Sklep
Strona główna Blog Strona 30

Sepsa – poważne zagrożenie dla dziecka

Damian Matusiak
-
0
Sepsa – poważne zagrożenie dla dziecka

Termin „sepsa” budzi uzasadniony lęk u każdego rodzica. Jakie są jej objawy? Gdzie szukać pomocy? Czy sepsę da się wyleczyć? Przeczytaj i dowiedz się najważniejszych rzeczy o sepsie.

Spis treści:

  1. Sepsa u dziecka – co to jest?
  2. Sepsa u dziecka – przyczyny
  3. Sepsa u dzieci – objawy
  4. Sepsa u dziecka – niezbędna diagnostyka
  5. Leczenie sepsy u dzieci
  6. Sepsa u dziecka – powikłania
  7. Sepsa u dzieci – czy jest wyleczalna?
  8. Podsumowanie

Sepsa u dziecka – co to jest?

Sepsa to stan, w którym dochodzi do gwałtownej reakcji organizmu na zakażenie ogólnoustrojowe. Nie jest to samodzielna jednostka chorobowa, gdyż do sepsy prowadzi wiele rodzajów zakażeń, np.:

Gdy reakcji tej towarzyszy dysproporcja między zapotrzebowaniem organizmu na tlen a możliwościami efektywnego dostarczania mówimy o wstrząsie septycznym.

Zarówno sepsa, jak i wstrząs septyczny, są stanami zagrożenia życia i wymagają natychmiastowej hospitalizacji.

Sepsa u dziecka – przyczyny

Do sepsy mogą prowadzić zakażenia wirusowe, bakteryjne i grzybicze. Sepsa jest najczęściej wywołana zakażeniem bakteryjnym, a w poszczególnych grupach wiekowych istnieją spore różnice co do konkretnych patogenów:

  • u noworodków – paciorkowce grupy B (GBS), Escherichia coli i Listeria monocytogenes,
  • u niemowląt i starszych dzieci, zwłaszcza do 5. roku życia – Haemophilus influenzae typu b (Hib), Neisseria meningitidis i Streptococcus pneumoniae.

Dzieci obciążone niektórymi chorobami przewlekłymi znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka zakażenia ogólnoustrojowego:

  • dzieci często hospitalizowane mogą być podatne na zakażenia gronkowcem złocistym opornym na metycylinę (MRSA) i enterokokami opornymi na wankomycynę,
  • dzieci z obniżoną odpornością (wrodzoną lub nabytą, np. po przeszczepach) i osoby z przewlekłymi chorobami współistniejącymi są narażone na zwiększone ryzyko sepsy wywołanej przez drobnoustroje Gram-ujemne, w szczególności Pseudomonas aeruginosa, a także paciorkowce alfa-hemolizujące i grzyby.

>> Przeczytaj: Choroba Kawasaki – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Sepsa u dzieci – objawy

Pierwsze objawy sepsy mogą nie być wyraźne, stąd przy interpretacji stanu chorego dziecka bardzo ważne jest śledzenie dynamiki przebiegu choroby. Pierwszym, jednym z najważniejszych elementów, z jednej strony subiektywnym, z drugiej bardzo charakterystycznym, jest ogólny wygląd dziecka. W większości przypadków dziecko z sepsą sprawia wrażenie naprawdę chorego.

Po tej wstępnej, szybkiej ocenie dodatkowo można zaobserwować:

  • gorączkę (powyżej 38°C) lub hipotermię,
  • przyspieszony oddech i/lub wzmożony wysiłek przy oddychaniu,
  • bezdechy,
  • marmurkowatą lub nadmiernie ucieploną, czerwonawą skórę; zdarza się, że skóra dziecka septycznego wydaje się szara, jakby pokryta woskiem,
  • zaburzenia świadomości – drażliwość, płacz z grymasem bólu, dezorientacja, patologiczna senność, utrudniony lub brak kontaktu z opiekunem,
  • bardzo niewielka ilość oddawanego moczu lub bezmocz,
  • przyspieszona czynność serca,
  • wysypka nieblednąca pod wpływem ucisku,
  • wymioty, ból brzucha.

>> Zobacz również: Duszność – punkt wspólny wielu dramatycznych chorób

Sepsa u dziecka – niezbędna diagnostyka

Podejrzenie sepsy jest wskazaniem do natychmiastowej hospitalizacji. Rozpoznanie jest ustalane przy pomocy:

  • badania podmiotowego i przedmiotowego,
  • szeregu badań dodatkowych.

Celem pierwszego etapu, czyli szczegółowej oceny lekarskiej, jest ocena stanu dziecka i wdrożenie pierwszych, kluczowych elementów leczenia. W drugim etapie wykonywane są badania dodatkowe, których celem jest nie tylko potwierdzenie rozpoznania, ale także ocena ewentualnych powikłań narządowych. Równocześnie dąży się do ustalenia źródła infekcji.

Uwaga:
Szczegółowe omówienie badań, które należy wykonać, przekracza ramy tego opracowania; zapamiętaj, że sepsy nie można próbować diagnozować w warunkach ambulatoryjnych, szczególnie u dziecka!
Morfologia krwi obwodowej

Leczenie sepsy u dzieci

Terapia zakażenia ogólnoustrojowego jest złożona. Obejmuje nie tylko leczenie przyczynowe, ale i podtrzymujące i/lub wspomagające pracę ważnych dla życia narządów:

  • antybiotykoterapia, najczęściej podwójna – początkowo empiryczna, a po uzyskaniu wyniku posiewu krwi, celowana,
  • leki przeciwwirusowe (nie we wszystkich przypadkach możliwe; na część wirusów nie ma lekarstwa) lub przeciwgrzybicze,
  • płynoterapia uwzględniająca zaburzenia elektrolitowe,
  • leki przeciwgorączkowe i/lub przeciwbólowe,
  • tlenoterapia (od biernej, np. wąsów tlenowych do czynnej, czyli respiratora),
  • w przypadkach indywidualnych leki wspomagające pracę serca i nerek.
CRP białko C-reaktywne

Sepsa u dziecka – powikłania

Sepsa, nawet leczona, może zostawiać trwałe następstwa, głównie uszkodzenie ważnych dla życia narządów. Najpoważniejszym powikłaniem jest zgon.

>> To może Cię zainteresować: Wymaz z gardła – co wykrywa badanie i kiedy się je zleca? Jak się przygotować?

Sepsa u dzieci – czy jest wyleczalna?

Sepsa, która została odpowiednio wcześnie rozpoznana, w większości przypadków jest wyleczalna. Pamiętaj, że jeżeli podejrzewasz sepsę u swojego dziecka, jego stan szybko się pogarsza lub Twój maluch sprawia wrażenie bardzo chorego (często rodzice podają, że nie poznają własnego dziecka), wezwij pogotowie ratunkowe lub niezwłocznie udaj się do najbliższego Szpitalnego Oddziału Ratunkowego.

Uwaga:
Przed bardzo groźnymi patogenami wywołującymi sepsę można się zaszczepić. Kalendarz szczepień ochronnych przewiduje szczepienie dzieci przeciwko pneumokokom (standardowo 10-walentną, można zdecydować się na odpłatną 13- lub 20-walentną, które są skuteczniejsze) i Haemophilus influenzae typu b.

Zalecane (odpłatne) są szczepienia przeciwko meningokokom – pełen cykl szczepienia jest drogi, ale spodziewanych korzyści nie da się przeliczyć na jakąkolwiek walutę.

badanie prokalcytoniny

Podsumowanie

Sepsa to stan zagrożenia życia. Podejrzenie tego stanu jest wskazaniem do natychmiastowej hospitalizacji. Odpowiednio szybkie rozpoznanie istotnie zwiększa szansę na wyleczenie bez trwałych następstw.

Pamiętaj, że to Ty odpowiadasz za zdrowie i życie swojego dziecka – nie wahaj się zgłosić po pomoc dzwoniąc na 112 lub udając się na Szpitalny Oddział Ratunkowy.

Źródła

  1. Cruz AT, Lane RD, Balamuth F, Aronson PL, Ashby DW, Neuman MI, Souganidis ES, Alpern ER, Schlapbach LJ. Updates on pediatric sepsis. J Am Coll Emerg Physicians Open. 2020 Jul 3;1(5):981-993. doi: 10.1002/emp2.12173. PMID: 33145549; PMCID: PMC7593454.  https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7593454/ (dostęp 17.12.2024 r.).
  2. Mathias B, Mira JC, Larson SD. Pediatric sepsis. Curr Opin Pediatr. 2016 Jun;28(3):380-7. doi: 10.1097/MOP.0000000000000337. PMID: 26983000; PMCID: PMC4913352. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4913352/(dostęp 17.12.2024 r.).
  3. Schlapbach LJ, Watson RS, Sorce LR, Argent AC, Menon K, Hall MW, Akech S, Albers DJ, Alpern ER, Balamuth F, Bembea M, Biban P, Carrol ED, Chiotos K, Chisti MJ, DeWitt PE, Evans I, Flauzino de Oliveira C, Horvat CM, Inwald D, Ishimine P, Jaramillo-Bustamante JC, Levin M, Lodha R, Martin B, Nadel S, Nakagawa S, Peters MJ, Randolph AG, Ranjit S, Rebull MN, Russell S, Scott HF, de Souza DC, Tissieres P, Weiss SL, Wiens MO, Wynn JL, Kissoon N, Zimmerman JJ, Sanchez-Pinto LN, Bennett TD; Society of Critical Care Medicine Pediatric Sepsis Definition Task Force. International Consensus Criteria for Pediatric Sepsis and Septic Shock. JAMA. 2024 Feb 27;331(8):665-674. doi: 10.1001/jama.2024.0179. PMID: 38245889; PMCID: PMC10900966. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10900966/ (dostęp 17.12.2024 r.).
  4. Miranda M, Nadel S. Pediatric Sepsis: a Summary of Current Definitions and Management Recommendations. Curr Pediatr Rep. 2023;11(2):29-39. doi: 10.1007/s40124-023-00286-3. Epub 2023 May 9. PMID: 37252329; PMCID: PMC10169116. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10169116/ (dostęp 17.12.2024 r.).
  5. Peshimam N, Nadel S. Sepsis in children: state-of-the-art treatment. Ther Adv Infect Dis. 2021 Nov 23;8:20499361211055332. doi: 10.1177/20499361211055332. PMID: 34868580; PMCID: PMC8637770. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8637770/ (dostęp 17.12.2024 r.).

Czy bielactwo występuje u dzieci?

Damian Matusiak
-
0
Czy bielactwo występuje u dzieci?

Dobrze odgraniczone białe plamki – zauważasz je u swojego dziecka? Jeżeli tak to koniecznie sprawdź, jaka to może być choroba. W poniższym artykule dowiesz się, czym jest bielactwo, jak stawia się rozpoznanie i czy istnieje skuteczne leczenie.

Spis treści:

  1. Bielactwo u dzieci – co to jest?
  2. Jakie są przyczyny bielactwa u dzieci?
  3. Rodzaje bielactwa u dzieci
  4. Bielactwo u dzieci – diagnostyka
  5. Bielactwo u dzieci – jak leczyć?
  6. Bielactwo u dzieci – czy można je wyleczyć?
  7. Podsumowanie

Bielactwo u dzieci – co to jest?

Bielactwo to choroba, w której dochodzi do obszarowej utraty zdolności do wytwarzania barwnika nadającego skórze kolor – melaniny. Choroba dotyczy głównie młodych dorosłych, choć aż 25% przypadków ujawnia się do 8. roku życia.

Zmiany skórne w przebiegu bielactwa przyjmują postać wyraźnie odgraniczonych, niezapalnych białych plam różnej wielkości, które mogą pojawić się w dowolnym miejscu na ciele. Najczęściej spotykane miejsca to okolice:

  • ust,
  • genitaliów,
  • obszary narażone na działanie słońca, takie jak twarz i dłonie.

Stopień i rozkład plam często zmienia się w ciągu życia chorego. Włosy, a niekiedy nawet oczy również mogą stracić kolor.

Uwaga:
Bielactwo to nie to samo co albinizm. Druga z wymienionych jest skutkiem mutacji prowadzącej do całkowitej (a nie miejscowej) utraty zdolności do produkcji melaniny.

