Sklep
Strona główna Blog Strona 13

Imbir – właściwości, działanie, zastosowanie

Magdalena Konowrocka
-
0
Imbir – właściwości, działanie, zastosowanie

Imbir to roślina stosowana na całym świecie, zarówno w kuchni, jak i w medycynie ludowej. Kłącze imbiru jest użytkowane w postaci świeżej, suszonej, w postaci olejków eterycznych lub syropów. Dlaczego imbir cieszy się takim zainteresowaniem? Czy współczesne badania potwierdzają prozdrowotne właściwości imbiru? Jakie jest działanie imbiru i jakie może być jego zastosowanie?

Spis treści:

  1. Imbir – skład
  2. Imbir – właściwości
  3. Imbir – zastosowanie przeciwwymiotne
  4. Imbir – właściwości przeciwcukrzycowe
  5. Imbir – działanie przeciwzapalne
  6. Imbir a masa ciała
  7. Imbir a niepłodność
  8. Wpływ imbiru na ciśnienie krwi i poziom lipidów
  9. Wpływ imbiru na bolesne miesiączkowanie
  10. Inne efekty działania imbiru
  11. Imbir – bezpieczeństwo stosowania
  12. Imbir – jak stosować?
  13. Podsumowanie

Imbir – skład

Imbir lekarski (łac. Zingiber officinale) to bylina uprawna z rodziny imbirowatych. W kuchni i medycynie wykorzystuje się kłącze imbiru – silnie rozgałęzioną podziemną łodygę o jasnobrązowej barwie. Imbir jest uprawiany w:

  • Azji (Indiach, Chinach – skąd pochodzi najwięcej imbiru, a także Nepalu, Malezji, Tajlandii, Indonezji),
  • Afryce (Sierra Leone, Nigerii, Bangladeszu, Kamerunie),
  • na Karaibach, Filipinach,
  • w USA.

Roślina lubi temperatury w zakresie 19-28°C i wilgotność 70-90%.

Badania wskazują, iż imbir lekarski ma potencjał:

  • przeciwcukrzycowy,
  • przeciwnowotworowy,
  • przeciwbakteryjny,
  • przeciwwirusowy,
  • przeciwzapalny.

Może poprawiać profil lipidowy, łagodzić nudności i wymioty. Składowe imbiru mogą również naśladować działanie estrogenów, co może być pomocne w czasie menopauzy, ale również w chemoprewencji nowotworów czy endometriozie. Prowadzono również badania wykorzystujące imbir w poprawie parametrów płodności u mężczyzn.

Imbir zawiera ponad 400 związków bioaktywnych, w stężeniach zależnych od warunków uprawy, sposobu zbioru, przetwarzania (działania temperatury) i przechowywania – niektóre z nich rozkładają się pod wpływem światła i powietrza. Należą do nich gingerole, najbardziej aktywne składniki imbiru, które są substancjami łatwo się utleniającymi.

Niestabilność chemiczna wielu związków imbiru może być jedną z przyczyn, dla których nie wszystkie wyniki badań nad imbirem są jednoznacznie pozytywne i ciągle są potrzebne szersze testy kliniczne.

Kłącze imbiru zawiera:

Do olejków lotnych zaliczamy zingiberol, kurkumina, farnezen oraz monoterpeny (cyneol, linalol, limonen, borneol, geranial, neral).

Do składników nielotnych należą główne, biologicznie czynne substancje imbiru, takie jak gingerole, szogaole, paradole i zingeron. Imbir zawiera również flawonoidy, jednak większość z nich nie jest charakterystyczna dla tej rośliny.

W skład imbiru wchodzą także makro- i mikroelementy, takie jak:

Imbir zawiera również witaminy, np. witaminę A i kwas nikotynowy.

Badanie lipidogram extra (6 badań) banerek

Imbir – właściwości

Prozdrowotne właściwości imbiru wynikają przede wszystkim z zawartości związków bioaktywnych. One również decydują o charakterystycznym smaku i ostrości imbiru. Są to:

  • gingerole,
  • paradole,
  • shogaole,
  • zingeron.

Gingerole to związki polifenolowe występujące w świeżym imbirze. W imbirze suszonym, lub długotrwale przechowywanym, przekształcają się w szogaole, które sprawiają, że imbir suszony jest ostrzejszy w smaku niż imbir świeży. Za zapach imbiru odpowiedzialne są zingeron i bisabolen.

Właściwości głównych składników imbiru są następujące:

  • gingerol – przeciwnowotworowe, przeciwzapalne, przeciwutleniające, przeciwgrzybicze, neuroprotekcyjne, przeciwwymiotne, przeciwhiperlipemiczne,
  • szogaol – przeciwutleniacz, działanie przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, przeciwwymiotne, neuroprotekcyjne,
  • zingeron – przeciwzapalne, przeciwcukrzycowe, przeciwbiegunkowe, przeciwskurczowe, przeciwnowotworowe, przeciwwymiotne, naśladujące apetyt, przeciwlękowe, przeciwzakrzepowe,, przeciwdrobnoustrojowe,
  • kurkumina – przeciwutleniacz, działanie przeciwwrzodowe, przeciwnowotworowe, kardioprotekcyjne, przeciwcukrzycowe, przeciwmalaryczne, przeciwdrobnoustrojowe, neuroprotekcyjne,
  • cyneol – działanie przeciwzapalne, przeciwutleniające,
  • limonen – związek przeciwnowotworowy, przeciwwirusowy, przeciwzapalny, przeciwbakteryjny, łagodzący refluks żołądkowo-przełykowy, działanie przeciwcukrzycowe, gastroprotekcyjne,
  • linalol – przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, przeciwhiperlipidemiczne, przeciwdrobnoustrojowe, antynoceptywne, przeciwbólowe, przeciwlękowe, przeciwdepresyjne, neuroprotekcyjne.

>> Może Cię zainteresować: Antyoksydanty (przeciwutleniacze). Rodzaje, źródła, jak dbać o ich optymalny poziom

Imbir – zastosowanie przeciwwymiotne

Najczęstszą przyczyną nudności i wymiotów jest ciąża. Szacuje się, iż w pierwszym trymestrze ciąży doświadcza ich nawet 80% kobiet – od porannych mdłości do niepowściągliwych wymiotów ciężarnych. Badanie zastosowania imbiru w przypadku nudności i wymiotów w ciąży to materiał zebrany w czasie ok. 30 lat testów.

Badania wykazały, że imbir w dawce 1 g/dzień jest skuteczny w przypadku nudności i wymiotów ciążowych, bez znaczących skutków ubocznych. Jedno z badań przeprowadzonych w Norwegii wykazało, iż stosowanie imbiru w czasie ciąży nie wiązało się ze zwiększonym ryzykiem niskiej masy urodzeniowej, przedwczesnym porodem, wystąpieniem wad u dziecka lub urodzeniem martwego dziecka. Imbir jest bezpieczny dla kobiet w ciąży.

Inną przyczyną wymiotów i nudności jest chemioterapia stosowana w chorobie nowotworowej. Również u tych pacjentów badania wskazują, iż suplementacja imbiru w dawce ≤1 g/dzień przez > 3 dni zmniejszyła ryzyko ostrych wymiotów. Podobną tendencję obserwuje się u pacjentów po zabiegach chirurgicznych.

Na polskim rynku dostępne są suplementy diety, których głównym składnikiem jest kłącze imbiru, stosowane w chorobie lokomocyjnej.

>> Warto przeczytać też: Suplementacja – świadome budowanie odporności

Imbir – właściwości przeciwcukrzycowe

Imbir jest rośliną, która pomaga w obniżaniu poziomu glukozy na czczo. Badania wskazują, iż dzieje się tak również w przypadku kobiet w ciąży, chorych na cukrzycę ciążową. Imbir obniża również poziom insuliny na czczo oraz wskaźnik HOMA.

Niestety nie zanotowano pozytywnego działania imbiru na poziom glikemii poposiłkowej – stężenie glukozy we krwi 2 godziny po posiłku.

Właściwości przeciwcukrzycowe imbiru to mechanizm złożony. Jedną z dróg, która prowadzi do poprawy wyników jest zmniejszanie procesu glikacji i powstawania tzw. AGE – zaawansowanych produktów glikacji.

Metaanliza 8 badań, obejmująca 454 pacjentów z cukrzycą typu II wykazała, że imbir w diecie poprawia poziom hemoglobiny glikowanej (HbA1c) u tych osób.

Pakiet ryzyko cukrzycy rozszerzony (4 badania) banerek

Imbir – działanie przeciwzapalne

Imbir wykazuje również aktywność przeciwzapalną, które powiązane jest z gingerolem. Obniża poziom biomarkerów stanu zapalnego, takich jak CRP, interleukina-6 czy TNF-α. Imbir może mieć zatem zastosowanie w łagodzeniu stanów zapalnych i stresu oksydacyjnego.

Co ciekawe imbir stosowany był w ajurwedzie – tradycyjnej indyjskiej medycynie – do leczenia chorób reumatycznych. Współczesne badania potwierdzają korzystne działanie tej rośliny w tych chorobach. W jednym z badań, pacjenci z reumatoidalnym zapaleniem stawów, przyjmujący imbir przez dłuższy czas – od 3 miesięcy do 3,5 roku – doświadczali zmniejszenia obrzęków oraz zmniejszenia nasilenia bólu. Uważa się, że imbir działa poprzez hamowanie wytwarzania prostaglandyn.

