Sklep
Strona główna Blog Strona 7

Zaśniad groniasty – czym jest i jak się objawia? Przyczyny, rozpoznanie i postępowanie

Maria Wydra
-
0
Zaśniad groniasty – czym jest i jak się objawia? Przyczyny, rozpoznanie i postępowanie

Zaśniad groniasty należy do ciążowej choroby trofoblastycznej i choć początkowo może przypominać prawidłową ciążę, wymaga szybkiego rozpoznania i leczenia. Dowiedz się, co oznacza taka diagnoza, jak przebiega dalsze postępowanie.

Z tego artykułu dowiesz się, że:
>> zaśniad groniasty to nieprawidłowa forma ciąży należąca do ciążowej choroby trofoblastycznej,
>> wyróżnia się postać całkowitą (bez zarodka) i częściową (z możliwą obecnością tkanek płodowych i zmienionego łożyska),
>> w zaśniadzie groniastym stężenie beta-hCG jest nieadekwatnie podwyższone względem wieku ciążowego,objawy obejmują krwawienie z dróg rodnych, nudności, wymioty,
>> objawy nadczynności tarczycy i nieprawidłowy obraz USG,
>> rozpoznanie opiera się na oznaczeniu poziomu beta-hCG, badaniu ultrasonograficznym, i badaniu histopatologicznym,
>> leczenie polega na chirurgicznym usunięciu zaśniadu, zazwyczaj poprzez łyżeczkowanie macicy.

Spis treści:

  1. Co to jest zaśniad groniasty?
  2. Rodzaje zaśniadu groniastego
  3. Przyczyny i czynniki ryzyka zaśniadu groniastego
  4. Objawy zaśniadu groniastego
  5. Diagnostyka zaśniadu groniastego – jakie badania wykonać?
  6. Leczenie i postępowanie w przypadku zaśniadu groniastego
  7. Zaśniad groniasty: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Co to jest zaśniad groniasty?

Zaśniad groniasty (w klasyfikacji ICD-10 oznaczony kodem O01) to niezłośliwy nowotwór łożyska, w którym dochodzi do nadmiernego rozrostu trofoblastu – zewnętrznej warstwy komórek otaczającej wczesny zarodek, odpowiadającej za jego zagnieżdżenie w macicy i tworzący część łożyska. W wyniku błędu podczas zapłodnienia dochodzi do obrzęku kosmków łożyska, które tworzą przypominające winogrona (groniaste) struktury.

Zaśniad groniasty należy do ciążowej choroby trofoblastycznej (GTD, gestational trophoblastic disease). Jest to grupa schorzeń związana z nieprawidłowym rozrostem trofoblastu i wydzielaniem do krwi gonadotropiny kosmówkowej (beta-hCG). Obejmuje ona zarówno postacie łagodne (zaśniad całkowity i częściowy), jak i złośliwe (zaśniad inwazyjny, kosmówczak, guz trofoblastyczny miejsca łożyskowego oraz nabłonkowaty guz trofoblastyczny).

Choć zaśniad groniasty jest zmianą łagodną, u 15–20% pacjentek może przekształcić się w ciążową neoplazję trofoblastu, dlatego kluczowe są wczesne rozpoznanie i regularna kontrola beta-hCG po zakończeniu ciąży.

Badanie B-HCG (ludzka gonadotropina kosmówkowa) banerek

>> Warto przeczytać: Test ciążowy z krwi. Kiedy i dlaczego przeprowadzić badanie beta hCG?

Rodzaje zaśniadu groniastego

Zaśniad groniasty występuje w dwóch głównych postaciach, różniących się przyczyną powstania, obecnością tkanek płodowych oraz ryzykiem powikłań.

Zaśniad groniasty całkowity

Zaśniad groniasty całkowity powstaje, gdy pusta komórka jajowa (pozbawiona materiału genetycznego matki) zostaje zapłodniona przez jeden plemnik, który następnie duplikuje swoje DNA, lub przez dwa plemniki. W wyniku tego rozwija się diploidalny materiał genetyczny pochodzący wyłącznie od ojca, zazwyczaj o zestawie chromosomów 46,XX, rzadziej 46,XY. Nie tworzy się zarodek, a w jamie macicy obecne są obrzęknięte kosmki łożyskowe.

W obrazie USG brak jest płodu oraz płynu owodniowego, zamiast nich widoczny jest charakterystyczny obraz „burzy śnieżnej”, będącej efektem chaotycznego rozrostu trofoblastu. Typowe jest także znacznie podwyższone stężenie gonadotropiny kosmówkowej (beta-hCG), często kilkakrotnie wyższe niż w prawidłowej ciąży na tym etapie.

Zaśniad całkowity wiąże się z wyższym ryzykiem transformacji w nowotworową postać choroby trofoblastycznej (GTN), dlatego wymaga ścisłego monitorowania.

Zaśniad groniasty częściowy

Zaśniad groniasty częściowy rozwija się, gdy prawidłowa komórka jajowa zostaje zapłodniona przez dwa plemniki, co prowadzi do powstania nieprawidłowego, triploidalnego materiału genetycznego, najczęściej 69,XXY, rzadziej 69,XXX lub 69,XYY.

W zaśniadzie częściowym może rozwinąć się zarodek, jednak jest on zwykle ciężko uszkodzony i niezdolny do rozwoju. W USG często widoczny jest płód z cechami obrzęku, wady rozwojowe lub pęcherzykowate zmiany w obrębie łożyska. Stężenie beta-hCG bywa podwyższone, ale zwykle nie tak znacznie jak w przypadku zaśniadu całkowitego.

Ryzyko przejścia w złośliwą postać choroby trofoblastycznej jest niższe, ale nadal wymaga monitorowania.

Przyczyny i czynniki ryzyka zaśniadu groniastego

Zaśniad groniasty rozwija się na skutek błędów genetycznych podczas zapłodnienia. W postaci całkowitej zapłodniona zostaje pusta komórka jajowa, natomiast w częściowej – prawidłowa komórka jajowa przez dwa plemniki, co skutkuje triploidią.

Ryzyko wystąpienia zaśniadu rośnie u kobiet:

Objawy zaśniadu groniastego

Wczesne objawy zaśniadu groniastego mogą przypominać typową ciążę, jednak z czasem stają się bardziej nasilone. Najczęstsze symptomy to:

  • nieprawidłowe krwawienie z dróg rodnych, zwykle w I trymestrze,
  • nieadekwatny do wieku ciążowego rozmiar macicy (w połowie przypadków zaśniadu całkowitego: większy, w zaśniadzie częściowym: mniejszy)
  • brak czynności serca płodu (w zaśniadzie całkowitym),
  • podwyższone stężenie beta-hCG (kilkukrotnie wyższe niż w prawidłowej ciąży w zaśniadzie całkowitym, w częściowym zwykle umiarkowanie podwyższone),
  • nudności, wymioty, objawy  nadczynności tarczycy i stanu przedrzucawkowego przed 20. tygodniem ciąży (częste w zaśniadzie całkowitym, łagodniejsze lub nieobecne w częściowym),
  • obecność torbieli tekaluteinowych w badaniu USG (częsta w zaśniadzie całkowitym, rzadka w częściowym),

Objawy mogą być też nieobecne lub skąpe. Czasem zaśniad wykrywany jest przypadkowo podczas rutynowego USG lub w diagnostyce poronienia zatrzymanego.

Diagnostyka zaśniadu groniastego – jakie badania wykonać?

W rozpoznaniu zaśniadu groniastego kluczowe znaczenie mają:

  • oznaczenie stężenia beta-hCG: znacznie podwyższony, nieadekwatny do wieku ciążowego poziom (często >100 000 IU/l w zaśniadzie całkowitym),
  • badanie ultrasonograficzne (USG przezpochwowe i przezbrzuszne): w zaśniadzie całkowitym typowy jest obraz „burzy śnieżnej”, natomiast w częściowym niekiedy możliwe jest uwidocznienie płodu oraz nieprawidłowo zmienionego łożyska,
  • badanie histopatologiczne materiału po łyżeczkowaniu macicy: potwierdza ostateczne rozpoznanie.

Dodatkowo wykonuje się:

Ważne jest także oznaczenie grupy krwi i poziomu przeciwciał anty-D u kobiet Rh-ujemnych, ponieważ zabieg usunięcia zaśniadu traktuje się jak poronienie i może wymagać profilaktyki konfliktu serologicznego.

Leczenie i postępowanie w przypadku zaśniadu groniastego

Leczeniem pierwszego wyboru jest łyżeczkowanie jamy macicy pod kontrolą USG, które pozwala usunąć nieprawidłową tkankę trofoblastyczną.

Po zabiegu konieczne jest monitorowanie stężenia beta-hCG: początkowo co tydzień, a po normalizacji poziomu co miesiąc. W tym czasie pacjentce zaleca się odroczenie ciąży na okres co najmniej 6 miesięcy, aby umożliwić wczesne wykrycie ewentualnego nawrotu.

Utrzymujące się lub rosnące stężenie beta-hCG może świadczyć o przekształceniu w ciążową neoplazję trofoblastu (GTN). Wówczas wdraża się leczenie onkologiczne, najczęściej chemioterapię. Rokowanie jest bardzo dobre: całkowite wyleczenie możliwe jest u ponad 98% pacjentek, często bez utraty płodności.

Zaśniad groniasty: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Jakie beta hCG przy zaśniadzie groniastym?

Zazwyczaj kilkadziesiąt razy wyższe niż typowo dla danego wieku ciążowego. W zaśniadzie całkowitym może przekraczać 100 000 mIU/ml.

Kiedy ciąża po zaśniadzie groniastym?

Zaleca się odczekanie minimum 6 miesięcy od uzyskania nieoznaczalnego poziomu beta-hCG. Daje to czas na wykluczenie ewentualnej transformacji złośliwej oraz regenerację endometrium.

Czy zaśniad groniasty to nowotwór?

Nie, zaśniad groniasty (całkowity i częściowy) jest zmianą niezłośliwą. Jednak w części przypadków (ok. 15–20%) może dojść do jego przekształcenia w nowotwór, ciążową neoplazję trofoblastu, wymagającą leczenia onkologicznego.

Bibliografia

  1. Ciążowa choroba trofoblastyczna. Aktualne zasady diagnostyki i postępowania. Medycyna Praktyczna – Ginekologia [online] https://www.mp.pl/ginekologia/wytyczne/inne/277586,ciazowa-choroba-trofoblastyczna-aktualne-zasady-diagnostyki-ipostepowania Dostęp: 6 listopada 2025.
  2. Berkowitz RS, Horowitz NS, Elias KM. Hydatidiform mole: Epidemiology, clinical features, and diagnosis. Literature review current through: Oct 2025. UpToDate. W: Post TW, red. UpToDate. Waltham, MA: UpToDate Inc.
  3. Ismail MP, Narayanan D, Nik Mahmood NMZ, Wan Adnan WF, Mohamad Zon E. Gestational trophoblastic disease: a ten-year review. Current Gynecologic Oncology. 2019;17(3):111–117. doi:10.15557/CGO.2019.0013
  4. Lurain JR. Gestational trophoblastic disease I: Epidemiology, pathology, clinical presentation and diagnosis of gestational trophoblastic disease, and management of hydatidiform mole. American Journal of Obstetrics & Gynecology. 2010;203(6):531–539.

Uczulenie na nikiel – objawy, diagnostyka i leczenie alergii

Katarzyna Banaszczyk
-
0
Uczulenie na nikiel – objawy, diagnostyka i leczenie alergii

Nikiel to pierwiastek szeroko rozpowszechniony w środowisku, znajduje się bowiem zarówno w glebie, jak i wodzie czy powietrzu atmosferycznym. Metal ten jest najczęściej uczulającym alergenem kontaktowym, mogącym wywoływać objawy alergii skórnej oraz pokarmowej.

Z tego artykułu dowiesz się:
>> Uczulenie na nikiel może dawać zarówno objawy ze strony skóry, dróg oddechowych, jak i przewodu pokarmowego.
>> Najczęściej mamy do czynienia z alergicznym kontaktowym zapaleniem skóry wywołanym przez nikiel, które manifestuje się zmianami o typie grudkowo-pęcherzykowym, z towarzyszącym świądem i złuszczaniem.
>> W diagnostyce alergicznego kontaktowego zapalenia skóry najważniejszą rolę odgrywają naskórkowe testy płatkowe.
>> Leczenie alergii na nikiel opiera się na zmniejszeniu narażenia na omawiany w tym artykule metal, a także terapii objawowej z wykorzystaniem leków antyhistaminowych i miejscowych leków o działaniu przeciwzapalnym.

Spis treści:

  1. Uczulenie na nikiel: jak często występuje?
  2. Uczulenie na nikiel: objawy
  3. Diagnostyka uczulenia na nikiel: jakie badania wykonać?
  4. Uczulenie na nikiel: jak leczyć?
  5. Uczulenie na nikiel: czego unikać?
  6. Najczęstsze pytania o uczulenie na nikiel (FAQ)

Uczulenie na nikiel: jak często występuje?

Na wstępie tego artykułu należy wyjaśnić, czym jest alergia kontaktowa. Alergią kontaktową określa się zapalenie skóry, które wynika z bezpośredniego kontaktu z danym alergenem, na który pacjent nabył już wcześniej nadwrażliwość.

Alergia kontaktowa na metale to najczęściej obserwowany klinicznie rodzaj alergicznego kontaktowego zapalenia skóry, który jest oznaczony w klasyfikacji ICD-10 kodem L23.0. Dane statystyczne donoszą, że alergia na nikiel może dotyczyć nawet 20% populacji europejskiej, jednak nie u każdego będzie ona manifestować się klinicznie z takim samym nasileniem.

Czynniki ryzyka uczulenia na nikiel

Wyróżniamy pewne czynniki ryzyka, zwiększające szansę na wystąpienie alergii na nikiel. Zalicza się do nich:

  • płeć żeńską – badania pokazują, że może to wynikać między innymi z wahań stężenia hormonów płciowych; co ciekawe, zauważono również, że przypadłość ta częściej dotyka kobiety palące (co nie miało odniesienia do mężczyzn).
  • zaburzenia dotyczące bariery naskórkowej, atopowe zapalenie skóry –  uszkodzona bariera naskórkowa sprawia, że w głąb skóry zdecydowanie łatwiej wnikają alergeny wywołujące stan zapalny,
  • ekspozycja zawodowa na nikiel,
  • ekspozycja zawodowa na detergenty i wodę – prowadząca do zaburzeń w obrębie bariery naskórkowej i obniżenia progu wrażliwości na nikiel.

