Autyzm to zaburzenie neurorozwojowe, które wpływa na sposób, w jaki osoba postrzega świat oraz wchodzi w interakcje z innymi ludźmi. Może objawiać się w różny sposób i na różnych etapach życia, dlatego jego wczesne rozpoznanie jest kluczowe dla wsparcia i terapii. Jakie są objawy autyzmu i jak go zdiagnozować? Czy autyzm jest dziedziczny i czy można go wyleczyć? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w poniższym artykule.
Autyzm, czyli zaburzenie ze spektrum autyzmu (ASD), to szeroki zespół zaburzeń neurorozwojowych wpływających na komunikację, interakcje społeczne oraz zachowania. Charakteryzuje się on trudnościami w rozumieniu emocji innych osób, ograniczoną elastycznością myślenia oraz specyficznymi wzorcami zachowań, takimi jak powtarzalne ruchy czy silne przywiązanie do rutyny. Autyzm nie jest chorobą, lecz odmiennym sposobem funkcjonowania mózgu.
Wyróżnia się różne poziomy nasilenia autyzmu, które wpływają na stopień samodzielności danej osoby. Niektóre osoby z autyzmem mogą prowadzić niezależne życie, inne wymagają wsparcia w codziennych czynnościach. Istotnym aspektem jest także współwystępowanie innych zaburzeń, takich jak ADHD, lęki czy nadwrażliwość sensoryczna.
Badania sugerują, że autyzm ma silne podłoże genetyczne. Ryzyko wystąpienia ASD u dziecka wzrasta, jeśli w rodzinie występują przypadki tego zaburzenia. Nie znaleziono jednak jednej konkretnej mutacji genetycznej odpowiedzialnej za autyzm. Wpływ mogą mieć również czynniki środowiskowe, takie jak wiek rodziców w chwili poczęcia, infekcje wirusowe w czasie ciąży czy ekspozycja na niektóre substancje chemiczne. Choć nie można przewidzieć, czy dziecko odziedziczy autyzm, wczesne wykrycie pierwszych oznak i odpowiednie wsparcie mogą pomóc w lepszym funkcjonowaniu osoby w społeczeństwie.
Objawy autyzmu – jak rozpoznać autyzm?
Objawy autyzmu mogą być różne w zależności od wieku i indywidualnych cech osoby.
Objawy autyzmu u dzieci
brak lub ograniczony kontakt wzrokowy,
opóźnienie w rozwoju mowy lub jej brak,
powtarzalne ruchy (np. machanie rękami, kołysanie się),
nadwrażliwość na bodźce (dźwięki, światło, dotyk),
trudności w zabawie zespołowej i interakcjach z innymi dziećmi,
przywiązanie do schematów i rutyny,
trudności w wyrażaniu emocji i rozumieniu uczuć innych osób,
nietypowe reakcje na ból lub bodźce sensoryczne.
Objawy autyzmu u dorosłych
problemy w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji międzyludzkich,
trudności w rozumieniu emocji i intencji innych osób,
silne zainteresowanie konkretnymi tematami,
nietypowe sposoby komunikacji (np. dosłowne rozumienie słów),
nadwrażliwość na bodźce sensoryczne,
problemy z dostosowaniem się do zmian i nowych sytuacji,
tendencja do powtarzalnych zachowań i rytuałów,
problemy z interpretacją metafor, żartów i sarkazmu.
Jak zdiagnozować autyzm?
Diagnoza autyzmu jest procesem wieloetapowym. U dzieci pierwsze symptomy mogą być zauważone już około 2-3 roku życia. Aby potwierdzić diagnozę, przeprowadza się obserwację zachowań dziecka, testy psychologiczne oraz wywiady z rodzicami. W przypadku dorosłych diagnoza wymaga konsultacji z psychiatrą lub psychologiem specjalizującym się w ASD.
Ważnym elementem diagnozy jest różnicowanie autyzmu od innych zaburzeń neurorozwojowych, takich jak ADHD czy zaburzenia lękowe. W niektórych przypadkach osoby mogą otrzymywać błędne diagnozy, dlatego warto skonsultować się ze specjalistą doświadczonym w diagnostyce autyzmu.
Jakie zachowania wykluczają autyzm?
Nie każde opóźnienie w mowie czy nieśmiałość oznacza autyzm. Zachowania, które nie wskazują na występowanie autyzmu, to np.:
umiejętność nawiązywania kontaktu wzrokowego,
spontaniczna komunikacja i dzielenie się emocjami,
elastyczność w zachowaniu i dostosowywanie się do nowych sytuacji,
chęć do interakcji i zabawy z innymi dziećmi,
naturalne rozumienie emocji i intencji innych osób.
Czy autyzm jest wyleczalny?
Autyzm nie jest chorobą, więc nie można go „wyleczyć”. Jednak odpowiednie terapie, np. terapia behawioralna, logopedyczna czy sensoryczna, mogą znacznie poprawić jakość życia osoby z ASD. Wsparcie i akceptacja ze strony otoczenia odgrywają kluczową rolę w rozwoju i samodzielności osób z autyzmem.
Coraz więcej badań wskazuje na skuteczność terapii ukierunkowanych na rozwój umiejętności społecznych i adaptacyjnych. Programy wczesnej interwencji mogą znacząco poprawić funkcjonowanie dzieci, które otrzymują diagnozę autyzmu we wczesnym dzieciństwie. W przypadku dorosłych pomocne mogą być terapie poznawczo-behawioralne, wsparcie psychologiczne oraz grupy wsparcia dla osób z ASD.
Podsumowanie
Autyzm to spektrum zaburzeń, które może mieć różne oblicza. Wczesna diagnoza i odpowiednie wsparcie pozwalają na lepsze funkcjonowanie i poprawę jakości życia osób z ASD. Jeśli masz wątpliwości co do rozwoju swojego dziecka lub podejrzewasz autyzm u siebie, warto skonsultować się ze specjalistą. Im wcześniej zostaną podjęte odpowiednie kroki, tym większe są szanse na skuteczną terapię i poprawę jakości życia.
Bibliografia
Pisula, E. (2010). „Autyzm. Przyczyny, symptomy, terapia”. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Lai, M. (2014). „Autism”. Lancet.
Chaste, P. (2012). „Autism risk factors: genes, environment, and gene-environment interactions”. Dialogues in Clinical Neuroscience
Krew w spermie, zwana również hematospermią, jest objawem, który może wywołać niepokój u mężczyzn. Choć obecność krwi w ejakulacie może być dla wielu zaskoczeniem, warto wiedzieć, że nie zawsze oznacza poważne problemy zdrowotne. Hematospermia może występować w różnych formach – od niewielkich ilości krwi, które nie wpływają na zdrowie, po intensywniejsze krwawienie, które może wymagać interwencji medycznej. Zjawisko to spotykane jest zwłaszcza u mężczyzn w średnim wieku. W niniejszym artykule postaramy się wyjaśnić, co dokładnie oznacza krew w spermie, jakie mogą być jej przyczyny, oraz kiedy warto udać się do lekarza. Ponadto przedstawimy możliwe objawy towarzyszące hematospermii, badania diagnostyczne, które mogą pomóc w ustaleniu przyczyny, oraz dostępne metody leczenia.
Hematospermia, czyli obecność krwi w ejakulacie, to objaw, który może być wykryty podczas badania mikroskopowego próbki nasienia lub zauważalny gołym okiem. Choć to zjawisko może wystąpić w każdym wieku, najczęściej dotyczy mężczyzn w wieku 30-40 lat. Przybiera różne formy – od niewielkich ilości krwi, które nie mają wpływu na ogólne zdrowie, po bardziej intensywne krwawienie, które może wymagać konsultacji medycznej. Hematospermia, choć rzadko występująca, z reguły budzi niepokój u pacjentów.
Przyczyny obecności krwi w spermie mogą być bardzo różne. Warto podkreślić, że w wielu przypadkach hematospermia jest wynikiem niespecyficznych, łagodnych stanów zapalnych, które nie mają poważnych konsekwencji zdrowotnych. Do najczęstszych przyczyn należą:
Infekcje i zapalenia dróg moczowo-płciowych: przewlekłe zapalenie prostaty, cewki moczowej, pęcherza moczowego, a także infekcje przenoszone drogą płciową (np. rzeżączka, chlamydia) mogą prowadzić do obecności krwi w nasieniu.
Uszkodzenia mechaniczne: intensywny stosunek seksualny, urazy w wyniku ćwiczeń fizycznych lub zabiegów medycznych (np. biopsja prostaty, zabiegi w obrębie dróg moczowych) mogą prowadzić do drobnych uszkodzeń naczyń krwionośnych w okolicy narządów płciowych, skutkując pojawieniem się krwi w spermie.
Problemy z gruczołem krokowym: choroby prostaty, takie jak łagodny przerost prostaty, infekcje, nowotwory, mogą być związane z hematospermią.
Kamica moczowa: kamienie w drogach moczowych mogą powodować podrażnienia i mikrourazy błony śluzowej, które prowadzą do wydzielania krwi do nasienia.
Zaburzenia układu krzepnięcia: osoby z zaburzeniami krzepnięcia krwi mogą doświadczać krwawienia, np. z powodu mniejszego oporu naczyń krwionośnych.
Nowotwory: niektóre przypadki mogą być pierwszym objawem nowotworów, takich jak rak prostaty, jądra lub pęcherza moczowego. Nowotwory te mogą prowadzić do uszkodzenia naczyń krwionośnych.
Krew w nasieniu po stosunku – czy to powód do niepokoju?
W wielu przypadkach obecność krwi w nasieniu po stosunku nie jest powodem do dużego niepokoju. Może być wynikiem drobnych urazów, które nastąpiły podczas stosunku. Zdarza się to szczególnie w przypadku intensywnego kontaktu seksualnego, zwłaszcza u mężczyzn, którzy nie mieli stosunku przez długi czas. W takich przypadkach krew w spermie powinna zniknąć w ciągu kilku dni.
Jednakże, jeśli obecność krwi w nasieniu utrzymuje się przez dłuższy czas lub pojawia się w połączeniu z innymi objawami to należy skonsultować się z lekarzem, ponieważ może to wskazywać na infekcję lub inną poważniejszą chorobę.