>> Zobacz: Bielactwo – co warto o nim wiedzieć?

Jakie są przyczyny bielactwa u dzieci?

Szacuje się, że w około 80% przypadków choroba ma podłoże genetyczne. Według danych naukowych do rozwoju choroby prowadzą drobne mutacje w wielu genach jednocześnie. Za kolejne 20% odpowiadają czynniki środowiskowe, do których należą głównie:

  • silny stres (wskutek innej poważnej choroby, operacji chirurgicznej, wypadku),
  • częste infekcje i powtarzające się przyjmowanie antybiotyków,
  • nadmierna ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe,
  • oparzenia słoneczne,
  • czynniki chemiczne takie jak tiole, fenole, katechole, merkaptoaminy, chinony i ich pochodne,
  • ciąża,
  • niedożywienie,
  • złe nawyki żywieniowe: spożywanie produktów konserwowanych, nieświeżych, wysokoprzetworzonych.

Warto dodać, że bielactwo jest skutkiem procesu autoimmunologicznego. Układ odpornościowy rozpoznaje melanocyty (komórki produkujące barwnik skóry) jako obce i je niszczy. Wyżej wymienione czynniki środowiskowe najczęściej indukują ten proces u osoby podatnej genetycznie.

>> Przeczytaj również: Wpływ promieni słonecznych na skórę

Rodzaje bielactwa u dzieci

Bielactwo można podzielić na:

  • nabyte – zdecydowana większość przypadków,
  • wrodzone – bardzo, bardzo rzadkie.

Zdecydowanie bardziej praktycznym jest podział kliniczny, zgodnie z którym wyróżnia się:

  • bielactwo segmentowe – jedna lub więcej plam o wyglądzie liniowym lub flagowatym, z jednostronnym rozmieszczeniem w tzw. dermatomach, czyli obszarach skóry unerwionych przez ten sam nerw,
  • bielactwo niesegmentowe – heterogenna grupa zaburzeń barwnikowych o różnej lokalizacji, zwykle o układzie symetrycznym,
  • bielactwo niesklasyfikowane lub nieokreślone – jednym z jego podtypów jest ogniskowe bielactwo błon śluzowych obejmujące tylko jedną stronę ciała.

>> To może Cię zainteresować: Przebarwienia skóry. Przyczyny, diagnostyka i terapia

Bielactwo u dzieci – diagnostyka

Rozpoznanie jest stawiane w oparciu o obraz kliniczny. Badania dodatkowe z reguły nie są potrzebne, należy jednak pamiętać, że z bielactwem współistnieje wiele groźnych chorób. Stąd szczegółowy wywiad i badanie przedmiotowe pozwolą na ocenę wskazań do rozszerzenia diagnostyki.

Do chorób tych należą:

pakiet tarczycowy rozszerzony

Bielactwo u dzieci – jak leczyć?

Leczeniem pierwszego rzutu jest miejscowa terapia kortykosteroidami. Jest ograniczona ryzykiem wystąpienia miejscowych działań niepożądanych, takich jak zaniki, rozstępy i teleangiektazje. Alternatywą są tu inhibitory kalcyneuryny, które nie dają tego typu powikłań. W przypadku rozsianych zmian o szybkim postępie stosuje się ogólnoustrojową terapię kortykosteroidami. Coraz częściej, także u dzieci, zastosowanie znajdują leki biologiczne.

Z terapii niefarmakologicznych należy wspomnieć o laseroterapii i fototerapii, a także możliwości leczenia chirurgicznego w przypadku zmian małych i niepostępujących.

Bielactwo u dzieci – czy można je wyleczyć?

Rokowanie jest zróżnicowane. U części dzieci przebieg choroby jest nieprzewidywalny, a zastosowane leczenie nie przynosi oczekiwanych skutków.

Na drugim biegunie znajdują się osoby, u których dochodzi do samoistnej remisji.

Z danych literaturowych wynika, że wysoką skutecznością wykazują się niektóre leki biologiczne, jednak zastosowanie jest ograniczone z uwagi na dostępność i koszty.

Podsumowanie

Bielactwo to rzadka choroba, która dotyka głównie młodych dorosłych, ale w około ¼ przypadków ujawnia się przez 8. rokiem życia. Mimo, że nie zagraża życiu, to wywiera bardzo destrukcyjny wpływ na jakość życia i dodatkowo może współistnieć z bardzo groźnymi chorobami.

Istnieje kilka opcji leczenia, jednak ich skuteczność jest zróżnicowana. Jeżeli zauważasz u swojego dziecka białe plamki na skórze to nie zwlekaj – udaj się do specjalisty pediatry lub dermatologa. Rozpoznanie jest stawiane w oparciu o obraz kliniczny, stąd warto zgłosić się po odpowiednią pomoc.

Źródła

  1. Hu Z, Wang T., Beyond skin white spots: Vitiligo and associated comorbidities. Front Med (Lausanne), 2023 Feb 23;10:1072837. doi: 10.3389/fmed.2023.1072837. PMID: 36910477; PMCID: PMC9995999.https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9995999/ (dostęp 17.12.2024 r.).
  2. Faria AR, Tarlé RG, Dellatorre G, Mira MT, Castro CC, Vitiligo–Part 2–classification, histopathology and treatment, An Bras Dermatol. 2014 Sep-Oct;89(5):784-90. doi: 10.1590/abd1806-4841.20142717. PMID: 25184918; PMCID: PMC4155957.https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4155957/ (dostęp 17.12.2024 r.).
  3. Gianfaldoni S, Wollina U, Tchernev G, Lotti J, França K, Lotti T, Vitiligo in Children: A Review of Conventional Treatments, Open Access Maced J Med Sci. 2018 Jan 21;6(1):213-217. doi: 10.3889/oamjms.2018.054. PMID: 29484026; PMCID: PMC5816302.https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5816302/ (dostęp 17.12.2024 r.).
  4. Gianfaldoni S, Tchernev G, Wollina U, Lotti J, Satolli F, França K, Rovesti M, Lotti T, Vitiligo in Children: A Better Understanding of the Disease, Open Access Maced J Med Sci. 2018 Jan 20;6(1):181-184. doi: 10.3889/oamjms.2018.040. PMID: 29484022; PMCID: PMC5816297.https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5816297/(dostęp 17.12.2024 r.).
  5. Farajzadeh S, Khalili M, Mirmohammadkhani M, Paknazar F, Rastegarnasab F, Abtahi-Naeini B., Global clinicoepidemiological pattern of childhood vitiligo: a systematic review and meta-analysis, BMJ Paediatr Open. 2023 Apr;7(1):e001839. doi: 10.1136/bmjpo-2022-001839. PMID: 37616066; PMCID: PMC10083860. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10083860/ (dostęp 17.12.2024 r.).
  6. Patel R, Pandya AG, Sikirica V, Gandhi K, Daniel SR, Anastassopoulos KP, Yamaguchi Y, Napatalung L, Baik R, Ezzedine K, Prevalence of Vitiligo among Children and Adolescents in the United States Dermatology, 2023;239(2):227-234. doi: 10.1159/000528180. Epub 2023 Jan 11. PMID: 36630928; PMCID: PMC10210084. (dostęp 17.12.2024 r.).
  7. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10210084/(dostęp 17.12.2024 r.).
  8. Matin R, Vitiligo in adults and children, BMJ Clin Evid. 2011 Mar 28;2011:1717. PMID: 21439099; PMCID: PMC3217714. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3217714/(dostęp 17.12.2024 r.).

Angina wirusowa – objawy, diagnostyka i leczenie u dorosłych i dzieci

Elwira Zawidzka
-
0
Angina wirusowa – objawy, diagnostyka i leczenie u dorosłych i dzieci

Główną przyczyną anginy zarówno u dzieci, jak i u dorosłych są wirusy. Artykuł odpowiada na pytania, jakie wirusy najczęściej wywołują zapalenia górnych dróg oddechowych, jak przebiega choroba o etiologii wirusowej i czym różni się od anginy bakteryjnej oraz które badania laboratoryjne pozwalają ustalić przyczyny infekcji, a także jak przebiega jej leczenie.

Spis treści:

  1. Angina wirusowa – czym jest?
  2. Angina wirusowa – objawy u dorosłych i dzieci
  3. Angina wirusowa a bakteryjna – różnice
  4. Angina wirusowa – diagnostyka
  5. Angina wirusowa – podsumowanie

Angina wirusowa – czym jest?

Angina jest ostrym zapaleniem śluzówki gardła i migdałków podniebiennych wywołanym przez różne drobnoustroje (bakterie, wirusy, grzyby). Wirusowa przyczyna anginy dotyczy ok.:

  • 95% przypadków choroby u dorosłych,
  • 70-85% przypadków wśród dzieci.

Za infekcję wirusową górnych dróg oddechowych odpowiadają przede wszystkim rinowirusy i koronawirusy (65% przypadków). Może być ona spowodowana również przez adenowirusy, wirusy paragrypy, RSV czy wirus Epsteina–Barr.

Angina wirusowa ma zazwyczaj charakter sezonowy, ze szczytem zachorowań późną jesienią, zimą i wczesną wiosną. Źródłem zakażenia są osoby chore. Wirusy są przenoszone drogą kropelkową w trakcie mówienia, kaszlu czy kichania. Do zakażenia dochodzi również przez bezpośredni kontakt z wydzielinami z górnych dróg oddechowych osób zainfekowanych.

Okres wylęgania choroby wynosi 1–6 dni. Objawy anginy wirusowej ustępują samoistnie po 3-4 dniach. Chory staje się źródłem zakażenia dla otoczenia na 1-2 dni przed pojawieniem się objawów i pozostaje zakaźny, zależnie od rodzaju wirusa, do 3 tygodni po ustąpieniu choroby.

Czynniki ryzyka zachorowania na anginę to:

  • kontakt z chorym na zapalenie gardła i migdałków podniebiennych o podłożu infekcyjnym – częsta przyczyna zachorowań w dużych skupiskach (żłobki, przedszkola, szkoły); szacuje się, że wśród współdomowników chorego prawdopodobieństwo zakażenia dotyczy 2 na 3 osoby,
  • wiek – częściej chorują dzieci w wieku 5-15 lat, w przypadku mononukleozy zakaźnej młodzież i młodzi dorośli,
  • zaburzenia odporności.

>> Przeczytaj o: Powracające infekcje i alarmujące statystyki: krztusiec, różyczka i odra

Angina wirusowa – objawy u dorosłych i dzieci

U osób dorosłych wirusy są zdecydowanie główną przyczyną anginy – odpowiadają za 95% przypadków choroby. U dzieci, mimo że wirusy również przeważają wśród czynników etiologicznych anginy, często dochodzi do zakażeń bakteryjnych. Angina o podłożu bakteryjnym jest wywoływana przede wszystkim przez Streptococcus pyogenes (paciorkowca ropotwórczego grupy A).

Angina wirusowa charakteryzuje się powolnym narastaniem objawów chorobowych i przebiega zazwyczaj łagodnie.

Objawami klinicznymi pojawiającymi w przebiegu choroby są:

  • ból i zaczerwienienie gardła,
  • ból głowy,
  • ból mięśni i stawów,
  • niewielka gorączka (<38°C) lub prawidłowa temperatura ciała,
  • chrypka, kaszel, nieżyt nosa,
  • zapalenie spojówek,
  • czasami owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej,
  • biegunka.

Warto zdawać sobie sprawę również z tego, że czasami wirusowe zapalenie gardła może przypominać anginę bakteryjną. Tak dzieje się w przypadku mononukleozy zakaźnej, wywoływanej przez wirusa Epsteina–Barr (EBV), kiedy na początku infekcji pojawia się wysoka gorączka, węzły chłonne szyjne ulegają powiększeniu, migdałki podniebienne są powiększone i pokryte biało-szarym nalotem.

Mononukleozę zakaźną od anginy paciorkowcowej odróżnia:

  • uogólniony charakter powiększenia węzłów chłonnych,
  • długotrwała gorączka (10-14 dni),
  • powiększenie wątroby i śledziony,
  • zatkany nos,
  • obrzęk powiek.
posiew z górnych dróg oddechowych rozszerzony

Angina wirusowa a bakteryjna – różnice

Anginę wirusową od anginy bakteryjnej różni przede wszystkim tempo rozwoju choroby i stopień nasilenia objawów.