>> Zobacz: Wybrane wskaźniki stanu zapalnego

Uczulenie na nikiel: objawy

Alergia na nikiel najczęściej objawia się jako alergiczne kontaktowe zapalenie skóry. Inne, możliwe manifestacje kliniczne alergii na nikiel to:

Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry najczęściej pojawia się w miejscach kontaktu z takimi przedmiotami zawierającymi nikiel jak na przykład:

  • biżuteria – łańcuszki, kolczyki i bransoletki z zawartością niklu,
  • guziki i sprzączki pasków,
  • nożyczki,
  • sztućce,
  • klamki,
  • monety.

Warto zaznaczyć, że nikiel może dawać reakcje krzyżowe z palladem, który wykorzystywany jest między innymi do produkcji protez dentystycznych, chirurgicznych, a także biżuterii.

>> Przeczytaj: Wysypka alergiczna: przyczyny, objawy, leczenie

Uczulenie na nikiel: objawy skórne

Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry wywołane przez nikiel manifestuje się pojawieniem charakterystycznych zmian skórnych w postaci zmian rumieniowo-grudkowych, zmian złuszczających i pęcherzyków. Wykwitom chorobowym towarzyszy świąd skóry.

Zmiany pojawiają się w miejscach kontaktu z alergenem, a więc w przypadku niklu mogą to być na przykład dłonie (ekspozycja zawodowa na metale) czy okolica pępka (metalowe sprzączki i guziki odzieży). Wykwity mogą pojawić się w najróżniejszych miejscach, w tym na twarzy czy małżowinach usznych (piercing, kolczyki z zawartością niklu).

>> Sprawdź: Rumień alergiczny: jak wygląda? Objawy, przyczyny, ile trwa

Alergia pokarmowa na nikiel: objawy

Należy mieć świadomość, że nikiel może znajdować się również w licznych pokarmach, a także w wodzie. U niektórych pacjentów po spożyciu określonych pokarmów z dużą zawartością niklu może dojść do pogorszenia objawów alergii kontaktowej, ale również do pojawienia się objawów związanych z przewodem pokarmowym (takich jak biegunka, wymioty, nudności czy bóle brzucha. Z tego powodu, pacjentów uczulonych na nikiel należy poinformować jak powinna wyglądać tzw. dieta niklowa, a więc dieta ograniczająca spożywanie niklu wraz z pokarmem.

>> To może Cię zainteresować: Alergia pokarmowa – z czym się wiąże?

Diagnostyka uczulenia na nikiel: jakie badania wykonać?

Podejrzenie alergii kontaktowej na nikiel wysnuwa się na podstawie wywiadu chorobowego, uwzględniającego pracę zawodową, a także na podstawie obrazu klinicznego prezentowanego przez pacjenta.

W celu potwierdzenia alergii na nikiel wykonuje się naskórkowe testy płatkowe. Polegają one na nałożeniu na skórę pacjenta alergenów w formie specjalnych przylepców. Takie plastry nakładane są najczęściej na skórę pleców. Po 48 godzinach następuje odklejenie testów i pierwszy odczyt. Z kolei po 72 godzinach ma miejsce drugi odczyt testów. Jeżeli w miejscu kontaktu z alergenem pojawi się zmiana skórna (rumień, grudki, pęcherzyki), mówi się wówczas o dodatnim wyniku testu. Testy powinny być nakładane i interpretowane przez lekarza.

>> Sprawdź: Diagnostyka molekularna alergii – pytania i odpowiedzi

Uczulenie na nikiel: jak leczyć?

Najważniejszą kwestią w terapii alergii na nikiel jest unikanie czynnika wywołującego. Należy podkreślić, że w tym przypadku należy zwracać uwagę nie tylko na przedmioty wykonane z niklu, ale również na spożywane pokarmy. Objawowo w leczeniu zmian skórnych i dolegliwości świądowych stosuje się:

  • leki antyhistaminowe w postaci doustnej – na przykład bilastynę, lewocetyryzynę, cetyryzynę,
  • miejscowe glikokortykosteroidy – między innymi klobetazol, betametazon w postaci kremów lub maści,
  • inhibitory kalcyneuryny – takrolimus, pimekrolimus w postaci maści.

Dieta przy uczuleniu na nikiel

Każdy pacjent z alergią na nikiel powinien zostać poinformowany na temat zawartości niklu w pokarmach. Znajduje się on w większej lub mniejszej ilości w wielu pokarmach. Należy mieć świadomość, że całkowita eliminacja niklu z diety nie jest możliwa. Znajduje się on bowiem również w wodzie wodociągowej. Jednak zmniejszenie zawartości niklu w diecie pozwala na poprawę w zakresie prezentowanych objawów klinicznych.

>> Przeczytaj: Dieta eliminacyjna – na czym polega i kto powinien ją stosować? Niepożądane skutki

Uczulenie na nikiel: czego unikać?

Produkty o wysokiej zawartości niklu to przede wszystkim:

  • kakao,
  • fasola, groch, soczewica,
  • czerwone wino,
  • czarna herbata, kawa w dużych ilościach,
  • suszone owoce,
  • ryby, w tym głównie tuńczyk, śledź, łosoś, makrela,
  • owoce morza,
  • produkty puszkach, konserwy,
  • orzeszki ziemne, migdały, nerkowce.

>> Zobacz: Dieta antyhistaminowa. Na czym polega, co jeść, a co jest zakazane?

Najczęstsze pytania o uczulenie na nikiel (FAQ)

Alergia kontaktowa na nikiel to częsta przyczyna wizyt w gabinecie dermatologicznym. Poniżej odpowiedzi na najczęściej zadawane przez pacjentów pytania.

Czego nie można jeść przy alergii na nikiel?

Mając alergię na nikiel warto ograniczyć spożywanie pokarmów w puszkach, produktów z wysoką zawartością kakao, a także owoców morza i czerwonego wina. Warto zapytać swojego lekarza o tak zwanę dietę niklową.

W czym jest najwięcej niklu?

Produkty spożywcze o najwyższej zawartości niklu to kakao, orzechy nerkowca, soja, rośliny strączkowe, a także owies i gryka. Mając problemy skórne wywołane przez alergię na nikiel zdecydowanie warto ograniczyć ilość tych pokarmów w swojej diecie.

Skąd się bierze nikiel w organizmie?

Nikiel dostaje się do organizmu człowieka wraz ze spożywanym pokarmem, wodą, ale również w niewielkich ilościach przez skórę z przedmiotów wykonanych z niklu. Nie jest możliwe całkowite zaniechanie ekspozycji na nikiel.

Co pomaga na uczulenie na nikiel?

W leczeniu uczulenia na nikiel najważniejszą rolę odgrywa zmniejszenie ekspozycji na ten metal. W niwelowaniu objawów pomocne są również doustne leki przeciwhistaminowe, a w przypadku objawów skórnych miejscowe glikokortykosteroidy i inhibitory kalcyneuryny.

Czy alergia na nikiel jest przyczyną zespołu jelita drażliwego?

Alergia na nikiel nie jest przyczyną zespołu jelita drażliwego (IBS). Należy mieć jednak świadomość, że alergia na nikiel może objawiać się symptomami ze strony przewodu pokarmowego, które mogą imitować zespół jelita drażliwego. W przypadku tego rodzaju objawów warto skonsultować się ze swoim lekarzem i zdiagnozować problemy omawianych dolegliwości.

Bibliografia

  1. M. Wojciechowska i inni, Nadwrażliwość na nikiel, Alergia Astma Immunologia 2008, 13(3): 136-140,
  2. E. Czarnobilska i inni, Reakcja alergiczna typu IV i jej podtypy, Przegl Lek. 2007; 64: 506-508,
  3. M. Kieć-Świerczyńska i inni, Alergia na metale,  Alergia kontaktowa, Mediton, Łódź. 2005: 15-20,
  4. L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, PZWL, Warszawa 2022.

Kołatanie serca – przyczyny, postępowanie, kiedy się niepokoić?

Agata Strukow
-
0
Kołatanie serca – przyczyny, postępowanie, kiedy się niepokoić?

Kołatanie (palpitacje) serca to jeden z najczęstszych objawów, z którymi pacjenci zgłaszają się do lekarza rodzinnego i na SOR (Szpitalny Oddział Ratunkowy). Czym jest kołatanie serca, jakie mogą być jego przyczyny, kiedy kołatanie serca może być groźne. Zapraszamy do artykułu.

Z artykułu dowiesz się:  
>> Czym jest kołatanie serca (palpitacje), jak odczuwają je pacjenci?
>> Główne przyczyny kołatania serca to:
> stres, emocje, wysiłek fizyczny;
> choroby serca: zaburzenia rytmu, niewydolność serca, wady zastawek;
> przyczyny psychiatryczne: zaburzenia lękowe, napady paniki, depresja;
> inne: nadczynność tarczycy, anemia, zaburzenia elektrolitowe.
>> Jaka jest ścieżka diagnostyczna, jakie istotne informacje należy przekazać lekarzowi. Jaka jest rola EKG i 24-godzinnego Holtera, jakie badania laboratoryjne mogą być zlecone?
>> Kiedy kołatanie serca jest groźne i kiedy pilnie zgłosić się do lekarza?

Spis treści:

  1. Czym jest kołatanie serca?
  2. Kołatanie serca – objawy
  3. Kołatanie serca – przyczyny
  4. Jak zdiagnozować przyczynę kołatania serca? Ścieżka diagnostyczna
  5. Czy kołatanie serca może być groźne? Kiedy się niepokoić?
  6. Zakończenie
  7. Kołatanie serca – sekcja FAQ

Czym jest kołatanie serca?

Kołatanie serca, nazywane czasem palpitacjami serca, to subiektywne odczucie szybkiego lub zbyt mocnego jego bicia. Czasem pacjent odczuwa, iż bije ono nierówno, chociaż wiele osób doświadcza miarowego kołatania serca.

Kołatanie serca – objawy

Kołatanie serca to objaw, który wynika ze zmian w częstotliwości, rytmie lub sile skurczu. Fizjologiczny rytm pracy serca powstaje w węźle zatokowym, zlokalizowanym w prawym przedsionku. Impulsy elektryczne generowane w węźle zatokowym powodują, iż serce bije miarowo, z częstotliwością 60-80 uderzeń na minutę. Zakłócenie wytwarzania tych impulsów skutkuje zaburzeniami rytmu, co pacjent często odczuwa jako palpitacje serca.

Jak wygląda kołatanie serca?

Kołatanie serca jest objawem różnie opisywanym przez chorych. Może to być odczucie, że serce bije bardzo silnie i ze znacznie zwiększoną częstotliwością, pomimo że jest ona zmieniona nieznacznie. Czasem pacjent ma wrażenie, że serce przewraca się w klatce piersiowej lub „łomocze”. Inne zgłaszane odczucia to:

  • przerwy w czynności serca,
  • „wypadanie” skurczów,
  • chaotyczne, bezładne i szybkie bicie serca.

Kołatanie serce może występować nagle, miewa również łagodniejszą dynamikę. Może być odczuwane sporadycznie, ale także w sposób przewlekły. Rytm kołatania serca może być miarowy albo niemiarowy. Odczucie kołatania nie zawsze ogranicza się do klatki piersiowej, niektórzy chorzy odczuwają je na przykład na szyi.

W niektórych sytuacjach kołataniu serca mogą towarzyszyć inne objawy, np. ból w klatce piersiowej, duszność, zasłabnięcie lub omdlenie, gorączka

Pakiet sercowy (10 badań) banerek

Kołatanie serca – przyczyny

Kołatania serca najczęściej nie są związane z podłożem chorobowym, wywoływane są przez wysiłek fizyczny, emocje czy stres. Czasem towarzyszą błędom dietetycznym, np. spożyciu obfitego posiłku.

Inne częste powody występowania palpitacji serca to nadmierne spożycie kofeiny lub alkoholu i palenie tytoniu. Mogą one być również pokłosiem używania narkotyków (marihuany, ecstasy, amfetaminy, kokainy) lub stosowania niektórych leków (β-mimetyków, odstawienia β-adrenolityków, teofiliny, atropiny, azotanów).

Kołatanie serca może pojawiać się w ciąży.

WAŻNE:
Zaburzenia pracy serca u osób uzależnionych od alkoholu lub narkotyków mogą wystąpić w okresie odstawiania używek.

Jeśli chodzi o choroby, które mogą być przyczyną występowania kołatania serca, to dzielimy je na:

  • przyczyny sercowe – ok. 43%,
  • przyczyny psychiatryczne – ok. 31%,
  • tzw. inne przyczyny – ok. 10% – obejmują niedokrwistość, mastocytozę, zaburzenia hormonalne, zaburzenia elektrolitowe, choroby infekcyjne, leki.
Pakiet anemii(4 badania) banerek

Kołatanie serca – przyczyny sercowe

Choroby serca, które mogą przyczyniać się do powstawania palpitacji to przede wszystkim zaburzenia jego rytmu. Należą do nich:

  • napadowe migotanie przedsionków,
  • napadowy częstoskurcz,
  • trzepotanie przedsionków,
  • częstoskurcz komorowy – kołataniu serca może towarzyszyć omdlenie,
  • tachykardia zatokowa – kołatanie o łagodnym początku, np. w przebiegu stanu lękowego.

Kołatanie serca może również wystąpić w przebiegu:

Kołatanie serca – choroby psychiczne

Palpitacje serca to objaw, który może towarzyszyć zaburzeniom lękowym, depresji, napadom paniki.

O komponencie psychicznym tego objawu, może świadczyć pojawianie się kołatania serca w nocy.

>> Przeczytaj również: Stany lękowe – czym są i jakie są ich objawy? Przyczyny i leczenie

Kołatanie serca – inne przyczyny

Do przyczyn kołatania serca należą także:

  • zmiany hormonalne, które leżą u podłoża tego objawu w ciąży, w czasie menopauzy lub w czasie miesiączki,
  • zaburzenia hormonalne w przebiegu nadczynności tarczycy lub guza chromochłonnego,
  • hipoglikemia, czyli obniżony poziom glukozy we krwi,
  • zaburzenia elektrolitowe, np. niedobór magnezu lub zaburzenia gospodarki potasem – istotnym dla utrzymania równowagi elektrolitów i stabilności elektrycznej serca. Zaburzenia elektrolitowe mogą być np. wynikiem odwodnienia,
  • anemia – niedokrwistość z niedoboru żelaza lub witaminy B12. Kołataniu serca z anemią towarzyszy bladość skóry,
  • niskie ciśnienie tętnicze krwi,
  • choroby infekcyjne, np. gorączka reumatyczna, bakteryjne zapalenie wsierdzia, inne choroby infekcyjne. Tym chorobom może towarzyszyć gorączka.

>> Warto sprawdzić również: Witamina B12 – budowa, rola, wchłanianie, objawy niedoboru (webinar)

Jak zdiagnozować przyczynę kołatania serca? Ścieżka diagnostyczna

U osoby z kołataniem serca ważny jest wywiad medyczny, w tym informacje o przyjmowanych lekach i używkach. Warto również przekazać lekarzowi informacje, w jakich okolicznościach objaw się pojawia, np. silny stres, wysiłek fizyczny, emocje. Czy kołatanie serca występuje w spoczynku, czy jest obserwowane tylko w dzień, czy także w nocy.