Hematospermia – objawy towarzyszące
Hematospermia rzadko występuje jako odosobniony objaw i często towarzyszą jej inne symptomy, które mogą wskazywać na przyczynę problemu. W zależności od źródła krwawienia, mogą występować:
ból podczas ejakulacji (dysparunia),
ból w okolicy krocza lub miednicy,
ból przy oddawaniu moczu,
gorączka (w przypadku infekcji),
trudności w oddawaniu moczu,
zwiększona częstotliwość oddawania moczu,
obecność ropy lub śluzu w moczu.
Warto zwrócić uwagę na te objawy, ponieważ mogą one pomóc w diagnostyce i wykluczeniu poważniejszych problemów zdrowotnych.
Krew w spermie – jakie badania wykonać?
Jeśli krew w spermie utrzymuje się przez dłuższy czas lub współistnieją inne objawy, konieczne jest wykonanie szeregu badań diagnostycznych. Do najczęściej wykonywanych należą:
Badanie fizykalne: lekarz przeprowadza badanie narządów płciowych i odbytu, oceniając stan prostaty, jąder, cewki moczowej i innych okolicznych struktur.
USG gruczołu krokowego: badanie obrazowe, które pozwala ocenić prostatę oraz inne struktury w okolicy miednicy.
Rezonans magnetyczny (MRI): w przypadku podejrzenia nowotworu, lekarz może zalecić np: MRI narządów płciowych lub miednicy mniejszej.
Biopsja prostaty: w przypadku podejrzenia raka prostaty, biopsja umożliwia rozpoznanie histopatologiczne.
Jak leczyć hematospermię?
Leczenie hematospermii zależy od przyczyny, która ją wywołuje.
Infekcje bakteryjne: najczęściej leczone antybiotykami.
Zapalenie prostaty lub inne stany zapalne: wymagają zastosowania leków przeciwzapalnych, łagodzące obrzęk i stan zapalny. Stosuje się także inhibitory 5-alfa-reduktazy oraz alfablokery (rozluźniają mięśnie prostaty, pomagając w poprawie przepływu moczu i łagodzeniu bólu).
Drobne urazy podczas stosunku: zazwyczaj nie wymagają to specjalistycznego leczenia, a krwawienie ustępuje samoistnie. Zaleca się wtedy stosowanie leków przeciwbólowych (np. ibuprofenu), które mogą pomóc w łagodzeniu dolegliwości.
Kamica nerkowa lub pęcherza moczowego: leczenie polega głównie na rozpuszczaniu kamieni przy pomocy odpowiednich leków, w cięższych przypadkach może być konieczny zabieg chirurgiczny.
Nowotwory układu moczowego: w przypadku, gdy hematospermia jest wynikiem nowotworu, leczenie może obejmować chemioterapię, radioterapię lub zabiegi chirurgiczne w zależności od rodzaju i zaawansowania nowotworu.
W przypadku hematospermii zaleca się również stosowanie odpowiednich suplementów diety, które wspierają funkcje prostaty, takich jak witamina C, cynk, czy selen. Dodatkowo zdrowa dieta i aktywność fizyczna mogą wspomóc leczenie i poprawić ogólny stan zdrowia.
Choć krew w spermie może wydawać się niepokojąca, w wielu przypadkach jest wynikiem łagodnych, przejściowych stanów, które nie stanowią zagrożenia dla zdrowia. Hematospermia często ustępuje samoistnie, szczególnie po drobnych urazach czy infekcjach. Jeśli jednak objaw ten utrzymuje się lub pojawiają się dodatkowe symptomy, niezbędna jest konsultacja z lekarzem. Wczesna diagnoza pozwala na szybkie podjęcie odpowiednich działań, które mogą zapobiec poważniejszym problemom zdrowotnym, takim jak choroby prostaty bądź nowotwory. Regularne badania i troska o zdrowie układu moczowo-płciowego to istotne elementy profilaktyki i wczesnego wykrywania ewentualnych chorób.
Bibliografia
Stefanovic KB., Gregg PC., Soung M. Evaluation and treatment of hematospermia. Am Fam Physician. 2009 Dec 15;80(12):1421-7.
Polito M., Giannubilo W., d’Anzeo G., Muzzonigro G. Hematospermia: diagnosis and treatment. Arch Ital Urol Androl. 2006 Jun;78(2):82-5.
Khodamoradi K., Kuchakulla M., Narasimman M. et al. Laboratory and clinical management of leukocytospermia and hematospermia: a review. Therapeutic Advances in Reproductive Health. 2020;14.
Mathers MJ., Degener S., Sperling H., Roth S. Hematospermia-a Symptom With Many Possible Causes. Dtsch Arztebl Int. 2017 Mar 17;114(11):186-191.
Bulimia, czyli żarłoczność psychiczna to jedno z zaburzeń odżywiania, charakteryzujące się występowaniem napadów objadania, a następnie zachowań kompensacyjnych. Na czym dokładnie polega to zaburzenie? Jakie są jego przyczyny i jakie objawy powinny zwrócić szczególną uwagę? W poniższym artykule znajdziesz informacje o tym, czym jest bulimia nervosa i w jaki sposób można ją leczyć.
Bulimia nervosa, nazywana także żarłocznością psychiczną, to zaburzenie odżywiania cechujące się regularnymi epizodami niekontrolowanego spożywania dużych ilości pokarmów. Po takich epizodach następują zachowania kompensacyjne: prowokowanie wymiotów i nadużywanie środków przeczyszczających, głodówki, wyczerpujące ćwiczenia fizyczne, lewatywy, nadużywanie leków moczopędnych. Kogo najczęściej dotyka ta choroba? Bulimia występuje przede wszystkim u nastolatek i młodych kobiet, a większość zachorowań pojawia się przed 18. rokiem życia. Szacuje się, że nawet 1,5% kobiet może cierpieć z powodu bulimii, ale problem ten dotyka także mężczyzn.
Życie osób cierpiących na bulimię koncentruje się na jedzeniu. Po napadzie kompulsywnego objadania się pacjenci podejmują różne czynności, by przeciwdziałać skutkom nadmiernego spożywania pokarmu. Wyróżnia się dwa typy bulimii:
typ przeczyszczający – po epizodzie przejadania się następuje prowokowanie wymiotów czy stosowanie środków przeczyszczających;
typ nieprzeczyszczający – kompensacja w postaci ścisłej diety lub intensywnych ćwiczeń fizycznych.
Jakie są przyczyny bulimii?
Przyczyny bulimii można podzielić na czynniki psychologiczne, takie jak niskie poczucie własnej wartości i wysokie wymagania względem siebie oraz biologiczne – predyspozycje genetyczne oraz zaburzenia pracy ośrodka sytości. Dodatkowym czynnikiem są także wykształcone zachowania, np. nieregularne spożywanie posiłków oraz moda na szczupłą sylwetkę. Pojawienie się poczucia sukcesu w związku ze skutecznością zachowań kompensacyjnych prowadzi do pogłębienia się tego zaburzenia.
Nieprzyjemne wydarzenia i związane z nimi emocje mogą powodować negatywne reakcje, które zwiększają ryzyko napadów objadania się. W trudnych momentach pacjenci mają problem z wytrwaniem w postanowieniu o ograniczeniu jedzenia, więc poddają się napadom objadania. Następnie posuwają się do zachowań kompensacyjnych, by uniknąć przybierania na wadze. Wszystkie tego typu zabiegi okazują się w końcu nieskuteczne, co z kolei prowadzi do wystąpienia kolejnych napadów objadania się.
Objawy bulimii
Według klasyfikacji ICD-10 w przypadku żarłoczności psychicznej występują następujące objawy:
koncentracja uwagi wokół odżywiania się – jedzenie staje się najważniejszym obszarem życia; okresowe napady żarłoczności, których nie da się powstrzymać;
podejmowanie działań kompensacyjnych: prowokowanie wymiotów, stosowanie środków hamujących apetyt lub przeczyszczających i moczopędnych, stosowanie restrykcyjnych diet, głodówki;
stała, chorobliwa obawa przed otyłością, nadmierne zainteresowanie kształtem i masą ciała;
występowanie epizodów niekontrolowanego jedzenia w krótkim czasie (co najmniej 3 miesiące).
Dodatkowo często – choć nie zawsze – w wywiadzie ujawnia się anoreksja występująca od kilku miesięcy do kilku lat wcześniej. Co ważne, w przypadku anoreksji masa ciała jest poniżej prawidłowej dla danego wieku, w przypadku bulimii natomiast – pozostaje w normie.
Jak rozpoznać bulimię?
Objawy bulimii to przede wszystkim: uszkodzenie śluzówki gardła, przełyku i żołądka, stany zapalne dziąseł i próchnica szkliwa nazębnego, spowodowana częstym wywoływaniem wymiotów. Pojawiają się także zaburzenia wodno–elektrolitowe, niedobory witamin, bóle głowy, zaparcia, biegunki.
Osoby cierpiące na bulimię zwykle dość skutecznie ukrywają swoją chorobę. Ich wygląd fizyczny nie zmienia się wyraźnie, dlatego bliscy mogą nie zdawać sobie sprawy z problemu przez dłuższy czas. Charakterystycznym objawem bulimii jest objaw Russella – zgrubienia, rany i blizny na skórze powierzchni grzbietowej rąk, powstające przy częstym wywoływaniu odruchu wymiotnego i wielokrotnym kontakcie skóry z zębami. Warto zwrócić także uwagę na łamliwe, rozdwajające się i kruche paznokcie, które mogą pojawić się zarówno w przypadku diety ubogiej w składniki mineralne i witaminy, jak i przy zaburzeniach odżywiania.
Jeśli obawiasz się, że u bliskiej Ci osoby występuje bulimia, objawy należy skonsultować z lekarzem rodzinnym. Zleci on dodatkowe badania, by wykluczyć inne choroby o podobnym przebiegu. Diagnostyka obejmuje przede wszystkim podstawową morfologię krwi, która dostarcza informacji odnośnie komórek krwi i ogólnego stanu zdrowia. Oprócz tego zaleca się ocenę funkcji nerek – pakiet nerkowy umożliwia określenie wydolności tego organu. W przypadku podejrzenia bulimii należy wykonać także jonogram, by ocenić ewentualne zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej oraz elektrokardiogram.
Z kolei lekarza psychiatra wyjaśni zagadnienia związane z zaburzeniami odżywiania.
