwonych krwinek (erytrocytów), białych krwinek (leukocytów) i płytek krwi (trombocytów). Ich nasilenie może być różne – od dyskretnych dolegliwości po ciężkie, zagrażające życiu stany.

  • niedokrwistość (niedobór erytrocytów): uczucie przewlekłego zmęczenia, bladość skóry i błon śluzowych, zawroty głowy, duszność przy wysiłku, kołatanie serca.
  • neutropenia (niedobór neutrofili): nawracające infekcje (np. gardła, zatok, skóry), gorączka bez uchwytnej przyczyny, owrzodzenia jamy ustnej. Możliwa jest ciężka infekcja nawet po drobnym urazie.
  • małopłytkowość (niedobór płytek krwi): tendencja do siniaków, drobne wybroczyny na skórze, krwawienia z dziąseł lub nosa, wydłużone miesiączki. W ciężkich przypadkach możliwe są krwawienia z przewodu pokarmowego, dróg moczowych lub – rzadko – krwotoki wewnętrzne.
Pamiętaj:
Gorączka przy bardzo niskiej liczbie neutrofili to stan nagły – wymaga pilnego kontaktu z lekarzem.

>> Zobacz również: Mielofibroza – co to za choroba? Objawy, diagnostyka, leczenie

Diagnostyka aplazji szpiku kostnego: jakie badania wykonać?

Rozpoznanie aplazji szpiku opiera się na wynikach morfologii krwi, badania szpiku oraz wykluczeniu innych przyczyn pancytopenii – szczególnie nowotworów krwi i wrodzonych zespołów niewydolności krwiotworzenia. Najważniejsze badania laboratoryjne i specjalistyczne to:

  • Badania szpiku i badania specjalistyczne:
    • biopsja/trepanobiopsja szpiku kostnego – obraz ubogokomórkowy, bez cech rozrostu.
    • cytometria przepływowa – służy do wykrycia klonu nocnej napadowej hemoglobinurii (PNH), który może współistnieć z aplazją i wpływać na leczenie.
    • badania cytogenetyczne i molekularne – pozwalają różnicować aplazję z zespołami mielodysplastycznymi (MDS).
    • testy genetyczne – w kierunku zespołów wrodzonych u młodszych pacjentów.
Morfologia banerek

Aplazja szpiku kostnego: rokowania

Rokowanie zależy od ciężkości choroby, wieku i możliwości leczenia. U dzieci i młodszych dorosłych, u których możliwe jest przeszczep allogeniczny, pełne wyleczenie osiąga się nawet u 80% pacjentów, natomiast u dorosłych – u ok. 40-70%, zależnie od stanu ogólnego i zgodności dawcy. Terapia immunosupresyjna pozwala uzyskać długotrwałą remisję u większości chorych, szczególnie przy wczesnym rozpoznaniu i właściwej kontroli hematologicznej. Wczesna diagnostyka i szybkie wdrożenie leczenia znacząco poprawiają przeżycie i jakość życia pacjentów.

>> Szczegółowe informacje o leczeniu znajdziesz w artykule: Anemia aplastyczna – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Najczęstsze pytania (FAQ)

Czy aplazja szpiku to rak?

Nie. To niewydolność szpiku, a nie nowotwór. Wymaga jednak różnicowania z chorobami nowotworowymi krwi i stałego nadzoru.

Czy aplazja szpiku jest genetyczna?

Może być. Istnieją wrodzone zespoły niewydolności szpiku, ale większość przypadków u dorosłych to postać nabyta/idiopatyczna o tle autoimmunologicznym.

Czy aplazja szpiku jest wyleczalna?

U części pacjentów tak – dzięki przeszczepowi szpiku. U wielu innych skuteczna bywa immunosupresja, uzupełniana leczeniem wspomagającym (m.in. przetoczenia, profilaktyka zakażeń). Decyzje terapeutyczne podejmuje hematolog.

Aplazja szpiku: podsumowanie informacji

  • Aplazja szpiku to ciężka niewydolność krwiotwórcza, zwykle o podłożu autoimmunologicznym.
  • Objawy wynikają z niedoboru krwinek – od zmęczenia po infekcje i krwawienia.
  • Rozpoznanie opiera się na morfologii, retikulocytach i badaniu szpiku.
  • Wczesne rozpoznanie poprawia rokowanie – u części chorych możliwe jest pełne wyleczenie.