U pacjentów, u których podejrzewa się, iż przyczyną kołatania może być choroba serca, wykonuje się elektrokardiogram (EKG). Najlepiej, aby był on wykonany w trakcie napadu kołatania, co nie zawsze jest możliwe. Z tego powodu, pacjenci skarżący się na palpitacje serca mają zakładany 24-godzinny system monitorowania, tzw. Holter. Monitor Holtera noszony jest przez całą dobę, na bieżąco rejestrując i zapisując pracę serca.

Badania laboratoryjne to testy w kierunku:

>> Sprawdź też: Najczęstsze choroby serca – objawy i diagnostyka

Pakiet tarczycowy (TSH, fT3, fT4) banerek

Czy kołatanie serca może być groźne? Kiedy się niepokoić?

Kołatanie serca najczęściej nie jest groźną dolegliwością, jednak – jeśli nie ustępuje – zawsze należy zgłosić się do lekarza rodzinnego, który pokieruje ewentualną dalszą diagnostyką.

Konsultacja z lekarzem powinna być jak najszybsza w przypadku, gdy kołataniu towarzyszą:

  • zawroty głowy,
  • ból w klatce piersiowej,
  • duszności,
  • zasłabnięcia i/lub omdlenia,
  • podwyższone ciśnienie tętnicze,
  • gorączka.

>> Przeczytaj też: Nadciśnienie tętnicze – nowe rekomendacje (cz. 3). Diagnostyka nadciśnienia tętniczego

Zakończenie

Kołatanie serca to częsty objaw, z którym pacjenci zgłaszają się po medyczną pomoc. Jego powodem zazwyczaj są emocje, stres lub wysiłek fizyczny. Bywa jednak, iż jest to symptom poważnej choroby, dlatego – jeśli objaw nie ustępuje, lub towarzyszą mu objawy alarmowe – należy skonsultować się z lekarzem. Postępowanie i leczenie w przypadku kołatania serca jest determinowane przez podstawową przyczynę objawów.

Kołatanie serca – sekcja FAQ

Jak uspokoić kołatanie serca?

Kołatanie serca – jeśli jest spowodowane stresem czy emocjami – można wyciszyć pogłębionym i spokojnym oddychaniem.

Co zrobić podczas kołatania serca?

W czasie kołatania serca należy zachować spokój, najlepiej usiąść lub się położyć. Można wziąć kilka spokojnych, głębszych oddechów. Jeśli kołataniu serca towarzyszą wymieniane już wyżej objawy alarmowe, należy wezwać pomoc.

Czy kołatanie serca samo przejdzie?

Jeśli przyczyną kołatania serca jest silny stres lub emocje, jest to objaw, który ustąpi. Jeśli jednak u jego podłoża leży choroba serca lub inne opisywane wyżej zaburzenia – kołatanie serca samoistnie nie ustąpi.

Czy kołatanie serca może być na tle nerwowym?

Tak, jest to jedna z przyczyn kołatania serca.

Czego brakuje przy kołataniu serca?

Kołatanie serca może być związane z niedoborami magnezu lub potasu. Jeśli jego przyczyną jest anemia może to być brak żelaza lub witaminy B12.

Niedobór jakiej witaminy może powodować kołatanie serca?

Kołatanie serca może powstać w wyniku niedokrwistości, której przyczyną bywa niedobór witaminy B12. Istotny wpływ na prawidłową pracę serca ma również optymalny poziom witaminy D – jej niedobór powiązany jest ze zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych.

Jakie napoje powodują kołatanie serca?

Kawa, herbata, alkohol, napoje energetyczne.

Bibliografia

  1. https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/895,badanie-podmiotowe [dostęp: 17.11.2025 r.].
  2. Goyal A, Robinson KJ, Katta S, Sanchack KE. Palpitation(Archived). 2023 Apr 17. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan–. PMID: 28613787.
  3. Pagana K., Pagana T., Testy laboratoryjne i badania diagnostyczne w medycynie, Elsevier Urban&Partner, Wrocław, 2013. s.196-197.
  4. Bakthavatchalam R, Bakthavatchalam S, Chandran I, Gaur A, Natarajaboopathy R, Geetha J, Reddy KS, Sindhura G, Varatharajan S. Association of Vitamin D with Risk Factors for Coronary Artery Disease. Maedica (Bucur). 2023 Dec;18(4):563-570. doi: 10.26574/maedica.2023.18.4.563. PMID: 38348080; PMCID: PMC10859193.

Alergia krzyżowa – czym jest i jak ją rozpoznać? Najczęstsze alergeny krzyżowe

Martyna Szalińska
-
0
Alergia krzyżowa – czym jest i jak ją rozpoznać? Najczęstsze alergeny krzyżowe

Alergia krzyżowa to zjawisko, które potrafi naprawdę zaskoczyć. Osoby uczulone na pyłki roślin mogą niespodziewanie reagować na niektóre owoce, warzywa czy przyprawy (tzw. zespół pyłkowo-pokarmowy). Dzieje się tak, ponieważ układ odpornościowy rozpoznaje podobne białka obecne w różnych źródłach alergenów. Najczęściej dotyczy to osób z alergią wziewną na pyłki, choć zdarzają się również inne, mniej typowe reakcje, np. między sierścią kota a mięsem wieprzowym czy między lateksem a owocami takimi jak banan, czy kiwi. Dlaczego tak się dzieje?  Jak rozpoznać alergię krzyżową i jak sobie  z nią radzić? O tym przeczytasz w dalszej części artykułu.

Kluczowe informacje:
>> Alergia krzyżowa to złożone zjawisko.
>> Dzięki nowoczesnej diagnostyce molekularnej, we współpracy ze specjalistą, można dokładnie poznać swój profil uczuleniowy i opracować bezpieczną dietę.
>> Świadome podejście do alergii i stosowanie się do zaleceń specjalistów pozwala zmniejszyć ryzyko reakcji alergicznych i poprawić komfort codziennego życia.

Spis treści:

  1. Co to jest alergia krzyżowa?
  2. Jak powstaje alergia krzyżowa?
  3. Objawy alergii krzyżowej
  4. Najczęściej występujące alergie krzyżowe
  5. Diagnostyka alergii krzyżowej
  6. Jak unikać reakcji krzyżowej?

Co to jest alergia krzyżowa?

Alergia krzyżowa występuje wtedy, gdy układ odpornościowy myli różne alergeny o podobnej budowie. Przeciwciała wytworzone przeciwko jednemu alergenowi potrafią rozpoznać i połączyć się z innym, pochodzącym z zupełnie innego źródła.

Dobrym przykładem jest uczulenie na pyłek brzozy, które może powodować reakcję alergiczną po zjedzeniu jabłka. Osoba uczulona na pyłek brzozy często zauważa objawy alergii właśnie po spożyciu tego owocu. Dzieje się tak dlatego, że główny alergen brzozy – molekuła Bet v 1  jest bardzo podobna do alergenu jabłka – molekuły Mal d 1. Obie należą do tej samej rodziny białek zwanej PR-10.

W efekcie organizm osoby uczulonej nie potrafi rozróżnić tych białek i reaguje na nie tak, jakby miał kontakt z pyłkiem brzozy. Innymi słowy, układ odpornościowy „interpretuje” spożycie jabłka tak, jakby organizm przebywał w otoczeniu pylącej brzozy.

>> Może Cię zainteresować: Co ma wspólnego jabłko i brzoza, czyli zespół pyłkowo-pokarmowy

Ciekawostka:
W Polsce aż około 47% przypadków alergii na jabłka wynika właśnie z reakcji krzyżowej z głównym alergenem brzozy Bet v 1.

Jak powstaje alergia krzyżowa?

Podstawą alergii krzyżowej jest molekularne podobieństwo molekuł/ białek, które występują w różnych źródłach alergenowych. Dzięki temu podobieństwu alergeny można grupować w tzw. rodziny białek. Nie oznacza to jednak, że wszystkie białka w obrębie jednej rodziny są identyczne, stopień ich podobieństwa bywa różny.

Aby doszło do reakcji krzyżowej, budowa przestrzenna i sekwencja aminokwasów dwóch molekuł musi być na tyle zbliżona, by układ odpornościowy nie potrafił ich od siebie odróżnić. Jeśli organizm „rozpozna” fragment nowego białka jako podobny do tego, na który już jest uczulony, uruchamia reakcję alergiczną.

Wracając do przykładu alergenu brzozy, osoby uczulone na Bet v 1 mogą doświadczać reakcji krzyżowych po kontakcie z warzywami i owocami zawierającymi białka z grupy PR-10.  Najczęstsze możliwe reakcje krzyżowe w alergii wziewnej dostępne są w tabeli 1.

Ważne:
Pamiętajmy o tym, że alergia krzyżowa może wystąpić nawet wtedy, gdy nie obserwujemy u siebie objawów alergii na alergen pierwotny; w naszym przykładzie pyłek brzozy.

Objawy alergii krzyżowej

Objawy zależą od rodzaju alergenu oraz stopnia uczulenia. U większości pacjentów reakcja pojawia się po spożyciu surowych owoców lub warzyw. Objawy występują niezależnie od pory roku, chociaż mogą nasilać się w okresie pylenia.

Najczęstsze objawy:

W przypadku zespołu pokarmowo-pyłkowego objawy często ustępują po obróbce termicznej produktów, np. gotowaniu czy pieczeniu. Warto podkreślić, że w tym zespole reakcje alergiczne wywoływane są przede wszystkim przez dwie grupy alergenów: białka grupy PR-10 (w pyłku brzozy) oraz profiliny (w pyłku brzozy i traw).

Istnieją również inne grupy alergenów, które mogą powodować klinicznie istotne reakcje krzyżowe. Należą do nich m.in.:

  1. Termostabilne nsLTP – obecne w ziarnach roślin.
  2. Białka zapasowe – ziarna roślin np. orzechy.
  3. Polkalcyny pyłków roślinnych.
  4. Lipokaliny zwierzęce.
  5. Parwalbuminy – są szeroko rozpowszechnione w różnych gatunkach ryb.

>> Może Cię zainteresować: Alergia na pyłki drzew – co musisz wiedzieć i jak się chronić?

Najczęściej występujące alergie krzyżowe

Tabela 1. Najczęstsze możliwe reakcje krzyżowe w alergii wziewnej

 OWOCEWARZYWAORZECHYSTRĄCZKOWEZIARNA /PRZYPRAWY
Brzozajabłko, gruszka, czereśnia, wiśnia, kiwi, brzoskwinia, truskawka, mango, kaki, figamarchew, seler, pomidor, fasoli munglaskowe, włoskie, migdały, kasztany jadalneorzechy arachidowe, soja, ciecierzyca, soczewica, groch  mak, kolendra, kminek, kumin, koper włoski, anyżek
Bylica  jabłko, melon, pomarańcze, brzoskwinia, arbuz, winogrono  pomidor, marchew, seler, cebula, pietruszka, ogórek, ziemniaki, papryka    zielony pieprz, anyżek, bazylia, kminek, kolendra, koper, kmin rzymski, majeranek, gorczyca, oregano, imbir, kurkuma, papryka, estragon, tymianek, rumianek  
Ambrozjamelon, banan, mango, arbuz,  cukinia, ogórek, sałata, karczochy    mięta, jeżówka (echinacea), słonecznik, rumianek, hibiskus, mniszek lekarski  
Trawy  arbuz, melon, brzoskwinia, kiwi, ananas, liczi, figi, kaki, papaia, pomarańcza, banan truskawki, jabłko, wiśnia gruszka  pomidor, seler, papryka, marchew, ziemniak, czosnek, cebula, cukinia, groch  laskowe włoskie, orzech kokosowy, migdał, kasztan jadalny  orzechy arachidowe, soi, groch  słonecznik sezam, mak, gorczyca, pestki dyni  

Reakcje krzyżowe mogą występować nie tylko między pyłkami a pokarmami, ale również:

  • między różnymi rodzajami pyłków np. brzoza, leszczyna i olcha. Osoby uczulone na molekułę Bet v 1 (pyłki brzozy) mogą więc doświadczać objawów alergii już na przełomie stycznia i lutego, kiedy pyli leszczyna i olcha.
  • między roztoczami a owocami morza (krewetkami, małżami czy ślimakami). Osoby uczulone na białko Der p 10, występujące w roztoczach kurzu domowego, mogą reagować alergicznie na niektóre owoce morza. W niektórych przypadkach, zwłaszcza w połączeniu z tzw. kofaktorami i np. wysiłkiem fizycznym – reakcja alergiczna może być bardzo silna, a nawet zagrażająca życiu.
  • między alergią na kota a mięsem wieprzowym. Uczulenie na molekułę Fel d 2 kota może być przyczyną występowania objawów alergii po zjedzeniu małoprzetworzonego mięsa wieprzowego (szynka, salami, stek, tatar) lub wołowego.
  • między lateksem a owocami. Zespół lateks-owoce występuje u 30 do 50% osób z objawami alergii na lateks. Znanych jest już ponad 25 owoców, których spożycie może wywołać reakcje alergiczne. Najczęściej dotyczy to takich owoców jak: awokado, banan, mango, marakuja, papaja, granat, acerola czy kiwi.

>> Przeczytaj też: Futerkowe dylematy: alergia na psy i koty – co warto wiedzieć?

Diagnostyka alergii krzyżowej

Podstawą diagnostyki alergii jest konsultacja ze specjalistą – alergologiem lub dietetykiem zajmującym się alergiami pokarmowymi oraz dokładnie zebrany wywiad kliniczny. Podczas wizyty specjalista analizuje, kiedy pojawiają się objawy, po spożyciu jakich pokarmów oraz w jakiej formie, czy produkty są spożywane na surowo, czy po obróbce termicznej.

Równie ważne jest uwzględnienie tzw. kofaktorów, czyli czynników, które mogą wpływać na nasilenie lub przebieg reakcji alergicznej. Należą do nich m.in.:

Kolejnym etapem diagnostyki są badania laboratoryjne, w tym przede wszystkim diagnostyka molekularna alergii. Umożliwia ona dokładne określenie profilu uczuleniowego pacjenta i identyfikację konkretnych molekuł alergenowych, na które organizm reaguje. Ponieważ wiadomo, jakie reakcje wywołuje dana molekuła, znajomość własnych alergenów pozwala przewidzieć możliwe objawy oraz ocenić ryzyko wystąpienia silnej reakcji alergicznej.

W przypadku osób z wieloma uczuleniami, u których występują zarówno objawy po pyłkach, jak i po spożyciu pokarmów, warto rozważyć wykonanie panelu molekularnego ALEX, obejmującego aż 295 alergenów. Badanie to pozwala odróżnić rzeczywiste uczulenia od reakcji krzyżowych, co znacznie ułatwia dalsze postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne.