Leczenie bulimii
Co zrobić, gdy pojawia się diagnoza: bulimia? Leczenie powinno odbywać się kompleksowo i obejmować zarówno psychoedukację, jak i psychoterapię, a w niektórych przypadkach – również farmakoterapię. Polecaną formą psychoterapii jest terapia poznawczo-behawioralna. Pacjenci poznają mechanizm objadania się i powstawania zachowań kompensacyjnych oraz uczą się technik zapobiegania napadom. Identyfikują również i zmieniają myśli i przekonania związane z wagą, figurą i jedzeniem. Terapia obejmuje unormowanie nawyków żywieniowych oraz naukę poznawczo – behawioralnych technik radzenia sobie w sytuacjach mogących wyzwalać napady objadania się i wymioty. W skrajnych przypadkach konieczna może być hospitalizacja lub pobyt na oddziale dziennym. W ostrej fazie choroby stosuje się leki przeciwdepresyjne.
Do czego prowadzi nieleczona bulimia? Skutki obejmują sferę psychiczną oraz fizyczną. Do najczęstszych zaliczamy uczucie napięcia i niepokoju, zmęczenie, osłabienie, uszkodzenie szkliwa zębów, zaburzenia miesiączkowania, suchą skórę i włosy oraz łamliwe paznokcie, problemy z układem pokarmowym, zaburzenia rytmu serca i osłabienie mięśni. Stała kontrola stanu zdrowia przez lekarza rodzinnego i współpraca z psychoterapeutą i psychodietetykiem to szansa na powrót do zdrowia.
Bulimia to złożone zaburzenie odżywiania, w którym napady objadania się przeplatają się z zachowaniami kompensacyjnymi. W przypadku bulimii polecaną formą leczenia jest terapia poznawczo–behawioralna. Regularne badania pomogą wykluczyć inne dolegliwości niezwiązane bezpośrednio z bulimią oraz określić poziom ewentualnych niedoborów.
Rzońca Ewa, Bień Agnieszka, Iwanowicz-Palus Grażyna. Zaburzenia odżywiania – problem wciąż aktualny. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(12):267-273.
Mroczkowska D, Ziółkowska B (2011) Bulimia od A do Z. Kompendium wiedzy dla rodziców, nauczycieli i wychowawców. Diffin: Warszawa
Szpytman A., Brukwicka I., Kopański Z., Kollar R., Kollarova M., Bajger B., Bojanowska E. O bulimii historycznie i współcześnie. Journal of Clinical Healthcare 1/2016.
Jaworski M. Zaburzenia procesów poznawczych w bulimii. Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2011; 6, 3–4: 151–158
Bulimia nervosa in adults: Clinical features and diagnosis Authors:Scott Engel, PhDKristine Steffen, PharmD, PhDJames Edward Mitchell, MD; UpToDate.com
Układ odpornościowy pełni kluczową rolę w ochronie organizmu przed patogenami, ale także w regulacji odpowiedzi immunologicznej wobec własnych tkanek i narządów. Zaburzenia w jego funkcjonowaniu mogą prowadzić do licznych schorzeń, w tym chorób autoimmunologicznych, niepłodności, nawracających poronień czy przewlekłych stanów zapalnych. Diagnostyka immunologiczna pozwala na ocenę różnych aspektów funkcjonowania układu odpornościowego i odgrywa istotną rolę w wielu dziedzinach medycyny. W artykule omówimy, czym są badania immunologiczne, jakie są ich rodzaje, kiedy warto je wykonać oraz jakie znaczenie mają w diagnostyce niepłodności, poronień i innych stanów klinicznych.
Badania immunologiczne to szeroki zakres testów diagnostycznych oceniających różne komponenty układu odpornościowego, takie jak przeciwciała, komórki immunologiczne czy cytokiny. Pozwalają one na identyfikację nieprawidłowości w odpowiedzi immunologicznej, co ma kluczowe znaczenie w diagnostyce wielu schorzeń. Obejmują zarówno proste testy serologiczne, jak i zaawansowane analizy komórkowe oraz oznaczenia poziomu przeciwciał i cytokin.
Proces diagnostyczny rozpoczyna się od pobrania materiału biologicznego, najczęściej krwi żylnej, ale w niektórych przypadkach także płynu mózgowo-rdzeniowego, płynu stawowego czy wymazów śluzówkowych. Następnie próbka jest poddawana analizie laboratoryjnej, przy czym zastosowana metoda badawcza zależy od celu diagnostycznego.
Pobranie i przygotowanie próbki
Przed przystąpieniem do badania pacjent może otrzymać zalecenia dotyczące przygotowania, np. konieczność pozostania na czczo w celu uniknięcia zafałszowania wyników. Próbka krwi jest pobierana z żyły, a następnie poddawana odpowiedniej obróbce – surowicę oddziela się od elementów morfotycznych krwi w celu przeprowadzenia testów serologicznych, a w przypadku badań cytometrycznych komórki izoluje się i utrzymuje w odpowiednich warunkach do analizy.
Testy serologiczne
Pierwszym etapem diagnostyki immunologicznej często są testy serologiczne, które wykrywają obecność i poziom przeciwciał we krwi pacjenta. Przeciwciała są kluczowymi elementami odpowiedzi odpornościowej, dlatego ich analiza pozwala ocenić zarówno aktywność układu immunologicznego, jak i jego kontakt z patogenami lub autoantygenami. Testy serologiczne stosuje się m.in. w diagnostyce chorób zakaźnych (np. COVID-19, HIV, WZW), autoimmunologicznych (np. toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów) oraz w badaniach przesiewowych przed przeszczepami narządów.
Cytometria przepływowa – analiza komórkowa
Kolejnym krokiem w bardziej zaawansowanej diagnostyce immunologicznej jest analiza populacji komórek odpornościowych za pomocą cytometrii przepływowej. Technika ta umożliwia identyfikację i ilościową ocenę różnych typów limfocytów, monocytów czy komórek NK (natural killers), a także określenie ekspresji specyficznych markerów powierzchniowych. Cytometria przepływowa jest wykorzystywana m.in. w diagnostyce pierwotnych i wtórnych niedoborów odporności, chorób nowotworowych układu krwiotwórczego oraz w monitorowaniu pacjentów po przeszczepach narządów.
Testy funkcjonalne układu odpornościowego
Niektóre badania immunologiczne wykraczają poza analizę samej obecności komórek i przeciwciał – konieczna jest również ocena ich aktywności. Testy czynnościowe limfocytów polegają na pobudzeniu komórek układu odpornościowego określonymi mitogenami lub antygenami i analizie ich zdolności do proliferacji oraz produkcji cytokin. Takie badania są kluczowe w diagnostyce pierwotnych niedoborów odporności oraz w ocenie skuteczności terapii immunomodulacyjnych.
Oznaczanie poziomu cytokin i mediatorów stanu zapalnego
W kolejnych etapach badań można przeprowadzić oznaczenie poziomu cytokin oraz innych mediatorów odpowiedzi zapalnej, takich jak interleukiny (np. IL-6, IL-10), interferony czy TNF-α. Analiza ta pozwala na ocenę aktywności układu immunologicznego w przebiegu chorób autoimmunologicznych, nowotworów oraz przewlekłych stanów zapalnych. Podwyższone stężenie cytokin może wskazywać na nadmierną aktywację układu odpornościowego, jak ma to miejsce w zespole uwalniania cytokin (CRS), który występuje np. jako powikłanie terapii CAR-T w leczeniu nowotworów.
Zaawansowane technologie w diagnostyce immunologicznej
Oprócz klasycznych metod badań immunologicznych, nowoczesne laboratoria coraz częściej wykorzystują zaawansowane techniki molekularne, takie jak sekwencjonowanie RNA pojedynczych komórek odpornościowych, analizy proteomiczne czy sztuczną inteligencję do przewidywania wzorców odpowiedzi immunologicznej. Takie technologie pozwalają na bardziej precyzyjne diagnozowanie oraz personalizację terapii w chorobach immunologicznych i onkologicznych.
Kiedy warto wykonać badania immunologiczne?
Badania immunologiczne są wskazane w wielu sytuacjach klinicznych, w tym:
diagnostyce chorób autoimmunologicznych,
podejrzenie pierwotnych lub wtórnych niedoborów odporności,
monitorowanie odpowiedzi immunologicznej po szczepieniach w celu oceny ich skuteczności,
ocena przewlekłych stanów zapalnych,
diagnostyka alergii – testy skórne i oznaczenie swoistych przeciwciał IgE dla alergenów wziewnych, pokarmowych czy kontaktowych,
rozpoznanie chorób nowotworowych układu krwiotwórczego – białaczki, chłoniaki, szpiczaki mnogie (badania cytometryczne i immunofenotypowe),
monitorowanie pacjentów po przeszczepach narządów lub szpiku – ocena odpowiedzi immunologicznej i ryzyka odrzutu przeszczepu,
diagnostyka nadmiernej aktywacji układu odpornościowego – zespoły nadmiernego uwalniania cytokin (np. w sepsie, CRS w immunoterapii nowotworów).
podejrzenie zespołu autozapalnego – choroby związane z nieprawidłową regulacją procesów zapalnych, jak gorączki okresowe czy choroba Stilla,
ocena immunologicznej niepłodności.
Badania immunologiczne w diagnostyce niepłodności i poronień
Coraz więcej dowodów wskazuje na to, że układ odpornościowy odgrywa istotną rolę w procesie implantacji zarodka i utrzymania ciąży. Nieprawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego może prowadzić do niepowodzeń rozrodu, w tym poronień nawykowych i nieudanych prób zapłodnienia in vitro (IVF). W diagnostyce immunologicznej niepłodności stosuje się m.in.:
badanie HLA-C u partnerów – niezgodność immunologiczna może prowadzić do problemów z utrzymaniem ciąży.
Badania immunologiczne u dzieci
Dzieci z nawracającymi infekcjami, opóźnionym wzrostem lub podejrzeniem chorób autoimmunologicznych mogą wymagać szczegółowej diagnostyki immunologicznej. Badania te pozwalają ocenić funkcjonowanie układu odpornościowego i wykryć ewentualne niedobory odporności. W pediatrii szczególnie istotne są:
badanie poziomu immunoglobulin (IgG, IgA, IgM, IgE) – kluczowe w diagnostyce pierwotnych niedoborów odporności,
testy funkcjonalne neutrofili i makrofagów – stosowane w diagnostyce przewlekłej choroby ziarniniakowej (CGD) i zespołu Chediaka-Higashiego,
badania dopełniacza – pomocne w diagnostyce zakażeń meningokokowych i paciorkowcowych.