Angina wirusowa_infografika tabela

Angina wirusowa – diagnostyka

Diagnozowanie anginy opiera się na objawach klinicznych oraz na wynikach badań laboratoryjnych. Rozróżnienie anginy o podłożu wirusowym i bakteryjnym jest niezwykle ważne ze względu na konieczność podjęcia odpowiedniej terapii chorego. Antybiotyki stosowane są wyłącznie w anginie bakteryjnej.

Wstępne rozpoznanie ostrego zapalenia gardła i migdałków podniebiennych obejmuje:

  • wywiad i badanie przedmiotowe (badanie gardła, jamy ustnej, węzłów chłonnych),
  • różnicowanie etiologii zakażenia w oparciu o skalę punktową wg Centora/McIsaaca (określa prawdopodobieństwo anginy paciorkowcowej).

Obraz kliniczny w przebiegu anginy może być niejednoznaczny i może nasuwać wątpliwości związane z etiologią infekcji. Rozwianiu wątpliwości służą badania laboratoryjne. Najczęściej stosowane są testy potwierdzające lub wykluczające zakażenie bakteryjne, ponieważ przekłada się to na podjęcie decyzji o stosowaniu antybiotyków.

W diagnostyce laboratoryjnej wykorzystywane są:

  • szybkie testy antygenowe w kierunku paciorkowca grupy A (ujemne w przypadku zakażenia wirusowego),
  • posiew mikrobiologiczny, w którym wykrywane są bakterie i grzyby (ujemny wynik może wskazywać na zakażenie wirusowe).

W niektórych przypadkach zapalenia gardła (np. w mononukleozie zakaźnej) konieczne jest przeprowadzenie badań ukierunkowanych na wirusa. Stosowane są wtedy testy serologiczne i molekularne (genetyczne). Pomocne są również inne badania laboratoryjne, np. morfologia krwi z rozmazem czy ocena aktywności aminotransferaz (AlAT, AspAT).

Morfologia krwi obwodowej

Angina wirusowa – leczenie

W terapii anginy wirusowej, w przeciwieństwie do anginy o etiologii bakteryjnej, nie są stosowane antybiotyki. Chory wymaga leczenia objawowego, które obejmuje:

  • odpoczynek,
  • przebywanie w dobrze nawilżonym pomieszczeniu,
  • spożywanie dużej objętości płynów,
  • spożywanie pokarmów niedrażniących śluzówki gardła,
  • płukanie gardła roztworem soli,
  • przyjmowanie w razie potrzeby leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych,
  • stosowanie leków o działaniu miejscowym (łagodzących ból i działających przeciwzapalnie).

Rokowania w anginie wirusowej są pomyślne. Powikłania po przechorowaniu są rzadkie, znacznie rzadsze niż po anginie o etiologii bakteryjnej.

UWAGA: Błędne rozpoznanie i podanie antybiotyków w anginie wirusowej naraża pacjenta na:

  • skutki uboczne działania leku,
  • niszczenie flory fizjologicznej,
  • szerzenie lekooporności drobnoustrojów.

Podanie choremu na mononukleozę zakaźną antybiotyków z grupy aminopenicylin (np. amoksycyliny) powoduje wystąpienie na skórze czerwonej, rozsianej wysypki przypominającej wysypkę w przebiegu odry (dotyczy 80–90% pacjentów).

Angina wirusowa – podsumowanie

  • Wirusy są najczęstszą przyczyną ostrego zapalenia gardła i migdałków podniebiennych,
  • Za infekcję wirusową górnych dróg oddechowych odpowiadają przede wszystkim rinowirusy i koronawirusy (65% przypadków),
  • Angina wirusowa charakteryzuje się powolnym narastaniem objawów klinicznych i ma zazwyczaj  łagodniejszy przebieg niż angina bakteryjna,
  • Głównym celem różnicowania etiologii anginy jest unikanie podawania choremu antybiotyków w przypadku zakażenia wirusami,
  • Terapia anginy wirusowej opiera się na leczeniu objawowym.

Piśmiennictwo

  1. dr hab. med. Bożena Skotnicka, Angina – objawy, przyczyny, leczenie, https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/laryngologia/78438,angina-objawy-przyczyny-leczenie (dostęp 05.12.2024 r.).
  2. Leszek Szenborn, Piotr Sawiec, Jacek Mrukowicz, Ostre zapalenie gardła i migdałków (angina), https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.3.3.?postlogin=  (dostęp 05.12.2024 r.).
  3. dr hab. n. med. Ernest Kuchar, Mononukleoza zakaźna u dorosłych, https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/160210,mononukleoza-zakazna-u-doroslych (dostęp 08.12.2024 r.).

Wymaz z gardła – co wykrywa badanie i kiedy się je zleca? Jak się przygotować?

Elwira Zawidzka
-
0
Wymaz z gardła – co wykrywa badanie i kiedy się je zleca? Jak się przygotować?

Wymaz z gardła jest badaniem służącym wykryciu patogennych mikroorganizmów odpowiedzialnych za zakażenia górnych dróg oddechowych. Wymaz może służyć również do oceny kolonizacji gardła (obecność drobnoustrojów bez objawów chorobowych). Warunkiem prawidłowego wykonania badania jest odpowiednie przygotowanie pacjenta i właściwa technika pobrania materiału biologicznego.

Spis treści:

  1. Wymaz z gardła – co to za badanie?
  2. Co wykrywa wymaz z gardła?
  3. Kiedy zrobić wymaz z gardła?
  4. Przygotowanie do wymazu z gardła
  5. Wymaz z gardła – interpretacja wyników
  6. Podsumowanie

Wymaz z gardła – co to za badanie?

Wymaz z gardła to badanie mikrobiologiczne, w którym wykrywane są drobnoustroje bytujące w górnych drogach oddechowych. Próbka materiału biologicznego pobierana jest z tylnej ściany gardła oraz obu migdałków podniebiennych sterylnymi (jałowymi) wymazówkami.

Możliwe jest samodzielne pobieranie próbki przez pacjenta. Specjalne zestawy transportowe zawierające wymazówkę i podłoże transportowe dostępne są w punktach pobrań i aptekach. Materiał pozyskuje się poprzez kilkukrotne wykonywanie zdecydowanych, uciskających ruchów obrotowych zbierających wydzielinę z dróg oddechowych. Należy unikać zanieczyszczenia próbki śliną oraz unikać dotykania wymazówką języka, języczka podniebiennego i policzków.

W przypadku diagnozowania infekcji, należy pobierać materiał z miejsc zmienionych (czopy ropne, pęcherzyki, zaczerwienienia). Doświadczenie w pobraniu próbki do badania ma istotny wpływ na wynik końcowy, zalecane jest pobranie wymazu z gardła przez osoby kompetentne, np. przez personel medyczny w punkcie zabiegowym.

Wymazy z gardła są analizowane w laboratorium z zastosowaniem techniki posiewów, szybkich testów antygenowych lub badań molekularnych (genetycznych). Wybór metody, zależnie od celu badania, dokonywany jest przy jego zlecaniu.

>> Sprawdź: Czy warto poznać swoje geny? Znaczenie badań genetycznych w diagnostyce i leczeniu chorób

Co wykrywa wymaz z gardła?

W materiale pobieranym z gardła i migdałków podniebiennych wykrywane są bakterie, grzyby i wirusy. Badanie może być ukierunkowane na konkretny patogen/patogeny lub może służyć szerszej ocenie flory zasiedlającej górne drogi oddechowe.

Technika posiewów mikrobiologicznych służy wykrywaniu bakterii i grzybów drożdżopodobnych.

Szybkie testy antygenowe i badania molekularne, oprócz identyfikacji bakterii i grzybów, znalazły również zastosowanie w wykrywaniu wirusów.

Wymaz z gardła na paciorkowce

Paciorkowiec ropotwórczy grypy A (Streptococcus pyogenes) jest głównym bakteryjnym czynnikiem anginy, czyli ostrego zapalenia gardła i migdałków podniebiennych u ludzi. Przyczyną anginy mogą być również paciorkowce grupy C i G. Angina bakteryjna dotyczy przede wszystkim dzieci (15-30% przypadków zapalenia gardła i migdałków), rzadziej pojawia się u dorosłych.

Głównymi objawami anginy bakteryjnej są:

  • nagły początek,
  • ból gardła i ból przy przełykaniu,
  • zaczerwienienie gardła i migdałków podniebiennych,
  • ból głowy,
  • gorączka (>38°C),
  • powiększone węzły chłonne podżuchwowe,
  • wybroczyny na podniebieniu,
  • malinowy język,
  • czasami bóle brzucha, nudności i wymioty.

Potwierdzeniem bakteryjnej przyczyny anginy jest dodatni wynik badania mikrobiologicznego wykonanego z  materiału pobranego z gardła i migdałków podniebiennych. Najczęściej z wymazu z gardła wykonywany jest posiew i/lub szybki test kasetkowy w kierunku Streptococcus pyogenes.

  • Posiew mikrobiologiczny w kierunku paciorkowców grupy A, C i G obejmuje identyfikację drobnoustrojów do gatunku i grupy serologicznej oraz wykonanie antybiogramu (ocena wrażliwości na leki przeciwdrobnoustrojowe). Na wynik badania oczekuje się 3-4 dni. Dodatni wynik badania jest pewnym potwierdzeniem rozpoznania zakażenia.
  • Test kasetkowy w kierunku paciorkowców grupy A jest badaniem przesiewowym i stosowany jest jako badanie pomocnicze. Czułość i swoistość dostępnych na rynku szybkich testów antygenowych jest stosunkowo duża – czułość 85–95%, swoistość ≥95%.
Uwaga:
Ze względu na możliwość nosicielstwa S. pyogenes w gardle, pomocniczą wartość w diagnozowaniu anginy paciorkowcowej ma skala punktowa Centora/McIsaaca, która pozwala na określenie prawdopodobieństwa zakażenia na podstawie objawów klinicznych i wieku pacjenta.

Wymaz z gardła na bakterie i grzyby

Zapalenie gardła wywołane przez bakterie inne niż paciorkowce grupy A, C i G zdarzają się niezwykle rzadko i stanowią ok. 1% wszystkich przypadków.

Przyczyną zakażeń mogą być:

  • Fusobacterium necrophorum,
  • Streptococcus pneumoniae,
  • Haemophilus influenzae,
  • Chlamydia pneumoniae,
  • Mycoplasma,
  • Neisseria gonorrhoeae,
  • Corynebacterium diphteriae.

Wykrycie w/w patogenów najczęściej wymaga zlecenia ukierunkowanego badania mikrobiologicznego ze względu na specyficzne wymagania wzrostowe drobnoustrojów.

Obecność w gardle grzybów drożdżopodobnych z rodzaju Candida spp. może świadczyć o kolonizacji górnych dróg oddechowych (obecność w jamie ustnej u 20–50% zdrowych osób dorosłych i u 65% dzieci) lub być przyczyną grzybiczego zapalenia gardła i migdałków.

Czynnikami sprzyjającymi rozwojowi grzybicy są: antybiotykoterapia, terapia sterydami, leczenie immunosupresyjne, cukrzyca, zaburzenia hormonalne, niedożywienie; niedobory żelaza, kwasu foliowego, witaminy C; nieprawidłowa higiena jamy ustnej, uszkodzenia śluzówki (źle dopasowane protezy), zanieczyszczone smoczki (noworodki).

Grzybica gardła objawia się występowaniem:

Badaniem potwierdzającym grzybicę jest posiew wymazu z gardła na podłoża mikrobiologiczne przeznaczone do hodowli grzybów.

>> To może Cię zainteresować: Grzybica jako najczęstsza choroba płytki paznokcia

Wymaz gardła z antybiogramem

Celem określenia wrażliwości bakterii odpowiedzialnych za stan zapalny gardła na leki przeciwustrojowe wykonywany jest antybiogram. Antybiogram jest ostatnim etapem posiewu mikrobiologicznego. Na wyniku badania laboratoryjnego podawana jest interpretacja kliniczna wrażliwości wykrytego patogenu na leki z określeniem „wrażliwy” lub „oporny”.  