Imbir a masa ciała

Imbir może być pomocny w zmniejszaniu masy ciała w połączeniu z treningiem aerobowym. W jednym z badań stosowano suplementację ekstraktem z imbiru (3x500mg dziennie) przez 24 tygodnie oraz trening aerobowy (3x w tygodniu) w jednej grupie i sam trening aerobowy w grupie kontrolnej.

Badanie wykazało, iż dodatek imbiru jest skutecznym sposobem na zmniejszenie masy ciała, dodatkowo zmniejszyła się aktywność enzymów wątrobowych (aminotransferazy asparaginianowej – AST i aminotransferazy alaninowej – ALT), poprawił się profil lipidowy i kontrola glikemii, a największe zmiany obserwowano po 6 miesiącach od rozpoczęcia badania.

Badania wskazują także, iż ekstrakty z imbiru i modyfikacja stylu życia łącznie, mogą być pomocne w utrzymaniu optymalnej masy ciała i poziomu tkanki tłuszczowej.

Imbir a niepłodność

Wpływ imbiru na niepłodność był badany w bardzo wielu testach klinicznych, zarówno u zwierząt jak i u ludzi. Korzystne działanie imbiru na te problemy wiąże się m.in. z jego działaniem przeciwutleniającym i wpływem na stres oksydacyjny. W wielu badaniach imbir poprawiał parametry nasienia (liczba, żywotność, prawidłowa morfologia), poziom testosteronu, estradiolu, prolaktyny, LH i FSH.

Są również badania, które nie udowodniły wpływu imbiru na poprawę liczby i ruchliwości plemników u mężczyzn. Poprawa parametrów w tych badaniach nie była istotna statystycznie.

>> Przeczytaj też: Najczęstsze przyczyny problemów z zajściem w ciążę

Wpływ imbiru na ciśnienie krwi i poziom lipidów

Badania klinicznie prowadzone w celu oceny w jaki sposób imbir wpływa na ciśnienie krwi i choroby układu sercowo-naczyniowego pokazują, iż imbir jest pomocny w obniżaniu ciśnienia oraz korzystnie wpływa na przebieg choroby niedokrwiennej serca.

Imbir jest również rośliną, która wpływa na poprawę profilu lipidowego. Dysponujemy badaniami, w których już niewielka jego dawka (≤2 g/dzień) obniżała poziom trójglicerydów, cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu LDL.

>> Warto przeczytać: Nadciśnienie tętnicze – nowe rekomendacje – część 1

Wpływ imbiru na bolesne miesiączkowanie

Korzystne działanie imbiru obserwuje się również w łagodzeniu bólu menstruacyjnego. Metaanaliza 6 badań, w której obserwowano łącznie 667 kobiet wskazała, że suplementacja 750 – 2000 mg imbiru w czasie pierwszych 3-4 dni cyklu miesiączkowego łagodzi dolegliwości związane z miesiączką. Mechanizm działania imbiru w niwelowaniu bólów menstruacyjnych związany jest z hamowaniem działania enzymów biorących udział w syntezie prostaglandyn.

Inne efekty działania imbiru

Działanie imbiru jest badane również w innych obszarach medycznych, testuje się m.in. przeciwmigrenowe działanie tej rośliny. Nieliczne badania potwierdzają, że może ona łagodzić ataki migreny.

Pozostałe kierunki badawcze to profilaktyka raka prostaty u mężczyzn oraz zapobieganie zwłóknieniu wątroby. Badanie wykazało, iż imbir poprawia pracę wątroby, m.in. poprzez zmniejszenie nasilenia odkładania się kolagenu.

>> Przeczytaj też: Rak jąder i prostaty – wczesne wykrywanie oraz profilaktyka nowotworów męskich narządów płciowych

Imbir – bezpieczeństwo stosowania

Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków klasyfikuje imbir jako bezpieczny składnik produktów farmakologicznych, badania pokazują, że tak jest rzeczywiście.

Ze względu na ostry smak, imbir stosowany w nadmiarze może wywoływać zgagę lub niewielkie objawy żołądkowo-jelitowe. Odradza się go osobom z chorobami przewodu pokarmowego, np. wrzodami żołądka lub dwunastnicy.

Stosowanie imbiru może nasilać hipoglikemizujące działanie leków stosowanych przez diabetyków lub leków przeciwzakrzepowych stosowanych w przypadku zaburzeń krzepnięcia. Dlatego pacjenci zażywający te leki powinni zachować ostrożność przy spożywaniu imbiru lub jego preparatów.

Działanie przeciwzakrzepowe imbiru nie jest również korzystne dla osób przed zabiegami chirurgicznymi.

Bezpieczeństwo stosowania imbiru potwierdzono również u kobiet w ciąży.

Imbir – jak stosować?

Najlepiej stosować świeży imbir, jednak suszony również zachowuje wiele swoich właściwości.

Imbir dostępny jest również w postaci suplementów diety.

1000 mg ekstraktu imbiru odpowiada 5 g (1 łyżeczka) świeżo startego kłącza lub imbiru kandyzowanego.

W łagodzeniu nudności ciążowych zaleca się 500-1000 mg ekstraktu, czyli pół lub jedną łyżeczkę imbiru świeżego. W chorobie lokomocyjnej zażywa się 1000 mg ekstraktu lub jedną łyżeczkę imbiru świeżego przed podróżą, a następnie połowę dawki co cztery godziny. Dawka dla dzieci jest o połowę niższa niż u dorosłych.

Warto włączyć imbir do swojej diety, zwłaszcza w przypadku osób z chorobami sercowo-naczyniowymi, hiperlipidemią i zaburzeniami metabolizmu węglowodanów.

Imbir będzie również dobrym wyborem u osób, które podejmują działanie w celu zmniejszenia masy ciała, jako uzupełnienie treningu i diety.

Podsumowanie

Imbir to roślina zawierająca bardzo wiele substancji bioaktywnych, w tym gingerole i szogaole. Stosowany był w Azji: Chinach, Japonii i Indiach w leczeniu chorób układu oddechowego (astma, kaszel), układu pokarmowego, chorobach reumatycznych.

Wiele badań potwierdza działanie przeciwcukrzycowe, przeciwzapalne, przeciwbólowe, łagodzenie nudności i wymiotów u ciężarnych oraz pacjentów przyjmujących chemioterapię.

Z drugiej strony siła dowodów niektórych badań jest niska, ze względu na małą ich liczbę lub małą liczbę przebadanych osób. Badania przeprowadzane w różnych ośrodkach cechuje brak standaryzacji dawek i różne okresy obserwacji pacjentów. Dlatego potrzebne są dalsze badania potwierdzające skuteczność imbiru.

Jednak już dziś uważa się, że imbir i jego ekstrakty mogą odgrywać nutraceutyku, czyli takiego składnika żywności, który łączy wartości żywieniowe z prozdrowotnymi.

Bibliografia

  1. Kiyama R. Nutritional implications of ginger: chemistry, biological activities and signaling pathways. J Nutr Biochem. 2020 Dec;86:108486. doi: 10.1016/j.jnutbio.2020.108486. Epub 2020 Aug 19. PMID: 32827666. (dostęp 25.02.2025)
  2. Nikkhah Bodagh M, Maleki I, Hekmatdoost A. Ginger in gastrointestinal disorders: A systematic review of clinical trials. Food Sci Nutr. 2018 Nov 5;7(1):96-108. doi: 10.1002/fsn3.807. PMID: 30680163; PMCID: PMC6341159. (dostęp 25.02.2025)
  3. Unuofin JO, Masuku NP, Paimo OK, Lebelo SL. Ginger from Farmyard to Town: Nutritional and Pharmacological Applications. Front Pharmacol. 2021 Nov 26;12:779352. doi: 10.3389/fphar.2021.779352. PMID: 34899343; PMCID: PMC8661456. (dostęp 25.02.2025)
  4. P. Glibowski, A. Długołęcka, A. Grdeń, K. Toczek, Właściwości prozdrowotne imbiru, „Bromatologia i Chemia Toksykologiczna”, 2017, nr 2, s. 115–121. (dostęp 25.02.2025)

Skuteczność leków przeciwdepresyjnych i rola badań farmakogenetycznych w leczeniu depresji  

Izabela Grabowska
-
0
Skuteczność leków przeciwdepresyjnych i rola badań farmakogenetycznych w leczeniu depresji  

Zdowie psychiczne ma kluczowe znaczenie dla osobistego dobrostanu, relacji interpersonalnych i uczestnictwa w życiu społecznym. Choroba psychiczna wpływa również na zdrowie fizyczne – powodując ból i niepełnosprawność, a w skrajnych przypadkach może prowadzić do samobójstwa. Do najważniejszych chorób psychicznych należą depresja i schizofrenia, które łącznie dotykają ponad 300 milionów ludzi na całym świecie. Niestety leki powszechnie stosowane w terapii tych zaburzeń często niosą ze sobą działania niepożądane lub  nie przynoszą oczekiwanego efektu.

Spis treści:

  1. Od czego zależy skuteczność leków przeciwdepresyjnych?
  2. Jak genetyka wpływa na skuteczność leków przeciwdepresyjnych?
  3. Badania farmakogenetyczne – praktyczne zastosowanie w leczeniu depresji

Od czego zależy skuteczność leków przeciwdepresyjnych?