Panel molekularny alergii ALEX - 295 alergenów banerek

Dzięki uzyskanym wynikom specjalista może opracować indywidualny plan postępowania, dokładnie wskazać, które molekuły odpowiadają za występowanie objawów, a także dobrać odpowiednią dietę eliminacyjną. Dodatkowo wyniki badań pomagają ocenić skuteczność ewentualnego odczulania, które jest jedyną, skuteczną metodą leczenia alergii.

>> Warto dowiedzieć się więcej z artykułu: Wyleczyć się z alergii na pyłki – czy jest to możliwe?

Jak unikać reakcji krzyżowej?

Podstawą jest rzetelna diagnostyka. Znając swój profil uczuleniowy i współpracując ze specjalistą, można dokładnie określić, które alergeny wywołują reakcje alergiczne oraz jak skutecznie minimalizować ryzyko reakcji alergicznych, w tym tych krzyżowych.

W przypadku większości owoców i warzyw objawy alergii można złagodzić poprzez obróbkę termiczną, ponieważ wysoka temperatura często niszczy białka odpowiedzialne za reakcje alergiczne. W przypadku alergii krzyżowej brzoza-jabłko znaczenie ma również odmiana jabłka oraz sposób jego dojrzewania i przechowywania. Czynniki te mogą wpływać na ilość alergenów obecnych w owocu.

Bibliografia

  1. Błażowski Ł, Kurzawa R, ABC diagnostyki molekularnej w alergologii 2022; str.17-18;63-64; 33-37;43- 45; 46-48
  2. EAACI, et al. Molecular allergology user’s guide. Zurich, Switzerland: European Academy of Allergy and Clinical Immunology; 2016
  3. Thermo Fisher Scientific. Allergen Encyclopedia. https://www.thermofisher.com/phadia/wo/en/resources/allergen-encyclopedia.html [dostęp: 13.11.2025 r.]
  4. Piwowarek, K. Ł., Mincer‑Chojnacka, I., Zdanowski, R., & Kalicki, B. (2015). Alergiczna reaktywność krzyżowa – czy nowe wyzwanie dla alergologów? Pediatria – Medycyna Rodzinna, 11(4), 382‑390. https://doi.org/10.15557/PiMR.2015.0036

Objaw Blumberga – czym jest i na co wskazuje?

Damian Matusiak
-
0
Objaw Blumberga – czym jest i na co wskazuje?

Objaw Blumberga jest ważnym sygnałem, że w jamie brzusznej doszło do poważnego uszkodzenia. Czym dokładnie jest ten objaw? Kiedy się go bada? Jak prawidłowo przebiega badanie oraz co świadczy o wyniku dodatnim lub ujemnym? Sprawdź a zyskasz wiedzę, która może uratować Ci życie.

Z tego artykułu dowiesz się:

  • co to jest objaw Blumberga i jakie ma znaczenie kliniczne,
  • w jakich sytuacjach badanie jest stosowane i jakie ograniczenia ma jego interpretacja,
  • jak wygląda technika wykonania badania krok po kroku,
  • co oznacza wynik dodatni — jakie patologie mogą za nim stać,
  • jakie są najczęstsze przyczyny dodatniego objawu Blumberga,
  • jaka jest relacja między zapaleniem otrzewnej a tym objawem,
  • jakie badania diagnostyczne warto wykonać przy dodatnim wyniku,
  • co może oznaczać wynik ujemny.

Spis treści:

  1. Co to jest objaw Blumberga?
  2. W jakich sytuacjach wykorzystuje się objaw Blumberga?
  3. Objaw Blumberga: jak przebiega badanie?
  4. Co oznacza dodatni objaw Blumberga?
  5. Przyczyny dodatniego wyniku objawu Blumberga
  6. Zapalenie otrzewnej a objaw Blumberga
  7. Badania diagnostyczne przy dodatnim wyniku objawu Blumberga
  8. O czym świadczy ujemny objaw Blumberga?
  9. Zakończenie

Co to jest objaw Blumberga?

Objaw ten polega na tym, że po ucisku powłok brzusznych w określonym miejscu następuje nagłe uniesienie ręki lekarza — i to właśnie moment uniesienia powoduje silniejszy ból niż samo naciskanie. Mechanizm fizjologiczny polega na tym, że przy zapaleniu otrzewnej (szczególnie otrzewnej pokrywającej ścianę jamy brzusznej) ruch ściany brzucha czy warstwy otrzewnej staje się bolesny — dlatego uwolnienie ucisku prowadzi do nagłego rozciągnięcia, co pobudza receptory bólowe.

W jakich sytuacjach wykorzystuje się objaw Blumberga?

Objaw Blumberga stosuje się przede wszystkim w diagnostyce bólu brzucha, w szczególności wtedy, gdy podejrzewa się obecność stanu zapalnego otrzewnej lub innej ostrej patologii brzusznej (np. perforacja, zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie otrzewnej). W praktyce klinicznej objaw ten może być użyty jako element badania fizykalnego w warunkach szpitalnych lub w oddziale ratunkowym w celu wstępnej oceny potencjalnej przyczyny bólu.

Ważne
Objaw Blumberga — jego obecność nie zawsze oznacza jednoznacznie rozpoznanie konkretnej choroby, podobnie jak jego brak nie wyklucza poważnego schorzenia.

Objaw Blumberga: jak przebiega badanie?

Badanie wykonuje się w następujących krokach:

  • lekarz prosi pacjenta, by położył się na plecach w wygodnej pozycji,
  • badający wybiera miejsce na brzuchu, które jest bolesne lub podejrzane,
  • delikatnie i powoli przykładany jest nacisk palcami lub dłonią na wybrany obszar powłok brzusznych,
  • po chwili ucisk utrzymuje się, a następnie dochodzi do nagłego zwolnienia ucisku.

Jeżeli ból przy zwolnieniu jest wyraźnie większy niż przy nacisku — wynik uznaje się za dodatni.

Co oznacza dodatni objaw Blumberga?

Jeśli w badaniu występuje dodatni objaw Blumberga to wskazuje na wysokie prawdopodobieństwo, że proces chorobowy obejmuje otrzewną. Nie zawsze określa lokalizację (dokładne miejsce ogniska) ani nie jest jedyną przesłanką diagnostyczną. Wskazuje raczej, że należy wykonać dalsze, dokładniejsze badania.

Przyczyny dodatniego wyniku objawu Blumberga

Dodatni objaw Blumberga może wystąpić, gdy obecne są:

  • ostre zapalenie wyrostka robaczkowego,
  • perforacja wyrostka robaczkowego,
  • wrzód żołądka lub dwunastnicy z perforacją,
  • zapalenie otrzewnej pierwotne lub wtórne – bakterie w jamie otrzewnej, np. w wodobrzuszu, dializie,
  • zapalenie jelita, np. w przebiegu zapalenia uchyłków,
  • rzadziej – zapalenie miednicy mniejszej, perforacja przewodu pokarmowego, uraz jamy brzusznej.

>> Przeczytaj także: Zapalenie wyrostka robaczkowego u dzieci – objawy, przyczyny. Kiedy należy zgłosić się do lekarza?

Morfologia banerek

Zapalenie otrzewnej a objaw Blumberga

Zapalenie otrzewnej (peritonitis) może być ogólne lub ograniczone (lokalne). W obu przypadkach dochodzi do podrażnienia otrzewnej ściennej – a objaw Blumberga jest jednym z klasycznych objawów klinicznych takich stanów.  W przypadku otrzewnej objaw ten może świadczyć o konieczności pilnej interwencji chirurgicznej lub intensywnej diagnostyki.

Uwaga
Wczesne zapalenie otrzewnej może nie dawać silnie dodatniego objawu – pacjent może mieć bolesność, ale bez pełnej klasycznej reakcji!

Badania diagnostyczne przy dodatnim wyniku objawu Blumberga

Dodatni wynik objawu Blumberga powinien skłonić lekarza do pogłębionej diagnostyki – zarówno laboratoryjnej, jak i obrazowej.

Podstawowe badania laboratoryjne

Obejmują one oznaczenie:

Badania obrazowe

Kluczowe znaczenie mają:

  • USG jamy brzusznej – często jako badanie wstępne, (zazwyczaj) pozwala ocenić wyrostek robaczkowy, obecność płynu w jamie brzusznej,
  • tomografia komputerowa (TK) jamy brzusznej – szczególnie w przypadkach trudnych diagnostycznie lub gdy podejrzewana jest perforacja,
  • czasami rezonans magnetyczny (u ciężarnych lub gdy USG/TK nie wyjaśnia przyczyny dolegliwości),
  • w razie wskazań – zdjęcie rentgenowskie brzucha (np. w poszukiwaniu wolnego powietrza w jamie otrzewnej).
Badanie CRP - (białko C-reaktywne) banerek

Dodatkowe badania rekomendowane przy dodatnim wyniku objawu Blumberga

W części przypadków, w zależności od sytuacji klinicznej wykonywane są:

  • badanie płynu z jamy brzusznej – gdy istnieje podejrzenie zakażenia,
  • konsultacja chirurgiczna oraz ewentualne przygotowanie do zabiegu operacyjnego – jeśli obraz kliniczny wskazuje na potrzebę interwencji,
  • w przypadku kobiet – ginekologiczne USG transwaginalne lub konsultacja ginekologiczna, gdy podejrzewa się przyczynę ginekologiczną (np. zapalenie przydatków, jajników).

O czym świadczy ujemny objaw Blumberga?

Ujemny objaw Blumberga (czyli brak istotnego wzrostu bólu przy uwolnieniu ucisku) może sugerować, że prawdopodobieństwo otrzewnowego podrażnienia jest mniejsze. Jednak nie wyklucza ono całkowicie poważnej patologii.

Ujemny objaw Blumberga a ciąża

W przypadku kobiet w ciąży zmieniona anatomicznie pozycja narządów jamy brzusznej oraz napięcie mięśniowe brzucha mogą utrudniać interpretację objawów fizykalnych. Ujemny wynik objawu Blumberga nie musi oznaczać braku patologii – zwłaszcza gdy inne objawy kliniczne (ból brzucha, gorączka, leukocytoza) są obecne.

Pakiet watrobowy banerek

Zakończenie

Objaw Blumberga to klasyczny element badania fizykalnego w diagnostyce ostrego brzucha. Jednak zarówno dodatni, jak i ujemny wynik należy interpretować w kontekście całego obrazu klinicznego — nie jako samodzielny „dowód” rozpoznania.

Źródła

  1. Di Saverio S, Podda M, De Simone B, Ceresoli M, Augustin G, Gori A, Boermeester M, Sartelli M, Coccolini F, Tarasconi A, De’ Angelis N, Weber DG, Tolonen M, Birindelli A, Biffl W, Moore EE, Kelly M, Soreide K, Kashuk J, Ten Broek R, Gomes CA, Sugrue M, Davies RJ, Damaskos D, Leppäniemi A, Kirkpatrick A, Peitzman AB, Fraga GP, Maier RV, Coimbra R, Chiarugi M, Sganga G, Pisanu A, De’ Angelis GL, Tan E, Van Goor H, Pata F, Di Carlo I, Chiara O, Litvin A, Campanile FC, Sakakushev B, Tomadze G, Demetrashvili Z, Latifi R, Abu-Zidan F, Romeo O, Segovia-Lohse H, Baiocchi G, Costa D, Rizoli S, Balogh ZJ, Bendinelli C, Scalea T, Ivatury R, Velmahos G, Andersson R, Kluger Y, Ansaloni L, Catena F. Diagnosis and treatment of acute appendicitis: 2020 update of the WSES Jerusalem guidelines. World J Emerg Surg. 2020 Apr 15;15(1):27. doi: 10.1186/s13017-020-00306-3. PMID: 32295644; PMCID: PMC7386163.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7386163/ (dostęp: 06.11.2025)
  2. Yale S, Tekiner H, Yale ES. Physical Examination and Appendiceal Signs During Pregnancy. Cureus. 2022 Feb 13;14(2):e22164. doi: 10.7759/cureus.22164. PMID: 35308656; PMCID: PMC8923254.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8923254/ (dostęp: 06.11.2025)
  3. Vaghef-Davari F, Ahmadi-Amoli H, Sharifi A, Teymouri F, Paprouschi N. Approach to Acute Abdominal Pain: Practical Algorithms. Adv J Emerg Med. 2019 Nov 8;4(2):e29. doi: 10.22114/ajem.v0i0.272. PMID: 32322797; PMCID: PMC7163264.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7163264/ (dostęp: 06.11.2025)
  4. Yew KS, George MK, Allred HB. Acute Abdominal Pain in Adults: Evaluation and Diagnosis. Am Fam Physician. 2023 Jun;107(6):585-596. PMID: 37327158.
    https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2023/0600/acute-abdominal-pain-adults.html (dostęp: 06.11.2025)

Objawy oponowe – czym są? Rodzaje i przyczyny

Damian Matusiak
-
0
Objawy oponowe – czym są? Rodzaje i przyczyny

Objawy oponowe stanowią jeden z ważnych elementów rozpoznawania jednych z najpoważniejszych schorzeń układu nerwowego — m.in. zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych czy krwotoku podpajęczynówkowego. Czym są objawy oponowe? Na co zwrócić uwagę u dzieci oraz u dorosłych? Jakie są przyczyny ich występowania? Jak wygląda ścieżka diagnostyczna i leczenie?

Oprócz powyższych, z tego artykułu dowiesz się:
>> jakie mechanizmy leżą u podstaw objawów oponowych,
>> jak manifestują się u dzieci i niemowląt, a jak u dorosłych,
>> jakie są najważniejsze ich typy,
>> jakie choroby najczęściej powodują objawy oponowe,
>> jak przebiega diagnostyka,
>> jakie są główne założenia leczenia.

Spis treści:

  1. Czym charakteryzują się objawy oponowe?
  2. Jakie są rodzaje objawów oponowych?
  3. Przyczyny objawów oponowych
  4. Objawy oponowe – ścieżka diagnostyczna
  5. Jak przebiega leczenie objawów oponowych?
  6. Zakończenie

Czym charakteryzują się objawy oponowe?

Objawy oponowe są efektem podrażnienia opon mózgowo-rdzeniowych — czyli błon otaczających mózg i rdzeń kręgowy. Ich istotą jest obrona chorego przed próbą rozciągania worka oponowego.

Objawy oponowe u dzieci i niemowląt

U dzieci — i zwłaszcza u niemowląt — objawy oponowe bywają mniej typowe i trudniejsze do wychwycenia. Objawy mogą być subtelne: niechęć do pochylenia głowy, płacz przy próbie jej podniesienia, napięcie karku, uniesienie ciemiączka u niemowlęcia.

Jak rozpoznać objawy oponowe u dorosłych?