Badania immunologiczne stanowią kluczowe narzędzie diagnostyczne w wielu dziedzinach medycyny, od immunologii klinicznej po diagnostykę niepłodności i onkologię. Odpowiednio dobrane testy pozwalają na precyzyjne określenie statusu immunologicznego pacjenta i wdrożenie skutecznej terapii. Postęp naukowy w dziedzinie immunologii otwiera nowe możliwości diagnostyczne i terapeutyczne, co pozwala na skuteczniejsze leczenie schorzeń związanych z dysfunkcją układu odpornościowego.
Bibliografia
InformedHealth.org [Internet]. Cologne, Germany: Institute for Quality and Efficiency in Health Care (IQWiG); 2006-. In brief: What are immunological tests? [Updated 2021 Sep 16].Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK373089/.
Konkina AV., Blikyan LA., Aleynikova DE., et al. Immunological testing for female infertility: a modern view on the problem. Obstetrics, Gynecology and Reproduction. 2024;18(4):547-562. (In Russ.).
Atmar RL. Immunological Detection and Characterization. In: Kaslow, R., Stanberry, L., Le Duc, J. (eds) Viral Infections of Humans. Springer, Boston, MA, 2014.
de Vries E. Immunological investigations in children with recurrent respiratory infections. Paediatr Respir Rev. 2001 Mar;2(1):32-6.
Limfopenia to stan, w którym liczba limfocytów we krwi jest niższa niż wartości referencyjne. Może być spowodowana różnymi czynnikami, od infekcji po choroby autoimmunologiczne. W artykule wyjaśniamy, czym jest limfopenia, jakie są jej przyczyny oraz jak przebiega diagnostyka i leczenie tego schorzenia. Regularne monitorowanie poziomu limfocytów pozwala na wczesne wykrycie potencjalnych problemów zdrowotnych i wdrożenie odpowiednich działań. Długotrwała limfopenia może prowadzić do zwiększonego ryzyka ciężkich zakażeń, dlatego warto znać jej objawy i sposoby leczenia.
Limfopenia, inaczej limfocytopenia, to stan, w którym liczba limfocytów w krwi obwodowej spada poniżej 1000 komórek/µl u dorosłych. Limfocyty, będące kluczowym elementem układu odpornościowego, pełnią istotną rolę w obronie organizmu przed infekcjami, nowotworami oraz innymi zagrożeniami. Obniżona liczba tych komórek może prowadzić do większej podatności na infekcje i osłabienia układu odpornościowego. Limfocyty odgrywają także rolę w reakcjach zapalnych oraz regulacji odpowiedzi immunologicznej organizmu, dlatego ich niedobór może wpływać na rozwój wielu schorzeń.
Łagodna limfopenia to stan, w którym liczba limfocytów jest nieznacznie obniżona, ale nie prowadzi do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Może występować przejściowo, np. po infekcjach wirusowych, przewlekłym stresie, intensywnym wysiłku fizycznym lub stosowaniu niektórych leków, takich jak glikokortykosteroidy czy cytostatyki. W wielu przypadkach organizm samoczynnie przywraca prawidłowy poziom limfocytów bez konieczności interwencji medycznej, zwłaszcza gdy czynnik sprawczy zostaje wyeliminowany. Jednak w przypadku przewlekłego niedoboru limfocytów, konieczne może być wdrożenie działań wspomagających układ odpornościowy, takich jak modyfikacja diety, zwiększenie podaży witamin i mikroelementów (np. cynku, selenu), odpowiednia aktywność fizyczna czy farmakoterapia. Warto również monitorować stan zdrowia i regularnie wykonywać badania kontrolne, aby wykluczyć poważniejsze schorzenia prowadzące do obniżenia liczby limfocytów.
O czym świadczy limfopenia?
Limfopenia może świadczyć o różnych stanach chorobowych, takich jak:
infekcje wirusowe (np. HIV, SARS-CoV-2, wirusowe zapalenie wątroby),
nowotwory hematologiczne (np. chłoniak Hodgkina, białaczki, zespoły mielodysplastyczne),
stosowanie leków immunosupresyjnych (np. w terapii nowotworów lub chorób autoimmunologicznych),
niedobory odporności wrodzone lub nabyte (np. zespół DiGeorge’a, SCID),
przewlekłe choroby metaboliczne, takie jak niewydolność nerek i wątroby.
W niektórych przypadkach limfopenia może być również wynikiem intensywnego stresu, przewlekłego zmęczenia, niedożywienia lub niedoborów mikroelementów, takich jak cynk czy selen. Niedobór limfocytów obserwuje się także w przypadkach przewlekłej ekspozycji na toksyny środowiskowe oraz w wyniku długotrwałego stosowania kortykosteroidów.
zmniejszonej zdolności do regeneracji organizmu, objawiającej się przedłużonym gojeniem ran,
powiększenia węzłów chłonnych, co może sugerować choroby hematologiczne,
gorączki o nieznanym pochodzeniu, często towarzyszącej stanom zapalnym,
utraty masy ciała i osłabienia mięśniowego, szczególnie w przewlekłej limfopenii.
Diagnostyka limfopenii
Diagnoza limfopenii opiera się na wynikach badań laboratoryjnych, w tym:
morfologii krwi z rozmazem, określającej liczbę limfocytów i ich subpopulacji,
testów immunologicznych, takich jak oznaczenie poziomu immunoglobulin,
badania przyczynowego, np. testów na obecność wirusa HIV, badań autoimmunologicznych,
obrazowania medycznego, np. USG węzłów chłonnych, tomografii komputerowej,
biopsji szpiku kostnego, jeśli podejrzewa się choroby hematologiczne.
Leczenie limfopenii
Leczenie limfopenii zależy od jej przyczyny, ponieważ nie jest ona samodzielną jednostką chorobową, lecz objawem wskazującym na inne zaburzenia w organizmie. Może być skutkiem infekcji, chorób autoimmunologicznych, nowotworów lub działań ubocznych leków. Dlatego terapia koncentruje się na eliminacji pierwotnej przyczyny, co może obejmować:
leczenie choroby podstawowej, np. terapię nowotworów, leczenie infekcji wirusowych,
suplementację mikroelementów (cynk, selen) i witamin (B6, B12, kwas foliowy),
terapie immunomodulujące, np. podawanie immunoglobulin,
farmakoterapię, np. stosowanie leków stymulujących produkcję limfocytów,
zmiany w stylu życia, w tym zdrową dietę, aktywność fizyczną i redukcję stresu.
Podsumowanie
Limfopenia może mieć różne przyczyny i objawy, dlatego istotne jest regularne monitorowanie parametrów krwi oraz dbanie o ogólny stan zdrowia. Jeśli masz obniżoną liczbę limfocytów, warto skonsultować się z lekarzem, aby ustalić przyczynę i wdrożyć odpowiednie leczenie. Wczesna diagnostyka i interwencja mogą pomóc w uniknięciu powikłań oraz poprawić funkcjonowanie układu odpornościowego. Istotne jest także prowadzenie zdrowego stylu życia, który wspiera prawidłowe działanie układu immunologicznego i zmniejsza ryzyko wystąpienia niedoborów limfocytów.
Bibliografia
Davids MS. Approach to the adult with lymphocytosis or lymphocytopenia. UpToDate.com.
Coates TD. Approach to the child with lymphocytosis or lymphocytopenia. UpToDate.com.
Gruczolak przysadki to łagodny nowotwór, który rozwija się w przysadce – gruczole odpowiedzialnym za produkcję hormonów regulujących wiele funkcji organizmu. Choć większość tych nowotworów rośnie powoli i nie daje objawów, niektóre mogą prowadzić do poważnych zaburzeń hormonalnych i neurologicznych. Wczesne rozpoznanie i leczenie są kluczowe dla zachowania zdrowia. Jeśli masz podejrzenia dotyczące swojego zdrowia, warto zapoznać się z poniższymi informacjami i skonsultować się z lekarzem.
Gruczolak przysadki to łagodny nowotwór wywodzący się z komórek gruczołowych przysadki mózgowej. Stanowi około 10–15% wszystkich guzów wewnątrzczaszkowych. Większość tych zmian ma charakter łagodny i rośnie powoli, jednak ich obecność może prowadzić do poważnych zaburzeń zdrowotnych. W zależności od zdolności do wydzielania hormonów, wyróżnia się dwa główne typy gruczolaków:
Gruczolaki nieczynne hormonalnie – nie wydzielają nadmiaru hormonów, ale mogą wywoływać objawy neurologiczne poprzez ucisk na sąsiednie struktury mózgowe.
Gruczolaki czynne hormonalnie – produkują nadmierną ilość hormonów, co może prowadzić do różnych zaburzeń endokrynologicznych.
Przyczyny powstawania gruczolaka przysadki nie są do końca zrozumiane, ale istnieje kilka czynników, które mogą przyczyniać się do jego rozwoju. Gruczolak przysadki może występować sporadycznie lub stanowić część zespołów zaburzeń genetycznych, takich jak MEN1 (multiple endocrine neoplasia 1), będącym zespołem mnogiej gruczolakowatości 1, związanym z mutacją genu supresorowego nowotworu MEN-1, kodującym białko meninę.
W wielu przypadkach gruczolak przysadki rozwija się spontanicznie, bez uchwytnej przyczyny.
Objawy gruczolaka przysadki
Objawy gruczolaka przysadki zależą od jego wielkości, lokalizacji i rodzaju hormonów, które są wydzielane w nadmiarze. W przypadku małych gruczolaków objawy mogą być łagodne i niecharakterystyczne, co utrudnia rozpoznanie choroby. Do najczęstszych objawów zalicza się:
zaburzenia hormonalne – takie jak: – hiperprolaktynemia – nadmiar prolaktyny, co może prowadzić do problemów z płodnością, mlekotoku, zaburzeń miesiączkowania u kobiet; – nadmierne wydzielanie hormonu wzrostu – może prowadzić do akromegalii u dorosłych lub gigantyzmu u dzieci; – nadmierne wydzielanie ACTH, a w konsekwencji kortyzolu, może powodować chorobę Cushinga. – rzadziej występujące guzy przysadki, wydzielające gonadotropiny (LH, FSH), które mogą odpowiadać za przedwczesne dojrzewanie płciowe u dzieci, lub guzy wydzielające TSH, mogące prowadzić do wtórnej nadczynności tarczycy.
bóle głowy – wynikające z ucisku na struktury mózgu przez powiększający się guz;
zaburzenia widzenia – zwłaszcza podwójne widzenie lub utrata pola widzenia, spowodowane uciskiem na nerwy wzrokowe;
zaburzenia nastroju – w tym depresja i zmiany w zachowaniu.