Depresja jest jednym z największych problemów zdrowia psychicznego. Jej leczenie opiera się na stosowaniu leków przeciwdepresyjnych, tzw. antydepresantów. Farmakoterapia depresji trwa dość długo (efekty obserwuje się najwcześniej po 2 tygodniach stosowania leku), a działania niepożądane są powszechne.

Powrót do zdrowia może wymagać stosowania wielu leków, a także metod niefarmakologicznych, w tym psychoterapii. Leki zwykle odgrywają zasadniczą rolę, dlatego też najważniejsze jest dobranie odpowiedniego preparatu.

Jednak nie wszystkie osoby z zaburzeniami psychicznymi odnoszą korzyści z farmakoterapii. Umiarkowana skuteczność leczenia dotyczy szczególnie osób z ciężką depresją – która dotyka 163 miliony ludzi na całym świecie. Szacuje się, że tylko 42-53% chorych uzyskuje oczekiwane efekty terapeutyczne. Istnieje zatem ogromna potrzeba poprawy skuteczności leczenia.

Zróżnicowana reakcja pacjentów na leki psychotropowe wynika z wielu czynników, m.in.:

  • genetycznych,
  • środowiskowych, w tym żywieniowych,
  • współistniejących chorób,
  • stopnia ciężkości zaburzeń psychicznych.

Szczególnie istotne są interakcje między stosowanymi jednocześnie lekami, a także predyspozycje genetyczne do metabolizowania substancji leczniczych. Wsparciem w wyborze odpowiedniego postępowania terapeutycznego może być wykonanie badania farmakogenetycznego.

W zależności od profilu genetycznego pacjenta, a więc od tego jaki posiada zestaw genów, istnieje możliwość indywidualnego doboru leku w odpowiedniej dawce – niższej lub wyższej niż standardowa. Dzięki temu można poprawić skuteczność leczenia oraz zminimalizować ryzyko działań niepożądanych.

Panel farmakogenetyka - badanie wariantów genetycznych (met. RT-PCR)

Jak genetyka wpływa na skuteczność leków przeciwdepresyjnych?

Dobranie odpowiedniego leczenia farmakologicznego ma kluczowe znaczenie w terapii depresji. Optymalna dawka antydepresantów konieczna do osiągnięcia efektu terapeutycznego może się różnić między poszczególnymi osobami nawet 50-krotnie! Podobnie jak stężenia we krwi uzyskiwane po podaniu identycznej dawki leku.

>> Przeczytaj też: Depresja maskowana – objawy, przyczyny, leczenie

Stosowanie terapii monitorowania stężenia leku we krwi (TDM – ang. therapeutic drug monitoring) może zmniejszyć liczbę pacjentów niereagujących na leczenie do 10–20%. Z jednej strony potwierdza to zależność między stężeniem leku we krwi i efektem klinicznym, a z drugiej znaczenie genotypowania osób z depresją w celu podjęcia spersonalizowanej terapii.

W farmakoterapii depresji stosuje się trzy główne grupy leków przeciwdepresyjnych:

  1. Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), np. citalopram, escitalopram, fluwoksamina, paroksetyna, sertralina, wortioksetyna,
  2. Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI), np. wenlafaksyna,
  3. Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD), np. amitryptylina, dezypramina, doksepina, imipramina, klomipramina, nortryptylina, trimipramina.

Powyższe substancje czynne metabolizowane są przez enzym CYP2D6 i/lub CYP2C19.

Zmniejszona aktywność enzymu może skutkować wolnym metabolizowaniem leku, co z kolei przekłada się na zwiększone jego stężenie we krwi przy standardowej, zalecanej dawce i wystąpieniem działań niepożądanych.

Z drugiej strony zwiększona aktywność enzymu może powodować zbyt niskie stężenie leku we krwi przy standardowej dawce z powodu szybkiego jego metabolizowania, a efekt terapeutyczny będzie niezadowalający.

>> To może Cię zainteresować: Mikrobiota jelitowa w zaburzeniach psychiatrycznych

Badania farmakogenetyczne – praktyczne zastosowanie w leczeniu depresji

Dzięki zastosowaniu badań farmakogenetycznych można ocenić tempo metabolizmu leków przeciwdepresyjnych.

W panelu farmakologicznym w ALAB Laboratoria analizowanych jest aż 14 substancji czynnych stosowanych w leczeniu depresji (tabela poniżej).

Na podstawie genotypu pacjenta istnieje możliwość dobrania odpowiedniego leku lub grupy leków w optymalnej dawce. Wykazano, że u osób z depresją, które miały dobraną farmakoterapię na podstawie wyników badania farmakologicznego, prawdopodobieństwo osiągnięcia remisji – stanu bez objawów depresji – jest o 15–74% większe niż u osób, które nie wykonały badań.

W celu wykonania testu i analizy profilu genetycznego, pobiera się jedną próbkę krwi. Otrzymany raport zawiera rekomendacje dotyczące rodzaju i dawkowania danego leku przeciwdepresyjnego.

>> Sprawdź też: Depresja u dzieci i młodzieży

Standardowo decyzję o ewentualnej zmianie leków można podjąć dopiero po 6-8 tygodniach jego stosowania bez widocznej poprawy. Na podstawie otrzymanych wyników lekarz może podjąć decyzję o leczeniu unikając terapii metodą „prób i błędów”. Prowadzona farmakoterapia na podstawie wyników badania farmakogenetycznego jest bardziej skuteczna i bezpieczna ze względu na możliwość szybszego trafnego dobrania odpowiedniego preparatu oraz jego dawkowania.

Farmakogenetyka_w_depresji_tabela_1
Przykładowe rekomendacje, jakie można uzyskać w badaniach farmakogenetycznych w zależności od genotypu pacjenta

>> Przeczytaj również: Choroby cywilizacyjne: czym są, rodzaje, przyczyny i profilaktyka

Piśmiennictwo

  1. Brown C.L., Stanton J.D., Bharth K. i in. Pharmacogenomic Testing and Depressive Symptom Remission: A Systematic Review and Meta-Analysis of Prospective, Controlled Clinical Trials. Clin Pharmacol Ther, 2022, 112(6), 1303-1317,
  2. Joković D., Milosavljević F., Stojanović Z. i wsp. CYP2C19 slow metabolizer phenotype is associated with lower antidepressant efficacy and tolerability. Psychiatry Res, 2022, 312, 114535,
  3. Campos A.I., Byrne E.M., Mitchell B.L. i wsp. Impact of CYP2C19 metaboliser status on SSRI response: a retrospective study of 9500 participants of the Australian Genetics of Depression Study. Pharmacogenomics J, 2022, 22, 130135.

Dieta kopenhaska – efekty, zasady, przykładowy jadłospis

Magdalena Konowrocka
-
0
Dieta kopenhaska – efekty, zasady, przykładowy jadłospis

Dieta kopenhaska to jedna z najbardziej rygorystycznych diet odchudzających, obiecująca osiągnięcie szybkich efektów, w krótkim czasie jej stosowania. Zasady diety kopenhaskiej są ściśle określone i wymagają dużej dyscypliny od osoby ją wprowadzającej.

Czy warto ją stosować? Z niniejszego artykułu dowiesz się, na czym polega ten plan żywieniowy, jakie są jego zalety i potencjalne zagrożenia, a także dla kogo absolutnie nie jest wskazany. Jeśli zastanawiasz się, czy dieta kopenhaska to dobry wybór dla Ciebie, koniecznie przeczytaj ten artykuł.

Spis treści:

  1. Na czym polega dieta kopenhaska?
  2. Zalety diety kopenhaskiej
  3. Dieta kopenhaska zagrożenia – dla kogo nie jest wskazana
  4. Kto nie powinien stosować diety kopenhaskiej?
  5. Jakie są efekty diety kopenhaskiej?
  6. Dieta kopenhaska – przykładowe menu
  7. Dieta kopenhaska – podsumowanie

Na czym polega dieta kopenhaska?

Dieta kopenhaska, nazywana również dietą trzynastodniową, to bardzo restrykcyjny plan żywieniowy, który ma na celu szybką utratę masy ciała. Jest przeznaczona wyłącznie dla osób zdrowych, a jej głównymi założeniami są:

  • znaczne ograniczenie kaloryczności posiłków,
  • ściśle określony jadłospis, którego nie wolno modyfikować.

Najważniejsze zasady diety kopenhaskiej:

  • Czas trwania – dieta trwa dokładnie 13 dni i nie może być przedłużana ani skracana.
  • Niskokaloryczność – dzienna wartość energetyczna posiłków wynosi od 600 do 800 kcal.
  • Stałe pory posiłków – należy spożywać trzy posiłki dziennie:
    • Śniadanie – między 8:00 a 9:00,
    • Obiad – między 12:00 a 14:00,
    • Kolacja – między 17:00 a 18:00.
  • Brak przekąsek – poza trzema posiłkami nie wolno spożywać dodatkowych produktów.
  • Ścisły jadłospis – nie można zamieniać posiłków między dniami, choć dozwolona jest zamiana obiadu z kolacją w obrębie jednego dnia.
  • Zakazane produkty – dieta eliminuje większość węglowodanów i tłuszczów, a także alkohol, słodycze i produkty przetworzone.
  • Wysokie spożycie białka – dieta bazuje na chudym mięsie, jajkach i rybach, co ma wspomóc utratę tkanki tłuszczowej.
  • Ograniczenie kawy i herbaty – spożywanie kawy jest dozwolone, ale tylko w określonych ilościach i bez dodatków (np. mleka).
  • Należy pić minimum 2 litrów wody niegazowanej, niemineralizowanej na dobę.