Wykonanie antybiogramu jest istotne, jeżeli wcześniej zastosowana terapia antybiotykowa u pacjenta z bakteryjnym zakażeniem nie spowodowała poprawy stanu zdrowia.

Uwaga:
Zapalenia gardła są wywoływane najczęściej przez wirusy, na które antybiotyki nie działają! Antybiotyk jest dobierany i przepisywany przez lekarza przy rozpoznaniu zakażenia bakteryjnego. Wykonanie badania mikrobiologicznego zwiększa prawdopodobieństwo dobrania odpowiedniej terapii. Należy ściśle przestrzegać przyjmowania leku zgodnie z zaleceniami lekarza.

>> Dowiedz się więcej: Antybiotyki – do czego prowadzi ich nadużywanie i jak temu przeciwdziałać?

Kiedy zrobić wymaz z gardła?

Wykonanie badania mikrobiologicznego wymazu z gardła może być zlecone przez lekarza lub można je wykonać odpłatnie, bez skierowania,  w punkcie pobrań przyjmującym materiał do badań laboratoryjnych.

posiew z górnych dróg oddechowych rozszerzony

Najczęstszą przyczyną zlecania wymazu z gardła jest podejrzenie bakteryjnej przyczyny zapalenia, czemu towarzyszy:

  • gorączka,
  • powiększone węzły chłonne podżuchwowe i szyjne,
  • zmiany na migdałkach podniebiennych,
  • ból gardła utrudniający przełykanie.

Wykonanie badania jest szczególnie ważne, jeżeli zastosowana wcześniej terapia antybiotykowa nie przyniosła pozytywnych rezultatów. Rozpoznanie patogenu (drobnoustroju, który jest przyczyną zakażenia) jest ważnym elementem skutecznej walki z chorobą.

Posiew wymazu z jamy ustnej (tlenowo)

Wynik badania umożliwia dobranie odpowiedniego leku, co może złagodzić i skrócić czas choroby oraz zapobiec powikłaniom w postaci zapalenia zatok, ucha środkowego, ropnego zapalenia migdałków, ostrego kłębuszkowego zapalenia nerek czy gorączki reumatycznej.

>> Przeczytaj także: Zapalenie nerek – objawy, przyczyny, rodzaje, diagnostyka i leczenie

Przygotowanie do wymazu z gardła

Pobieranie wymazu z gardła wymaga od pacjenta odpowiedniego przygotowania. Przestrzeganie zaleceń istotnie wpływa na uzyskanie wiarygodnego, niezafałszowanego wyniku.

Na minimum 2 godziny przed pobraniem wymazu z gardła nie należy:

  • spożywać pokarmów i płynów,
  • żuć gumy,
  • palić papierosów,
  • płukać jamy ustnej,
  • myć zębów,
  • przyjmować leków (np. tabletek do ssania, syropów, aerozoli),
  • wykonywać inhalacji.

Bezpośrednio przed pobraniem należy wyjąć z jamy ustnej ruchome protezy.

Wymaz z gardła – interpretacja wyników

Prezentacja wyniku wymazu z gardła jest zależna od rodzaju zleconego badania:

  • Badania ukierunkowane – wynik dodatni wskazuje na wyhodowanie poszukiwanego drobnoustroju, wynik ujemny świadczy o braku wykrycia patogenu w próbce materiału pobranej od pacjenta;
  • Badanie rozszerzone – wynik badania obejmuje informację zarówno o drobnoustrojach, które mogą być przyczyną zapalenia gardła, jak i o florze fizjologicznej, która zasiedla górne drogi oddechowe.

Prawidłowo skonstruowany wynik powinien obejmować identyfikację do gatunku wykrytych patogennych/potencjalnie patogennych drobnoustrojów. W przypadku wykrycia paciorkowców określana jest ich przynależność do grupy serologicznej. Wyniki posiewów mikrobiologicznych obejmują zazwyczaj również antybiogram (są wyjątki), który określa wrażliwość wyhodowanych bakterii na leki.

Uwaga:
Obecność antybiogramu na wyniku badania wymazu z gardła nie jest równoznaczna z sugestią konieczności stosowania antybiotyków. Interpretacja wyniku powinna być dokonywana przez lekarza, który w zestawieniu z objawami klinicznymi pacjenta podejmuje decyzję o wdrożeniu terapii antybiotykami, innymi lekami przeciwdrobnoustrojowymi lub zaleca jedynie leczenie objawowe.

Podsumowanie

  • Zapalenie gardła wywoływane jest w 90% przez wirusy, ale jego przyczyną mogą być również bakterie i grzyby.
  • Streptococcus pyogenes (paciorkowiec grupy A) odpowiada za większość przypadków bakteryjnego zapalenia gardła i migdałków podniebiennych.
  • Najczęściej zlecanymi badaniami laboratoryjnymi wymazu z gardła są szybkie testy kasetkowe i posiewy na pożywki mikrobiologiczne; dostępne są również testy genetyczne.
  • Badania serologiczne wymazu z gardła są ukierunkowanymi badaniami przesiewowymi, w których poszukiwane są antygeny charakterystyczne dla danego gatunku drobnoustroju.
  • Posiew mikrobiologiczny wymazu z gardła służy wykryciu i określeniu do gatunku wyhodowanych drobnoustrojów, obejmuje również określenie lekowrażliwości patogenów (są wyjątki).
  • Posiew mikrobiologiczny wymazu z gardła może być badaniem ukierunkowanym na konkretny patogen lub badaniem rozszerzonym, w którym dodatkowo ocenia się występowanie flory fizjologicznej zasiedlającej gardło.

Piśmiennictwo

  1. dr hab. n. med. Katarzyna Dzierżanowska-Fangrat, Czy szybki test na obecność antygenów paciorkowca pozwala odróżnić zakażenie od kolonizacji? Czy jest sens go wykonywać? Czy dostępne w Polsce testy mają wystarczającą czułość? Skąd należy pobierać materiał – czy wystarczy wymaz ze śluzówki jamy ustnej? (dostęp 01.12.2024 r.)
  2. dr n. med. Mariola Zagor, Ostre i przewlekłe zapalenie gardła (dostęp 01.12.2024 r.)

Pielęgnacja skóry atopowej. Jak dbać o skórę z AZS w zimie?

Krzysztof Wójcik
-
0
Pielęgnacja skóry atopowej. Jak dbać o skórę z AZS w zimie?

Zimowa aura to wyzwanie dla osób z atopowym zapaleniem skóry (AZS). Chłodne powietrze, niska wilgotność i zmienne temperatury mogą nasilać objawy tej choroby. Ale czy wiesz, że u podłoża AZS może leżeć alergia? W tym artykule dowiesz się, jak pielęgnować skórę atopową zimą i jak diagnostyka alergii może pomóc w walce z objawami. Sprawdź, jak właściwe badania mogą ułatwić życie!

Spis treści:

  1. Jak wygląda skóra z AZS?
  2. Pielęgnacja skóry atopowej – od czego zacząć?
  3. Dlaczego warto dbać o skórę atopową?
  4. Jak pielęgnować skórę atopową zimą?
  5. Czego unikać w pielęgnacji skóry atopowej?
  6. Pielęgnacja skóry atopowej – zrób krok dalej

Jak wygląda skóra z AZS?

Skóra atopowa to więcej niż tylko suchość i świąd. Może być:

  • zaczerwieniona,
  • szorstka,
  • podatna na pękanie.

Objawy nasilają się w zimie, gdy sucha, ogrzewana powietrzem przestrzeń w pomieszczeniach oraz mróz na zewnątrz pozbawiają skórę naturalnej ochrony. Nie bez znaczenia są także alergeny, które mogą działać jak niewidzialny czynnik drażniący, zaostrzając stan skóry.

>> To może Cię zainteresować: Sucha skóra cz. 1. Postawienie prawidłowej diagnozy – problem interdyscyplinarny

Pielęgnacja skóry atopowej – od czego zacząć?

Podstawą jest odbudowa bariery ochronnej skóry. Krótkie kąpiele w letniej wodzie z dodatkiem delikatnych olejków myjących to pierwszy krok. Po kąpieli należy nałożyć emolienty, które zatrzymują wilgoć i zmniejszają swędzenie.

Wybór odpowiednich kosmetyków jest kluczowy – produkty te powinny być pozbawione substancji zapachowych i alkoholu, aby zminimalizować ryzyko podrażnień.

Dlaczego warto dbać o skórę atopową?

Nieleczone AZS to więcej niż tylko dyskomfort. Zaniedbanie pielęgnacji prowadzi do zaostrzenia objawów, wtórnych infekcji i większego zapotrzebowania na leki. Co więcej, u podstaw objawów mogą leżeć alergeny pokarmowe lub wziewne, takie jak roztocza kurzu domowego czy białka mleka i jaj.

Diagnostyka alergii, np. z wykorzystaniem pojedynczych testów alergenowych, pomaga zidentyfikować potencjalne przyczyny i stworzyć plan leczenia.

>> Przeczytaj też: Znajdź swój alergen – diagnostyka alergii w laboratorium

Jak pielęgnować skórę atopową zimą?

Oto kilka wskazówek:

  • Codzienna rutyna –nawilżanie skóry emolientami to podstawa – stosuj je przynajmniej dwa razy dziennie.
  • Ochrona przed zimnem – przed wyjściem na zewnątrz używaj tłustych kremów barierowych, które ochronią skórę przed mrozem i wiatrem.
  • Unikanie drażniących materiałów –wełna czy szorstkie tkaniny mogą podrażniać – wybieraj ubrania z miękkiej bawełny.
  • Dieta i diagnostyka –skonsultuj się z lekarzem specjalistą, aby wykluczyć alergeny w diecie i otoczeniu, które mogą zaostrzać objawy.

Czego unikać w pielęgnacji skóry atopowej?

W pielęgnacji skóry atopowej równie ważne jak stosowanie odpowiednich kosmetyków jest unikanie czynników, które mogą pogorszyć jej stan. Wiele codziennych nawyków, choć pozornie nieszkodliwych, może prowadzić do nasilenia objawów AZS. Aby tego uniknąć, zwróć uwagę na poniższe kwestie:

  • Gorące kąpiele –wysoka temperatura wody usuwa naturalną barierę hydrolipidową skóry, co sprzyja jej wysuszaniu.
  • Kosmetyki perfumowane –substancje zapachowe mogą działać drażniąco na skórę wrażliwą i atopową.
  • Wełna i szorstkie materiały –tkaniny te mogą mechanicznie podrażniać skórę, zwiększając dyskomfort i świąd.
  • Przegrzewanie – zarówno w domu, jak i na zewnątrz, unikanie przegrzania pomoże zmniejszyć suchość skóry.

Pamiętaj, aby wprowadzać te zmiany stopniowo i dostosowywać je do indywidualnych potrzeb swojej skóry. Ważne jest także regularne obserwowanie, jak reaguje Twoja skóra na poszczególne zmiany w rutynie pielęgnacyjnej.

Pielęgnacja skóry atopowej – zrób krok dalej

Zimowa pielęgnacja skóry atopowej to proces, który wymaga konsekwencji i uwagi. Regularne nawilżanie, unikanie czynników drażniących i ochrona przed zimnem pomogą utrzymać skórę w lepszym stanie.

Nie zapominaj jednak o diagnostyce – alergeny często stoją u podłoża objawów AZS.  Pakietu testów na alergeny związane z AZS może pomóc w uzyskaniu odpowiedzi. Dzięki odpowiedniej diagnozie i pielęgnacji możesz cieszyć się większym komfortem na co dzień!