Bibliografia

  1. Podolak-Dawidziak M., Ochrem B. Niedokrwistość aplastyczna. Interna Szczeklika – Mały podręcznik (mp.pl).
  2. Wiercińska M. Niedokrwistość aplastyczna – przyczyny, objawy, leczenie. Medycyna Praktyczna.
  3. Olson T.S., DeZern A.E. Acquired aplastic anemia: Pathogenesis, clinical manifestations, and diagnosis. UpToDate.
  4. Olson T.S. Treatment of aplastic anemia in adults. UpToDate.

Hipoglikemia reaktywna a dieta. Co jeść, a czego unikać?

Katarzyna Banaszczyk
-
0
Hipoglikemia reaktywna a dieta. Co jeść, a czego unikać?

Hipoglikemia reaktywna to nieprawidłowość metaboliczna ściśle związana ze stylem życiem i dietą. Objawy hipoglikemii reaktywnej mogą wywołać niepokój i istotnie utrudniać codzienne funkcjonowanie. W terapii hipoglikemii reaktywnej najważniejszą rolę odgrywa zmiana stylu życia i przyzwyczajeń żywieniowych, co zostanie szczegółowo omówione w poniższym artykule.

Z tego artykułu dowiesz się:
>> Co to jest hipoglikemia reaktywna?
>> Jak objawia się hipoglikemia reaktywna?
>> Na czym polega diagnostyka hipoglikemii reaktywnej?
>> Dieta, czyli co jeść przy hipoglikemii reaktywnej?

Spis treści:

  1. Czym jest hipoglikemia reaktywna?
  2. Znaczenie diety w hipoglikemii reaktywnej: jakie produkty wybierać?
  3. Jaki jest cel leczenia dietetycznego przy hipoglikemii reaktywnej?
  4. Hipoglikemia reaktywna a kawa i alkohol: jak wpływają na gospodarkę węglowodanową?
  5. Przykładowy jadłospis przy hipoglikemii reaktywnej
  6. Najczęstsze pytania o dietę w hipoglikemii reaktywnej: FAQ

Czym jest hipoglikemia reaktywna?

Hipoglikemia reaktywna to jedno z zaburzeń metabolicznych, oznaczane w klasyfikacji ICD-10 typowo kodem E16.2 (jako hipoglikemia nieokreślona). Jest to zjawisko, którego istotą jest obniżenie stężenia glukozy we krwi, które następuje w ciągu kilku godzin po spożyciu posiłku (najczęściej w czasie od 3 do 5 godzin), typowo zawierającego dużą ilość łatwoprzyswajalnych węglowodanów. Obniżeniu stężenia glukozy we krwi towarzyszą charakterystyczne objawy hipoglikemii, w tym przede wszystkim:

>> Zobacz: Omdlenia u dorosłych i dzieci – przyczyny, objawy, rodzaje. Jakie badania wykonać?

Diagnostyka hipoglikemii reaktywnej

W diagnostyce hipoglikemii reaktywnej wykorzystuje się w pierwszym kroku szczegółowo przeprowadzony wywiad chorobowy oraz badanie przedmiotowe pacjenta. Zastosowanie znajdują również kryteria określane mianem triady Whipple’a, które obejmują wystąpienie:

  • objawów hipoglikemii,
  • obniżonego stężenia glukozy we krwi (potwierdzonego obiektywnie w badaniach laboratoryjnych),
  • ustąpienia symptomów hipoglikemii po spożyciu węglowodanów.

Procedurą wykorzystywaną w diagnostyce hipoglikemii reaktywnej jest przedłużona próba obciążenia glukozą (tak zwana przedłużona krzywa cukrowa). Polega ona na spożyciu przez pacjenta 75 gramów glukozy i wykonaniu pomiarów stężenia glukozy we krwi po 120, 150, 180 i 240 minutach od przyjęcia preparatu. Badanie to pozwala na zaobserwowanie wystąpienia obniżenia stężenia glukozy (hipoglikemii – poniżej 70 mg/dl). Uzupełniająco wykonuje się również pomiary stężenia insuliny we krwi. Pozwala to na zobrazowanie typowego dla hipoglikemii reaktywnej wzrostu stężenia insuliny, który jest opóźniony w stosunku do wzrostu stężenia glukozy.

Pakiet krzywa cukrowa i insulinowa banerek

Znaczenie diety w hipoglikemii reaktywnej: jakie produkty wybierać?