Może Cię zainteresować:

>> Dzienne zapotrzebowanie na białko. Jak je obliczyć i ile wynosi?

>> Kofeina – właściwości, działanie, optymalne dawki

Zalety diety kopenhaskiej

Mimo licznych kontrowersji i potencjalnych zagrożeń dieta kopenhaska ma również kilka zalet, które przyciągają osoby chcące szybko schudnąć. Oto najważniejsze „korzyści” wynikające z jej stosowania:

  1. Szybka utrata masy ciała – dzięki bardzo niskiej kaloryczności i ściśle określonym posiłkom dieta prowadzi do szybkiej redukcji wagi. W ciągu 13 dni można schudnąć nawet od 5 do 10 kg, co jest główną motywacją dla wielu osób ją stosujących.
  2. Proste zasady – plan żywieniowy jest jasno określony, a jadłospis składa się z łatwo dostępnych produktów, co eliminuje konieczność liczenia kalorii czy przygotowywania skomplikowanych potraw.
  3. Krótkotrwałość diety – dieta trwa tylko 13 dni, co może być zaletą dla osób, które nie chcą stosować długoterminowych planów odchudzania.
  4. Zmiana nawyków żywieniowych – restrykcyjne zasady mogą pomóc niektórym osobom w wyeliminowaniu niezdrowych przekąsek i ograniczeniu spożycia cukru oraz przetworzonych produktów.
  5. Możliwe zmniejszenie apetytu – u niektórych osób po kilku dniach stosowania diety może wystąpić efekt zmniejszenia łaknienia, co pomaga w dalszej kontroli porcji posiłków.
  6. Brak konieczności liczenia kalorii i makroskładników – jadłospis jest ściśle określony, co ułatwia jego przestrzeganie osobom, które nie chcą analizować wartości odżywczych spożywanych produktów.
Pakiet zdrowe jelita banerek

Dieta kopenhaska zagrożenia – dla kogo nie jest wskazana

Dieta kopenhaska jest bardzo restrykcyjna i może prowadzić do różnych negatywnych skutków zdrowotnych, takich jak:

  • niedobory składników odżywczych – ze względu na ograniczoną liczbę produktów i bardzo niską kaloryczność organizm nie otrzymuje niezbędnych witamin i minerałów, co może osłabić włosy, paznokcie oraz negatywnie wpłynąć na metabolizm,
  • efekt jo-jo – utrata masy ciała następuje szybko, ale w większości przypadków waga wraca w niedługim czasie po zakończeniu diety, często nawet z nadwyżką,
  • spowolnienie metabolizmu – organizm, dostając bardzo mało kalorii, przechodzi w tryb oszczędzania energii, co może utrudnić dalsze odchudzanie i prowadzić do uczucia zmęczenia, depresji,
  • utrata mięśni – ponieważ dieta dostarcza niewielką ilość węglowodanów, ciało zaczyna zużywać glikogen z mięśni jako źródło energii, co osłabia siłę i kondycję organizmu,
  • osłabienie i zawroty głowy – niska podaż kalorii może powodować uczucie wyczerpania, bóle głowy, trudności z koncentracją, a w skrajnych przypadkach nawet omdlenia,
  • problemy trawienne – brak odpowiedniej ilości błonnika może skutkować zaparciami i innymi dolegliwościami układu pokarmowego,
  • ryzyko powikłań zdrowotnych – dieta może zaburzyć równowagę hormonalną, osłabić odporność oraz negatywnie wpłynąć na stan kości, co zwiększa ryzyko osteoporozy.
Badanie_proteinogram banerek

>> Może Cię zainteresować: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?

Kto nie powinien stosować diety kopenhaskiej?

Z uwagi na liczne ograniczenia dieta kopenhaska nie jest odpowiednia dla:

  1. Osób z cukrzycą – ograniczenie węglowodanów może prowadzić do niebezpiecznych wahań poziomu cukru we krwi, co zwiększa ryzyko hipoglikemii.
  2. Osób z chorobami serca i nadciśnieniem – nagła utrata wagi i brak kluczowych składników odżywczych mogą negatywnie wpłynąć na układ krążenia.
  3. Osób z problemami nerek i wątroby – dieta bogata w białko, ale uboga w inne składniki może dodatkowo obciążać te narządy i prowadzić do ich osłabienia.
  4. Kobiet w ciąży i karmiących piersią – organizm przyszłej mamy i dziecka wymaga pełnowartościowej diety, a restrykcje żywieniowe mogą prowadzić do niedoborów i zagrozić zarówno zdrowiu matki, jak i dziecka.
  5. Młodzieży w okresie wzrostu i dojrzewania – w tym czasie organizm potrzebuje odpowiedniej ilości składników odżywczych, aby prawidłowo się rozwijać. Ograniczona dieta może prowadzić do problemów zdrowotnych i zahamowania wzrostu.
  6. Osób aktywnych fizycznie i sportowców – brak energii i składników odżywczych niezbędnych do regeneracji mięśni i wytrzymałości organizmu może negatywnie wpłynąć na kondycję fizyczną i osiągnięcia sportowe.
  7. Osób z zaburzeniami odżywiania – tego rodzaju dieta może nasilić problemy związane z anoreksją, bulimią lub innymi nieprawidłowymi nawykami żywieniowymi.
  8. Osób wykonujących pracę fizyczną lub wymagającą koncentracji – niedostateczna ilość energii może powodować spadek wydajności, trudności w skupieniu się, a także zwiększać ryzyko wypadków i kontuzji w czasie pracy.
pakiet ryzyko cukrzycy (2 badania) banerek

Jakie są efekty diety kopenhaskiej?

  • Utrata wagi – dzięki deficytowi kalorycznemu osoby stosujące dietę mogą schudnąć nawet od 5 do 10 kg w ciągu 13 dni.
  • Zmniejszenie retencji wody – ograniczenie soli i węglowodanów sprawia, że organizm traci wodę, co początkowo daje szybkie efekty utraty wagi.
  • Lepsza kontrola apetytu – po kilku dniach organizm może przystosować się do mniejszych porcji, co pomaga ograniczyć podjadanie.
  • Efekt jo-jo – po zakończeniu diety istnieje duże ryzyko, że organizm zacznie magazynować energię, prowadząc do szybkiego powrotu wagi.
  • Pogorszenie samopoczucia – wiele osób skarży się na zmęczenie, rozdrażnienie i brak energii podczas stosowania diety.

>> Może Cię zainteresować: Brak apetytu, brak łaknienia – czym jest, polecane żywienie

Dieta kopenhaska – przykładowe menu

Dieta jest monotonna i powtarzalna:

Dzień 1. i 8.
Śniadanie: 1 kubek czarnej kawy z jedną kostką cukru.
Obiad: 2 jajka na twardo, 1 szklanka gotowanego szpinaku lub brokułów, 1 pomidor.
Kolacja: 200 g befsztyku wołowego, 5 liści sałaty z 1 łyżką oliwy z dodatkiem soku z cytryny.

Dzień 2. i 9.
Śniadanie: 1 kubek czarnej kawy z jedną kostką cukru.
Obiad: 200 g befsztyku wołowego, 5 liści sałaty z 1 łyżką oliwy z dodatkiem soku z cytryny, 1 surowy owoc (do wyboru jabłko, ananas, grejpfrut).
Kolacja: 100 g chudej szynki, np. drobiowej, 2/3 szklanki jogurtu naturalnego.

Dzień 3. i 10.
Śniadanie: 1 kubek czarnej kawy z jedną kostką cukru, 1 mała kromka pieczywa.
Obiad: szklanka gotowanego szpinaku, 1 pomidor, 1 mały surowy owoc.
Kolacja: 2 jajka na twardo, 100 g chudej szynki (np. drobiowej), 5 liści sałaty z 1 łyżką oliwy z dodatkiem soku z cytryny.

Dzień 4. i 11.
Śniadanie: 1 kubek czarnej kawy z jedną kostką cukru.
Obiad: 1 jajko na twardo, 1 duża marchewka, 100–150 g naturalnego serka wiejskiego.
Kolacja: pół szklanki kompotu z owoców (kompot bez dodatku cukru, owoce można zjeść), 2/3 szklanki jogurtu naturalnego.

Dzień 5. i 12. (dzień bez kawy)
Śniadanie: 1 duża starta marchewka z sokiem z cytryny.
Obiad: 300 g chudej gotowanej lub smażonej bez tłuszczu ryby (dorsz, pstrąg lub sola) skropionej sokiem z cytryny.
Kolacja: 200 g befsztyku wołowego, 5 liści sałaty, 40 g gotowanego brokułu.

Dzień 6. i 13.
Śniadanie: 1 kubek czarnej kawy z jedną kostką cukru, 1 mała kromka pieczywa.
Obiad: 1 duszona pierś bez skóry, 5 liści sałaty z 1 łyżką oliwy z oliwek z dodatkiem soku z cytryny
Kolacja: 2 jajka na twardo, 1 duża starta marchewka.