Gruczolak przysadki może mieć istotny wpływ na funkcje rozrodcze oraz przebieg ciąży. U kobiet może powodować zaburzenia cyklu miesiączkowego, a także trudności z poczęciem, zwłaszcza w przypadkach, gdy gruczolak wydziela nadmierną ilość prolaktyny. Prolaktyna jest hormonem, który odgrywa kluczową rolę w laktacji, a jej nadmiar może prowadzić do zahamowania owulacji, co utrudnia poczęcie. U kobiet w ciąży obecność gruczolaka przysadki może przyczynić się do nasilenia objawów, zwłaszcza w przypadku guzów wydzielających prolaktynę. W takim przypadku niezbędne jest ścisłe monitorowanie stanu zdrowia pacjentki oraz regularne konsultacje lekarskie, aby skutecznie zarządzać możliwymi powikłaniami i zapewnić optymalne warunki dla ciąży.
Rezonans magnetyczny (MRI) okolicy podwzgórzowo-przysadkowej – to podstawowe badanie obrazowe, które pozwala na dokładną lokalizację guza i ocenę jego wielkości.
Badania laboratoryjne – analiza stężeń hormonów we krwi (takich jak prolaktyna, TSH wraz z oznaczeniem FT3 i FT4, ACTH z oznaczeniem kortyzolu czy IGF-1, będącym wykładnikiem działania hormonu wzrostu); w niektórych wypadkach konieczne jest wykonanie testów dynamicznych w warunkach szpitalnych.
Badania pola widzenia – pozwalają na ocenę, czy guz uciska nerwy wzrokowe i powoduje zaburzenia widzenia.
Tomografia komputerowa (CT) – stosowana w przypadkach, gdy rezonans magnetyczny nie jest dostępny lub niemożliwy do wykonania.
Wczesna diagnoza jest kluczowa dla skutecznego leczenia i minimalizacji powikłań.
Leczenie gruczolaka przysadki
Wybór metody leczenia zależy od wielkości guza, jego aktywności hormonalnej oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Możliwe metody to:
farmakoterapia – stanowi pierwszorzędną opcję terapeutyczną w przypadkach gruczolaków wydzielających prolaktynę. Najczęściej stosowane są agoniści dopaminy, takie jak bromokryptyna i kabergolina. Leki te mogą nie tylko skutecznie obniżyć poziom prolaktyny, ale również zmniejszyć rozmiar guza;
chirurgia – w przypadkach, gdy gruczolak jest duży, powoduje ucisk na struktury mózgu, prowadzi do poważnych objawów neurologicznych, lub nie reaguje na leczenie farmakologiczne, konieczne może być jego usunięcie. Chirurgia najczęściej polega na operacji endoskopowej przezodwodowej, która umożliwia usunięcie guza przez nos;
radioterapia – stosowana w rzadkich przypadkach, gdy leczenie farmakologiczne i chirurgiczne nie przynoszą efektów.
Gruczolak przysadki– rokowania
Rokowania w przypadku gruczolaka przysadki są zazwyczaj dobre, zwłaszcza jeśli guz zostanie wcześnie wykryty i skutecznie leczony. Większość pacjentów dobrze reaguje na leczenie farmakologiczne lub chirurgiczne. Jednak nieleczony gruczolak przysadki może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.
Po leczeniu konieczna jest regularna kontrola endokrynologiczna, aby monitorować ewentualne nawroty choroby oraz funkcjonowanie przysadki. W niektórych przypadkach pacjenci mogą wymagać terapii zastępczej hormonami.
Podsumowanie
Gruczolak przysadki stanowi często nierozpoznawany problem zdrowotny. Wczesne wykrycie i odpowiednie leczenie pozwalają uniknąć poważnych komplikacji. Jeśli zauważasz u siebie objawy mogące wskazywać na ten nowotwór, skonsultuj się z lekarzem i wykonaj odpowiednie badania. Wczesna diagnoza to klucz do skutecznej terapii.
Bibliografia
Lewiński, A., & Kędzia, W. (2017). Endokrynologia – postępy 2016/2017. Część 1: przysadka. Medycyna Praktyczna.
Lleva, R. R., & Inzucchi, S. E. (2011). Rozpoznawanie i leczenie gruczolaków przysadki mózgowej. Current Opinion in Oncology, 23, 53-60.
Barg, E., & Zgliczyński, W. Choroby podwzgórza i przysadki. Podręcznik pediatrii Medycyna praktyczna: Endokrynologia. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna. Dostęp 02.03.2025 https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.1.1.33.
Ciągły pośpiech, brak czasu na spożycie zdrowego posiłku, duże natężenie stresu to znak naszych czasów, ale i jedne z częstszych przyczyn wystąpienia poważnych problemów z przewodem pokarmowym.
Zapalenie dwunastnicy jest częstą chorobą przewodu pokarmowego na tle wielu innych problemów zdrowotnych populacji XXI wieku. Statystycznie w Polsce ze schorzeniem tym może borykać się nawet 5 do 10% społeczeństwa.
Dwunastnica: gdzie się znajduje i jakie pełni funkcje?
Dwunastnica jest narządem wchodzącym w skład przewodu pokarmowego, stanowiącym pierwszą część jelita cienkiego. Kształtem przypomina podkowę o długości około 30 cm. Topograficznie dwunastnica zlokalizowana jest w nadbrzuszu, znajduje się tuż za żołądkiem, jest najkrótszym fragmentem jelita cienkiego, otaczającym głowę trzustki. Składa się z następujących części:
opuszki;
części zstępującej;
części poziomej;
części wstępującej.
Na odcinku 10-12 cm od odźwiernika żołądka, zlokalizowana jest brodawka większa dwunastnicy, odpowiadająca za ujście przewodu żółciowego wspólnego i przewodu trzustkowego.
Dwunastnica pełni szereg różnych funkcji:
kontynuuje proces trawienia rozpoczęty w wyżej położonych fragmentach przewodu pokarmowego (trawienie w dwunastnicy jest możliwe dzięki obecności żółci z pęcherzyka żółciowego i wątroby, soku trzustkowego z trzustki i enzymów trawiennych pochodzących ze ściany jelita).
reguluje swoje środowisko dzięki hormonom: sekretynie (zwiększa pH poprzez zwiększenie wydzielania wody i wodorowęglanów) czy cholecystokininie (hamuje opróżnianie żołądka, wpływa na czynność skurczową pęcherzyka żółciowego), gastrynie (wpływającej na wydzielanie kwasu żołądkowego i motorykę przewodu pokarmowego)
przeprowadza pierwszy etap procesu wchłaniania uprzednio strawionych pokarmów.
W trakcie rozwoju stanu zapalnego dwunastnicy możemy zaobserwować charakterystyczne dolegliwości jak:
bóle okolicy nadbrzusza pojawiające się na czczo i w godzinach nocnych, zmniejszające się pod wpływem przyjętego pokarmu lub leków zobojętniających treść pokarmową;
nudności, wymioty, z domieszką żółci i krwi (tzw. fusowate wymioty);
domieszka krwi w stolcu, smoliste stolce;
biegunka;
zaburzenia wchłaniania przyjętych pokarmów;
wzdęcia brzucha, osłabienie apetytu.
Zapalenie dwunastnicy: od czego rozwija się stan zapalny błony śluzowej?
Zapalenie dwunastnicy jest stanem chorobowym, który powstaje w chwili przerwania ciągłości błony śluzowej z jej uszkodzeniem i odczynem zapalnym, wywołanym przez różne czynniki , np.:
zakaźne jak Helicobacter pylori (75-90% przypadków), Candida, G. lamblia, wirus cytomegalii CMV, wirus opryszczki HSV;
autoimmunologiczne;
polekowe, np. glikokortykosteroidy, niesteroidowe leki przeciwzapalne;
jako reakcja na czynniki zewnętrzne m.in. stres;
nadużywanie alkoholu.
Czy zapalenie dwunastnicy jest groźne?
Nieleczone zapalenie dwunastnicy może doprowadzić zarówno do pogłębiających się zaburzeń wchłaniania i niedoborów substancji odżywczych w organizmie, jak i przyczynić do niedokrwistości, postępującego osłabienia z powodu przewlekłego krwawienia z wrzodów czy krwotoku. Zaawansowana choroba stanowi także niejednokrotnie konieczność usunięcia narządu. Groźnym powikłaniem stanu zapalnego dwunastnicy może być niedrożność mechaniczna przewodu pokarmowego, perforacja wrzodu lub rozwój choroby nowotworowej na tle niegojących się zmian.
Zapalenie błony śluzowej dwunastnicy: badania i diagnozowanie źródła przypadłości
Podstawą rozpoznania zapalenia błony śluzowej dwunastnicy jest endoskopia.
Najczęstszą lokalizacją zapalenia błony śluzowej dwunastnicy jest przednia ściana opuszki, w trakcie badania wycinki do diagnostyki histopatologicznej pobiera się tylko przy podejrzeniu innych przyczyn niż zakażenie Helicobacter pylori.
W związku z występującymi w przebiegu zapalenia dwunastnicy zaburzeniami wchłaniania, w trakcie przeprowadzonej diagnostyki przyczyn tej choroby istnieje także możliwość wykonania badań laboratoryjnych w kierunku ww. dolegliwości jak m.in.:
badanie przeciwciał w surowicy krwi w kierunku G. lamblia w klasach IgA, IgM, IgG;
badanie przeciwciał w surowicy krwi przeciwko transglutaminazie tkankowej (anty-tTG), przeciwciała endomysialne (EMA) w przypadku podejrzenia nietolerancji glutenu pokarmowego
Zapalenie dwunastnicy: leczenie
Celowane leczenie stanu zapalnego dwunastnicy zależne jest od tego, czy poznany został czynnik wywołujący.
W przypadku przyczyn infekcyjnych, wskazane jest włączenie leków mających na celu ich wyeliminowanie. Jeśli do zapalenia dwunastnicy doszło w następstwie zakażenia bakterią Helicobacter pylori (jak wspominaliśmy, stanowiącą 75-90% przypadków zapalenia dwunastnicy), leczenie obejmuje zastosowanie leków zmniejszających pH w przewodzie pokarmowym (inhibitory pompy protonowej) w połączeniu z antybiotykoterapią mającą na celu jej eradykację. Czas leczenia samej infekcji trwa od 10 do 14 dni. Mimo wielu współczesnych schematów farmakoterapii, całkowite wyeliminowanie bakterii z przewodu pokarmowego nie jest łatwe. Proces gojenia się stanu zapalnego śluzówki dwunastnicy zależy od rozległości zmian, zwykle trwa od 2 do 6 tygodni.