Najważniejszym postępowaniem w terapii hipoglikemii reaktywnej jest stosowanie się do dedykowanych zaleceń żywieniowych. Przy hipoglikemii reaktywnej należy wybierać posiłki zawierające zarówno węglowodany złożone, jak i białko oraz tłuszcze, co pozwala uniknąć gwałtownego wzrostu stężenia glukozy we krwi, a tym samym nagłego wyrzutu insuliny. Posiłki powinny być przyjmowane często, lecz w mniejszych objętościach (najlepiej co 3-4 godziny). Konieczne i niezwykle pomocne jest również:

  • unikanie produktów wysokoprzetworzonych,
  • wybieranie produktów bogatych w błonnik (są one bowiem również bogate w węglowodany złożone),
  • ograniczenie tłuszczów zwierzęcych, wybieranie zamiast nich tłuszczów roślinnych,
  • wybieranie surowych warzyw i owoców – pozwala to na obniżenie indeksu glikemicznego posiłku,
  • dbanie o odpowiednie nawodnienie (przynajmniej 1,5 litra wody dziennie).

>> To może Cię zainteresować: Co to jest ładunek glikemiczny (ŁG) i jak go obliczyć?

Hipoglikemia reaktywna: co jeść?

Produkty zalecane przy hipoglikemii reaktywnej powinny zawierać węglowodany złożone, ale i białko oraz tłuszcze. Korzystne jest spożywanie takich produktów jak na przykład:

  • produkty bogate w błonnik, w tym: kasze, makaron z mąki razowej, nasiona, otręby, brązowy ryż, płatki owsiane,
  • warzywa, w tym: ogórki, pomidory, sałata zielona, brokuły, seler, szparagi, brukselka, cukinia,
  • owoce, w tym między innymi: jagody, jabłka, truskawki, wiśnie, kiwi, nektarynki,
  • chude mięso: kurczak, wołowina, królik, cielęcina, indyk, chude wędliny, świeże ryby (pstrąg, szczupak, dorsz, morszczuk),
  • jajka,
  • oleje roślinne: oliwa z oliwek, olej rzepakowy,
  • zupy jarzynowe (gotowane na wywarach warzywnych),
  • nabiał: chude i półtłuste sery, ser żółty o obniżonej zawartości tłuszczu.

>> Zobacz: Zdrowe tłuszcze. Które tłuszcze są zdrowe i w czym je znaleźć?

Hipoglikemia reaktywna: czego unikać?

Jakich produktów powinno się unikać przy rozpoznaniu hipoglikemii reaktywnej? Warto zminimalizować w swojej diecie udział:

  • pszennego pieczywa, płatków śniadaniowych gotowych i błyskawicznych,
  • rozgotowanych warzyw i owoców, warzyw z puszki, rozgotowanych ziemniaków, frytek,
  • dojrzałych bananów, winogron, owoców z puszki,
  • tłustego mleka, śmietany, słodzonych jogurtów i deserów mlecznych,
  • margaryny, smalcu,
  • miodu, czekolady, słodyczy, w tym batonów i wafelków,
  • wieprzowiny, gęsiny, kaczki, podrobów,
  • boczku, pasztetów, parówek, tłustych kiełbas,
  • mięs smażonych na głębokim tłuszczu,
  • ciast, tortów,
  • słodzonych soków, alkoholu, słodzonych napojów gazowanych.
Dieta w hipoglikemii reaktywnej
Produkty zalecaneProdukty dozwolone (w umiarkowanych ilościach)Produkty, których należy unikać
– razowe pieczywo, brązowy ryż,
– makaron z mąki razowej
– świeże ogórki, pomidory
– jagody, brzoskwinie, morele
– chudy twaróg
– chude mięso: cielęcina, indyk, wołowina, kurczak
– oliwa z oliwek, olej rzepakowy
– zupy jarzynowe
– herbata, kawa,
– orzechy włoskie, laskowe, migdały
– soki warzywne		– owoce suszone, śliwki
– groch, fasola, bób
– kefir, maślanka
– sery topione
– chudy schab
– łosoś, śledź, makrela
– masło, olej z pestek winogron, olej słonecznikowy
– sól, majonez
– ciasta bez dodatku cukru,
– jogurt naturalny,
– kawa zbożowa		– pieczywo pszenne,
– rozgotowany ryż i makaron
– tłuste mleko, zabielacze,
– śmietana
– wieprzowina, baranina,
– parówki, pasztet, boczek, tłuste kiełbasy
– margaryna, smalec
– kostki rosołowe
– zupy ze śmietaną
– alkohol, napoje gazowane,
– słodkie soki owocowe
– torty, ciasta
Tabela 1 Spis produktów dozwolonych i „zakazanych” w diecie osoby z hipoglikemią reaktywną

Jaki jest cel leczenia dietetycznego przy hipoglikemii reaktywnej?