Bibliografia

  1. Purnamawati S, Indrastuti N, Danarti R, Saefudin T. The role of moisturizers in addressing various kinds of dermatitis: A review. Clin Med Res. 2017;15(3-4):75-87. doi:10.3121/cmr.2017.1363 (dostęp 16.12.2024).
  2. Murota H, Yamaga K, Ono E, Murayama N, Yokozeki H, Katayama I. Why does sweat lead to the development of itch in atopic dermatitis?. Exp Dermatol. 2019 Dec;28(12):1416-1421. doi: 10.1111/exd.13981 (dostęp 16.12.2024).
  3. Sargen MR, Hoffstad O, Margolis DJ. Warm, humid, and high sun exposure climates are associated with poorly controlled eczema: PEER (Pediatric Eczema Elective Registry) cohort, 2004-2012 [published correction appears in J Invest Dermatol. 2014 Jun;134(6):1779]. J Invest Dermatol. 2014;134(1):51-57. doi:10.1038/jid.2013.274 (dostęp 16.12.2024).
  4. Jaros J, Wilson C, Shi VY. Fabric selection in atopic dermatitis: An evidence-based review. Am J Clin Dermatol. 2020;21(4):467-482. doi:10.1007/s40257-020-00516-0 (dostęp 16.12.2024).
  5. Petersson CJ, et al. Sensitization profile in undiagnosed children with skin and respiratory allergy-like symptoms in primary care.  Abstract presented at WAO, Buenos Aires, Argentina 6–10 December 2009. (dostęp 16.12.2024).
  6. Bergmann MM, et al. J Allergy Clin Immunol Pract. 2013;1:22-8. (dostęp 16.12.2024).

Powracające infekcje i alarmujące statystyki: krztusiec, różyczka i odra

Izabella Podsiadły
-
0
Powracające infekcje i alarmujące statystyki: krztusiec, różyczka i odra

Powracające infekcje stanowią poważne wyzwanie zarówno dla pacjentów, jak i medyków, zwłaszcza w przypadku wysoce zakaźnych chorób, takich jak krztusiec, różyczka i odra. Chociaż infekcjom tym można w znacznym stopniu zapobiegać dzięki powszechnym szczepieniom, w ostatnim czasie obserwujemy gwałtowny wzrost liczby przypadków zachorowań.

Dzieje się tak m.in. z powodu osłabienia odporności zbiorowiskowej, które jest skutkiem działania ruchów antyszczepionkowych, utrudnionego dostępu do szczepień oraz pojawiania się nowych wariantów patogenów.

W niniejszym artykule analizujemy przyczyny powrotu (w przeszłości niemalże wyeliminowanych) chorób zakaźnych, przedstawiamy krótką charakterystykę krztuśca, różyczki i odry oraz omawiamy zastosowanie testów laboratoryjnych z krwi (serologicznych) w diagnostyce tych trzech poważnych infekcji.

Spis treści:

  1. „Wielka trójka”, czyli krztusiec, różyczka i odra
  2. Diagnostyka serologiczna infekcji
  3. Podsumowanie

„Wielka trójka”, czyli krztusiec, różyczka i odra

W ostatnim czasie odnotowano intensywny wzrost liczby zachorowań na:

  • krztusiec,
  • różyczkę,
  • odrę.

Lekarze są zaniepokojeni obserwowaną tendencją, która wskazuje na obniżenie odporności populacyjnej. Głównymi przyczynami tej sytuacji epidemicznej są:

  • dezinformacja,
  • zakłócenia w programach szczepień.

W przypadku krztuśca wzrost liczby zakażeń jest związany również z tym, że z upływem czasu odporność po szczepieniu słabnie.

Krztusiec (inaczej koklusz)

Krztusiec to infekcja dróg oddechowych wywoływana przez bakterie Bordetella pertussis, które niezwykle łatwo rozprzestrzeniają się drogą kropelkową. Jest szczególnie niebezpieczny dla niemowląt i małych dzieci, które stanowią niemal wszystkie przypadki wymagające hospitalizacji.

Krztusiec występuje na całym świecie, a szczyty epidemii pojawiają się co 2–5 lat. Jak wynika z danych Światowej Organizacji Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO), każdego roku odnotowuje do 40 milionów przypadków krztuśca, z czego 400 tysięcy kończy się śmiercią.

W Polsce według oficjalnych danych od początku 2024 roku do końca listopada odnotowano aż 36 razy więcej przypadków zachorowań niż w tym samym okresie w roku poprzednim!

Różyczka

Różyczka to ostra choroba wywoływana przez wirusa różyczki, charakteryzująca się m.in.:

  • gorączką,
  • wysypką.

Chociaż przebieg choroby jest zwykle łagodny, pierwotne zakażenie wirusem różyczki we wczesnej ciąży może prowadzić do zespołu różyczki wrodzonej (ang. congenital rubella syndrome, CRS), który powoduje poważne powikłania zdrowotne dla dziecka. Według szacunków WHO rocznie na świecie występuje około 100 tysięcy przypadków zespołu różyczki wrodzonej.

Różyczka - badanie przeciwciał IgM

Odra

Odra jest wysoce zakaźną chorobą wywoływaną przez wirusa odry z rodziny Paramyxoviridae. Rozpoczyna się zwykle gorączką, katarem, kaszlem oraz charakterystyczną plamisto-grudkową wysypką.Powikłania występują u 10% do 40% pacjentów, a leczenie ma głównie charakter objawowy.

Szacuje się, że w latach 2000–2023 szczepienia zapobiegły 60 milionom zgonów. Mimo to w wielu krajach rozwijających się, szczególnie w niektórych regionach Afryki i Azji, odra nadal jest powszechna.

Jak wskazują dane WHO, w 2023 roku na odrę zachorowało ponad 10 milionów osób, a zmarło około 107,5 tysiąca, z czego większość zgonów stanowiły dzieci poniżej 5. roku życia. W krajach Unii Europejskiej do końca listopada 2024 odnotowano prawie dziewięciokrotnie więcej przypadków odry niż w 2023 roku.

Eksperci prognozują wzrost liczby przypadków odry z powodu zbyt niskiego odsetka populacji zaszczepionej dwiema dawkami szczepionki oraz wysokiego ryzyka przywleczenia zakażeń z regionów, gdzie obecnie obserwuje się intensywną aktywność wirusa odry.

Diagnostyka serologiczna infekcji

W diagnostyce powracających infekcji ważną rolę odgrywająbadania serologiczne, wykonywane z próbki krwi. Są one oparte na zaawansowanych metodach, takich jak:

  • immunoenzymatyczna ELISA (ang.enzyme-linked immunosorbent assay),
  • monospecyficzne testy typu immunoblot, które umożliwiają precyzyjne wykrycie specyficznych przeciwciał.

U pacjentów z podejrzeniem krztuśca badania serologiczne powinny być wykonywane w przypadku kaszlu, który utrzymuje się powyżej 2–3 tygodni.We krwi wykrywa się specyficzne przeciwciała w klasie IgA, IgM, ale zgodnie z rekomendacjami największe znaczenie ma badanie w kierunku przeciwciał w klasie IgG.

Podstawowym testem jest test ELISA dla przeciwciał przeciwko toksynie krztuścowej w klasie IgG, będący rekomendowanym badaniem przesiewowym.

Do diagnostyki różyczki często wykorzystuje się test awidności ELISA, różnicujący między świeżym a przewlekłym zakażeniem. Układ odpornościowy reaguje na infekcję, wytwarzając najpierw przeciwciała o niskiej awidności, czyli słabo wiążące się z antygenami. W miarę trwania choroby produkowane są przeciwciała IgG o wyższej awidności. Wykrycie w surowicy krwi przeciwciał klasy IgG o niskiej awidności sugeruje świeżą infekcję.

W przypadku serologicznej diagnostyki odry w wytycznych WHO rekomendowane są m.in. testy oparte na metodzie ELISA. Na szczególną uwagę zasługuje test z zastosowaniem jako antygenu nukleoproteiny wirusa odry.

Nukleoproteina jest jednym z najbardziej immunogennych białek wirusa odry. Organizm ludzki wytwarza przeciwko niej silną odpowiedź immunologiczną. Testy oparte na nukleoproteinie charakteryzują się wyższą swoistością w porównaniu z konwencjonalnymi testami opartymi na pełnych lizatach wirusowych.

Interpretacja wyników badań serologicznych powinna być przeprowadzana przez lekarza z uwzględnieniem stanu klinicznego pacjenta, historii szczepień oraz ewentualnych wcześniejszych wyników badań. Prawidłowa ocena wyników jest kluczowa dla postawienia trafnej diagnozy i wdrożenia odpowiedniego leczenia lub profilaktyki.

Podsumowanie

Powracające infekcje, takie jak krztusiec, różyczka czy odra, wciąż stanowią istotne wyzwanie zdrowotne, pomimo dostępności skutecznych szczepień. Wzrost liczby zachorowań wynika głównie z niewystarczającego poziomu wyszczepialności oraz obniżenia odporności populacyjnej. Jeśli masz wątpliwości dotyczące swojej odporności lub podejrzewasz trwającą infekcję, skonsultuj się z lekarzem.

Piśmiennictwo

  1. Decker D.M. et al., Pertussis (Whooping Cough), The Journal of Infectious Diseases 2021; 224 (4): 310–320. [dostęp 16.12.2024]
  2. Winter K.A. et al., Rubella, The Lancet 2022; 399 (10332): 1336–1346.[dostęp 16.12.2024]
  3. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/measles [dostęp: 02.12.2024].
  4. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/rubella [dostęp: 02.12.2024].
  5. https://epibaza.pzh.gov.pl/story/krztusiec-informacje-og%C3%B3lne [dostęp: 03.12.2024].
  6. https://www.gov.pl/web/psse-miechow/alarmujacy-wzrost-zachorowan-na-odre-w-europie [dostęp: 03.12.2024].
  7. https://measles-rubella-monthly.ecdc.europa.eu/ [dostęp: 03.12.2024].
  8. Zakład Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru NIZP PZH – PIB, Zachorowania na wybrane choroby zakaźne w Polsce od 1 stycznia do 30 listopada 2024 r. oraz w porównywalnym okresie 2023 r.,Departament Zapobiegania i Kontroli Chorób Zakaźnych GIS. [dostęp 16.12.2024]
  9. Bester J.C., Measles and Measles Vaccination: A Review, JAMA Pediatr. 2016; 170 (12): 1209–1215, doi:10.1001/jamapediatrics.2016.1787. [dostęp 16.12.2024]

Gorączka u dziecka – kiedy budzi niepokój?

Damian Matusiak
-
0
Gorączka u dziecka – kiedy budzi niepokój?

Gorączka jest powszechnym objawem u dziecka. Może towarzyszyć zwykłej, niegroźnej infekcji wirusowej, jak i poważnym, zagrażającym życiu chorobom. Jak rozpoznać, czy gorączka stanowi duże zagrożenie? W jaki sposób obniżać temperaturę ciała? Kiedy zgłosić się po pomoc? Przeczytaj, a uzyskasz odpowiedzi na powyższe oraz wiele innych pytań.

Spis treści

  1. Gorączka u dziecka – jak ją rozpoznać?
  2. Gorączka u dziecka – jakie są jej przyczyny?
  3. Gorączka u dziecka – jak może przebiegać?
  4. Jak obniżyć gorączkę u dziecka?
  5. Gorączka u dziecka – niepokojące objawy
  6. Wysoka gorączka u dziecka – kiedy jest niebezpieczna?
  7. Nawracająca gorączka u dziecka bez innych objawów – czy jest groźna?
  8. Podsumowanie

Gorączka u dziecka – jak ją rozpoznać?

Parafrazując klasyka „jaka gorączka jest, każdy widzi”. Nie istnieje jednak konsensus w świecie medycznym co do jej jednoznacznej definicji. Można przyjąć, że gorączka to temperatura ciała przekraczająca normę, co jest skutkiem odpowiedzi organizmu na czynniki:

Z powyższych względów wartość temperatury ciała, przy której należy rozpoznać gorączkę, jest w literaturze zróżnicowana. Najczęściej podaje się, że należy uznać temperaturę wynoszącą przynajmniej:

  • 38,3°C w odbytnicy,
  • 37,8°C w jamie ustnej,
  • 37,2°C w dole pachowym,
  • powyżej  38°C a w uchu.

Prozaicznym, ale niepozbawionym dowodów postępowaniem jest po prostu dotknięcie dziecka i subiektywna ocena, czy gorączkuje. Każdorazowo należy jednak zweryfikować obserwację obiektywnym pomiarem.