Zapalenie dwunastnicy wywołane infekcją grzybiczą wymaga włączenia na kilka tygodni doustnej terapii przeciwgrzybiczej. W przypadku pozostałych czynników infekcyjnych stosuje się preparaty o skierowanym przeciwko nim mechanizmach działania.
Z innych preparatów stosowanych w leczeniu zapalenia dwunastnicy wymienić można : blokery receptorów histaminowych H2 jak ranitydyna, czy famotydyna a także leki zobojętniające sok żołądkowy (z glinem, magnezem, wapniem czy kwasem alginowym).
W leczeniu wskazane jest także wyeliminowanie nadmiaru stresu, ograniczenie spożycia alkoholu i wyrobów tytoniowych.
Interwencje chirurgiczne zarezerwowane są dla powikłanej choroby wrzodowej dwunastnicy.
Znaczenie diety przy zapaleniu dwunastnicy
Podstawą leczenia każdego zapalenia błony śluzowej dwunastnicy jest wdrożenie diety. Dzięki wyeliminowaniu z codziennego żywienia produktów, które mogą utrudniać proces gojenia zmian zapalnych, wywoływać nawroty choroby, czas leczenia ulega skróceniu.
Podczas przygotowywania posiłków należy:
wykluczyć smażenie i pieczenie potraw w głębokim tłuszczu;
piec w rękawie, dusić bez wcześniejszego panierowania i obsmażania;
gotować na parze lub wodzie;
zadbać o odpowiednią temperaturę posiłku (nie może być ani za zimna ani za gorąca);
ograniczyć spożycia błonnika pokarmowego na czas leczenia stanu zapalnego;
spożywać posiłki częściej ale w mniejszych ilościach.
Dieta w zapaleniu dwunastnicy powinna:
wspomóc regenerację i skrócenie czasu leczenia;
zapewnić niezbędne substancje odżywcze, by zapobiec ewentualnym niedoborom pokarmowym;
ograniczyć produkty mogące zwiększyć wydzielanie soku żołądkowego czy nasilać objawy;
Zalecenia żywieniowe z uwzględnieniem produktów pozytywnie i negatywnie wpływających na przewód pokarmowy nie powinny być jedynie krótkim epizodem w trakcie leczenia choroby zapalnej dwunastnicy. Stosowanie się do nich w perspektywie długofalowej może zapewnić wyeliminowanie choroby na długi czas.
Podsumowanie
Chyba każdy z nas choć raz w swoim życiu doświadczył dyskomfortu trawiennego, bólu brzucha i złego samopoczucia. Zapalenie śluzówki dwunastnicy jest coraz częstszym problemem, z którym zgłaszają się do gabinetów lekarskich coraz młodsi ludzie. Jak niemal każda choroba przewodu pokarmowego, zapalenie dwunastnicy zależy od diety i nawyków żywieniowych. Im szybciej uda się skutecznie rozpoznać chorobę i wdrożyć odpowiednie leczenie, tym mniej ewentualnych jej powikłań.
Bibliografia
Interna Szczeklika 2021, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków
dostęp online 14.02.2025 https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/zoladek/341240,dwunastnica-budowa-gdzie-sie-znajduje-funkcje-choroby
dostęp online 13.02.2025 https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/zoladek/63409,choroba-wrzodowa-zoladka-i-dwunastnicy
AMH jest hormonem, który budzi zainteresowanie ze względu na swoją rolę w organizmie kobiety, gdzie określa poziom rezerwy jajnikowej. Dzięki temu można oszacować, jaki czas pozostał kobiecie na zostanie matką.
Jednak AMH występuje również u mężczyzn. Artykuł opisuje jaką pełni funkcję w męskim organizmie, jakie znaczenie może mieć badanie poziomu AMH u mężczyzny.
Hormon anty-mullerowski u mężczyzny – rola w organizmie
AMH w organizmie mężczyzny produkowany jest w jądrach przez komórki kanalika nasiennego, nazywane komórkami Sertolego, dlatego jest uznawany za funkcjonalny marker płodowych komórek Sertolego. Czynniki wydzielane przez te struktury biorą udział w spermatogenezie.
Produkcja AMH zaczyna się w okresie płodowym i trwa do okresu dojrzewania. Jego rolą w życiu płodowym jest regresja, czyli zahamowanie funkcji przewodów Müllera – stąd zresztą wzięła się jego nazwa.
Przewody Müllera to parzysta struktura, z której – przy braku hamującego działania AMH i testosteronu – rozwijają się żeńskie, wewnętrzne narządy płciowe:
jajowody,
macica,
górna część pochwy.
Natomiast w gonadach męskich, ok. 7 tygodnia ciąży, wysokie stężenie AMH powoduje regresję przewodów Müllera. Ulegają one uwstecznieniu, tworząc szczątkowe narządy męskiego układu płciowego (łagiewkę sterczową i przyczepek jądra).
W okresie przedpokwitaniowym u chłopców stężenie AMH pozostaje wysokie, obniża się w okresie dojrzewania. Jest to związane z nagłym wzrostem poziomu testosteronu, który ma hamujący wpływ na AMH. Poziom AMH u dorosłych mężczyzn obniża się wraz z wiekiem, jest niższy u starszych mężczyzn.
Hormon anty-mullerowski – kiedy wykonać badanie?
AMH jest hormonem, który umożliwia rozwój męskich narządów płciowych w życiu płodowym. Efektem jego zbyt niskiego stężenia, lub jego braku, jest równoczesny rozwój zarówno męskich, jak i żeńskich narządów płciowych. Dlatego oznaczanie stężenia AMH znajduje zastosowanie w przypadku niewłaściwej funkcji jąder u chłopców.
Nieprawidłowe AMH u mężczyzny – o czym może świadczyć?
Zespół Klinefeltera
Bardzo niskie poziomy AMH (i testosteronu) mogą być wskaźnikiem zaburzeń pracy jąder u osób z zespołem Klinefeltera, cierpiących na upośledzoną spermatogenezę lub braku funkcjonalnej tkanki jąder u pacjentów z anorchią (osoby o kariotypie XY urodzone z bez jąder).
U pacjentów z zespołem Klinefeltera poziom krążącego AMH jest prawidłowy do okresu dojrzewania, niskie poziomu tego hormonu obserwuje się dopiero u osób dorosłych.
Zespół przetrwałego przewodu Mullera (PMDS)
Prawidłowy poziom testosteronu i niewykrywalne AMH są charakterystyczne dla pacjentów z zespołem przetrwałego przewodu Mullera (PMDS). Pacjent rodzi się jako mężczyzna o kariotypie 46 XY. Jednak wskutek dysfunkcji wydzielania AMH nie zanika przewód Mullera, co objawia się niezstąpionymi jądrami (wnętrostwem), a także rozwojem macicy, jajowodów i górnej części pochwy.
Osoby z PMDS wykazują obecność męskiego i żeńskiego układu rozrodczego jednocześnie. Badania wskazują, iż 88% przypadków PMDS spowodowana jest mutacjami w genie AMH, pozostałe 12% to zaburzenia idiopatyczne, których pochodzenia na dziś nie znamy.
Mieszane zaburzenia rozwoju płci (DSD)
Zbyt niskie stężenie AMH idące w parze ze zbyt niskim poziomem testosteronu występują u osób z mieszanymi zaburzeniami rozwoju płci (DSD).
Żylaki powrózka nasiennego
Powrózek nasienny jest strukturą grupującą:
nasieniowód,
tętnice,
splot żylny,
nerwy wchodzące i wychodzące z moszny.
Żylaki powrózka nasiennego to powiększenie i nieprawidłowe wygięcie splotu żylnego. Rozszerzone żyłyupośledzają ukrwienie jąder,ograniczają dopływ krwi utlenowanej i zaopatrzonej w składniki odżywcze, co skutkuje spadkiem jakości i ilości plemników. Zaburza również regulację temperatury w jądrach, co także sprzyja niepłodności.
Żylaki powrózka nasiennego stwierdza się u ok. 35% mężczyzn z niepłodnością pierwotną i aż u 80% z niepłodnością wtórną.
Żylaki powrózka nasiennego mogą prowadzić do upośledzenia funkcji komórek Sertolego. U chłopców z żylakami powrózka nasiennego w okresie przedpokwitaniowym, stężenie AMH jest podwyższone, co wskazuje na kompensacyjny wzrost komórek Sertolego w przypadku żylaków o wczesnym początku. Badania wskazują, że poziomy krążącego AMH u dorosłych mężczyzn z niepłodnością są niższe niż w grupach kontrolnych.
Poziom AMH w zaburzeniach związanych z męską płodnością
Poziom AMH różni się u pacjentów z zaburzeniami płodności w zależności od ich przyczyny.
Dojrzewanie opóźnione – poziom AMH w okresie dojrzewania jest taki sam jak w okresie przedpokwitaniowym.
Wrodzony hipogonadyzm hipogonadotropowy – poziom AMH jest obniżony w okresie dojrzewania.
Zespół Klinefeltera (47,XXY) – przed okresem dojrzewania poziom AHM jest prawidłowy, w czasie pokwitania notuje się opóźnienie spadku związanego z dojrzewaniem. U osób dorosłych z tym zespołem poziom AMH jest obniżony poniżej wartości referencyjnych.
Żylaki powrózka nasiennego – podwyższony poziom AMH obserwuje się u pacjentów z żylakami o wczesnym początku w okresie przed dojrzewaniem i czasie dojrzewania. U dorosłych z ciężkimi żylakami powrózka poziom AMH jest zmniejszony.
Zespół McCune’a-Albrighta – zwiększony poziom AMH notuje się u chłopców.
Azoospermia – brak plemników w nasieniu – związana z uszkodzeniem czynności jąder – poziom AMH jest obniżony.
Wiek – poziom AMH zmniejsza się z wiekiem, jest niż w wieku starszym.
Na czym polega badanie poziomu AMH u mężczyzn? Jak przygotować się do badania?
Badanie poziomu AMH u mężczyzny polega na pobraniu krwi z żyły łokciowej. Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania. Hormon anty-mullerowski nie wykazuje wahań poziomów dobowych, dlatego nie jest wymagane pobieranie krwi o określonej porze.