Celem leczenia żywieniowego w przebiegu hipoglikemii reaktywnej jest utrzymywanie stabilnego stężenia glukozy we krwi, a więc zapobieganie hipoglikemii, a tym samym jej objawom, które mogą istotnie obniżyć jakość życia chorych. Ponadto, dieta ma na celu ograniczenie nadmiernego wydzielania insuliny w odpowiedzi na szybki wzrost stężenia glukozy we krwi.

>> Sprawdź: Cukrzyca LADA – jak ją rozpoznać, czy jest dziedziczna?

Hipoglikemia reaktywna a kawa i alkohol: jak wpływają na gospodarkę węglowodanową?

Kofeina zawarta w kawie może niestety pogarszać objawy hipoglikemii – może bowiem nasilać drżenia, niepokój czy kołatanie serca. Co więcej, kofeina prowadzi do uwalniania adrenaliny i noradrenaliny, a więc hormonów, które zwiększają stężenie glukozy we krwi. Kawa nie jest jednak przeciwwskazana przy hipoglikemii reaktywnej, jednak należy ją spożywać w umiarkowanych ilościach (1-2 filiżanki dziennie), najlepiej po posiłku.

Alkohol działa natomiast zdecydowanie negatywnie na metabolizm glukozy w kontekście hipoglikemii. Powoduje bowiem zahamowanie wątrobowej produkcji glukozy, sprzyjając tym samym obniżeniu stężenia glukozy we krwi, a więc hipoglikemii. Z tego powodu powinno unikać się spożywania alkoholu.

>> Zobacz: Zatrucie alkoholowe: objawy, przebieg, leczenie

Przykładowy jadłospis przy hipoglikemii reaktywnej

Jak zaplanować dietę przy hipoglikemii reaktywnej? Poniżej przedstawiono posiłki polecane przy tym problemie metabolicznym.

  • Śniadanie: Omlet warzywny
    • 2 jajka – 100 g
    • ogórek 80 g, pomidor 80 g, papryka 60 g (surowe)
    • kromka chleba razowego – 40 g
    • oliwa z oliwek – 5 g
  • Drugie śniadanie: Przekąska z jogurtem naturalnym
    • jogurt naturalny/skyr (150 g) z malinami (50g) i orzechami włoskimi (15g)
  • Obiad: Ryba z warzywami i kaszą
    • pieczony mintaj – 150-200 g,
    • surowe warzywa: pomidory – 60g , papryka – 50 g, ogórek – 40 g, garść rukoli i szpinaku – 20-30 g, sok z cytryny – 5g,
    • kasza jaglana – 100 g
  • Podwieczorek: Kanapka z pastą twarogową
    • chleb żytni razowy 40 g (1 kromka)
    • twaróg półtłusty 60 g
    • rzodkiewki 40 g
    • szczypiorek około 5 g
  • Kolacja: Sałatka z jajkiem
    • jajka 2 sztuki – 100 g
    • sałata – 40 g
    • ogórek – 80 g
    • pomidor – 80 g
    • papryka – 60 g
    • oliwa – 5 g
    • pestki słonecznika – 5-10 g
Badanie glukozy banerek

Najczęstsze pytania o dietę w hipoglikemii reaktywnej: FAQ

Hipoglikemia reaktywna to złożone zaburzenie metaboliczne. Poniżej znajdują się odpowiedzi na najczęściej zadawane przez pacjentów pytania.

Jakie śniadanie przy hipoglikemii reaktywnej?

Dobrym pomysłem na śniadanie przy hipoglikemii reaktywnej jest wybór pieczywa razowego, jaj i surowych warzyw. Z takich produktów można przyrządzić na przykład omlet warzywny, który pozwoli na powolne uwalnianie węglowodanów i uniknięcie nagłego obniżenia stężenia glukozy we krwi. Alternatywą będzie na przykład jogurt naturalny z otrębami i surowymi owocami.

Jakie przekąski przy hipoglikemii?

Przekąski, na które można sobie pozwolić przy hipoglikemii reaktywnej to między innymi surowe owoce i warzywa, gorzka czekolada, orzechy włoskie migdały czy pestki dyni.

Co zjeść na noc przy hipoglikemii?