Gorączka u dziecka – jakie są jej przyczyny?

Wśród przyczyn gorączki wymieniane są trzy duże grupy chorób:

  • infekcje,
  • choroby nowotworowe,
  • choroby autoimmunologiczne.

U dzieci zdecydowanie najczęstsze są infekcje, z których większość ma łagodny, niepowikłany przebieg, co nie zawsze koreluje z ciężkością choroby podstawowej.

Gorączka u dziecka – jak może przebiegać?

Opracowania naukowe podają, że istnieje kilka charakterystycznych przebiegów gorączki:

  • dwugarbna (dwuokresowa) – dwie fazy trwające po 2-3 dni rozdzielone fazą normalizacji temperatury, towarzyszy np. infekcjom wirusowym górnych dróg oddechowych,
  • ciągła (stała) – trudna do opanowania, temperatura ciała waha się o około 1 °C. Ten typ występuje np. w płatowym zapaleniu płuc,
  • przerywana – dość częste, naprzemienne okresy gorączki i prawidłowej ciepłoty ciała, towarzyszy np. malarii, bakteryjnemu zapaleniu wsierdzia,
  • zwalniająca – poranne i wieczorne wahania temperatury wynoszą więcej niż 1°C. Może pojawić się w przebiegu zapalenia płuc i/lub posocznicy.

Innym, klinicznym typem jest gorączka niewyjaśnionego pochodzenia, w której wzrost temperatury ciała jest wiodącym objawem trwającym od 7 do 10 dni bez innych uchwytnych nieprawidłowości. Każdorazowo wymaga diagnostyki, u dziecka optymalnie w warunkach szpitalnych.

Morfologia krwi obwodowej

Jak obniżyć gorączkę u dziecka?

Podstawą postępowania jest ustalenie źródła gorączki, co w większości przypadków jest u dzieci dość szybkie i proste. Poza leczeniem przyczynowym – jeśli takowe jest konieczne i możliwe – prowadzone jest leczenie objawowe, w tym obniżanie temperatury ciała.

Lekami I rzutu są ibuprofen w dawce 8-10 mg na kg masy ciała na dawkę (do 3 razy dziennie) z paracetamolem w dawce 10 – 15 mg na kg masy ciała na dawkę (do 3 razy dziennie). Można je podawać naprzemiennie lub jednoczasowo.

Lekiem II rzutu jest metamizol w dawce od 8 do 16 mg na kg masy ciała maksymalnie do 4 razy dziennie.

Należy pamiętać o kilku ważnych elementach postępowania z dzieckiem gorączkującym:

  • dzieci posiadają duży stosunek powierzchni ciała do objętości, co sprawia, że szybciej tracą wodę przez skórę,
  • skóra dziecka jest o wiele mniej szczelną barierą,
  • zapotrzebowanie płynowe przy gorączce gwałtownie wzrasta,
  • u odwodnionego dziecka może dojść do zaburzeń elektrolitowych dających wtórnie gorączkę, której nie da się opanować standardowymi lekami.

Woda to substancja posiadająca dużą pojemność cieplną; pamiętaj, gdy Twoje dziecko gorączkuje, podaj płyny w dużej ilości! Całkowite dobowe zapotrzebowanie płynowe, w zależności od masy ciała dziecka, wynosi:

  • 100 ml na kg masy ciała od 0 do 10 kg,
  • 50 ml na każdy kg powyżej 10, a mniej niż 20 kg,
  • 20 ml na każdy kg masy ciała powyżej 20 kg.

Gorączka u dziecka – niepokojące objawy

Kilka wskazówek pozwala na szybkie wychwycenie, kiedy gorączka jest objawem bardzo niepokojącym, wymagającym pilnej pomocy lekarskiej:

  • gorączka u noworodka – wskazanie do natychmiastowej hospitalizacji,
  • gorączka u niemowlęcia poniżej 4. miesiąca życia, zwłaszcza jeśli współistnieje z innymi objawami,
  • gorączka nieustępująca mimo podawania leków przeciwgorączkowych, zwłaszcza gdy towarzyszą jej objawy takie jak ból głowy, wymioty, przyspieszony oddech, zaburzenia świadomości, niewielka ilość oddawanego moczu,
  • gorączka bez uchwytnej przyczyny utrzymująca się dłużej niż 3 dni (przy dobrym stanie ogólnym dziecka),
  • w każdym przypadku, gdy gorączkujące dziecko sprawia wrażenie „innego”, „dziwnego”, wyglądającego na bardzo chore – jest to zalecenie bardzo nieswoiste, ale niekiedy ratujące życie,
  • drgawki – utrata przytomności z symetrycznym, krótkotrwałym drżeniem całego ciała, samoustępującym, wskazuje na drgawki gorączkowe proste. Utrata przytomności i każdy inny rodzaj drżeń wskazuje na drgawki złożone wymagające pilnej hospitalizacji.
badanie ogólne moczu baner

Wysoka gorączka u dziecka – kiedy jest niebezpieczna?

Gorączka sama w sobie jest jednym z mechanizmów obronnych. Podniesienie temperatury ciała ma zmobilizować układ odpornościowy do wytężonej pracy i zapobiegać namnażaniu się zarazków. Zdarza się jednak, że mechanizmy regulacji temperatury ciała zawodzą.

Wzrost temperatury ciała powyżej 40°C jest niebezpieczny – w takiej temperaturze część białek w naszym organizmie może ulec uszkodzeniu.

Nawracająca gorączka u dziecka bez innych objawów – czy jest groźna?

Każdy przypadek nawracających stanów gorączkowych wymaga diagnostyki. W przypadku ich wystąpienia należy udać się do specjalisty pediatrii, który odpowiednio ukierunkuje diagnostykę.

CRP białko C-reaktywne

Podsumowanie

Gorączka jest zazwyczaj jednym z objawów typowych chorób zakaźnych wieku dziecięcego. Zdarza się jednak, że w ten sposób objawiają się bardzo poważne choroby, potencjalnie zagrażające życiu. Stąd w przypadku wymienionych wyżej niepokojących cech niezwłocznie zgłoś się do lekarza.

Źródła

  1. Barbi E, Marzuillo P, Neri E, Naviglio S, Krauss BS. Fever in Children: Pearls and Pitfalls. Children (Basel). 2017 Sep 1;4(9):81. doi: 10.3390/children4090081. PMID: 28862659; PMCID: PMC5615271.https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5615271/ (dostęp 17.12.2024 r.)
  2. Green C, Krafft H, Guyatt G, Martin D. Symptomatic fever management in children: A systematic review of national and international guidelines. PLoS One. 2021 Jun 17;16(6):e0245815. doi: 10.1371/journal.pone.0245815. PMID: 34138848; PMCID: PMC8211223.https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8211223/ (dostęp 17.12.2024 r.)
  3. El-Radhi AS. Fever management: Evidence vs current practice. World J Clin Pediatr. 2012 Dec 8;1(4):29-33. doi: 10.5409/wjcp.v1.i4.29. PMID: 25254165; PMCID: PMC4145646. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4145646/ (dowód: 17.12.2024 r.)
  4. Standardy medyczneFever in children: daily practice and recommendations, with respect to emergency and special situations; Mieczysława Czerwionka-Szaflarska, Ewa Łoś-Rycharska; Katedra i Klinika Pediatrii, Alergologii i Gastroenterologii Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy, Uniwersytet im. M. Kopernika w Toruniu https://www.standardy.pl/artykuly/id/836 (dostęp 17.12.2024 r.)
  5. Pediatria tom I W. Kawalec, R.Grenda, H. Ziółkowska, 2024 (dostęp 17.12.2024 r.)
  6. Trapani S, Fiordelisi A, Stinco M, Resti M. Update on Fever of Unknown Origin in Children: Focus on Etiologies and Clinical Approach. Children (Basel). 2023 Dec 24;11(1):20. doi: 10.3390/children11010020. PMID: 38255334; PMCID: PMC10814770. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10814770/ (dostęp 17.12. 2024 r.)

Oczyszczanie organizmu (detoksykacja) – jak usunąć toksyny i ile trwa detoks?

Angelika Janowicz
-
0
Oczyszczanie organizmu (detoksykacja) – jak usunąć toksyny i ile trwa detoks?

Oczyszczanie organizmu, popularnie nazywane detoksykacją, to temat, który budzi ogromne zainteresowanie wśród osób chcących zadbać o zdrowie i dobre samopoczucie. Hasła te coraz częściej pojawiają się w mediach i na etykietach suplementów diety. Wokół nich narosło też wiele mitów i sprzecznych informacji. Dlatego warto przyjrzeć im się bliżej. Dowiedz się, czy organizm naprawdę potrzebuje detoksykacji przy pomocy diety i innych metod.

Spis treści:

  1. Detoksykacja organizmu: co to jest?
  2. Kiedy warto zrobić oczyszczanie organizmu z toksyn?
  3. Usuwanie toksyn z organizmu: dieta wspomagająca detoks
  4. Detoksykacja i oczyszczanie organizmu: objawy
  5. Detoksykacja organizmu na własną rękę: przeciwwskazania

Detoksykacja organizmu: co to jest?

Zwolennicy medycyny alternatywnej uznają, że detoksykacja organizmu to działania mające na celu oczyszczenie organizmu ze skumulowanych w nim toksyn (pochodzących głównie z zanieczyszczeń obecnych w środowisku lub przetworzonej żywności) oraz bakterii, pasożytów czy grzybów.

Pamiętaj:
Nie istnieje coś takiego, jak „oczyszczanie” czy „detoksykacja” organizmu. To marketingowy mit. Ciało człowieka każdego dnia usuwa toksyny w sposób naturalny, dzięki pracy wątroby, nerek, jelit i innych narządów. Dbanie o ich zdrowie jest istotne, ale nie wymaga stosowania specjalnych, restrykcyjnych oczyszczających diet czy suplementów.

Zbędne produkty przemiany materii oraz różnego rodzaju szkodliwe substancje są usuwane z organizmu przy pomocy fizjologicznych procesów, które zachodzą nieustannie. Najważniejszymi organami, które biorą w nich udział, są wątroba, nerki, płuca, skóra i układ pokarmowy.

Warto wiedzieć:
Szkodliwe substancje są usuwane z moczem, śliną, żółcią, potem, a także wydychanym powietrzem.

Z czego można oczyścić organizm?

Poprzez fizjologiczne procesy organizm usuwa:

  • zbędne produkty przemiany materii (np. mocznik, dwutlenek węgla),
  • substancje pochodzące z zewnątrz (np. leki, alkohol, zanieczyszczenia).
Warto wiedzieć:
Zdarza się, że organizm nie radzi sobie z usunięciem nadmiaru jakiejś substancji (np. alkoholu, toksyn obecnych w trujących grzybach lub metabolitów leków), co prowadzi do zatrucia. Powinno być ono leczone w warunkach szpitalnych. Nie istnieją żadne domowe sposoby na „detoks” organizmu.

Kiedy warto zrobić oczyszczanie organizmu z toksyn?

Detoksykacja jelit, wątroby czy całego organizmu nie jest potrzebna. W niektórych przypadkach stosowanie „detoksu” może być szkodliwe.

Warto jednak prowadzić zdrowy styl życia, który wspomaga funkcjonowanie organizmu i zmniejsza ryzyko wielu poważnych chorób, które zaburzają prawidłową pracę narządów wewnętrznych. Jeśli masz wątpliwości co do diety lub stanu zdrowia, skonsultuj się z lekarzem lub dietetykiem, zamiast sięgać po niesprawdzone metody „oczyszczania”.

Dobrze zbilansowana dieta, regularna aktywność fizyczna, wystarczająca ilość snu, odpowiednie nawodnienie organizmu – to działania, które trzeba podejmować przez cały czas, a nie tylko w określonych okresach lub sytuacjach gorszego samopoczucia.

>> Zobacz także: Choroby cywilizacyjne: czym są, rodzaje, przyczyny i profilaktyka

Usuwanie toksyn z organizmu: dieta wspomagająca detoks

Podstawą we wspieraniu prawidłowej pracy organizmu jest dobrze zbilansowana dieta, dostosowana do potrzeb organizmu. Jadłospis powinien zawierać m.in. świeże owoce i warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe, oleje roślinne, tłuste ryby morskie, jaja, drób. Należy ograniczyć spożycie tłuszczów zwierzęcych, żywności wysokoprzetworzonej, cukru, alkoholu oraz innych używek. Zalecane jest picie minimum 2 litrów wody dziennie.