U dorosłych objawy oponowe to zazwyczaj sztywność karku, czyli opór przy próbie pochylenia głowy do klatki piersiowej, a także objaw Kerniga czy Brudzińskiego (dokładnie omówimy je w dalszej części opracowania).

>> Przeczytaj: Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u dzieci

Uwaga:
Dodatnie objawy oponowe występują jedynie w około 10% przypadków zapalenia w tej przestrzeni anatomicznej.
Badanie prokalcytoniny (PCT) banerek

Jakie są rodzaje objawów oponowych?

Poniżej przedstawiamy najczęściej wyróżniane objawy oponowe i ich charakterystykę.

Sztywność karku

Sztywność karku polega na ograniczeniu lub oporze przy próbie pochylenia głowy do przodu — podbródek nie może swobodnie dotknąć klatki piersiowej albo pacjent odczuwa ból. Jest to jeden z najbardziej typowych objawów podrażnienia opon, jednak jego wrażliwość jest umiarkowana.

Objaw Kerniga

Objaw Kerniga polega na tym, że pacjent leżący na plecach ma zgięty staw biodrowy do około 90°, a następnie próbuje się wyprostować kolano — przy pozytywnym teście pojawia się ból w okolicy pleców lub tyłu uda, opór lub skurcz mięśni udowych. W mechanizmie wyjaśnia się to poprzez rozciągnięcie podrażnionych opon i korzeni nerwowych przy tej pozycji.

Objawy Brudzińskiego

Objaw Brudzińskiego górny polega na obserwowaniu reakcji przy zgięciu głowy do klatki piersiowej – przy dodatnim pasywne zgięcie szyi powoduje mimowolne zgięcie bioder i kolan.

W objawie Brudzińskiego dolnym ucisk na spojenie łonowe powoduje odruchowe zgięcie stawów kolanowych i biodrowych u chorego.

Objawy_oponowe_infografika

Objaw karkowo-paluchowy

Objaw karkowo-paluchowy polega na tym, że przy zgięciu karku następuje często zgięcie lub napięcie palucha. Jego mechanizm związany jest ze skurczem mięśni i odruchowym ruchem kończyny dolnej w odpowiedzi na podrażnienie opon.

Objaw trójnoga (Objaw Amosa)

Objaw trójnoga, zwany też objawem Amosa, to pozycja przyjmowana przez pacjenta — siedzi z rękami podpartymi za sobą (jakby w formie trójnoga), co zmniejsza napięcie mięśni karku i pleców. Jest to rzadziej wykorzystywany manewr kliniczny, lecz stanowi historycznie opisaną odpowiedź organizmu na podrażnienie opon.

Morfologia banerek

Przyczyny objawów oponowych

Objawy oponowe nie są samodzielną jednostką chorobową — to sygnał, że w obrębie układu nerwowego coś powoduje podrażnienie lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Poniżej najważniejsze przyczyny.

Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych

Najczęstszą przyczyną objawów oponowych jest zapalenie opon mózgowo‑rdzeniowych — zarówno w postaci bakteryjnej, wirusowej, jak i (rzadziej) grzybiczej. Objawy oponowe mogą być jednym z wczesnych sygnałów tej choroby. Klasyczne objawy tej grupy chorób obejmują gorączkę, sztywność karku, światłowstręt, bóle głowy, nudności i wymioty.

Zapalenie mózgu

W przypadku zapalenia mózgu lub zapalenia opon i mózgu łącznie podrażnienie opon również może wywołać objawy oponowe — choć często dominują wtedy objawy neurologiczne (np. napady padaczkowe, zaburzenia świadomości).

Krwotok podpajęczynówkowy

W przypadku krwotoku podpajęczynówkowego wynaczyniona krew drażni opony, wywołuje bardzo silny ból głowy, nudności i wymioty. Podrażnienie opon w tym przypadku bywa szczególnie gwałtowne i wymaga niezwłocznej diagnostyki.

>> To również może Cię zainteresować: Nie tylko borelioza. Kleszczowe zapalenie mózgu – czy jest niebezpieczne?

Uwaga:
Wielu pacjentów ból głowy w przebiegu krwotoku podpajęczynówkowego opisuje jako “najgorszy ból w życiu” – czynią to niezależnie od siebie.

Objawy oponowe – ścieżka diagnostyczna

Jeżeli wystąpią objawy sugerujące podrażnienie opon takie jak sztywność karku, objaw Kerniga, Brudzińskiego — należy bezzwłocznie podjąć działania diagnostyczne, najczęściej w ramach szpitalnego oddziału ratunkowego. W praktyce wygląda to następująco:

  • zebranie szczegółowego wywiadu przez lekarza,
  • badanie fizykalne: ocena objawów oponowych, obecności ogniskowych objawów neurologicznych, stanu ogólnego pacjenta,
  • badanie obrazowe głowy – najczęściej tomografię komputerową głowy bez kontrastu,
  • punkcja lędźwiowa z pobraniem płynu mózgowo-rdzeniowego (kluczowa dla rozpoznania zapalenia opon),
  • badania laboratoryjne: morfologia, CRP, prokalcytonina, glukoza, jonogram, kreatynina, badania mikrobiologiczne,
  • ocena wyników oraz ustalenie dalszego postępowania — w tym decyzja o leczeniu empirycznym (zwłaszcza przy podejrzeniu bakteryjnego zapalenia opon) lub obserwacji/terapii wspomagającej.
Badanie CRP - (białko C-reaktywne) banerek

Jak przebiega leczenie objawów oponowych?

Leczenie objawów oponowych polega przede wszystkim na leczeniu choroby podstawowej, która je wywołała:

  • w przypadku bakteryjnego zapalenia opon — natychmiastowe podanie antybiotyków (nawet przed wynikiem PMR, jeśli podejrzenie wysokie),
  • w przypadku wirusowego zapalenia opon – leczenie wspomagające (płyny, przeciwbólowe, kontrola objawów), czasem leczenie przeciwwirusowe w określonych przypadkach,
  • w przypadku krwotoku podpajęczynówkowego – natychmiastowa interwencja neurochirurgiczna, leczenie objawowe, kontrola ciśnienia śródczaszkowego, leczenie powikłań,
  • w każdym przypadku – leczenie objawów (bólu głowy, wymiotów, gorączki), unikanie czynników zaostrzających (np. pochylenia, nagłych ruchów szyi), pacjent w warunkach szpitalnych, dopóki stan nie ustabilizuje się,
  • w dłuższej perspektywie — rehabilitacja w przypadku uszkodzeń, obserwacja w kierunku powikłań (np. przewlekłego bólu głowy, padaczki, ubytku słuchu po zapaleniu bakteryjnym opon).

Zakończenie

Objawy oponowe, choć mogą wydawać się specyficzne, wymagają zawsze szerokiego kontekstu klinicznego. W razie podejrzenia podrażnienia opon mózgowo-rdzeniowych należy działać szybko – może to uratować zdrowie, a nawet życie.

Źródła

  1. Evidence review for symptoms and signs associated with bacterial meningitis: Meningitis (bacterial) and meningococcal disease: recognition, diagnosis and management: Evidence review A1. London: National Institute for Health and Care Excellence (NICE); 2024 Mar. (NICE Guideline, No. 240.), https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK604231/ (dostęp: 06.11.2025)
  2. Akaishi T, Kobayashi J, Abe M, Ishizawa K, Nakashima I, Aoki M, Ishii T. Sensitivity and specificity of meningeal signs in patients with meningitis. J Gen Fam Med. 2019 Jul 15;20(5):193-198. doi: 10.1002/jgf2.268. PMID: 31516806; PMCID: PMC6732499., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6732499/ (dostęp: 06.11.2025)
  3. Khan M, Shakeel M, Salman M, Zakir Z, Hashmat A, Awan SK, Varrassi G. From Brudzinski to Jamil: Unveiling Classical and Emerging Clinical Signs of Meningitis. Cureus. 2025 Sep 25;17(9):e93196. doi: 10.7759/cureus.93196. PMID: 41141093; PMCID: PMC12553477., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC12553477/ (dostęp: 06.11.2025)
  4. Thilak S, Brown P, Whitehouse T, Gautam N, Lawrence E, Ahmed Z, Veenith T. Diagnosis and management of subarachnoid haemorrhage. Nat Commun. 2024 Feb 29;15(1):1850. doi: 10.1038/s41467-024-46015-2. PMID: 38424037; PMCID: PMC10904840., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10904840/ (dostęp: 06.11.2025)

Nietolerancja pokarmowa – co to jest? Rodzaje, objawy i badania

Izabela Grabowska
-
0
Nietolerancja pokarmowa – co to jest? Rodzaje, objawy i badania

Coraz więcej osób zmaga się z nawracającymi dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego, bólami głowy czy problemami skórnymi, których przyczyna często leży w diecie. Wiele z tych objawów może wskazywać na nietolerancję pokarmową.

Z tego artykułu dowiesz się:
>> czym różni się nietolerancja pokarmowa od alergii pokarmowej,
>> jakie są najczęściej spotykane rodzaje nietolerancji pokarmowych,
>> jakie są objawy pozajelitowe i jelitowe nietolerancji pokarmowych,
>> na czym polega test wodorowo-metanowy,
>> dlaczego dieta eliminacyjna i wsparcie dietetyka są kluczowe w terapii.

Spis treści:

  1. Co to jest nietolerancja pokarmowa?
  2. Nietolerancja pokarmowa a alergia pokarmowa
  3. Jakie są rodzaje nietolerancji pokarmowej?
  4. Jakie są objawy nietolerancji pokarmowej u osób dorosłych?
  5. Czym charakteryzuje się nietolerancja pokarmowa u dzieci?
  6. Objawy skórne nietolerancji pokarmowej
  7. Nietolerancja pokarmowa – objawy neurologiczne
  8. Objawy nietolerancji pokarmowej ze strony układu pokarmowego
  9. Jakie badania są zalecane w diagnostyce nietolerancji pokarmowych?
  10. Jaka jest ścieżka diagnostyczna nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten?
  11. Jak leczyć nietolerancję pokarmową?
  12. Zakończenie
  13. Nietolerancja pokarmowa – sekcja FAQ

Co to jest nietolerancja pokarmowa?

Nietolerancja pokarmowa jest rodzajem nadwrażliwości pokarmowej. Jest to niepożądana reakcja na pokarm, w którą nie jest zaangażowany układ immunologiczny. Występuje, kiedy organizm nie jest w stanie prawidłowo strawić pewnych składników pokarmowych, prowadząc do dyskomfortu ze strony przewodu pokarmowego.

Ciekawostka:
Szacuje się, że nawet do 20% światowej populacji doświadcza nietolerancji pokarmowej.

Nietolerancja pokarmowa a alergia pokarmowa

Najważniejszą różnicą między nietolerancją pokarmową a alergią jest mechanizm ich powstawania. Alergia pokarmowa to reakcja immunologiczna, w której bierze udział układ odpornościowy (np. przeciwciała IgE). Natomiast nietolerancja pokarmowa to reakcja nieimmunologiczna, w której układ odpornościowy nie jest zaangażowany.

Różnice te przekładają się na odmienne objawy, możliwe powikłania oraz metody leczenia. Właściwe rozróżnienie jest kluczowe dla postawienia trafnej diagnozy i dobrania skutecznej terapii.

Nietolerancja pokarmowa wywołana jest zazwyczaj przez pokarmy spożywane często i w dużych ilościach, w przeciwieństwie do alergii, gdzie bardzo mała ilość produktu lub składnika wywołuje niepożądaną reakcję organizmu. Ponadto nietolerancja pokarmowa ujawnia się znacznie wolniej niż alergia, a objawy mogą być zróżnicowane i o łagodniejszym, stopniowo się nasilającym przebiegu.

>> Sprawdź też: Co wygląda na alergię pokarmową, choć nią nie jest?

Jakie są rodzaje nietolerancji pokarmowej?

Nietolerancje pokarmowe klasyfikuje się na podstawie mechanizmów ich powstawania. Najczęściej spotykane rodzaje to:

  • nietolerancja laktozy – najbardziej rozpowszechniony typ nietolerancji, dotykający ok. 65-75% światowej populacji. Jest spowodowana niedoborem enzymu laktazy, niezbędnego do trawienia cukru mlecznego – laktozy.
  • nietolerancja fruktozy – może występować jako wrodzona nietolerancja fruktozy (fruktozemia, HFI, ang. hereditary fructose intolerance) wynikająca z niedoboru enzymu aldolazy B, który jest niezbędny do dalszego metabolizowania fruktozy w wątrobie. Znacznie częściej spotykana jest nietolerancja fruktozy spowodowana zaburzeniami wchłaniania fruktozy, gdzie nieefektywnie działa białko transportowe GLUT5.
  • nietolerancja sacharozy – spowodowana niedoborem kompleksu enzymatycznego sacharazy-izomaltazy.
  • nieceliakalna nadwrażliwość na gluten (NCGS, ang. non-celiac gluten sensitivity) – u osób z tą nadwrażliwością pojawiają się objawy jelitowe i pozajelitowe po spożyciu glutenu, bez stwierdzonej celiakii czy alergii na pszenicę,
  • nietolerancja FODMAP, w tym sorbitol – reakcja na krótkołańcuchowe oligo-, di- i monosacharydy oraz poliole, które są słabo wchłaniane i szybko fermentujące w jelicie cienkim,
  • nietolerancja histaminy – jej przyczyną jest najczęściej niedobór lub upośledzenie działania enzymu diaminooksydazy (DAO), który odpowiada za rozkład histaminy pochodzącej z pożywienia.

Nietolerancje pokarmowe kojarzone są głównie z dolegliwościami ze strony układu pokarmowego, jednak mogą one manifestować się szeregiem objawów pozajelitowych, często utrudniających prawidłową diagnozę.

>> Warto sprawdzić również: Nietolerancja fruktozy a dieta. Co można jeść, czego unikać, przykładowy jadłospis?

nietolerancja fruktozy - test oddechowy

Jakie są objawy nietolerancji pokarmowej u osób dorosłych?

Nietolerancje pokarmowe (będące reakcjami nieimmunologicznymi) u dorosłych są statystycznie częściej obserwowane niż alergie pokarmowe. Chociaż głównie prowadzą do dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, mogą wywoływać także szereg objawów pozajelitowych, niezwiązanych bezpośrednio z żołądkiem czy jelitami.

Przykładowo, w przypadku nadwrażliwości na gluten niebędącej celiakią (NCGS), u osób dorosłych często obserwuje się zarówno dolegliwości jelitowe, jak i pozajelitowe, które ustępują po eliminacji glutenu z diety.

>> Przeczytaj również: Dieta bezglutenowa – co jeść a czego unikać? Przykładowy jadłospis i przepisy

Czym charakteryzuje się nietolerancja pokarmowa u dzieci?