Na noc warto wybrać niewielki posiłek o niskim indeksie glikemicznym, zawierający również białko i zdrowe tłuszcze. Dobrym pomysłem jest na przykład serek wiejski z warzywami surowymi lub pełnoziarnista, razowa kanapka z jajkiem i warzywami. Przed snem nie powinno spożywać się samych węglowodanów, a także obfitych porcji posiłków.

Czy banany są dobre w przypadku reaktywnej hipoglikemii?

Jeżeli chodzi o banany, to można je spożywać, ale raczej w niewielkich ilościach i w połączeniu z innymi produktami. Powinno się unikać spożywania dojrzałych bananów ponieważ prowadzą one do szybkiego wzrostu glukozy we krwi.

Czy ziemniaki mogą powodować reaktywną hipoglikemię?

To zależy od postaci w jakiej są spożywane. Do szybkiego wzrostu stężenia glukozy mogą prowadzić ziemniaki spożywane w formie frytek, rozgotowane ziemniaki, czy puree. Ziemniaki nie są jednak przeciwwskazane, o ile spożywamy je z innymi produktami, które komponują razem posiłek o odpowiednim indeksie glikemicznym (na przykład w połączeniu z rybą i surowymi warzywami).

Czy jajka są dobre w przypadku reaktywnej hipoglikemii?

Jajka to zdecydowanie korzystny produkt przy hipoglikemii reaktywnej, ponieważ nie prowadzą one do szybkiego wzrostu poziomu glukozy we krwi i dostarczają organizmowi dużą ilość białka. Warto uwzględnić je w swojej diecie przy opisywanym w tym artykule problemie.

Bibliografia

  1. D. Rokicka i inni, Hipoglikemia w chorobach endokrynologicznych, diabetologicznych i internistycznych, „Endokrynol Pol”, nr 70 (3) 2019,
  2. Dieta w hipoglikemii reaktywnej, Szpital Uniwersytecki w Krakowie [dostęp online 16.11.2025: https://www.su.krakow.pl/repozytorium-plikow/strefa-pacjenta/zalecenia-po-hospitalizacji/48-ds-28-zywienie-w-hipoglikemii-reaktywnej-3/file]
  3. M. Hall i inni, Hipoglikemia reaktywna jako choroba XXI wieku w ujęciu interdyscyplinarnym, Wiad Lek. 2020;73(2):384-389,
  4. M. Pawłowski, Klinika Diabetologii Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego nr 1 w Łodzi, Hipoglikemia reaktywna, Medycyna po Dyplomie, 2013/12.

Mięśnie Kegla – czym są, gdzie się znajdują i jaką pełnią funkcję mięśnie dna miednicy?

Sandra Słuszewska
-
0
Mięśnie Kegla – czym są, gdzie się znajdują i jaką pełnią funkcję mięśnie dna miednicy?

Choć pozostają niewidoczne, mają ogromny wpływ na nasze zdrowie, samopoczucie i codzienny komfort. Mięśnie Kegla, znane również jako mięśnie dna miednicy, tworzą swoiste centrum stabilizacji ciała – wspierają narządy wewnętrzne, kontrolują podstawowe funkcje fizjologiczne i uczestniczą w wielu procesach, o których na co dzień rzadko myślimy. Ich sprawność wpływa nie tylko na funkcjonowanie układu moczowo-płciowego, ale także na postawę, równowagę i jakość życia intymnego. Czy mężczyźni mają mięśnie Kegla? Gdzie znajdują się mięśnie dna miednicy?

Z tego artykułu dowiesz się, m.in.:
>> czym są mięśnie Kegla;
>> gdzie znajdują się mięśnie dnia miednicy;
>> jakie są objawy zbyt napiętych mięśni Kegla;
>> jakie symptomy dają osłabione mięśnie dna miednicy;
>> jakie ćwiczenia mogą wzmocnić mięśnie Kegla;
>> co robić w przypadku osłabionych mięśni dna miednicy.

Spis treści:

  1. Mięśnie Kegla: funkcje mięśni dna miednicy
  2. Gdzie znajdują się mięśnie Kegla?
  3. Zbyt napięte mięśnie dna miednicy: objawy
  4. Słabe mięśnie Kegla: objawy
  5. Dlaczego należy wzmacniać mięśnie Kegla?
  6. Ćwiczenia na mięśnie Kegla: jak wzmocnić mięśnie dnia miednicy?
  7. Jakie badania wykonać podczas wzmacniania mięśni Kegla?
  8. Mięśnie dna miednicy: podsumowanie informacji o mięśniach Kegla

Mięśnie Kegla: funkcje mięśni dna miednicy

Mięśnie Kegla, znane również jako mięśnie dna miednicy, stanowią fundament prawidłowego funkcjonowania układu moczowo-płciowego oraz istotny element biomechaniki całego ciała. Tworzą elastyczne, a zarazem silne rusztowanie złożone z mięśni i tkanki łącznej, które podtrzymuje najważniejsze narządy miednicy mniejszej – pęcherz moczowy, macicę, pochwę, jelita i odbytnicę.