Należy także kontrolować ilość i rodzaj stosowanych leków oraz suplementów diety. Ich nadmiar może obciążać wątrobę. Dlatego wszelkie kuracje należy wcześniej omówić z lekarzem.

>> Przeczytaj też: Dieta śródziemnomorska – zasady, produkty, przykładowy jadłospis i przepisy

Detoksykacja i oczyszczanie organizmu: objawy

Według zwolenników „oczyszczania organizmu” objawy wskazujące na nagromadzenie toksyn w organizmie to m.in.:

  • przewlekłe zmęczenie,
  • pogorszenie tolerancji wysiłku,
  • problemy z koncentracją,
  • zaburzenia nastroju,
  • bóle głowy,
  • obniżenie odporności,
  • problemy skórne,
  • alergie i nietolerancje pokarmowe,
  • nieprzyjemny zapach z ust lub potu.

Należy mieć świadomość, że powyższe objawy mogą wskazywać na poważne schorzenia, które wymagają szczegółowej diagnostyki (m.in. badań laboratoryjnych z krwi, takich jak morfologia, glukoza, ALT, AST, poziom żelaza, elektrolitów, TSH) i często leczenia pod okiem lekarza. Dlatego nigdy nie należy ich bagatelizować i próbować łagodzić ich samodzielnie przy pomocy sposobów na „detoks” organizmu.

pakiet wątrobowy baner

Detoksykacja organizmu na własną rękę: przeciwwskazania

Oczyszczanie organizmu z toksyn przy pomocy restrykcyjnych diet, suplementów diety czy innych zyskujących na popularności metod nigdy nie powinno być przeprowadzane na własną rękę. Wszelkie zmiany sposobu odżywiania czy rozpoczęcie suplementacji należy zawsze skonsultować z lekarzem i dopasować do aktualnego stanu zdrowia.

Popularne „oczyszczające” diety, preparaty czy inne sposoby na „detoksykację” organizmu często bazują na marketingowych obietnicach, a nie na naukowych dowodach. Zdrowe ciało dobrze radzi sobie z usuwaniem szkodliwych substancji dzięki naturalnym procesom. Może je wspierać prowadzenie zdrowego stylu życia, oparte m.in. o dobrze zbilansowaną dietę, rezygnację z używek i regularną aktywność fizyczną. Wszelkie niepokojące objawy należy zawsze skonsultować z lekarzem.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

  1. K. Jura, Oczyszczanie organizmu z toksyn. Praktyczne przepisy z dnia na dzień, Wydawnictwo internetowe e-bookowo 2015
  2. https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/329815,regeneracja-i-oczyszczanie-watroby-czy-wspomaganie-jest-potrzebne (dostęp 11.12.2024)
  3. A. Tahreem i in., Fad Diets: Facts and Fiction https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9294402/ (dostęp 11.12.2024)
  4. A.V. Klein, H. Kiat, Detox diets for toxin elimination and weight management: a critical review of the evidence https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25522674/ (dostęp 11.12.2024)
  5. I.S.M. Martin i in., Are detox diets an effective strategy for obesity and oxidation management in the short term?, JONNPR. 2017, 2(9), s. 399–409
  6. A. Ciołkowski, Zioła wspomagające oczyszczanie organizmu, Lek w Polsce 2024, vol. 34, s. 15–21

Zatrucie alkoholowe: objawy, przebieg, leczenie

Angelika Janowicz
-
0
Zatrucie alkoholowe: objawy, przebieg, leczenie

Zatrucie alkoholowe jest poważnym stanem medycznym, który może prowadzić do powikłań zagrażających życiu. Dlatego zawsze musi być odpowiednio rozpoznane i leczone. Bardzo ważna jest świadomość jego przebiegu oraz wiedza, jak udzielić pierwszej pomocy. Dowiedz się, jakie są objawy zatrucia alkoholem i jak wygląda leczenie.

Spis treści:

  1. Czym jest zatrucie alkoholowe?
  2. Zatrucie alkoholowe: objawy
  3. Zatrucie alkoholowe: ile trwa i co na nie pomaga?
  4. Przewlekłe zatrucie alkoholem: jakie skutki może mieć dla zdrowia?
  5. Jak uniknąć zatrucia alkoholowego?

Czym jest zatrucie alkoholowe?

Zatrucie alkoholowe to stan spowodowany nadmiernym spożyciem alkoholu etylowego, które przekracza zdolność organizmu do jego metabolizowania. Gdy jego stężenie we krwi rośnie, dochodzi do uszkodzenia różnych układów w organizmie – w szczególności ośrodkowego układu nerwowego – co prowadzi do różnego rodzaju zaburzeń.

Pamiętaj:
Szkodliwe skutki alkoholu pojawiają się po jednorazowym spożyciu 6 standardowych porcji alkoholu (60 g czystego alkoholu etylowego: 1,5 l piwa, 180 ml wódki, 0,6 l wina) w przypadku mężczyzn oraz 4 porcji standardowych (40 g czystego alkoholu etylowego: 1 l piwa, 120 ml wódki, 0,4 l wina) w przypadku kobiet.

Alkohol etylowy jest toksyczną substancją psychoaktywną. Jego wchłanianie następuje już w jamie ustnej, ale głównym miejscem jest jelito cienkie. Za jego metabolizm odpowiedzialna jest głównie wątroba.

Alkohol etylowy po wchłonięciu w krótkim czasie jest rozprowadzany po całym organizmie. Jego stężenie jest największe w płynach fizjologicznych i dobrze ukrwionych narządach. Bardzo szybko przenika barierę krew-mózg, dostając się do ośrodkowego układu nerwowego, gdzie powoduje niedotlenienie i zakłócenie funkcji neuronów.

>> Przeczytaj o: Środki psychoaktywne – definicja, rodzaje, wykrywanie w organizmie

Czy zatrucie alkoholowe jest tym samym, co upojenie alkoholowe i kac?

Upojenie alkoholowe (nietrzeźwość) to stan, w którym organizm reaguje na obecność alkoholu we krwi, wywołując różnorodne efekty psychofizyczne. Narastające upojenie alkoholowe prowadzi do zatrucia alkoholowego, które jest poważnym stanem.

Natomiast kac to złe samopoczucie, które pojawia się kilka godzin po spożyciu alkoholu. Jest spowodowany m.in. odwodnieniem, hipoglikemią oraz zatruciem aldehydem octowym (produkt metabolizmu alkoholu etylowego w wątrobie).

>> To może Cię zainteresować: Badania wspierające leczenie alkoholizmu

Zatrucie alkoholowe: objawy

Reakcja organizmu na alkohol jest różna dla każdej osoby. Ma na to wpływ wiele czynników – m.in. płeć, wiek, masa ciała, stopień wypełnienia żołądka, tolerancja organizmu, ogólny stan zdrowia. Co ważne, najczęściej objawy zatrucia alkoholowego są bardziej nasilone u kobiet.

Ogólnie przebieg zatrucia alkoholowego można podzielić na 4 etapy:

  1. Etap I – występują głównie zaburzenia mowy i koordynacji ruchów, zmiany w zachowaniu, osłabiony czas reakcji, podniecenie, zwiększenie pewności siebie i osłabienie samokontroli;
  2. Etap II – pojawiają się zaburzenia równowagi i kontroli ruchów, senność, zaburzenia świadomości (łącznie z utratą świadomości), utrata samokontroli, obniżenie napięcia mięśni;
  3. Etap III – pojawiają się objawy ciężkiego zatrucia alkoholowego, takie jak niezborność ruchów, stępienie reakcji zmysłowej, znacznie zaburzenia równowagi, zaburzenia krążeniowo-oddechowe, obniżenie temperatury ciała, upośledzenie czucia, pogłębiające się zaburzenia świadomości (łącznie ze śpiączką);
  4. Etap IV – jest to bardzo ciężkie zatrucie, które przebiega z zaburzeniami oddychania i rytmu serca oraz śpiączką.

Ciężkie zatrucie alkoholem może prowadzić do zgonu, który jest spowodowany porażeniem ośrodka oddechowego.

Warto wiedzieć:
Przyjmuje się, że śmiertelna dawka alkoholu etylowego dla osoby dorosłej wynosi 5 g na kilogram masy ciała.

Ostre zatrucie alkoholowe: kiedy można podejrzewać?

Alarmujące powinno być zaobserwowanie powyższych objawów zatrucia alkoholem. Szczególną uwagę należy zwrócić na wszelkiego rodzaju zaburzenia świadomości, brak reakcji na bodźce zewnętrzne, problemy z oddychaniem, spadek ciśnienia tętniczego. W takich sytuacjach niezbędne jest udzielenie pierwszej pomocy i wezwanie pogotowia ratunkowego.

Wskazówka:
Pierwsza pomoc przy zatruciu alkoholowym polega na ułożeniu chorego w pozycji bocznej bezpiecznej. Zapobiega to zadławieniu się wymiotami lub uduszeniu. Wskazane jest przykrycie poszkodowanego kocem termicznym. Należy pozostać przy chorym do momentu przyjazdu pogotowia ratunkowego. Jeżeli dojdzie do ustania oddechu, konieczne jest natychmiastowe rozpoczęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej.

Należy pamiętać, że pomocy potrzebuje każda osoba w stanie zatrucia alkoholowego. Pojawienie się pierwszych objawów powinno skłonić do zaprzestania dalszego spożywania alkoholu.

>> Sprawdź także: Dopalacze – wykrywanie w organizmie

Zatrucie alkoholowe: ile trwa i co na nie pomaga?

Czas powrotu do zdrowia po zatruciu alkoholowym jest kwestią bardzo indywidualną. Zależy w głównej mierze od ilości spożytego alkoholu, stopnia uszkodzenia układu nerwowego i narządów wewnętrznych oraz ogólnego stanu zdrowia.

Zatrucie alkoholowe jest leczone w warunkach szpitalnych. Działania terapeutyczne mają na celu złagodzenie objawów oraz zapobieganie groźnym dla zdrowia i życia powikłaniom. Postępowanie dostosowywane jest do stanu pacjenta na podstawie objawów klinicznych i wyników badań laboratoryjnych z krwi (m.in. gazometrii krwi tętniczej, stężenia etanolu we krwi, stężenia elektrolitów, aktywności aminotransferaz).

pakiet wątrobowy baner

Przewlekłe zatrucie alkoholem: jakie skutki może mieć dla zdrowia?

Nadużywanie alkoholu etylowego prowadzi do uzależnienia. Ponadto powoduje trwałe uszkodzenia układu nerwowego i narządów wewnętrznych – w szczególności wątroby. Skutki to m.in.:

W diagnostyce i kontroli przebiegu procesu alkoholowego stosuje się różnego rodzaju testy laboratoryjne – tzw. markery spożycia etanolu. Są to m.in. transferyna desialowana (CDT), glukuronid etylu (EtG), fosfatydylo etanol (PEth).

Jak uniknąć zatrucia alkoholowego?

Najlepszym sposobem na uniknięcie zatrucia alkoholowego jest zaprzestanie spożywania alkoholu. Należy pamiętać, że nie ma bezpiecznej dawki.

Jeżeli już zdarzy się okazyjne sięgnięcie po alkohol, należy zawsze zachować umiar. Ważne jest dobre nawodnienie organizmu, spożycie posiłku przed konsumpcją alkoholu oraz niełączenie go z innymi substancjami (np. lekami).

Natomiast osoby uzależnione powinny rozpocząć leczenie pod okiem specjalisty. Indywidualnie dopasowana terapia może pomóc w uporaniu się z problemem, a tym samym ograniczyć skutki przewlekłego nadużywania alkoholu.