Nietolerancje pokarmowe u dzieci przede wszystkim wywołują objawy ze strony układu pokarmowego. Najczęściej spotykana jest nietolerancja laktozy, która przyczynia się do pojawienia się:

Rzadziej można obserwować problemy skórne (np. nasilenie objawów atopowego zapalenia skóry) lub niespecyficzne dolegliwości ze strony układu oddechowego (np. przewlekły katar lub kaszel).

W przypadku poważnych, nieleczonych nietolerancji, jak np. wrodzona nietolerancja fruktozy lub w przypadku nieuzasadnionych, restrykcyjnych diet eliminacyjnych, może dojść do zaburzeń wzrastania i niedoborów żywieniowych.

Właściwa diagnostyka jest w tym przypadku szczególnie ważna, ponieważ eliminacja podstawowych produktów spożywczych (jak mleko czy zboża) u dziecka może poważnie wpłynąć na jego prawidłowy rozwój.

Objawy skórne nietolerancji pokarmowej

Objawy skórne są częściej obserwowane w przebiegu alergii. Jednak w kontekście nieimmunologicznych nadwrażliwości pokarmowych (nietolerancji) również mogą pojawić się następujące symptomy dermatologiczne, takie jak:

Nietolerancja pokarmowa – objawy neurologiczne

Nietolerancje pokarmowe rzadko powodują ciężkie objawy neurologiczne. Neurologiczne symptomy, takie jak zmiany stanu psychicznego, znaczne osłabienie czy utrata przytomności, są typowe dla gwałtownych reakcji alergicznych (np. wstrząsu anafilaktycznego).

Jednak w przypadku niektórych nietolerancji, zwłaszcza nadwrażliwości na gluten niebędącej celiakią (NCGS), obserwuje się szereg objawów pozajelitowych o charakterze neurologicznym. Należą do nich, m.in.:

  • uczucie „mgły mózgowej” (zaburzenia koncentracji i pamięci, otępienie),
  • częste bóle głowy/migreny,
  • przewlekłe zmęczenie,
  • neuropatia obwodowa (drętwienie, mrowienie kończyn).

Ponadto w spektrum zaburzeń związanych z glutenem opisywana jest także ataksja glutenowa (GA), charakteryzująca się niezbornością ruchów, problemami z równowagą i koordynacją.

Również w przypadku nietolerancji histaminy mogą wystąpić objawy neurologiczne i psychiczne, ponieważ histamina jest neuroprzekaźnikiem. Najczęściej obserwowane dolegliwości, to:

  • bóle głowy/migreny (histamina działa rozszerzająco na naczynia krwionośne, co może wywoływać ból),
  • zawroty głowy,
  • problemy ze snem (bezsenność),
  • uderzenia gorąca i zaczerwienienie twarzy,
  • zaburzenia koncentracji i uczucie niepokoju.

Objawy nietolerancji pokarmowej ze strony układu pokarmowego

Dolegliwości ze strony układu pokarmowego to główne i najbardziej charakterystyczne objawy nietolerancji pokarmowej. Wynikają one z niezdolności organizmu do prawidłowego trawienia danego składnika. Objawy ze strony przewodu pokarmowego obejmują, m.in.:

  • wzdęcia,
  • biegunkę,
  • zaparcia,
  • gazy,
  • refluks.

Ponadto dochodzi do nieprawidłowego wchłanianie makro- i mikroskładników, tzw. malabsorpcji. Jest to potencjalnie najpoważniejsza długoterminowa konsekwencja nieleczonej lub źle prowadzonej nietolerancji pokarmowej.

>> Warto przeczytać: Dieta w chorobie refluksowej przełyku (refluksie)

Jakie badania są zalecane w diagnostyce nietolerancji pokarmowych?

Rodzaj badań w kierunku nietolerancji pokarmowych zależy od rodzaju podejrzewanej nietolerancji. Przy podejrzeniu nietolerancji laktozy, fruktozy, sacharozy czy FODMAP (np. sorbitolu) podstawową metodą diagnostyczną są wodorowo-metanowe testy oddechowe.

nietolerancja laktozy - test oddechowy

Testy te wykorzystują fakt, że niestrawione cukry przechodzące do jelita grubego są fermentowane przez bakterie, co prowadzi do produkcji gazów, głównie wodoru i metanu. Gazy te są wchłaniane do krwi, transportowane do płuc i wydychane z powietrzem.

Przeprowadzenie testu oddechowego wymaga ścisłego przestrzegania protokołu, aby zapewnić wiarygodność wyników. Procedura badania obejmuje następujące elementy:

  1. Przygotowanie do badania:
    • należy być na czczo, tj. bez posiłku przez 8-12 godzin przed badaniem.
    • zastosować niskowęglowodanową dietę (ubogą w błonnik i łatwo fermentujące węglowodany) przez 1–2 dni przed testem. Jest to niezbędne, aby zminimalizować produkcję gazów jelitowych przez bakterie, co mogłoby zafałszować wynik.
  2. Pomiar wyjściowy (bazowy):
    • należy pobrać pierwszą próbkę powietrza wydychanego przed wypiciem roztworu zawierającego badaną substancję. Wartość ta jest punktem odniesienia, służącym do oceny, czy wzrost gazów jest wynikiem podania substancji testowej.
  3. Faza prowokacji:
    • należy spożyć roztwór zawierający określoną, wysoką dawkę badanego cukru (np. laktozy w teście na nietolerancję laktozy lub fruktozy w teście na nietolerancję fruktozy).
  4. Kolejne pomiary:
    • przez następne 3 godziny próbki powietrza wydychanego należy pobierać w regularnych odstępach czasu (zwykle co ok. 20 minut). Ma to na celu uchwycenie momentu, w którym niestrawiony cukier dotrze do jelita grubego i rozpocznie się fermentacja, prowadząca do wzrostu stężenia wodoru i/lub metanu.

Dodatni wynik stwierdza się, gdy stężenie wodoru i/lub metanu w wydychanym powietrzu znacząco przekroczy wartość bazową.

Warto podkreślić, że…
Nowoczesne testy mierzą zarówno wodór, jak i metan, ponieważ u części populacji bakterie produkują głównie metan. Pomiary tylko wodoru mogą prowadzić do fałszywie ujemnych wyników.

>> Dowiedz się więcej z artykułu: Nadmierne gazy w jelitach – dlaczego powstają i jak się ich pozbyć?

Jaka jest ścieżka diagnostyczna nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten?

Profesjonalna diagnostyka jest niezwykle ważna, ponieważ często pacjenci sami stawiają sobie diagnozę, co może prowadzić do niepotrzebnych restrykcji dietetycznych, gorszej jakości życia i ryzyka niedoborów żywieniowych.

Diagnostyka nadwrażliwości na gluten niebędącej celiakią (NCGS) jest procesem wieloetapowym i obejmuje następujące kroki:

  1. Wykluczenie celiakii – ujemna serologia i brak atrofii kosmków jelitowych.
  2. Wykluczenie alergii na pszenicę – ujemny test skórny i prawidłowy poziom przeciwciał IgE.
  3. Dieta eliminacyjna – poprawa objawów po wprowadzeniu diety bezglutenowej zazwyczaj na okres sześciu tygodni.
  4. Próba prowokacyjna – nawrót objawów podczas próby prowokacyjnej z glutenem.

Właściwe postępowanie diagnostyczne jest ważne również w przypadku innych rodzajów nietolerancji pokarmowych.

>> Może Cię zainteresować: Dieta bezglutenowa u osób bez celiakii – czy ją stosować?

nietolerancja fruktozy - test oddechowy-1

Jak leczyć nietolerancję pokarmową?

Podstawową strategią w leczeniu nietolerancji pokarmowej jest eliminacja problematycznych pokarmów, a więc zastosowanie diety eliminacyjnej polegającej na usunięciu składnika wywołującego objawy. Przykładowo w sytuacji NCGS stosuje się dietę bezglutenową. Ważne jest aby produkty, które zostaną wykluczone z diety były zastąpione innymi, charakteryzującymi się podobną wartością odżywczą.

W niektórych przypadkach, np. w nietolerancji laktozy, można rozważyć suplementację brakującego enzymu trawiennego – laktazy.

Bardzo istotne jest indywidualne poradnictwo i wsparcie ze strony specjalistów, w tym dietetyka, aby stosowana dieta eliminacyjna była prawidłowo zbilansowana, co minimalizuje ryzyko niedoborów żywieniowych.

Zakończenie

Nietolerancja pokarmowa to niekorzystna reakcja organizmu, na niektóre składniki pokarmowe, która nie angażuje układu odpornościowego. W sytuacji potrzeby zidentyfikowania przyczyny dolegliwości i doboru odpowiedniej diety, należy wykonać specjalistyczne badania diagnostyczne.

Nietolerancja pokarmowa – sekcja FAQ

Co jeść przy nietolerancji pokarmowej?

To zależy od rodzaju nietolerancji pokarmowej. Należy przede wszystkim wyeliminować z diety pokarm lub składnik, który wywołuje objawy, a następnie, we współpracy z dietetykiem, wdrożyć dobrze zbilansowaną dietę, aby uniknąć niedoborów żywieniowych.

Czy wysypka na skórze świadczy o nietolerancji pokarmowej?

Wysypka, zapalenie skóry lub obrzęk naczynioruchowy są jednymi z objawów ogólnej nadwrażliwości pokarmowej. Choć objawy te są silniej związane z reakcjami alergicznymi, mogą być również manifestacją nietolerancji.

Jaki lekarz leczy nietolerancję pokarmową?

Diagnostyką i leczeniem nietolerancji pokarmowych zajmuje się najczęściej lekarz gastroenterolog lub alergolog. Kluczowe jest również wsparcie dietetyka w zakresie planowania odpowiedniej diety.

Jak pozbyć się nietolerancji pokarmowej?

Leczenie polega głównie na eliminacji problematycznego pokarmu z diety. W niektórych przypadkach można rozważyć suplementację enzymatyczną.

Jak wygląda stolec przy nietolerancji pokarmowej?

Nietolerancja pokarmowa często objawia się zaburzeniami rytmu wypróżnień, takimi jak biegunka lub zaparcia. W przypadku złego wchłaniania składników odżywczych stolec może mieć cechy stolca tłuszczowego.

Piśmiennictwo

  1. Ciborowska H. i Rudnicka A. Dietetyka. Żywienie chorego i zdrowego człowieka. Wyd. PZWL, 2009,
  2. GarganoD., Ramapraba AppannaR. , Santonicola A. i in. Food Allergy and Intolerance: A Narrative Review on Nutritional Concerns. Nutrients, 2021, 13(5), 1638,
  3. Hage G., SacreY., HaddadJ. i in. Food Hypersensitivity: Distinguishing Allergy from Intolerance, Main Characteristics, and Symptoms-A Narrative Review. Nutrients, 2025, 17(8), 1359,
  4. ZingoneF., BertinL., Maniero D. i in. Myths and Facts about Food Intolerance: A Narrative Review. Nutrients, 2023, 15(23), 4969.

Łysienie plackowate u dzieci – przyczyny i leczenie łysienia

Damian Matusiak
-
0
Łysienie plackowate u dzieci – przyczyny i leczenie łysienia

Łysienie plackowate u dzieci to choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy atakuje mieszki włosowe, prowadząc do miejscowego wypadania włosów. Choć nie stanowi ono zagrożenia dla zdrowia fizycznego, często wpływa na samoocenę i rozwój emocjonalny dziecka.

Z tego artykułu dowiesz się:  
>> jakie są przyczyny łysienia plackowatego u dzieci,
>> poznasz wpływ stresu i czynników genetycznych na rozwój choroby,
>> w jakim wieku może wystąpić choroba,
>> jakie objawy powinny zaniepokoić rodziców,
>> jak wygląda diagnostyka – od badania trychologicznego po testy laboratoryjne,
>> jakie leki i terapie są stosowane u dzieci,
>> kiedy można zauważyć pierwsze efekty leczenia,
>> jakie są szanse na całkowite wyleczenie,
>> jak łysienie wpływa na psychikę i rozwój dziecka.  

Spis treści:

  1. Jakie są przyczyny łysienia plackowatego u dzieci?
  2. W jakim wieku może wystąpić łysienie plackowate u dzieci
  3. Jak objawia się łysienie plackowate u dzieci?
  4. Czy łysienie plackowate u dzieci wpływa na rozwój dziecka?
  5. Diagnostyka łysienia plackowatego u dzieci
  6. Leczenie łysienia plackowatego u dzieci
  7. Czy można wyleczyć łysienie plackowate u dzieci?
  8. Podsumowanie
  9. Łysienie plackowate u dzieci – sekcja FAQ

Jakie są przyczyny łysienia plackowatego u dzieci?

Łysienie plackowate ma charakter wieloczynnikowy, a jego podłoże jest głównie autoimmunologiczne. Układ odpornościowy atakuje własne mieszki włosowe, prowadząc do ich przejściowego „uśpienia”. Wpływ mogą mieć zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe, w tym stres, infekcje czy zaburzenia hormonalne.

>> Warto przeczytać także: Problemy z włosami – jak zdefiniować i działać na przyczynę?

Łysienie plackowate u dzieci a stres

Stres jest jednym z czynników mogących nasilać lub inicjować łysienie. U dzieci, które przeżyły silne emocje, np. rozwód rodziców, zmianę szkoły czy śmierć bliskiej osoby, często obserwuje się pojawienie ognisk łysienia. Stres aktywuje odpowiedź immunologiczną, która może prowadzić do uszkodzenia mieszków włosowych.

>> Sprawdź też: PTSD (zespół stresu pourazowego) – czym jest i jakie daje objawy?

tarczycowy_rozszerzony_mobile baner na kategorię

Łysienie plackowate u dzieci a pasożyty

Choć infekcje pasożytnicze skóry głowy (np. grzybice) mogą powodować utratę włosów, to nie są bezpośrednią przyczyną łysienia plackowatego. Warto jednak zawsze wykluczyć infekcje skóry głowy w diagnostyce różnicowej, zwłaszcza gdy dziecko uczęszcza do żłobka lub przedszkola.

>> Może Ci się przydać także: Kiedy podejrzewać infekcję pasożytniczą u dziecka?

Czy uwarunkowania genetyczne mają wpływ?

Tak. Badania wskazują, że około 10-20% dzieci z łysieniem plackowatym ma w rodzinie osobę chorującą na tę samą dolegliwość.

W jakim wieku może wystąpić łysienie plackowate u dzieci

Choroba może wystąpić w każdym wieku, jednak najczęściej pierwsze ogniska pojawiają się między 5. a 10. rokiem życia. Im wcześniej rozpoczyna się choroba, tym większe ryzyko nawrotów i cięższego przebiegu. Wczesny wiek zachorowania wiąże się też częściej z postacią całkowitą lub uogólnioną łysienia.

Jak objawia się łysienie plackowate u dzieci?