Podstawowymi funkcjami mięśni Kegla są:

  • utrzymanie narządów miednicy w prawidłowym położeniu – mięśnie te działają jak naturalna „hamakowata podpora”, zapobiegając ich obniżaniu lub wypadaniu;
  • kontrolę czynności wydalniczych (kontynencję) – umożliwiają utrzymanie moczu, stolca i gazów poprzez odruchowe zaciskanie cewki moczowej i odbytnicy, szczególnie w momentach wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej, takich jak kichnięcie, kaszel czy śmiech;
  • współudział w stabilizacji tułowia i biomechanice ruchu – mięśnie dna miednicy współpracują z przeponą, mięśniami głębokimi brzucha i kręgosłupa, tworząc swoiste centrum stabilizacji postawy;
  • udział w funkcjach seksualnych i przebiegu porodu – elastyczne, ale silne mięśnie Kegla wspierają naturalny przebieg porodu, skracają czas regeneracji po nim i zwiększają satysfakcję seksualną zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn.

Gdzie znajdują się mięśnie Kegla?

Mięśnie Kegla, czyli mięśnie dna miednicy, to ukryta sieć włókien mięśniowych rozpięta niczym sprężysty most pomiędzy czterema punktami kostnymi: spojeniem łonowym z przodu, kością ogonową z tyłu oraz dwoma guzami kulszowymi po bokach. To właśnie one tworzą elastyczne dno miednicy, na którym spoczywają narządy takie jak pęcherz moczowy, macica, pochwa czy odbytnica.

Strukturalnie mięśnie Kegla tworzą trzy warstwy, ułożone jedna nad drugą, niczym precyzyjnie dopasowane warstwy ochronne:

  • najgłębsza, czyli przepona miednicy, odpowiada za unoszenie i podpieranie narządów wewnętrznych;
  • środkowa – przepona moczowo-płciowa – dba o prawidłowe zamykanie cewki moczowej i odbytu, kontrolując trzymanie moczu i stolca;
  • najbardziej powierzchowna warstwa – mięśnie krocza – odgrywa ważną rolę w życiu seksualnym i pomaga utrzymać napięcie oraz elastyczność tkanek.

>> Zobacz: Ból miednicy – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie bólów miednicy u kobiet

Jak zlokalizować mięśnie Kegla u mężczyzn?

Znajdują się one w dolnej części miednicy, pomiędzy kością łonową a kością ogonową, otaczając cewkę moczową i odbytnicę. To właśnie one odpowiadają za utrzymanie moczu, kontrolę wypróżnień oraz funkcje seksualne – uczestniczą w procesie erekcji i ejakulacji, a ich prawidłowe napięcie wspiera doznania podczas współżycia.

Aby je zlokalizować, warto zwrócić uwagę na moment zatrzymywania strumienia moczu – mięśnie, które wtedy napinają się i unoszą, to właśnie mięśnie Kegla.

mięśnie dna miednicy mężczyzny

>> Przeczytaj: Kolor spermy – od czego zależy i jaki jest prawidłowy?

Jak zlokalizować mięśnie Kegla u kobiet?

U kobiet mięśnie Kegla tworzą elastyczne dno miednicy rozpięte między spojeniem łonowym, guzami kulszowymi i kością ogonową, otaczające trzy otwory ciała: cewkę moczową, pochwę i odbyt. To one odpowiadają za utrzymanie narządów w prawidłowym położeniu, kontrolę mikcji i defekacji, a także za jakość doznań seksualnych.

Najłatwiej je odnaleźć podczas mikcji – w chwili, gdy próbujemy na moment powstrzymać oddawanie moczu, napinają się właśnie mięśnie dna miednicy.

mięśnie dna miednicy kobiety inografika

>> Sprawdź też: Parcie na mocz – przyczyny, diagnostyka i leczenie częstego parcia na pęcherz

Zbyt napięte mięśnie dna miednicy: objawy

Przewlekły skurcz tych głęboko położonych struktur sprawia, że nie są one w stanie prawidłowo się rozluźniać, co prowadzi do szeregu dolegliwości bólowych i funkcjonalnych. W efekcie dochodzi do swoistego zamknięcia obszaru miednicy, które wpływa zarówno na układ moczowo-płciowy, jak i mięśnie tułowia czy kręgosłupa.