Dzień 7.
Śniadanie: 1 kubek herbaty (najlepiej zielonej) bez dodatku cukru
Obiad: 150 g piersi z kurczaka grillowanej lub z piekarnika, 1 świeży owoc
Kolacja: nic.

Dieta kopenhaska – podsumowanie

Dieta kopenhaska to skuteczna, choć bardzo kontrowersyjna metoda na szybkie zrzucenie kilogramów. Mimo że może przynieść oczekiwane rezultaty szybkiego spadku wagi, wiąże się z wieloma zagrożeniami zdrowotnymi, takimi jak efekt jo-jo, niedobory składników odżywczych czy osłabienie organizmu.

Zanim zdecydujesz się na jej zastosowanie, warto dokładnie przeanalizować jej zasady i skonsultować się ze specjalistą lekarzem lub dietetykiem oraz zrobić niezbędne badania.

Bibliografia

1. mp.pl, Dieta kopenhaska Urszula Paszek, dietetyk dyplomowany; dr n. med. Dominika Wnęk, dietetyk. (04.03.2025)

2.Zahorska-Markiewicz B. Kontrowersje wokół diet. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii. 2005;1(1):9–14. (04.03.2025)

3.Khakimov B, Poulsen SK, Savorani F, et al. New Nordic Diet versus Average Danish Diet: A Randomized Controlled Trial Revealed Healthy Long-Term Effects of the New Nordic Diet by GC-MS Blood Plasma Metabolomics. J Proteome Res. 2016;15(6):1939-1954. (04.03.2025)

4.Grzelak A, Suliburska J. Popularne diety a chorzy z nadciśnieniem tętniczym. Forum Zaburzeń Metabolicznych. 2013;4(3):122–127. (04.03.2025)

5.Lassen AD, Christensen LM, Trolle E. Development of a Danish Adapted Healthy Plant-Based Diet Based on the EAT-Lancet Reference Diet. Nutrients. 2020;12(3):738. (04.03.2025)

Dieta bogatoresztkowa – na czym polega i dla kogo jest zalecana? Przykładowy jadłospis 

Magdalena Konowrocka
-
0
Dieta bogatoresztkowa – na czym polega i dla kogo jest zalecana? Przykładowy jadłospis 

Dieta bogatoresztkowa jest to sposób żywienia, który może znacząco poprawić pracę układu trawiennego i wspierać zdrowie metaboliczne. W artykule wyjaśnimy, na czym polega ta dieta, kto powinien ją stosować, a kto unikać. Podpowiemy, jakie produkty są zalecane, a które należy ograniczyć. Jeśli chcesz poprawić funkcjonowanie swojego układu pokarmowego i zadbać o zdrowie, koniecznie przeczytaj.

Spis treści:

  1. Na czym polega dieta bogatoresztkowa?
  2. Kto może przejść na dietę bogatoresztową?
  3. Wskazania do przejścia na dietę bogatoresztkową
  4. Czy są jakieś przeciwskazania do diety bogatoresztkowej?
  5. Dieta bogatoresztkowa – produkty dozwolone i zabronione
  6. Dieta bogatoresztkowa – jadłospis
  7. Dieta bogatoresztkowa – podsumowanie

Na czym polega dieta bogatoresztkowa?

Dieta bogatoresztkowa to sposób żywienia, który ma na celu pobudzenie motoryki jelit i uregulowanie ich czynności bez konieczności stosowania środków farmakologicznych. Stosuje się ją przede wszystkim w przypadku zaparć nawykowych, zwłaszcza w postaci atonicznej, a także w zaburzeniach czynnościowych jelit.

Jest to modyfikacja diety podstawowej, stosowanej przez osoby zdrowe, polegająca na zwiększeniu spożycia błonnika pokarmowego, szczególnie jego frakcji nierozpuszczalnych oraz płynów. Do kluczowych składników błonnika nierozpuszczalnego należą celulozy, hemicelulozy oraz ligniny, które:

  • wspomagają perystaltykę jelit,
  • zwiększają objętość stolca,
  • przyczyniają się do lepszego funkcjonowania układu pokarmowego.

Dieta bogatoresztkowa odgrywa istotną rolę w profilaktyce i leczeniu problemów trawiennych, wspierając naturalne mechanizmy regulujące pracę jelit.

Kto może przejść na dietę bogatoresztową?

Na dietę bogatoresztkową powinny przejść osoby z:

  • zaparciami i zaburzeniami czynności jelit – dieta ta jest szczególnie zalecana w profilaktyce i leczeniu zaparć oraz w przypadku zaburzeń czynności jelit,
  • uchyłkami jelita i hemoroidami – osoby z uchyłkami jelita (bez stanów zapalnych) oraz hemoroidami mogą odnieść korzyści ze stosowania diety bogatoresztkowej,
  • cukrzycą typu 2 i insulinoopornością – ze względu na niski indeks glikemiczny posiłków, dieta ta jest odpowiednia dla osób z cukrzycą typu 2, insulinoopornością oraz stanem przedcukrzycowym,
  • nadwagą i otyłością – dieta wysokobłonnikowa sprzyja uczuciu sytości, co może być korzystne dla osób z nadmierną masą ciała.

>> Przeczytaj też: Dieta z niskim Indeksem glikemicznym (IG). Dla kogo jest wskazana? Przykładowy jadłospis

Wskazania do przejścia na dietę bogatoresztkową

Dieta bogatoresztkowa jest zalecana osobom zmagającym się z zaparciami, hemoroidami i uchyłkowatością jelita grubego, ponieważ błonnik wspomaga perystaltykę jelit i ułatwia wypróżnianie. Korzystnie wpływa także na leczenie cukrzycy typu 2 i insulinooporności, stabilizując poziom glukozy we krwi, oraz wspomaga redukcję „złego” cholesterolu, co jest istotne w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych.

Dodatkowo dieta ta może wspierać kontrolę masy ciała, zwiększając uczucie sytości, oraz zmniejszać ryzyko raka jelita grubego poprzez przyspieszenie pasażu treści pokarmowej. Wprowadzając ją do jadłospisu, warto robić to stopniowo i dbać o odpowiednie nawodnienie, aby uniknąć dolegliwości trawiennych.

Czy są jakieś przeciwskazania do diety bogatoresztkowej?

Dieta bogatoresztkowa nie jest zalecana w przypadku niektórych schorzeń, gdyż nadmiar błonnika może powodować podrażnienia i nasilać objawy chorobowe:

  • Osoby cierpiące na stany zapalne jelit, takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego w fazie zaostrzenia, powinny unikać tej diety, ponieważ błonnik może dodatkowo drażnić błonę śluzową jelit.
  • Podobnie pacjenci z zespołem jelita drażliwego (IBS) przebiegającym z biegunkami mogą doświadczać pogorszenia objawów, zwłaszcza przy spożywaniu niektórych rodzajów błonnika.
  • W niedrożności jelit dieta bogatoresztkowa również nie jest wskazana, ponieważ zwiększa ilość mas kałowych, co może pogorszyć stan chorego.
  • Chorzy z zaawansowanymi nowotworami przewodu pokarmowego mogą mieć trudności z trawieniem nadmiaru błonnika, co może prowadzić do dodatkowego dyskomfortu i problemów pokarmowych.

Ponadto w ostrym zapaleniu trzustki oraz przy chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy błonnik może działać drażniąco na błonę śluzową układu pokarmowego, co może nasilać objawy choroby. Z tego powodu w niektórych przypadkach konieczne jest ograniczenie błonnika w diecie i dostosowanie jadłospisu do indywidualnych potrzeb pacjenta.

pakiet zdrowe jelita

Dieta bogatoresztkowa – produkty dozwolone i zabronione

Tabela przedstawiająca produkty zalecane i przeciwwskazane w diecie bogatoresztkowej:

 Produkty zalecaneProdukty przeciwwskazane
Napojemleko 2% tłuszczu, jogurt, kefir, maślanka, soki owocowe, wody mineralnealkohol, mocna herbata, napoje czekoladowe, napar z czarnych suszonych jagód  
Pieczywopieczywo z pełnego ziarna, bułki grahamki, pieczywo chrupkiepieczywo świeże
Mięso, podroby, drób, rybychude gatunki mięs tj.: cielęcina, konina, schab, królik, indyk, kurczak, sandacz, szczupak, karp, flądra, dorsz, pstrąg, mintaj, makrela, solabardzo tłuste gatunki mięs tj.: wieprzowina, baranina, mięsa smażone w dużych ilościach
Tłuszczeoleje zawierające wielonienasycone kwasy tłuszczowe: słonecznikowy, sojowy, kukurydziany;
oleje zawierające jednonienasycone kwasy tłuszczowe: rzepakowy, oliwa z oliwek, masło, margaryny miękkie		łój, smalec, słonina, margaryny twarde, olej palmowy
Warzywawarzywa świeże;
warzywa mrożone;
buraki, papryka, pomidory, marchew, dynia, szpinak, sałata, rabarbar;
warzywa gotowane		suche nasiona roślin strączkowych, pozostałe warzywa kapustne, ogórki świeże
Ziemniakigotowane, pieczonesmażone w dużej ilości tłuszczu: frytki, krążki, placki
Owoceświeże, suszone, konserwowane;
orzechy włoskie i laskowe;
owoce w postaci surówek;
owoce w postaci skoków;
owoce gotowane		czereśnie
Przyprawykwas mlekowy, kwasek cytrynowy, koperek zielony, pietruszka, jarzynka, kminek, majeranek, gałka muszkatołowaocet

Dieta bogatoresztkowa – jadłospis

I śniadanie

Pieczywo żytnie z jajkiem na twardo i pomidorem i kiełkami rzodkiewki.