Hormon anty-mullerowski – podsumowanie
AMH u mężczyzn jest hormonem, który umożliwia rozwój męskich narządów płciowych w życiu płodowym. Oznaczanie poziomu AMH u mężczyzn może być pomocne w różnicowaniu przyczyn zaburzeń funkcjonowania jąder oraz przyczyn niepłodności.
Xu HY, Zhang HX, Xiao Z, Qiao J, Li R. Regulation of anti-Müllerian hormone (AMH) in males and the associations of serum AMH with the disorders of male fertility. Asian J Androl. 2019 Mar-Apr;21(2):109-114. doi: 10.4103/aja.aja_83_18. PMID: 30381580; PMCID: PMC6413543. (dostęp 10.03.2025)
Agrawal AS, Kataria R. Persistent Müllerian Duct Syndrome (PMDS): a Rare Anomaly the General Surgeon Must Know About. Indian J Surg. 2015 Jun;77(3):217-21. doi: 10.1007/s12262-013-1029-7. Epub 2014 Jan 3. PMID: 26246705; PMCID: PMC4522266. (dostęp 10.03.2025)
Zespół policystycznych jajników, PCOS (ang. polycystic ovary syndrome), to jedno z najczęściej występujących zaburzeń endokrynologicznych występujących u kobiet w wieku rozrodczym. Jest również najczęstszą przyczyną niepłodności spowodowaną brakiem owulacji.
PCOS wpływa na całe życie kobiety – od okresu dojrzewania do okresu pomenopauzalnego. Obraz kliniczny tego zespołu jest niejednorodny, obejmuje zaburzenia endokrynologiczne, ale występują również objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego, objawy psychiczne, zaburzenia metaboliczne. Artykuł szczegółowo omawia objawy, które mogą wystąpić u kobiet z PCOS.
W zespole policystycznych jajników jednym z pierwszoplanowych objawów są zaburzenia miesiączkowania.
Miesiączki w PCOS mają postać hypomenorrhoea – czyli skąpej miesiączki, charakteryzującej się niewielką ilością krwi (ok. 30 ml) oraz krótkim czasem jej trwania (1-2 dni).
Kolejną cechą zaburzeń miesiączkowania w PCOS mogą być wydłużone cykle miesięczne, dłuższe niż 35 dni lub mniej niż 8 cykli w roku. Czasem obserwuje się brak menstruacji.
W zespole policystycznych jajników może również dochodzić do braku owulacji, co jest przyczyną niepłodności.
W PCOS rzadziej występują zaburzenia miesiączkowania w postaci częstych i krótkich cykli.
Rekomendacje mówią, iż w przypadku nieregularnych cykli miesiączkowych zawsze należy rozważać rozpoznanie PCOS.
Jajniki osoby z zespołem PCOS nie funkcjonują prawidłowo, wynikiem tego są zaburzenia hormonalne i wydzielanie zbyt dużych ilości męskich hormonów płciowych, m.in. testosteronu. Wynikiem tych zaburzeń jest owłosienie typu męskiego (hirsutyzm), charakteryzujące się nadmiernym owłosieniem:
twarzy,
klatki piersiowej,
ramion.
Hirsutyzm jest charakterystycznym objawem PCOS, dlatego rekomendacje wskazują, iż jego wystąpienie jest czynnikiem prognostycznym zespołu policystycznych jajników u dorosłych.
Dodatkowe objawy związane z zaburzeniami hormonalnymi to trądzik oraz łysienie typu żeńskiego, czyli łysienie androgenowe. Charakteryzuje się wypadaniem i przerzedzeniem włosów w okolicy czołowej i wierzchołka skóry głowy z zachowaną linią włosów.
Pacjentki z zespołem policystycznych jajników mogą mieć cykle nieowulacyjne, dlatego nierzadko występuje i nich niepłodność.
W przypadku PCOS należy zwrócić uwagę na fakt podwyższenia poziomu AMH –parametru będącego wskaźnikiem rezerwy jajnikowej. W niepłodności AMH bywa obniżone, w zespole policystycznych jajników – pomimo niepłodności – jest znacznie podwyższone. Jest to wynikiem obecności licznych pęcherzyków wytwarzających AMH i na tyle charakterystyczne, iż bywa pomocne w rozpoznaniu PCOS.
Wartości referencyjne dla AMH wynoszą 1-3 ng/ml. Poziom AMH:
> 3 ng/ml – przemawia za PCOS,
> 5 ng/ml – PCOS,
> 7 ng/ml – ciężki PCOS,
> 11 ng/ml – zwykle brak miesiączki (amenorrhea) z powodu PCOS.
Zespół policystycznych jajników jest chorobą, która zwiększa ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia. Dlatego każda kobieta w chwili rozpoznania PCOS powinna być przebadana pod kątem ryzyka takich chorób, niezależnie od BMI. Niezbędne jest wykonanie profilu lipidowego, a następnie – na podstawie wyniku – ustalić częstotliwość monitorowania lipidogramu.
Wszystkie kobiety z PCOS powinny także monitorować ciśnienie tętnicze.
Pacjentki z PCOS mogą mieć również nadwagę lub otyłość. Pacjentki z PCOS skarżą się na tycie i nadmierną masę ciała, często trudno im jest wrócić do wagi optymalnej.
Zespół policystycznych jajników zwiększa ryzyko wystąpienia depresji i stanów lękowych. Dlatego charakteryzuje się obniżonym nastrojem, który utrzymuje się przez większość dnia i jest nieprawidłowy u danej osoby. Ponadto:
utratą zainteresowania aktywnościami, które do tej pory sprawiały pacjentce przyjemność,
zmniejszoną energią,
zwiększoną męczliwością.
Depresja to co najmniej dwa z trzech – wymienionych wyżej – objawów osiowych, które trwają co najmniej dwa tygodnie. Każda pacjentka z PCOS powinna zwracać na to uwagę i – w razie potrzeby – skonsultować się z lekarzem rodzinnym lub psychiatrą.
Druga grupa objawów psychicznych w PCOS to zaburzenia lękowe. W przypadku występowania takich objawów również należy zgłosić się po pomoc do lekarza.
Trzecia grupa objawów psychicznych, które mogą występować w PCOS, to zaburzenia obrazu ciała, zaburzenia odżywiania, dysfunkcje psychoseksualne.
Objawy PCOS obturacyjny bezdech senny
PCOS predysponuje również to częstszego występowania obturacyjnego bezdechu sennego, czyli schorzenia, w którym w czasie snu dochodzi do zatrzymania oddechu lub jego spłycenia. Powtarzające się w ciągu każdej nocy serie bezdechów prowadzą do zmęczenia, problemów z koncentracją, ale mogą również skutkować problemami kardiologicznymi. Obturacyjny bezdech senny zawsze wymaga leczenia.
PCOS to choroba o bardzo złożonym obrazie klinicznym. Najczęstszymi objawami tego zespołu są nieregularne cykle miesięczne, hirsutyzm, niepłodność. Mogą mu towarzyszyć objawy kardiologiczne, zaburzenia metaboliczne, depresja, bezdech senny.
Oczywiście nie każda pacjentka z PCOS musi prezentować cały wachlarz objawów, jednak należy być wyczulonym na fakt, iż w tej grupie pacjentek mogą one występować częściej.
PIŚMIENNICTWO
Teede HJ, Tay CT, Laven JJE, Dokras A, Moran LJ, Piltonen TT, Costello MF, Boivin J, Redman LM, Boyle JA, Norman RJ, Mousa A, Joham AE; International PCOS Network. Recommendations from the 2023 international evidence-based guideline for the assessment and management of polycystic ovary syndrome. Eur J Endocrinol. 2023 Aug 2;189(2):G43-G64. doi: 10.1093/ejendo/lvad096. PMID: 37580861. (dostęp 10.03.2025)
Dinsdale NL, Crespi BJ. Endometriosis and polycystic ovary syndrome are diametric disorders. Evol Appl. 2021 May 14;14(7):1693-1715. doi: 10.1111/eva.13244. PMID: 34295358; PMCID: PMC8288001. (dostęp 10.03.2025)
Jankowska K., Diagnostyka niepłodności u kobiety – algorytm postępowania, szkolenie Naczelnej Izby Lekarskiej, wykład online 17.01.2025. (dostęp 10.03.2025)
Serce jest jednym z kluczowych narządów w ludzkim organizmie. Dzięki niemu możliwe jest tłoczenie krwi przez żyły i tętnice, a co za tym idzie — dostarczanie niezbędnych substancji do tkanek organizmu. Aby świadomie zadbać o zdrowie serca, warto poznać podstawy jego budowy oraz fizjologii. Z poniższego artykułu dowiesz się m.in. która komora serca jest większa i dlaczego, gdzie jest ono umiejscowione, jakie ma znaczenie dla organizmu, a także jak wesprzeć jego pracę. Zapraszamy do lektury!
Chcąc opowiedzieć o tym, gdzie jest serce, warto wspomnieć o anatomii bliskich mu narządów. Serce, płuca i część dróg oddechowych osłonięta jest swoistą kostną klatką utworzoną z żeber oraz mostka. Elastyczne połączenia kości tego obszaru umożliwiają ruchy klatki piersiowej, a zatem wspierają procesy oddychania i krążenia krwi. Serce spoczywa na górnej powierzchni przepony – jednego z mięśni oddechowych, który oddziela klatkę piersiową od jamy brzusznej.
Z której strony jest serce? Ludzkie serce jest narządem ukośnie ulokowanym w klatce piersiowej. Nie leży ono jednak zupełnie w osi ciała, a nieco z boku, bliżej strony lewej. Położenie serca nie jest przypadkowe — lewe płuco jest nieco mniejsze niż prawe.
Serce człowieka – budowa
Poznanie budowy serca jest niezbędne do zrozumienia jego funkcjonowania. Mimo niewielkiego rozmiaru (przeciętnie od 300 do 350 gramów), narząd ten ze względu na budowę histologiczną jest wyjątkowy — tworzy go tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana serca, o charakterystycznych rozgałęzieniach i jednym lub dwóch jądrach w każdej komórce.
Spoglądając na grafiki ukazujące, jak wygląda serce, można zauważyć, że ma ono kształt stożka o lekko zaokrąglonej podstawie – jest to tzw. koniuszek serca.