Objawy to najczęściej dobrze odgraniczone, okrągłe lub owalne ogniska pozbawione włosów. Skóra w tych miejscach jest gładka, nie swędzi i nie boli. W niektórych przypadkach może dojść do utraty wszystkich włosów na głowie (łysienie całkowite) lub na całym ciele (tzw. łysienie uniwersalne).

Czy łysienie plackowate u dzieci wpływa na rozwój dziecka?

Choć sama choroba nie zaburza wzrostu ani zdrowia fizycznego, może negatywnie wpływać na samoocenę, relacje rówieśnicze i emocje dziecka. Dzieci z widocznym łysieniem często doświadczają wstydu, izolacji i obniżonego nastroju. Dlatego, oprócz leczenia dermatologicznego warto rozważyć wsparcie psychologiczne.

Diagnostyka łysienia plackowatego u dzieci

Badanie trychologiczne

Podstawą rozpoznania jest ocena skóry głowy i wyglądu włosów. Trycholog lub dermatolog wykorzystuje dermatoskop, lub kamerę trichoskopową, by uwidocznić charakterystyczne cechy wyglądu włosa. W typowych przypadkach nie ma potrzeby wykonywania biopsji skóry.

>> Przeczytaj również: Wypadanie włosów – najczęstsze przyczyny i diagnostyka

Czy badania krwi pomagają w diagnozie?

Nie istnieje jedno badanie krwi potwierdzające łysienie plackowate, ale zaleca się oznaczenie parametrów pomocniczych:

  • morfologii krwi obwodowej,
  • stężenia ferrytyny,
  • TSH oraz przeciwciał przeciwtarczycowych.

Pozwala to wykryć choroby autoimmunologiczne często współistniejące, np. chorobę Hashimoto.

Badanie ferrytyny banerek

Leczenie łysienia plackowatego u dzieci

Leki rekomendowane

W leczeniu dzieci stosuje się:

  • miejscowe glikokortykosteroidy – podstawowa forma terapii w łagodnych przypadkach,
  • leczenie ogólnoustrojowe – w cięższych przypadkach (kortykosteroidy, metotreksat, cyklosporyna),
  • inhibitory JAK – nowoczesna metoda, obiecująca zwłaszcza w postaciach opornych, choć wymaga dalszych badań bezpieczeństwa u dzieci,
  • wsparcie psychologiczne – kluczowe dla poprawy jakości życia i samooceny dziecka.

Kiedy pojawiają się efekty leczenia?

Pierwsze oznaki odrastania włosów (krótkie, miękkie włoski) mogą pojawić się po 6-12 tygodniach terapii. Pełne efekty są widoczne po 3-6 miesiącach. Choroba ma jednak charakter nawrotowy, dlatego często wymaga długoterminowego monitorowania.

Czy można wyleczyć łysienie plackowate u dzieci?

Wielu pacjentów uzyskuje całkowity odrost włosów, zwłaszcza w postaciach ograniczonych. Szacuje się, że około 1/3 dzieci odzyskuje włosy w ciągu roku. W przypadku postaci uogólnionej lub całkowitej leczenie jest trudniejsze, a nawroty częstsze. Im wcześniej rozpocznie się terapię, tym większa szansa na trwałą poprawę.

Podsumowanie

Łysienie plackowate u dzieci to przewlekła choroba autoimmunologiczna, której leczenie wymaga cierpliwości i kompleksowego podejścia – zarówno medycznego, jak i emocjonalnego. Wczesna diagnoza i wdrożenie terapii zwiększają szanse na odrost włosów i poprawę komfortu życia dziecka.

Łysienie plackowate u dzieci – sekcja FAQ

Czy łysienie plackowate to rak?

Nie. To choroba autoimmunologiczna, a nie nowotworowa. Układ odpornościowy atakuje mieszki włosowe, ale nie prowadzi to do zmian nowotworowych.

Czy zakola u dziecka świadczą o poważnej chorobie?

Nie zawsze. Zakola mogą być fizjologicznym elementem dojrzewania lub cechą budowy linii włosów. Jeśli jednak towarzyszy im wypadanie włosów w innych miejscach, warto skonsultować się z dermatologiem.

Czy włosy przy łysieniu plackowatym u dzieci odrosną?

W wielu przypadkach tak. Włosy często odrastają po kilku miesiącach leczenia, choć mogą być cieńsze lub jaśniejsze. Choroba ma jednak tendencję do nawrotów.

Źródła

  1. Barton VR, Toussi A, Awasthi S, Kiuru M. Treatment of pediatric alopecia areata: A systematic review. J Am Acad Dermatol. 2022 Jun;86(6):1318-1334. doi: 10.1016/j.jaad.2021.04.077. Epub 2021 Apr 30. PMID: 33940103; PMCID: PMC8556406.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8556406/ [dostęp: 17.11.2025 r.]
  2. Jang YH, Eun DH, Kim DW. Long-Term Prognosis of Alopecia Areata in Children and Adolescents. Ann Dermatol. 2019 Apr;31(2):231-234. doi: 10.5021/ad.2019.31.2.231. Epub 2019 Feb 28. PMID: 33911578; PMCID: PMC7992685.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7992685/ [dostęp: 17.11.2025 r.]
  3. Ma T, Zhang T, Miao F, Liu J, Zhu Q, Chen Z, Tai Z, He Z. Alopecia Areata: Pathogenesis, Diagnosis, and Therapies. MedComm (2020). 2025 Apr 21;6(5):e70182. doi: 10.1002/mco2.70182. PMID: 40260013; PMCID: PMC12010142.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC12010142/ [dostęp: 17.11.2025 r.]

Zapalenie mięśnia sercowego: objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Katarzyna Ciepłucha
-
0
Zapalenie mięśnia sercowego: objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie


Zapalenie mięśnia sercowego to schorzenie, w którym reakcja zapalna – najczęściej wywołana infekcją wirusową – prowadzi do uszkodzenia komórek mięśniowych i zaburzeń pracy serca. W artykule wyjaśniamy, co może wywołać tą jednostkę chorobową, jakie objawy powinny wzbudzić niepokój oraz na czym polega diagnostyka i leczenie. Sprawdź, kiedy warto skonsultować się z lekarzem i jakie badania mogą pomóc we wczesnym wykryciu choroby.

Z tego artykułu dowiesz się:
>> czym jest zapalenie mięśnia sercowego i dlaczego najczęściej rozwija się w przebiegu infekcji wirusowej,
>> jakie typy zapalenia mięśnia sercowego wyróżniamy i czym się różnią pod względem objawów i przyczyn,
>> jakie objawy mogą świadczyć o stanie zapalnym mięśnia sercowego,
>> jakie badania (krwi, obrazowe, EKG) są wykorzystywane w diagnostyce tej choroby,
>> jak wygląda leczenie – od odpoczynku po zaawansowane terapie kardiologiczne,
>> jakie mogą wystąpić powikłania i jak przebiega rekonwalescencja.  

Spis treści:

  1. Co to jest zapalenie mięśnia sercowego?
  2. Rodzaje zapalenia mięśnia sercowego
  3. Przyczyny zapalenia mięśnia sercowego
  4. Zapalenie mięśnia sercowego – jakie daje objawy?
  5. Zapalenie mięśnia sercowego – jakie badania wykonać?
  6. Leczenie zapalenia mięśnia sercowego
  7. Zapalenie mięśnia sercowego – najczęstsze pytania (FAQ)

Co to jest zapalenie mięśnia sercowego?

Zapalenie mięśnia sercowego (ZMS, w klasyfikacji ICD-10 kody: I40, I51.4) to choroba, w której obserwuje się stan zapalny i uszkodzenie tkanki mięśniowej serca. Zwykle jest wywołana przez infekcję wirusową, ale w około połowie przypadków przyczyna pozostaje nieznana. Przebieg kliniczny bywa bardzo zróżnicowany – od skąpoobjawowego do ciężkiego, dlatego rozpoznanie opiera się na wynikach badań laboratoryjnych i obrazowych.

>> Przeczytaj również: Choroba wieńcowa (choroba niedokrwienna serca) – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Rodzaje zapalenia mięśnia sercowego

Zapalenie mięśnia sercowego nie jest jednorodną chorobą – może przebiegać pod wielorakimi postaciami, które różnią się objawami, czasem wystąpienia i przyczyną. Wyróżnienie konkretnego typu ma znaczenie nie tylko diagnostyczne, ale i terapeutyczne, ponieważ pozwala lepiej dobrać sposób leczenia oraz oszacować rokowanie.

Pakiet serce pod kontrola (3 badania)_mobile baner na kategorię

Ostre zapalenie mięśnia sercowego

Ostre zapalenie mięśnia sercowego to najczęściej rozpoznawana postać tej choroby. Zwykle rozwija się po kilku dniach od przebycia infekcji wirusowej, dotyczącej górnych dróg oddechowych lub przewodu pokarmowego. Objawy mogą przypominać ostry zespół wieńcowy – ból w klatce piersiowej, duszność, osłabienie i arytmie. W przeciwieństwie do zawału, badanie angiograficzne (koronarografia) nie wykazuje istotnych zwężeń w tętnicach wieńcowych.

Przebieg kliniczny bywa zmienny – u części pacjentów stan ustępuje samoistnie, ale w innych przypadkach rozwija się niewydolność serca i choroba przechodzi w postać przewlekłą. Szczególnie niebezpieczna jest postać piorunująca, która charakteryzuje się gwałtownym początkiem i ciężkim przebiegiem klinicznym. Dlatego tak ważna jest szybka diagnostyka i monitorowanie funkcji serca w okresie ostrym.

Toksyczne zapalenie mięśnia sercowego

Toksyczne zapalenie mięśnia sercowego jest związane z działaniem szkodliwych substancji, takich jak niektóre leki (np. klozapina, wybrane antybiotyki) lub toksyny (alkohol, kokaina, metale ciężkie). Uszkodzenie może być skutkiem bezpośredniego działania tych substancji lub odpowiedzi immunologicznej organizmu. U części pacjentów występuje nadwrażliwość, np. w postaci późnej reakcji alergicznej. Kluczowe znaczenie ma szybkie rozpoznanie i eliminacja czynnika sprawczego, aby zapobiec trwałemu uszkodzeniu mięśnia sercowego.

Bezobjawowe zapalenie mięśnia sercowego

Bezobjawowe zapalenie mięśnia sercowego nie daje charakterystycznych dolegliwości, ale może skutkować trwałym uszkodzeniem serca. Rozpoznanie opiera się na wynikach badań – najczęściej wykrywa się zmiany w EKG, podwyższone troponiny lub cechy zapalenia w rezonansie magnetycznym serca (CMR). W praktyce wymaga to stwierdzenia wielu (dwóch lub więcej) nieprawidłowości. Mimo braku objawów klinicznych stan ten nadal zwiększa ryzyko niewydolności lub arytmii w przyszłości.

Pocovidowe zapalenie mięśnia sercowego

Pocovidowe zapalenie mięśnia sercowego może wystąpić kilka tygodni po przebyciu zakażenia SARS-CoV-2 – także u osób, które przechodziły COVID-19 łagodnie lub bezobjawowo. Dotyczy zarówno dorosłych, jak i dzieci, u których może być elementem zespołu MIS-C (wieloukładowego zespołu zapalnego). Objawy są często niespecyficzne, dlatego kluczowe znaczenie ma wywiad o przebytej infekcji oraz odpowiednia diagnostyka. Do potwierdzenia rozpoznania u pacjentów bez objawów wymagane jest stwierdzenie co najmniej dwóch nieprawidłowości w badaniach pomocniczych, takich jak zmiany w EKG, podwyższone stężenia troponin czy cechy zapalne w rezonansie magnetycznym serca (CMR).

Przyczyny zapalenia mięśnia sercowego

Zapalenie mięśnia sercowego może być wywołane przez liczne czynniki – zarówno infekcyjne (najczęściej wirusy), jak i nieinfekcyjne, takie jak leki, toksyny czy choroby autoimmunologiczne. Ustalenie przyczyny ma istotne znaczenie dla leczenia i rokowania. Poniżej przedstawiamy najczęstsze czynniki prowadzące do ZMS:

Grupa czynnikówPrzykłady
Wirusyparwowirus B19, HHV-6, enterowirusy, adenowirusy, SARS-CoV-2
BakterieBorrelia burgdorferi (borelioza), Chlamydia, Mycoplasma
PasożytyToxoplasma gondii, Trichinella spiralis (włosień kręty)
GrzybyCandida spp., Aspergillus
Lekiniektóre przeciwpsychotyczne (np. klozapina), antybiotyki, NLPZ
Choroby autoimmunologicznetoczeń rumieniowaty układowy, sarkoidoza, zapalenia naczyń
Toksynyalkohol, kokaina, metale ciężkie

U części pacjentów nie udaje się jednoznacznie określić przyczyny choroby mimo przeprowadzenia szczegółowej diagnostyki.

Zapalenie mięśnia sercowego – jakie daje objawy?

Objawy są niespecyficzne i nierzadko imitują inne schorzenia kardiologiczne lub ogólnoustrojowe. Ich nasilenie zależy od postaci choroby – od łagodnego zmęczenia aż po objawy zagrażające życiu.

Najczęstsze dolegliwości to:

  • ból w klatce piersiowej (często kłujący, nasilający się przy głębokim wdechu lub zmianie pozycji ciała),
  • kołatania serca lub uczucie niemiarowej pracy serca (arytmie),
  • duszność spoczynkowa lub wysiłkowa,
  • przewlekłe zmęczenie, uczucie osłabienia,
  • gorączka, bóle mięśni i stawów (szczególnie w początkowej fazie choroby),
  • omdlenia lub nagłe utraty przytomności (związane z zaburzeniami rytmu serca),
  • obrzęki kończyn dolnych (w przypadku rozwijającej się niewydolności serca).

U dzieci zapalenie mięśnia sercowego może przebiegać pod obrazem przypominającym infekcję wirusową, z biegunką, gorączką, kaszlem i dusznością, co utrudnia postawienie szybkiej diagnozy.

>> Przczytaj również:  Niewydolność serca – przyczyny, diagnostyka, objawy, leczenie

Zapalenie mięśnia sercowego – jakie badania wykonać?

Diagnostyka zapalenia mięśnia sercowego opiera się na ocenie objawów klinicznych oraz wyników badań laboratoryjnych i obrazowych. Ich celem jest potwierdzenie obecności stanu zapalnego, ocena uszkodzenia mięśnia sercowego i wykluczenie innych przyczyn objawów.