Nadmierne napięcie mięśni dna miednicy może objawiać się różnorodnie, często naśladując inne schorzenia. Najczęstsze symptomy to:

  • uporczywy ból w obrębie miednicy, promieniujący do dolnej części pleców, pachwin, pośladków, spojenia łonowego lub okolic kości guzicznej;
  • parcia naglące i częste oddawanie moczu, nawet przy niewielkim wypełnieniu pęcherza;
  • trudność w rozpoczęciu mikcji lub uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza;
  • zaparcia i dyskomfort w trakcie wypróżniania;
  • bolesne współżycie (dyspareunia), uczucie pieczenia, ucisku lub nadwrażliwości w obrębie pochwy czy krocza.

>> Zobacz również: Infekcje intymne – jakie są ich objawy? Rodzaje i przyczyny infekcji

Słabe mięśnie Kegla: objawy

Osłabienie mięśni Kegla to problem, który rozwija się stopniowo i przez długi czas może pozostać niezauważony. Zazwyczaj pierwsze symptomy pojawiają się po ciąży, porodzie lub w okresie menopauzy, kiedy zmiany hormonalne i mechaniczne przeciążają struktury dna miednicy. Jednak również u młodych kobiet i mężczyzn czynniki takie jak siedzący tryb życia, nadwaga, przewlekłe zaparcia czy częsty kaszel mogą prowadzić do obniżenia ich sprawności.

Najczęstsze objawy słabych mięśni dna miednicy obejmują:

  • nietrzymanie moczu – wyciek kilku kropel podczas kichania, kaszlu, śmiechu lub wysiłku fizycznego (tzw. wysiłkowe nietrzymanie moczu);
  • trudności w utrzymaniu gazów lub stolca, a w zaawansowanych przypadkach także nietrzymanie kału;
  • uczucie „luzu” w pochwie lub wrażenie zalegania ciała obcego, co często wiąże się z obniżeniem lub wypadaniem narządów miednicy mniejszej (pęcherza, macicy, odbytnicy);
  • zmniejszenie satysfakcji ze współżycia spowodowane słabszym napięciem mięśni okolic intymnych;
  • bóle miednicy mniejszej, uczucie ciężkości, a także bolesne miesiączki o charakterze zastoinowym.

>> Zobacz: Brak miesiączki – możliwe przyczyny braku okresu. Jakie badania przeprowadzić?

Dlaczego należy wzmacniać mięśnie Kegla?

Regularne ćwiczenia mięśni Kegla:

  • poprawiają ukrwienie tkanek w obrębie miednicy, wspierając ich odżywienie i regenerację;
  • utrzymują narządy wewnętrzne na właściwym poziomie, chroniąc przed ich obniżeniem;
  • zapobiegają nietrzymaniu moczu i stolca;
  • zwiększają satysfakcję seksualną, poprawiając świadomość ciała i napięcie mięśniowe;
  • u kobiet ułatwiają przebieg porodu, przyspieszają regenerację po połogu i zapobiegają nietrzymaniu moczu czy obniżaniu narządów rodnych;
  • u mężczyzn z kolei poprawiają kontrolę pęcherza, wspierają funkcje seksualne i pomagają utrzymać sprawność w obrębie prostaty.

Ćwiczenia na mięśnie Kegla: jak wzmocnić mięśnie dnia miednicy?

Regularne ćwiczenie mięśni Kegla to najprostszy, a zarazem wyjątkowo skuteczny sposób na wzmocnienie struktur odpowiedzialnych za stabilność i prawidłowe funkcjonowanie dna miednicy. Trening ten polega na naprzemiennym napinaniu i rozluźnianiu mięśni otaczających cewkę moczową, pochwę (u kobiet) i odbyt, co poprawia ich siłę, elastyczność i zdolność do kontroli napięcia.

Aby rozpocząć, należy najpierw zlokalizować mięśnie Kegla – można to zrobić, próbując na chwilę zatrzymać strumień moczu. Następnie, w pozycji siedzącej, stojącej lub leżącej, delikatnie napnij mięśnie na 3-5 sekund, po czym powoli je rozluźnij na tyle samo czasu. Ważne, by nie napinać przy tym pośladków, ud ani brzucha – ćwiczyć powinny jedynie głębokie mięśnie dna miednicy. Równomierny, spokojny oddech pomaga utrzymać prawidłowy rytm i zapobiega nadmiernemu napięciu.