Warto wiedzieć:
Serce otoczone jest ochronnym workiem — osierdziem, które stanowi fizyczną barierę przed uszkodzeniami spowodowanymi tarciem i przeciwdziała nadmiarowemu rozciągnięciu tkanki mięśniowej serca po napływie krwi. Jej dwie warstwy – zewnętrzna i wewnętrzna – oddzielone są płynem surowiczym.
Jaka jest wewnętrzna budowa serca – ile ma komór i przedsionków? Anatomia narządu umożliwia przepływ krwi. Serce człowieka ma cztery wydzielone zbiorniki — dwa z nich to przedsionki, a pozostałe dwa to komory. Oprócz nich wyróżnić można również przegrodę i cztery zastawki. Rolą zastawek znajdujących się pomiędzy komorami oraz przedsionkami jest zapobieganie cofaniu się krwi podczas fazy spoczynku serca – umożliwia to tłoczenie krwi do naczyń krwionośnych i dalej na obwód.
Przedsionki serca, znajdujące się w górnej części narządu, to zbiorniki odgrywające znaczną rolę w fizjologii układu krążenia. Przedsionki dzieli włóknista przegroda, natomiast od komór odgradza je pierścień włóknisty. Do lewego przedsionka wpływa krew pochodząca z naczyń płucnych, która następnie wpływa do lewej komory serca. Do przedsionka prawego dociera krew powracająca z ogólnego obiegu, a następnie przedsionek pompuje go do prawej komory.
Prawa i lewa komora serca – za co odpowiada?
Każda komora serca posiada inne cechy anatomiczne, gdyż odpowiada za różne funkcje. Prawa komora serca jest zbiornikiem, do którego wpływa krew wyrzucona przez prawy przedsionek. W dalszym etapie cyklu pracy serca krew ta transportowana jest przez pień płucny do tkanek płuc. Prawa komora ma cienkie ściany, a jej kształt przypomina sierp.
Która komora serca jest większa? Lewa komora serca wymiary ma nieco większe niż komora prawa, co związane jest z wyższym ciśnieniem krwi, która przepływa przez zbiornik. Do lewej komory krew jest tłoczona z lewego przedsionka, a następnie transportowana do aorty – głównej tętnicy. Aorta umożliwia zaopatrzenie w tlen i substancje odżywcze większości tkanek organizmu.
Zastawki serca
Zastawki serca pełnią kluczową rolę w regulowaniu jednokierunkowego przepływu krwi między przedsionkami, komorami oraz głównymi naczyniami krwionośnymi. W sercu człowieka znajdują się cztery główne zastawki:
dwie przedsionkowo-komorowe;
dwie półksiężycowate.
Zastawki przedsionkowo-komorowe to zastawka mitralna, zwana również dwudzielną, znajdująca się między lewym przedsionkiem a lewą komorą, oraz zastawka trójdzielna, umiejscowiona między prawym przedsionkiem a prawą komorą. Mitralna ma dwa płatki, a trójdzielna trzy – ich zadaniem jest zapobieganie cofaniu się krwi podczas skurczu komór. Zastawki półksiężycowate, aortalna i płucna, kontrolują przepływ krwi z komór serca do odpowiednio aorty i pnia płucnego, zapobiegając jej cofaniu podczas rozkurczu.
Węzeł zatokowo-przedsionkowy i jego rola w czynności skurczowej
Cykl pracy serca rozpoczynany jest przez węzeł zatokowo-przedsionkowy, strukturę zajmującą prawy przedsionek serca, dokładniej jego ścianę. Komórki węzła posiadają możliwość spontanicznego wyładowywania impulsów, dzięki którym pobudzają sąsiadujące tkanki do skurczu. Węzeł przedsionkowo-komorowy, ulokowany w centralnej części narządu, pozwala na zachowanie rytmiczności skurczów przedsionków oraz komór.
To, jak działa serce, wynika z jego wyjątkowej budowy. Wiemy już, czy serce to mięsień, jednak warto wspomnieć o tym, co pobudza go do czynności skurczowej. Unerwienie serca obejmuje nerwy współczulne (pobudzające) oraz gałęzie przywspółczulne (relaksujące). Włókna kontrolują rytmiczne napinanie i rozluźnianie tkanki mięśniowej. U osób dorosłych serce bije około 72 razy na minutę.
Cykl pracy serca dzieli się na trzy fazy. W fazie pierwszej dochodzi do szybkiego i krótkotrwałego skurczu przedsionków. W następnym etapie dochodzi do dłuższego skurczu komór, a na samym końcu do rozluźnienia – okresu spoczynku.
Cykl pracy serca dzieli się na trzy fazy. W fazie pierwszej dochodzi do szybkiego i krótkotrwałego skurczu przedsionków. W następnym etapie dochodzi do dłuższego skurczu komór, a na samym końcu do rozluźnienia – okresu spoczynku.
Sieć naczyń krwionośnych w organizmie tworzy dwa obiegi krwi – duży oraz mały.
Krwiobieg duży rozpoczyna się od wyrzutu utlenowanej krwi z komory lewej, która następnie aortą wydostaje się na obwód. Na obwodzie aorta dzieli się na tętnice, tętniczki i naczynia włosowate, docierające do wszystkich komórek ciała i zaopatrujące je w tlen. Następnie naczynia włosowate żylne zabierają z komórek dwutlenek węgla i inne produkty przemiany materii i – łącząc się w żyły o coraz większej średnicy, odprowadzają krew z powrotem do serca, tym razem do prawego przedsionka i prawej komory.
Krwiobieg mały transportuje krew wysyconą dwutlenkiem węgla w kierunku płuc. Tkanka płynna przepływa z prawej komory, początkowo przez pień tętnicy płucnej a następnie prawą i lewą tętnicę płucną. Dociera do płuc, gdzie oddaje dwutlenek węgla i wysyca się tlenem, a następnie płynie do lewego przedsionka serca.
Serce powstaje już w pierwszych dniach życia płodowego (18-19 dzień po zapłodnieniu) i szacuje się, że większość nieprawidłowości anatomicznych powstaje właśnie w trakcie rozwoju wewnątrzmacicznego. Wśród wad serca można wyróżnić organiczne oraz czynnościowe, a najczęściej spotykane to:
zwężenia i niedomykalności zastawek,
zrośnięcia,
przerost mięśnia sercowego,
przetrwały przewód tętniczy Botalla,
ubytek przegrody międzykomorowej lub przedsionkowej.
Czasem wada budowy serca związana jest z jego niewłaściwą lokalizacją. Przykładem jest dekstrokardia, czyli stan, kiedy pacjent posiada serce po prawej stronie klatki piersiowej. Może być ona stanem izolowanym, jak też jedną z licznych malformacji.
Diagnostyka chorób serca obejmuje szeroki wachlarz badań nieinwazyjnych i inwazyjnych, które pozwalają na ocenę struktury i funkcji serca, a także przepływu krwi.
Jednym z najczęściej stosowanych badań jest USG Dopplera, wykorzystujące fale dźwiękowe do obrazowania przepływu krwi i wykrywania problemów takich jak zwężenia tętnic czy niedomykalność zastawek.
Z kolei echokardiogram, również oparty na ultradźwiękach, dostarcza szczegółowych obrazów serca, umożliwiając ocenę jego rozmiaru, kształtu, funkcji zastawek oraz wykrycie zakrzepów czy wad wrodzonych.
Rezonans magnetyczny serca (MRI) dostarcza szczegółowych obrazów mięśnia sercowego, zastawek i naczyń, pomagając diagnozować choroby takie jak dławica piersiowa, niewydolność serca czy wady wrodzone.
Uzupełnieniem diagnostyki są badania krwi (np. analiza z krwi obwodowej) EKG, tomografia komputerowa i scyntygrafia, które razem tworzą kompleksowy obraz stanu serca i układu krążenia.
Współczesne badania laboratoryjne umożliwiają bardzo specyficzną diagnostykę przydatną dla monitorowania stanu mięśnia sercowego. Przykładem jest badanie NT-proBNP, które jest laboratroyjnym markerem niewydolności serca.
Zakończenie
Serce to narząd, od którego zdrowia zależy funkcjonowanie również innych organów. Jego rola jest nieoceniona, dlatego warto dbać o jego zdrowie. Wykonując badania kontrolne, zapewnisz sobie zdrowie i poczucie bezpieczeństwa.
Jeśli planujesz wykonanie kontrolnych badań krwi, nie zapomnij o pakietach badań kompleksowo sprawdzających stan gospodarki lipidowej, takich jak: Pakiet serce pod kontrolą oraz Pakiet serce pod kontrolą (kompleksowy).
Opieka merytoryczna: lek. Sara Aszkiełowicz
Bibliografia
Mahadevan V., Heart anatomy, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0263931917302648 (dostęp: dnia 15.12.2024).
Matusiak D., Choroba wieńcowa (choroba niedokrwienna serca) – przyczyny, obajwy, diagnostyka i leczenie, https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/choroba-wiencowa-choroba-niedokrwienna-serca-przyczyny-objawy-diagnostyka-i-leczenie/ (dostęp: 15.12.2024).
Janowicz A., Co to jest bradykardia? Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie, https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/co-to-jest-bradykardia-objawy-przyczyny-diagnostyka-i-leczenie/ (dostęp: 15.12.2024).
Katz A. M., Physiology of the heart, https://books.google.com/books?hl=pl&lr=&id=24CcilHdzC4C&oi=fnd&pg=PR7&dq=heart+physiology&ots=3tbeMJFeR0&sig=mdavR0wnHlSgH4W1AzlUbjOPxik (dostęp: 15.12.2024).
Respondek-Liberska M., Rozwój płodowy serca i dużych naczyń, https://podyplomie.pl/system/products/sample_pdfs/000/008/570/original/Wady_serca_srodki_tom_1_%281%29.pdf?srsltid=AfmBOoqLApRgZitiYRHQcgxhweSe-oLp1ettYbduxy9Kl3rMXyRUNdRF (dostęp: 15.12.2024).
Maldijan P. D., Saric M., Approach to Dextrocardia in Adults: Review, https://ajronline.org/doi/full/10.2214/AJR.06.1179 (dostęp: 15.01.2025).
Yoganathan, A. P., He Z., Jones S. C., Fluid Mechanics of Heart Valves, https://www.annualreviews.org/content/journals/10.1146/annurev.bioeng.6.040803.140111 (dostęp: 5.01.2025)
Pfister R. i in., Use of NT-proBNT in routine testing and comparison to BNP, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1016/j.ejheart.2003.12.012 (dostęp: 30.01.2025)