  • EKG – może wykazać nieswoiste zmiany charakterystyczne dla uszkodzenia mięśnia sercowego lub zaburzeń rytmu,
  • Badania krwi:
    • troponiny sercowe (cTnI, cTnT) – ich podwyższone stężenie świadczy o uszkodzeniu kardiomiocytów,
    • CRP i leukocytoza – markery stanu zapalnego, które mogą być podwyższone w aktywnym procesie zapalnym,
    • NT-proBNP lub BNP – podwyższone wartości wskazują na niewydolność serca,
    • badania serologiczne i immunologiczne – wykonywane w wybranych przypadkach, mogą pomóc w identyfikacji infekcji wirusowych (np. parwowirus B19, HHV-6) lub chorób autoimmunologicznych (np. toczeń).
  • echokardiografia (ECHO serca) – pozwala ocenić, jak efektywnie serce pompuje krew, i wykryć ewentualne nieprawidłowości, takie jak płyn w worku osierdziowym,
  • rezonans magnetyczny serca (CMR) – pozwala uwidocznić obszary zapalne i uszkodzenia mięśnia,
  • biopsja endomiokardialna – wykonywana w ciężkich przypadkach celem ustalenia etiologii i rodzaju zapalenia.
Badanie NT-pro-BNP banerek

Leczenie zapalenia mięśnia sercowego

Terapia dobierana jest indywidualnie w zależności od przyczyny i nasilenia objawów. W łagodnych przypadkach wystarcza leczenie objawowe, natomiast cięższe wymagają specjalistycznej terapii kardiologicznej.

Stosowane metody leczenia obejmują:

  • Ograniczenie aktywności fizycznej – najczęściej zalecane na 3–6 miesięcy, aby odciążyć serce i umożliwić regenerację.
  • Leczenie objawów niewydolności serca – u pacjentów z zaburzoną funkcją skurczową lewej komory stosuje się inhibitory ACE, beta-blokery, diuretyki.
  • Unikanie alkoholu i niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) – ich użycie może negatywnie wpływać na przebieg choroby.
  • Kontrola rytmu serca – w zależności od potrzeb stosuje się leki antyarytmiczne, a w niektórych przypadkach wszczepia się kardiowerter-defibrylator (ICD).
  • Leczenie przyczynowe – eliminacja czynnika sprawczego, np. odstawienie leku lub leczenie infekcji bakteryjnej.
  • Immunosupresja – stosowana w wybranych postaciach zapalenia (np. olbrzymiokomórkowe, sarkoidoza) pod ścisłym nadzorem specjalisty.
  • Zaawansowane metody leczenia – w ciężkich przypadkach stosuje się mechaniczne wspomaganie krążenia (np. ECMO, VAD) lub rozważa przeszczepienie serca.

Po zakończeniu fazy ostrej zaleca się stopniowy powrót do aktywności fizycznej oraz regularne kontrole kardiologiczne.

Zapalenie mięśnia sercowego – najczęstsze pytania (FAQ)

Czy zapalenie mięśnia sercowego jest wyleczalne?

Tak – u większości pacjentów choroba ustępuje całkowicie po kilku tygodniach lub miesiącach leczenia i regeneracji.

Ile trwa zapalenie mięśnia sercowego?

Objawy utrzymują się zwykle 1–3 tygodnie. Pełna rekonwalescencja zajmuje do 6 miesięcy. Zaleca się kontrole kardiologiczne po 3 i 6 miesiącach.

Czy zawsze trzeba leżeć w szpitalu?

Nie. Hospitalizacja jest konieczna przy nasilonych objawach, zaburzeniach rytmu lub podejrzeniu niewydolności serca.

Czy zapalenie mięśnia sercowego może być groźne?

Tak – choć wiele przypadków przebiega łagodnie, w ciężkich postaciach może dojść do zagrażającej życiu niewydolności serca. Śmiertelność u dorosłych wynosi około 2–5% w ogólnej populacji szpitalnej, a w postaci piorunującej może sięgać nawet 30%.

Czego unikać w trakcie choroby?

Wysiłku fizycznego, alkoholu, niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) i zbyt szybkiego powrotu do codziennej aktywności bez konsultacji lekarskiej.

Bibliografia

  1. Bilińska Z.T., Małek Ł., Leśniak W. Zapalenie mięśnia sercowego. Interna Szczeklika, mp.pl
  2. mp.pl Dla Pacjentów: Zapalenie mięśnia sercowego: przyczyny, objawy i leczenie
    https://www.mp.pl/pacjent/choroby-ukladu-krazenia/choroby/87627,zapalenie-miesnia-sercowego (dostęp 03.11.2025)
  3. ESC Guidelines 2025 – Inflammatory Myopericardial Syndromes
  4. Tomik A., Chanas A., Werner B. Zapalenie mięśnia sercowego u dzieci i młodzieży. Folia Cardiologica 2020; 15(4): 303–311

NOP (niepożądany odczyn poszczepienny) – czym jest i kiedy występuje?

Katarzyna Koc
-
0
NOP (niepożądany odczyn poszczepienny) – czym jest i kiedy występuje?

Szczepienia ochronne od wielu lat stanowią skuteczną metodę budowania odporności zbiorowej społeczeństwa. Przyczyniają się do ochrony zdrowia dzieci, młodzieży i osób dorosłych poprzez realizację kalendarza szczepień obowiązkowych i zalecanych. To także forma profilaktyki w związku znanymi chorobami zakaźnymi, które dzięki powszechnej wakcynacji udało się wyeliminować.

Szczepionki i sama procedura ich podawania mogą wzbudzać spore obawy i lęk wśród opiekunów dzieci i młodzieży oraz dorosłych, z uwagi na możliwość pojawienia się niewłaściwych reakcji czy złego samopoczucia po podaniu preparatu.

Z tego artykułu dowiesz się:
>> czym są niepożądane odczyny poszczepienne;
>> jakie są rodzaje NOP-ów;
>> co zrobić w sytuacji podejrzenia niepożądanej reakcji po szczepieniu i gdzie udać się po pomoc.

Spis treści:

  1. Co to jest NOP (niepożądany odczyn poszczepienny)?
  2. Rodzaje NOP-ów
  3. Kiedy może wystąpić NOP?
  4. Jak rozpoznać niepożądany odczyn poszczepienny?
  5. Najczęstsze objawy NOP
  6. Jakie typy niepożądanych odczynów i reakcji poszczepiennych powinny być zgłaszane?
  7. NOP po szczepieniu – gdzie się zgłosić?

Co to jest NOP (niepożądany odczyn poszczepienny)?

Każde zdarzenie medyczne, którego nie jesteśmy w stanie przewidzieć, a powstanie w czasie po podaniu szczepionki (i nie musi być spowodowane szczepionką), nazywamy niepożądanym odczynem poszczepiennym, czyli NOP (ang. adverse event following immunization- AEFI).

>> Zobacz: Szczepienia osób dorosłych – które są zalecane i dlaczego?

Rodzaje NOP-ów

Według Światowej Organizacji Zdrowia (World Health Organization – WHO) niepożądane zdarzenia po szczepieniu możemy podzielić na kilka grup według stopnia ich nasilenia: są to łagodne, umiarkowane, ciężkie i poważne odczyny poszczepienne.

  • Łagodne odczyny poszczepienne są to reakcje ze strony organizmu trwające od kilku godzin do kilku dni. Ustępują bez pozostawienia powikłań, nie powodują pogorszenia funkcjonowania ludzkiego organizmu.  Są to m.in.:
  • Poważne odczyny poszczepienne prowadzą często do stanu bezpośredniego zagrożenia życia, konieczności hospitalizacji, mogą spowodować uszczerbek na zdrowiu w stopniu znacznym lub trwałym a także przyczynić się do zgonu osoby szczepionej.

Niepożądane odczyny i reakcje poszczepienne możemy także podzielić ze względu na okoliczności powiązane z preparatem szczepionkowym, jak i niemające z nim żadnego związku. Są to reakcje w związku z:

  • lękiem i niepokojem towarzyszącym podaniu szczepienia, np. omdlenia u nastolatków w trakcie lub chwilę po szczepieniu;
  • błędami immunizacyjnymi – nieprawidłowe przechowywanie szczepionki, sposób podania lub niewłaściwa dawka zastosowanego preparatu;
  • podaniem preparatu – są to reakcje typu rumień, obrzęk miejsca wkłucia;
  • wadą preparatu szczepionkowego, np. wada jakościowa produktu lub ampułkostrzykawki/ fiolki ze szczepionką;
  • wystąpieniem równolegle innych okoliczności niezwiązanych bezpośrednio ze szczepieniem jak: dreszcze czy gorączka w związku z nakładającą się infekcją, która rozwinęła się w okresie przed lub po podaniu preparatu.

Ze względu na typy objawów, niepożądane odczyny poszczepienne możemy także podzielić na miejscowe i ogólne.

Kiedy może wystąpić NOP?

Niepożądane reakcje po podanym szczepieniu mogą się pojawić zarówno w ciągu pierwszej doby po wykonaniu procedury, jak i w ciągu pierwszych 5 dni, 2 tygodni, kilku miesięcy czy bez jakichkolwiek ram czasowych.

Jak rozpoznać niepożądany odczyn poszczepienny?

Jeśli po kilku lub kilkunastu godzinach w miejscu po podanej szczepionce pojawi się świąd skóry lub zaczerwienienie ww. okolicy, możemy reakcję tę nazwać miejscowym, niepożądanym odczynem poszczepiennym.

Bóle głowy, stan podgorączkowy do 2 dni od podania preparatu szczepionkowego także mogą być niepożądanymi reakcjami po zastosowaniu szczepienia.

Każde nowo powstałe zaburzenie neurologiczne, zmiany zachowania osoby szczepionej także powinny zostać skonsultowane z lekarzem.

Najczęstsze objawy NOP

Do najczęściej występujących działań niepożądanych po szczepieniach ochronnych zaliczyć można skórne reakcje miejscowe. Są to świąd skóry, ból i rumień w miejscu, gdzie podawana była szczepionka. Najczęściej objawy te samoistnie ustępują w ciągu kolejnych 24-48 godzin. Zdarza się, że ich obecność jest dłuższa, nawet do 5 dni. Wysypki skórne są typem reakcji poszczepiennej, które obserwować można po 7-14 dniach od podania preparatu uodparniającego (tu przykładem jest szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce).

Pakiet małego dziecka (6 badań) banerek

Do pozostałych niepożądanych odczynów lub reakcji poszczepiennych zaliczamy także:

  • drgawki – o ile pojawią się w okresie po podaniu szczepienia, wymagają pogłębienia diagnostyki specjalistycznej m.in. z zakresu genetyki czy neurologii;
  • nieutulony płacz dziecka po szczepieniu – najczęściej pojawia się po kilku godzinach po szczepieniu, trwa od 20-30 minut do około 20 godzin;
  • zespół hipotoniczno-hiporeaktywny – najczęściej jest to reakcja związana z podaniem pierwszej dawki preparatu, obserwuje się jej wystąpienie do 48 godzin po podaniu szczepienia.

Do wystąpienia objawów dochodzi często nagle i są to przed wszystkim: zmiana barwy skóry, obniżenie napięcia mięśniowego i zmniejszona reakcja na bodźce zewnętrzne ze strony dziecka.

>> To może Cię zainteresować: Szczepienie na półpasiec – jak działa szczepionka i kiedy je zrobić?

Jakie typy niepożądanych odczynów i reakcji poszczepiennych powinny być zgłaszane?

Światowa organizacja zdrowia (World Health Organization – WHO) zaleca, by w chwili wystąpienia konkretnych objawów, zespołów chorobowych, mogących mieć związek przyczynowo-skutkowy z podaniem preparatu szczepionkowego, zgłaszać je jako odczyny poszczepienne. Są to m.in.:

  • zapalenie węzłów chłonnych lub zapalenie kości i szpiku kostnego powstałe do roku od szczepienia przeciwko gruźlicy (BCG);
  • trombocytopenia (zmniejszoną ogólną liczbę płytek krwi) do 3 miesięcy po szczepieniu przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR);
  • zgony i hospitalizacje po podanym szczepieniu – bez ustalonego limitu czasowego;
  • wystąpienie drgawek, także w przebiegu gorączki po podaniu szczepienia MMR czy DTP (błonicy, tężca, krztuśca);
  • wystąpienie ropnia w miejscu podanego preparatu – w czasie do 5 dni od zdarzenia.

Dolegliwości takie jak anafilaksja, trudny do opanowania płacz czy wystąpienie zespołu hipotoniczno-hiporeaktywnego powinny być zgłaszane jak najszybciej, tj. w ciągu pierwszej doby od wystąpienia objawów.

NOP po szczepieniu – gdzie się zgłosić?

W przypadku, gdy w określonym czasie po szczepieniu zauważymy jakiekolwiek objawy czy złe samopoczucie i zmiany zachowania, które nigdy wcześniej nie pojawiały się u dziecka czy osoby dorosłej poddawanej wakcynacji, należy zgłosić się do lekarza. Najczęściej jest to lekarz POZ, lekarz rodzinny lub pediatra pracujący w punkcie szczepień placówki, w której dokonano procedury szczepiennej. Jego zadaniem jest zebranie wywiadu, zbadanie osoby zgłaszającej problemy zdrowotne, a także określenie czasu, jaki upłynął od momentu wykonania szczepienia do chwili wystąpienia objawów. Do obowiązków lekarza należy także podjęcie decyzji odnośnie tego, czy zgłaszane dolegliwości można zakwalifikować do grupy niepożądanych odczynów poszczepiennych.

Pakiet małego dziecka rozszerzony (9 badań) banerek

Do zgłaszania NOP służą specjalne formularze opracowane zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia. Formularz składa się z kilku części. Każda z nich jest dokładnie wypełniana, opisywana. Formularz zgłoszenia podejrzenia/rozpoznania NOP jest przesyłany do najbliższej Wojewódzkiej i Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej. Zadaniem jej pracowników jest przyjęcie zgłoszenia i wszczęcie procedury mającej na celu ocenę i potwierdzenie lub wykluczenie zdarzenia medycznego w kategorii niepożądanego odczynu poszczepiennego.

W sytuacji, gdy stan zdrowia dziecka lub osoby dorosłej, która została zaszczepiona, ulega nagłemu pogorszeniu i wymaga obserwacji w SOR lub oddziale szpitalnym, wówczas dokumentację związaną z podejrzeniem/potwierdzeniem NOP wypełnia lekarz ze szpitala.

Bibliografia

  1. J. Wysocki, H. Czajka; „Szczepienia w pytaniach i odpowiedziach. Wyd. VII, wydawnictwo Help Med TD
  2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie niepożądanych odczynów poszczepiennych oraz kryteriów ich rozpoznawania (Dz. U. Nr 254 poz. 1711) z późn. zmianami.
  3. P. Ciechanowski, D. Mrożek- Budzyn; „Wakcynologia praktyczna”, Wyd. VIII, 2022
  4. dostęp online 4.10.2025 https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/szczepienia/158389,niepozadane-odczyny-poszczepienne
Page 7 of 173
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173
1...678...173Strona 7 z 173

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.