II śniadanie

Płatki owsiane z jogurtem naturalnym 2%, nasionami chia. Do tego gruszka i kiwi.

Obiad

Pieczeń z udźca indyka, do tego warzywa pieczone lub przyrządzone na parze – pieczarki, marchew, seler, pietruszka. Podana z kaszą bulgur ugotowaną al dente.

Podwieczorek

Garść mieszanki orzechów – włoskie, makadamia, nerkowca.

Kolacja

Pieczywo pełnoziarniste z serkiem wiejskim z dodatkiem rzodkiewki i papryki pomarańczowej oraz miksu dowolnych sałat.

Dieta bogatoresztkowa – podsumowanie

Dieta bogatoresztkowa jest skutecznym sposobem na poprawę trawienia, profilaktykę zaparć i wsparcie zdrowia metabolicznego. Odpowiednio zbilansowana może pomóc w kontrolowaniu poziomu cukru we krwi, obniżeniu cholesterolu i utrzymaniu prawidłowej masy ciała.

Jednak nie każdy powinien ją stosować – w niektórych schorzeniach układu pokarmowego może przynieść więcej szkody niż pożytku. Jeśli zastanawiasz się, czy ta dieta jest odpowiednia dla Ciebie, skonsultuj się z dietetykiem by dostosować sposób żywienia do swoich potrzeb.

Bibliografia

1. „Dietoterapia”, dr hab. inż., lek. med. Dariusz Włodarek, dr hab. inż. Ewa Lange, Klasyfikacja diet, Charakterystyka diety bogatoresztkowej. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015. (dostęp 04.03.2025)

2. Jarosz M. (red.) Dietetyka. Żywność, żywienie w prewencji i leczeniu. Instytut Żywności i Żywienia. Warszawa; 2017. (dostęp 04.03.2025)

3. Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa; 2017. (dostęp 04.03.2025)

Żywienie dziecka z niską masą ciała. Jak zwiększyć kaloryczność posiłków?

Jagoda Matusiak
-
0
Żywienie dziecka z niską masą ciała. Jak zwiększyć kaloryczność posiłków?

Niewystarczające spożycie kilokalorii jest najczęstszą przyczyną zwolnienia tempa wzrastania wśród dzieci. Przyczynę tę identyfikuje się na podstawie szczegółowego wywiadu dotyczącego żywienia dziecka oraz badania przedmiotowego. Aby spowodować wzrost masy jego ciała rekomenduje się w pierwszej kolejności zwiększenie kaloryczności posiłków. Poniżej znajdziesz wskazówki, jak dostarczyć dziecku więcej kilokalorii poprzez zwiększenie gęstości odżywczej posiłków. Przeanalizuj przykładowy jednodniowy jadłospis.

Spis treści:

  1. Masa ciała dziecka – siatki centylowe i ich interpretacja
  2. Przyczyny niskiej masy ciała dziecka
  3. Niska masa ciała dziecka – skutki
  4. Jak zwiększyć kaloryczność posiłków dla dziecka?
  5. Przykładowy jadłospis dla dziecka z niską masą ciała
  6. Podsumowanie

Masa ciała dziecka – siatki centylowe i ich interpretacja

Siatki centylowe znajdujące się w książeczce zdrowia dziecka pozwalają monitorować jego indywidualne tempo wzrastania. Wartości pomiędzy 3. a 97. centylem mieszczą się w zakresie tzw. szerokiej normy. Wartości mieszczące się między 3. a 10. centylem traktować należy jako pogranicze normy, wymagające obserwacji oraz kontrolnych badań klinicznych i biochemicznych.

Niedożywienie rozpoznaje się, gdy masa ciała dziecka mieści się poniżej 3. centyla, a zwolnienie tempa wzrastania – kiedy pomiary antropometryczne wypadają poniżej oczekiwanej krzywej wzrastania.

>> Przeczytaj też: Bilans zdrowia dziecka: czy jest istotny?

Przyczyny niskiej masy ciała dziecka

Najczęstszą przyczyną niskiej masy ciała i zwolnienia tempa wzrastania dziecka jest niewystarczające spożycie kalorii. W mniejszości przypadków jest ono objawem leżącej u podłoża jakiejś choroby. Wyróżnia się następujące przyczyny zwolnienia tempa wzrastania:

  • niewystarczające spożycie kalorii,
  • zaburzenia wchłaniania substancji odżywczych,
  • nadmierne zużycie energii.

>> Dowiedz się więcej: Wybiórczość pokarmowa – gdy dziecko odmawia jedzenia

Niewystarczające spożycie kilokalorii wynika z:

  • spożywania posiłków o niskiej gęstości energetycznej,
  • bólu w obrębie przewodu pokarmowego,
  • nieprawidłowej koordynacji ruchowej (u dzieci z chorobami neurologicznymi, wadami wrodzonymi, przewlekłymi chorobami),
  • refluksu żołądkowo-przełykowego,
  • rozszczepu wargi lub podniebienia,
  • zaburzeń odżywiania,
  • zaniedbania opiekunów (najczęściej o niskim statusie społeczno-ekonomicznym).

Zaburzenia wchłaniania substancji odżywczych mogą być spowodowane:

Pakiet alergia na mleko krowie (4 badania) banerek
Badanie kału w kierunku pasożytów banerek

>> Sprawdź też: Najczęstsze zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego u małych dzieci

Zwiększone zapotrzebowanie energetyczne może wynikać z choroby nerek, choroby tarczycy u dzieci, mukowiscydozy, nadczynności tarczycy, nowotworów złośliwych, wrodzonych chorób płuc (np. dysplazji oskrzelowo-płucnej), wrodzonej wady serca.

>> Zobacz także: Zaburzenia metabolizmu węglowodanów w przewlekłej chorobie nerek

Niska masa ciała dziecka – skutki

Zbyt niska masa ciała i zwolnienie tempa wzrastania jest niekorzystne dla organizmu i wymaga wdrożenia odpowiedniego postępowania żywieniowego. Może to prowadzić do niedoborów pokarmowych i niedożywienia.

Wykorzystywanie rezerw energetycznych ustroju może skutkować:

  • mniejszym potencjałem czynności poznawczych,
  • pogorszeniem sprawności umysłowej,
  • obniżeniem wydolności i sprawności fizycznej,
  • zaburzeniami wodno-elektrolitowymi,
  • zaburzeniami metabolizmu makroskładników,
  • niedokrwistością,
  • zmniejszeniem odporności.

Badania diagnostyczne przeprowadza się u dzieci z objawami niedożywienia lub związanymi z zaburzeniami dużego ryzyka, jak również w przypadku niepowodzenia leczenia pierwszego wyboru – interwencją behawioralną i zwiększeniem spożycia kalorii.

Celiakia pakiet diagnostyczny I etap

Jak zwiększyć kaloryczność posiłków dla dziecka?

W przypadku dzieci ze zbyt niską masą ciała należy przede wszystkim zwiększyć kaloryczność posiłków. Można to osiągnąć poprzez przygotowywanie:

  • posiłków z większą ilością oleju rzepakowego, oliwy z oliwek lub masła,
  • zup zabielanych żółtkiem lub śmietaną,
  • ciast na naleśniki z dodatkowym żółtkiem,
  • dań makaronowych z dodatkiem serów (parmezanem, tartym mozzarella lub żółtym),
  • kanapek z żółtym serem, wędliną, jajkiem, awokado,
  • pieczywa z masłem grubo posmarowanym lub moczonym w oleju lnianym,
  • jajek lub dań jajecznych z dodatkiem majonezu,
  • koktajlów owocowych z dodatkiem tłuszczu (oleju lnianego, zmielonego siemienia lnianego, orzechów, pestek, masła orzechowego lub pasty sezamowej) i białka (mleka 3,2% lub jogurtu pełnomlecznego),
  • przekąsek skomponowanych z pestek dyni, słonecznika, suszonych owoców (np. morela, daktyl, rodzynki), orzechów (np. migdały, włoskie, laskowe, nerkowca, brazylijskie) i gorzkiej czekolady,
  • mlecznych posiłków, tj. budyń lub kaszka manna z łyżeczką cukru lub miodu,
  • sałatek owocowych z dodatkiem orzechów, jogurtu greckiego i miodu,
  • musli lub granoli z suszonymi owocami i orzechami,
  • płatków na śniadanie z mlekiem 3,2% z dodatkiem drobno zmielonych orzechów lub sezamu,
  • wypieków tj. muffinki lub chlebki bananowe,
  • wypieków tj. bułeczki, ciasteczka, pączki na bazie twarogu lub serka grani,
  • pieczywa lub naleśników z dodatkiem dżemu,
  • różnych rodzajów mięs, tj. kurczak, indyk, wołowina, cielęcina,
  • tłustych ryb tj. łosoś, makrela, tuńczyk, śledź, karp, szprot (w przypadku niskiego spożycia ryb należy rozważyć suplementację DHA),
  • kompotu lub soku do posiłku.

Zaleca się spożywanie 4-5 posiłków dziennie o mniej więcej stałych porach i regularnych odstępach czasowych. U dzieci z niską masa ciała można zwiększyć liczbę posiłków nawet do 6 w ciągu dnia.