Dla najlepszych efektów trening warto wykonywać kilka serii ćwiczeń dziennie, a po opanowaniu podstaw można stopniowo wydłużać czas napięcia lub włączyć ćwiczenia w różnorodnych pozycjach. Systematyczność jest kluczem – już po kilku tygodniach regularnej praktyki zauważalna jest poprawa w zakresie kontroli pęcherza, stabilizacji postawy i jakości życia intymnego.

>> Przeczytaj także: Pęcherz neurogenny – czym jest? Objawy, przyczyny i leczenie

Ból podczas ćwiczeń na mięśnie Kegla: co może oznaczać?

Ćwiczenia mięśni Kegla powinny przynosić uczucie delikatnego napięcia i kontroli, nigdy jednak bólu. Jeśli podczas treningu pojawia się dyskomfort, kłucie, pieczenie lub uczucie rozpierania w obrębie krocza, pochwy, podbrzusza czy dolnej części pleców, może to być sygnał, że mięśnie dna miednicy są nadmiernie napięte lub ćwiczenia wykonywane są nieprawidłowo. W takiej sytuacji dalsze wzmacnianie może pogłębić problem, zamiast go rozwiązać.

Ból może wskazywać na:

  • przeciążenie lub brak rozluźnienia mięśni – zbyt intensywne ćwiczenia bez fazy relaksacji;
  • hipertonię mięśni dna miednicy – czyli ich przewlekłe napięcie, często współistniejące z bólem w okolicy miednicy;
  • nieprawidłową technikę ćwiczeń, np. napinanie mięśni brzucha lub pośladków zamiast właściwych struktur;
  • stan zapalny, infekcję lub blizny po porodzie lub zabiegach chirurgicznych, które utrudniają prawidłową pracę mięśni.

W przypadku wystąpienia bólu należy przerwać ćwiczenia i skonsultować się z fizjoterapeutą uroginekologicznym, który oceni napięcie mięśni i dopasuje indywidualny plan terapii.

Jakie badania wykonać podczas wzmacniania mięśni Kegla?

Zanim rozpoczniesz regularny trening mięśni Kegla – lub jeśli już ćwiczysz, ale nie widzisz oczekiwanych efektów – warto przeprowadzić diagnostykę oceniającą stan i funkcję dna miednicy. Pozwala ona określić, czy mięśnie wymagają wzmocnienia, rozluźnienia, czy raczej reedukacji ich pracy.

Podstawą jest badanie fizykalne per vaginam lub per rectum, wykonywane przez wykwalifikowanego fizjoterapeutę uroginekologicznego lub lekarza. Specjalista ocenia podczas niego siłę, napięcie, elastyczność i koordynację mięśni, a także ich reakcję na skurcz i rozluźnienie.

W razie potrzeby diagnostykę można rozszerzyć o badania obrazowe, takie jak:

  • ultrasonografia (USG);
  • rezonans magnetyczny (MRI).

Pozwalają one dokładnie zobrazować strukturę i ułożenie mięśni oraz narządów miednicy.

Pakiet hormony kobiece rozszerzony (7 badań) banerek

Mięśnie dna miednicy: podsumowanie informacji o mięśniach Kegla

Podsumowując, mięśnie Kegla odpowiadają za podtrzymywanie narządów miednicy mniejszej, kontrolę nad oddawaniem moczu i stolca, a także wspierają funkcje seksualne i stabilizację postawy ciała. Zarówno ich osłabienie, jak i nadmierne napięcie mogą prowadzić do licznych dolegliwości, dlatego tak ważna jest profilaktyka i świadomy trening.

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

Bibliografia

  1. Dobosz M., Mięśnie Kegla u mężczyzn – gdzie są, jak ćwiczyć, co dają?, wylecz.to, 2024.
  2. Węgiełek A., Mięśnie Kegla – położenie, funkcja, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2021.
  3. Cavkaytar S. i inni, Effect of home-based Kegel exercises on quality of life in women with stress and mixed urinaryincontinence, 2014.
  4. Kanter G, Rogers RG, Pauls RN, Kammerer-Doak D, Thakar R. A strong pelvic floor is associated with higher rates of sexual activity in women with pelvic floor disorders. Int Urogynecol J. 2015;26(7):991-996.
Page 4 of 173
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173
1...345...173Strona 4 z 173

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.