>> Przeczytaj również: Z czym nie łączyć witamin D, C i innych? Interakcje witamin z lekami

Zatrucie alkoholowe może nieść za sobą poważne konsekwencje zdrowotne. Ważna jest świadomość tego, jakie zagrożenia powoduje nadmierne picie alkoholu oraz umiejętność wczesnego rozpoznania objawów zatrucia alkoholowego i udzielenia pomocy osobie poszkodowanej.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

  1. D. Klimaszyk, Zatrucie alkoholem – jak uniknąć błędów w diagnostyce i leczeniu?, Stany Nagłe po Dyplomie 03/2020.
  2. D. Wiechuła, R. Rochel, Toksyczne działanie alkoholi [w:] D. Wiechuła (red.), Materiały do zajęć z toksykologii. Część I, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach 2013.
  3. https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/uzaleznienia/81259,ostre-zatrucie-alkoholem (dostęp 02.12.2024).
  4. M. Łukasik-Głębocka, Ocena alkoholemii w ostrych zatruciach etanolem i alkoholowych zespołach abstynencyjnych w zależności od stanu klinicznego i wartości wybranych parametrów biochemicznych, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2014.

Mózg – budowa, funkcje, działanie ludzkiego mózgu

Weronika Dobrewa
-
0
Mózg – budowa, funkcje, działanie ludzkiego mózgu

Mózg to najważniejszy organ ludzkiego układu nerwowego, odpowiedzialny za kontrolę funkcji życiowych, percepcję zmysłową, procesy poznawcze i emocje. Jego struktura jest niezwykle skomplikowana, a zdolność do przetwarzania informacji czyni go jednym z najbardziej fascynujących narządów w ludzkim ciele.

Choć mózg jest centrum sterowania całym organizmem, jego funkcjonowanie wciąż skrywa wiele tajemnic. Zrozumienie, jak działa, wymaga spojrzenia na jego złożoną budowę oraz powiązania między różnymi strukturami. W tym artykule omówimy najważniejsze aspekty anatomiczne mózgu, jego kluczowe funkcje oraz czynniki, które mogą wpływać na jego wydajność i zdrowie. Dowiemy się również, jak dbać o mózg, aby wspierać jego prawidłowe działanie przez całe życie.

Spis treści:

  1. Mózg: podstawowe informacje o mózgowiu
  2. Budowa mózgu i funkcje poszczególnych części
  3. Co wpływa na funkcjonowanie mózgu?
  4. Stany nieprawidłowe wpływające na funkcje mózgu
  5. Jak dbać o mózg?

Mózg: podstawowe informacje o mózgowiu

Mózg człowieka waży średnio od 1,2 kg do 1,5 kg, przy czym u mężczyzn jest zazwyczaj nieco cięższy niż u kobiet. Jego objętość oscyluje w granicach 1200-1500 cm³. Wbrew popularnym mitom większy mózg nie oznacza wyższej inteligencji. Kluczową rolę odgrywa złożoność sieci neuronalnych i efektywność połączeń między nimi.

Objętość i waga mózgu mogą się różnić w zależności od indywidualnych predyspozycji, wieku, stylu życia i stanu zdrowia. Z wiekiem mózg naturalnie się kurczy, szczególnie w obszarach odpowiedzialnych za pamięć i funkcje poznawcze. Negatywny wpływ na jego masę mają również choroby neurodegeneracyjne, takie jak choroba Alzheimera, a także przewlekły stres czy nadużywanie substancji psychoaktywnych.

Inteligencja nie jest bezpośrednio związana z rozmiarem mózgu, ale z jego strukturą, liczbą neuronów i jakością połączeń synaptycznych. Regiony takie jak kora przedczołowa i hipokamp są kluczowe dla procesów myślowych, pamięci i zdolności uczenia się. Badania wskazują, że plastyczność mózgu, czyli jego zdolność do adaptacji i tworzenia nowych połączeń, jest jednym z najważniejszych czynników decydujących o zdolnościach poznawczych człowieka.

>> Przeczytaj: Choroba Alzheimera: wczesne sygnały ostrzegawcze dla pacjenta

Pakiet stres (12 badań)

Budowa mózgu i funkcje poszczególnych części

Mózg człowieka dzieli się na kilka głównych części, z których każda odpowiada za różne funkcje. Choć każda część mózgu współdziała z pozostałymi, niektóre obszary są w szczególności odpowiedzialne za określone zadania.

Prawa i lewa półkula mózgu oraz inne elementy kresomózgowia

Mózg jest podzielony na dwie półkule: prawą i lewą, które są połączone ciałem modzelowatym, umożliwiającym wymianę informacji między nimi. Choć tradycyjnie przypisuje się prawej półkuli większą rolę w wyobraźni i kreatywności, a lewej w logicznym myśleniu i języku, rzeczywiste lateralizacje funkcji są bardziej złożone i mogą się różnić między osobami.

Kresomózgowie, w tym kora mózgowa, jest największą częścią mózgu i zawiera wiele struktur odpowiedzialnych za myślenie, pamięć, decyzje oraz kontrolowanie ruchów ciała.

>> Sprawdź również: Co to jest tężyczka? Rodzaje, objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Pień mózgu

Pień mózgu, składający się z rdzenia przedłużonego, mostu i śródmózgowia, pełni kluczową rolę w regulowaniu podstawowych funkcji życiowych, takich jak oddychanie, tętno, ciśnienie krwi i procesy trawienne. Odpowiada również za przekazywanie informacji sensorycznych i motorycznych między mózgiem a rdzeniem kręgowym.

Międzymózgowie

Międzymózgowie to struktura odpowiedzialna za regulację emocji, temperatury ciała oraz cykli snu i czuwania. Należy do niego m.in. podwzgórze i wzgórze, które pełnią kluczową rolę w integracji informacji sensorycznych oraz kontrolowaniu funkcji hormonalnych organizmu.

Móżdżek

Móżdżek, chociaż stanowi zaledwie około 10% masy mózgu, szacuje się, że zawiera dużą część neuronów całego ośrodkowego układu nerwowego. Jest odpowiedzialny za koordynację ruchów ciała, równowagę oraz precyzyjne wykonywanie złożonych czynności motorycznych.

>> To może Cię zainteresować: Zawroty głowy i ich możliwe przyczyny. Jakie badania należy przeprowadzić?

Co wpływa na funkcjonowanie mózgu?

Funkcjonowanie mózgu zależy od wielu czynników, które wpływają na jego wydajność i zdolności poznawcze. Wśród najważniejszych wyróżniamy:

  • Sen,
  • Dieta,
  • aktywność fizyczna,
  • stres,
  • używki,
  • środowisko,
  • stymulacja intelektualna.
Warto wiedzieć:
Mózg ludzki jest wyjątkowo energochłonny. Choć stanowi tylko około 2% masy ciała, zużywa aż 20% całkowitej energii organizmu. Większość tej energii jest wykorzystywana do podtrzymywania aktywności neuronów, które cały czas przetwarzają informacje i utrzymują połączenia między komórkami nerwowymi.

Ciekawostką jest również tzw. oś jelitowo-mózgowa, która opisuje dwukierunkową komunikację między jelitami a mózgiem. Badania sugerują, że skład mikrobiomu jelitowego może wpływać na nastrój i funkcje poznawcze, choć mechanizmy tej interakcji są nadal intensywnie badane.
organix gastro pośredni test dysbiozy baner

Stany nieprawidłowe wpływające na funkcje mózgu

Stany nieprawidłowe, które wpływają na funkcjonowanie mózgu, obejmują zarówno urazy, jak i choroby neurologiczne. Wśród najczęstszych czynników znajdują się wstrząsy mózgu, krwawienia wewnętrzne oraz uszkodzenia mechaniczne.

Wstrząsy mózgu, wynikające z uderzenia w głowę, często prowadzą do krótkotrwałych zaburzeń funkcji mózgu, jednak w przypadku poważniejszych urazów mogą pozostawić trwałe następstwa, takie jak problemy z pamięcią czy koncentracją. Krwawienia wewnętrzne, które mogą być wynikiem pęknięcia naczyń krwionośnych spowodowane nadciśnieniem tętniczym, tętniakami czy zaburzeniami krzepliwości, prowadzą do martwicy komórek mózgowych. Udary mózgu, będące wynikiem zablokowania lub pęknięcia naczyń krwionośnych, również prowadzą do obumarcia komórek mózgowych i mogą powodować poważne problemy z pamięcią, mową czy kontrolowaniem ruchów.

Choroby neurologiczne, takie jak choroba Alzheimera, Parkinsona czy stwardnienie rozsiane, również mają istotny wpływ na funkcjonowanie mózgu. Zmiany degeneracyjne, które zachodzą w strukturach mózgowych, prowadzą do zaburzeń poznawczych i motorycznych, w tym problemów z pamięcią, mową oraz zdolnością do wykonywania codziennych czynności.

Dodatkowo, czynniki metaboliczne, takie jak cukrzyca, mogą prowadzić do uszkodzeń mózgu, wpływając negatywnie na jego zdolność do przetwarzania informacji oraz koordynowania działań organizmu. Nowotwory mózgu, zmieniając jego strukturę, mogą powodować poważne trudności z utrzymaniem równowagi, percepcją oraz zaburzeniami poznawczymi.

Jak dbać o mózg?

Aby zachować mózg w dobrej kondycji, warto zadbać o odpowiednią dietę, regularną aktywność fizyczną, higienę snu oraz unikać nadmiernego stresu, który, mimo że jest nieodłącznym elementem współczesnego życia, może negatywnie wpływać na jego funkcjonowanie. Ważne jest także, by regularnie angażować umysł w wyzwania intelektualne, takie jak rozwiązywanie łamigłówek, nauka nowych umiejętności czy czytanie książek, co wspiera neuroplastyczność i pomaga utrzymać zdolności poznawcze na wysokim poziomie.

Czujesz się przewlekle zmęczony? Zadbaj o swoje zdrowie i sprawdź, jakie badania mogą pomóc w diagnozie. Skorzystaj z naszego pakietu badań dostosowanego do potrzeb mężczyzn lub kobiet.

Pakiet ciągłe zmęczenie kobieta (9 badań)
Pakiet ciągłe zmęczenie mężczyzna (9 badań)

Wpływ diety i ćwiczeń na funkcje mózgu

Zrównoważona dieta ma ogromny wpływ na funkcje poznawcze. Pokarmy bogate w witaminy, minerały oraz antyoksydanty wspierają zdolności zapamiętywania, koncentracji i myślenia. Szczególnie ważne są kwasy tłuszczowe omega-3, które wspomagają płynność i efektywność przekazywania impulsów nerwowych, co jest kluczowe dla utrzymania sprawności funkcji poznawczych i procesów pamięciowych.

Natomiast ćwiczenia fizyczne wpływają na produkcję neurotroficznych czynników wzrostu, które wspierają neuroplastyczność – zdolność mózgu do tworzenia nowych połączeń między neuronami. Regularna aktywność fizyczna stymuluje także układ sercowo-naczyniowy, co zapewnia lepsze dotlenienie mózgu, niezbędne do utrzymania jego sprawności.

Mózg to niezwykle skomplikowany i wciąż nie do końca zrozumiany organ, który nieprzerwanie kontroluje wszystkie funkcje życiowe, myśli, emocje i zachowania. Choć jesteśmy w stanie odkrywać coraz więcej tajemnic jego działania, wciąż pozostaje on pełen zagadek. To on decyduje o tym, jak reagujemy na otaczający nas świat i jak przetwarzamy informacje. Dlatego tak ważne jest, aby o niego dbać – poprzez odpowiednią dietę, aktywność fizyczną, higienę snu i unikanie szkodliwych czynników.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

  1. Paulsen F., Waschke J., Jędrzejewski, KS., & Polguj, M. (Eds.). (2019). Atlas anatomii człowieka Sobotta. Angielskie mianownictwo. Tom 3. Głowa, szyja i układ nerwowy (24. wyd.). Urban & Partner. ISBN 9788366310285.
  2. Ackerman S. Discovering the Brain. Washington (DC): National Academies Press (US); 1992. 2, Major Structures and Functions of the Brain. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK234157/ (dostęp: 12.12.2024).
  3. Pittella JEH. The uniqueness of the human brain: a review. Dement Neuropsychol. 2024 Apr 15;18:e20230078.
Page 30 of 124
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124
1...293031...124Strona 30 z 124

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.