>> Sprawdź też: Niedobory witamin i minerałów u dzieci – objawy, przyczyny, badania

W niektórych przypadkach po konsultacji z lekarzem można wprowadzić również żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Charakteryzuje się ona wysoką kalorycznością w małej objętości i w zależności od preparatu może zawierać większą ilość białka, dodatek kwasów tłuszczowych omega-3 lub być pozbawiona błonnika pokarmowego. Można ją dodawać do dań i deserów.

Dzieci mają mniejsze zapotrzebowanie na błonnik. Dla dzieci w wieku 1-3 lat wynosi ono 10 g (i rośnie wraz z wiekiem), a dla osób dorosłych 25 g na dzień. Zbyt duża jego ilość może powodować dyskomfort i dłuższe uczucie sytości, a to z kolei niechęć do zjedzenia kolejnego posiłku. Uwzględnij zatem w menu dziecka również produkty o wyższym stopniu oczyszczenia (pieczywo graham zamiast razowego, płatki owsiane błyskawiczne zamiast górskich, makaron jasny lub ryżowy zamiast pełnoziarnistego) oraz dań na bazie mąki pszennej (tj. kopytka, pierogi).

Należy unikać zbyt dużej objętości posiłków. Dziecko ma pięć razy mniejszy żołądek niż osoba dorosła. Zmodyfikuj zatem sposób podania niektórych dań. Jedna mała szklanka koktajlu może stanowić bardziej odżywczą bombę kaloryczną dla dziecka niż owoce spożywane w całości z jogurtem i orzechami.

Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci rekomenduje żywienie dzieci zgodnie z zasadą, że to dziecko decyduje, czy zje i ile zje. Nadmierne namawianie dziecka do posiłku może przynieść efekt odwrotny. Zaleca się zadbanie o spokojną atmosferę podczas spożywania posiłku bez rozpraszaczy ekranowych.

Nie należy zapominać o witaminie D – odgrywa ona kluczową rolę w gospodarce wapniowo-fosforanowej dziecka, a tym samym w metabolizmie kości. Aktualnie zapotrzebowanie na witaminę D rozpatrywane jest w ścisłym związku z jej stężeniem we krwi – co może mieć szczególne znaczenie dla dzieci z niską masą ciała.

Przykładowy jadłospis dla dziecka z niską masą ciała

Poniżej przykładowy jednodniowy jadłospis jakościowy dla dzieci z niską masą ciała (bez chorób układu pokarmowego).

  • I śniadanie: płatki owsiane z mlekiem 3,2%, daktyl, banan, borówki, migdały
  • II śniadanie: kanapka z masłem, żółtym serem, wędliną drobiową i ogórkiem, sok owocowy
  • Obiad: zupa jarzynowa zaklepana żółtkiem, pulpety w sosie śmietankowym z puree ziemniaczanym i marchewka z groszkiem, kompot
  • Podwieczorek: muffinka, kakao na mleku 3,2% z masłem
  • Kolacja: bułka z awokado i jajkiem, herbata z miodem

Podsumowanie

Dziecko znajdujące się na pograniczu normy w siatkach centylowych wymaga obserwacji i kontrolnych badań. Zbyt niska masa ciała i zahamowanie tempa wzrastania wymagają wdrożenia odpowiedniego postępowania żywieniowego. Rekomenduje się zwiększenie podaży kilokalorii i gęstości odżywczej posiłków oraz dostarczenie niezbędnych składników odżywczych. Wymaga to doboru odpowiednich produktów i modyfikacji sposobu przygotowania lub podania posiłku. W niektórych przypadkach wskazana może być żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Zwiększenie kaloryczności posiłków jest zazwyczaj wystarczające, aby spowodować przyrost masy ciała dziecka.

Piśmiennictwo

  1. Tang M.N., Adolphe S., Rogers S.R. i wsp.: Failure to thrive or growth faltering: medical, developmental/ behavioral, nutritional, and social dimensions. Pediatr. Rev., 2021; 42 (11): 590–603.
  2. Goodwin ET, Buel KL, Cantrell LD. Growth Faltering and Failure to Thrive in Children. Am Fam Physician. 2023 Jun;107(6):597-603. Erratum in: Am Fam Physician. 2024 Feb;109(2):105-106. PMID: 37327159.
  3. Larson-Nath C., Biank V.F.: Clinical review of failure to thrive in pediatric patients. Pediatr. Ann., 2016; 45 (2): e46–e49 Homan G.J.: Failure to thrive: a practical guide. Am. Fam. Physician, 2016; 94 (4): 295–299.
  4. Rychlik E., Stoś K., Woźniak A., Mojska H., Normy żywienia dla populacji Polski, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2024.
  5. Jak pomóc dziecku zwiększyć masę ciała? | Resource Junior

Co to jest ładunek glikemiczny (ŁG) i jak go obliczyć?

Jagoda Matusiak
-
0
Co to jest ładunek glikemiczny (ŁG) i jak go obliczyć?

Zaburzenia gospodarki węglowodanowej wymagają stałej kontroli glikemii. Ładunek glikemiczny (ŁG) jest wskaźnikiem, który ułatwia planowanie posiłków osobom z insulinoopornością, stanem przedcukrzycowym lub rozpoznaną cukrzycą. Jego znajomość pomaga dokonać szybkiej analizy przy stole, zwłaszcza na wyjazdach lub spotkaniach towarzyskich. Gdy nie masz wpływu na to, co możesz nałożyć na talerz, to ilość będzie miała znaczenie, aby zapobiec hiperglikemii poposiłkowej. Dowiedz się wszystkiego o ładunku glikemicznym.

Spis treści

  1. Co to jest ładunek glikemiczny?
  2. Ładunek glikemiczny a indeks glikemiczny
  3. Ładunek glikemiczny – wpływ na zdrowie
  4. Jak obliczyć ładunek glikemiczny?
  5. Posiłki z niskim ładunkiem gliekmicznym – przykłady
  6. Podsumowanie

Co to jest ładunek glikemiczny?

Ładunek glikemiczny (ŁG) jest miarą wpływu węglowodanów na poziom cukru we krwi. Wskaźnik ten jest stosowany do oceny zawartości węglowodanów przyswajalnych w pożywieniu. Opiera się na indeksie glikemicznym (IG) oraz ilości węglowodanów w standardowej porcji. Im większy ŁG, tym większy wzrost glikemii może wystąpić po spożyciu posiłku.

Wartości ŁG produktów wahają się od 0 do 100 i interpretuje się je następująco:

  • niski ładunek glikemiczny ≤ 10,
  • średni ładunek glikemiczny 11-19,
  • wysoki ładunek glikemiczny ≥ 20.

Ładunek glikemiczny a indeks glikemiczny

Jak już wspomniano powyżej, koncepcja ŁG opiera się na IG. Wskaźnik IG mówi, że spożycie 50 g glukozy (węglowodanów przyswajalnych) powoduje wzrost poziomu cukru we krwi o 100 %. Zatem produkty o niskim IG (poniżej 55) wchłaniają się powoli i nie powodują tak gwałtownych wahań cukru.

ŁG jest jednak dokładniejszy, ponieważ uwzględnia nie tylko jakość węglowodanów (ich szybkość wchłaniania), ale również ich ilość w produkcie. Poniżej przedstawiono porównanie IG i ŁG wybranych produktów:

  • arbuz 120 g: IG = 50, ŁG = 5
  • winogrono zielone 200 g: IG = 54, ŁG = 16
  • buraki gotowane 150 g: IG = 64, ŁG = 7
  • ziemniaki ugotowane 100 g: IG = 73, ŁG = 9

Powyższe przykłady pokazują, jak duży wpływ na glikemię poposiłkową może mieć ilość spożytego produktu. Niektóre produkty charakteryzujące się niskim IG spożyte w dużych ilościach będą miały wysoki ŁG. Natomiast produkty o wysokim IG mogą mieć niski ŁG, ale spożyte w niewielkiej ilości.

Tabele z IG i ŁG produktów są co jakiś czas aktualizowane. Przykładem zmiany jakiej dokonano w ostatniej aktualizacji jest arbuz. Owoc ten słynął kiedyś z wysokiego IG=72, aktualnie jest zaliczany do produktów o niskim IG=50.

>> Dowiedz się więcej: Dieta z niskim indeksem glikemicznym (IG)

Ładunek glikemiczny – wpływ na zdrowie

Zalecenia dietetyczne mające na celu obniżenie IG i ŁG mają pozytywny wpływ na gospodarkę węglowodanową. Coraz więcej badań naukowych wskazuje, że nie tylko.

Wyniki metaanalizy z 2024 roku dotyczące wpływu IG i ŁG na poszczególne jednostki chorobowe wykazała, że dieta o wysokim IG i ŁG wiązała się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia cukrzycy typu 2 o 27%, chorób sercowo-naczyniowych o 15%, wystąpienia nowotworów związanych z cukrzycą o 5% oraz śmiertelności ogólnej o 8%.

>> Sprawdź też: Jak obniżyć poziom cukru we krwi? Dieta cukrzycowa

Jedno z badań z 2019 roku wykazało, że dieta o niskim IG i ŁG wpłynęła na zmniejszenie stopnia stłuszczenia wątroby i poziomu ALAT u osób badanych.

Pakiet watrobowy banerek

Jeszcze inne badania wykazały, że diety o wysokim IG i ŁG u osób otyłych mogą również indukować ogólnoustrojowy stan zapalny, stres oksydacyjny, PCOS, nasilać objawy insulinooporności, pogarszać jakość życia oraz zwiększać ryzyko sercowo-naczyniowe.

>> Przeczytaj: Wpływ otyłości, zapalenia i leptyny na rozwój chorób cywilizacyjnych

Świadome komponowanie posiłków stanowi zatem profilaktykę zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Przynosi również korzyści kliniczne pacjentom z insulinoopornością lub cukrzycą typu 2 – może zmniejszyć ryzyko wystąpienia poposiłkowych wzrostów poziomu insuliny oraz w perspektywie czasu poprawić wrażliwość tkanek na insulinę.

Jak obliczyć ładunek glikemiczny?

ŁG oblicza się poprzez pomnożenie IG produktu przez ilość zawartych w nim węglowodanów przyswajalnych. Poniżej opisano krok po kroku jak obliczyć ŁG przykładowego posiłku.

Przykładowy posiłek: Kasza gryczana ugotowana 150 g

  • KROK 1. Znajdujemy indeksy glikemiczne produktów, ilość węglowodanów całkowitych i błonnika w danej porcji produktu (z etykiet lub tabel IG).

Kasza gryczana gotowana (dla 100 g): IG 46, węglowodany 17, błonnik 2,1

  • KROK 2. Od węglowodanów ogółem odejmujemy błonnik i wychodzi wartość węglowodanów przyswajalnych [węglowodany ogółem – błonnik = węglowodany przyswajalne].

węglowodany 24,3 – błonnik 2,1 = 22,2 g węglowodanów przyswajalnych w 100 g

  • KROK 3. Uwzględniamy wielkość naszej porcji, czyli 150 g.

22,2 g węglowodanów przyswajalnych x 150 g / 100 = 33,3 węglowodanów przyswajalnych w 150 g

  • KROK 4. Należy uwzględnić IG produktu oraz ilość węglowodanów w posiłku [ŁG = IG danego produktu × węglowodany przyswajalne (g) / 100].

46 x 33,3 g / 100 = 15.

Otrzymany wynik to ŁG produktu. Kasza gryczana ugotowana 150 g (ok ½ woreczka) ma średni ŁG.

Powyższym sposobem można obliczyć ładunek glikemiczny wszystkich produktów użytych do przygotowania posiłków w ciągu dnia i sprawdzić ŁG całodziennej diety. ŁG dotyczy jedynie produktów będących źródłem węglowodanów. Produkty tj. mięso czy oleje mają indeks zerowy, więc nie wykonuje się dla nich obliczeń. Całodzienna dieta o niskim ŁG to dieta, której ŁG wynosi mniej niż 80.

Codzienne wykonywanie obliczeń nie jest konieczne. W praktyce zaleca się bazowanie na ogólnych zaleceniach żywieniowych w insulinooporności, cukrzycy lub dotyczących zdrowego żywienia.

Pakiet ryzyko cukrzycy rozszerzony (4 badania) banerek

Posiłki z niskim ładunkiem glikemicznym – przykłady

Poniżej przedstawiono kilka posiłków. Sprawdź, które z nich mają niższy ŁG i dlaczego.

Płatki kukurydziane 40 g z mlekiem 1,5% 100 g z dodatkiem banana niedojrzałego 120 g i nerkowcami 10 g (ŁG posiłku = 31) Płatki owsiane 40 g z mlekiem 1,5% 100 g z dodatkiem banana niedojrzałego 120 g i nerkowcami 10 g (ŁG posiłku = 21)  
Kasza gryczana gotowana 150 g z pieczonym indykiem 150 g i gotowanymi burakami 150 g (ŁG posiłku = 25) Kasza gryczana gotowana 150 g z pieczonym indykiem 150 g i gotowanym brokułem 150 g (ŁG posiłku = 15)  
Jogurt naturalny 150 g z (niedojrzałym) bananem 170 g i orzechami 20 g (ŁG posiłku = 13) Jogurt naturalny 150 g z (niedojrzałym) bananem 120 g i orzechami 20 g (ŁG posiłku = 10)  

Polskie Towarzystwo Diabetologiczne w zaleceniach klinicznych dotyczących postępowania u osób z cukrzycą zwraca uwagę, że przy planowaniu posiłku należy kierować się wartościami IG i ŁG, ale odpowiedź gliekmiczna po spożyciu tego samego posiłku może być bardzo zróżnicowana. Dzieje się tak ze względu na kolejność spożywania produktów.

Korzystne jest w pierwszej kolejności spożywanie warzyw (zwłaszcza surowych) i produktów zawierających białko (tj. mięso, ryby, jaja, tofu, ser) przed produktami skrobiowymi. Co więcej, istnieje duża indywidualna różnorodność w odpowiedzi glikemicznej. Należy zatem uważnie obserwować co dzieje się po spożyciu konkretnych posiłków, wyciągać wnioski i odpowiednio modyfikować dobór produktów, sposób przygotowywania posiłków lub ich spożywania.

Podsumowanie

Ładunek glikemiczny jest wskaźnikiem, który pozwala na sklasyfikowanie produktów według stopnia wywołania przez nie odpowiedzi glikemicznej, uwzględnia tempo wchłaniania cukrów oraz ilość węglowodanów przyswajalnych w porcji. Wskaźnik ten obrazuje, że produkty o wysokim IG spożyte w małych ilościach mogą powodować taką samą odpowiedź glikemiczną, jak produkty o niskim IG spożywane w dużych ilościach.

Piśmiennictwo

  1. Atkinson FS, Brand-Miller JC, Foster-Powell K, Buyken AE, Goletzke J. International tables of glycemic index and glycemic load values 2021: a systematic review. Am J Clin Nutr. 2021 Nov 8;114(5):1625-1632. doi: 10.1093/ajcn/nqab233. PMID: 34258626 (nqab233_supplemental_files).
  2. Jenkins DJA, et al.; Clinical Nutrition & Risk Factor Modification Centre Collaborators. Association of glycaemic index and glycaemic load with type 2 diabetes, cardiovascular disease, cancer, and all-cause mortality: a meta-analysis of mega cohorts of more than 100 000 participants. Lancet Diabetes Endocrinol. 2024 Feb;12(2):107-118. doi: 10.1016/S2213-8587(23)00344-3. PMID: 38272606.
  3. Parker A, Kim Y. The Effect of Low Glycemic Index and Glycemic Load Diets on Hepatic Fat Mass, Insulin Resistance, and Blood Lipid Panels in Individuals with Nonalcoholic Fatty Liver Disease. Metab Syndr Relat Disord. 2019 Oct;17(8):389-396. doi: 10.1089/met.2019.0038. Epub 2019 Jul 15. PMID: 31305201.
  4. Manta A, Paschou SA, Isari G, Mavroeidi I, Kalantaridou S, Peppa M. Glycemic Index and Glycemic Load Estimates in the Dietary Approach of Polycystic Ovary Syndrome. Nutrients. 2023 Aug 7;15(15):3483. doi: 10.3390/nu15153483. PMID: 37571420; PMCID: PMC10421037.
  5. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2024. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Current Topis in Diabetes, 2024.

Powiększenie węzłów chłonnych u dzieci

Damian Matusiak
-
0
Powiększenie węzłów chłonnych u dzieci

Węzły chłonne to ważna linia obrony przed licznymi zagrożeniami – nie tylko infekcjami, ale i nowotworami. Widoczne powiększenie, zwane limfadenopatią, może mieć wiele przyczyn. Jakich dokładnie?

Spis treści:

  1. Czym są węzły chłonne?
  2. Powiększone węzły chłonne u dzieci – przyczyny
  3. Objawy powiększonych węzłów chłonnych u dzieci
  4. Powiększone węzły chłonne u dziecka – kiedy należy iść do lekarza?
  5. Diagnostyka powiększonych węzłów chłonnych u dzieci
  6. Powiększone węzły chłonne u dzieci – leczenie
  7. Powiększone węzły chłonne u dzieci – podsumowanie

Czym są węzły chłonne?

Węzeł chłonny to struktura anatomiczna układu odpornościowego, która działa jak „filtr”, przez który przechodzi chłonka (limfa) zawierająca m.in. komórki nowotworowe w przypadku zachorowania, a także część wirusów i bakterii atakujących organizm. W ten sposób układ odpornościowy może rozpoznawać obce białka i reagować na nie oraz w razie potrzeby wywoływać odpowiedź na zagrożenie – sprawia to, że węzeł zwiększa swój rozmiar.

>> Sprawdź: Powiększone węzły chłonne (limfadenopatia) – przyczyny, diagnostyka

Kryteria „normalnego” i „powiększonego” węzła chłonnego różnią się w zależności od lokalizacji i wieku pacjenta. Na przykład dzieci w wieku poniżej 10 lat charakteryzują się większą tendencją do zwiększania wymiarów węzłów, stąd takie do ​​2 cm można uznać za normalne w niektórych sytuacjach klinicznych.

Powiększone węzły chłonne u dzieci – przyczyny

Do najczęstszych przyczyn powiększenia węzłów chłonnych u dzieci zalicza się:

Objawy powiększonych węzłów chłonnych u dzieci

Limfadenopatia występuje w dwóch postaciach: uogólnionej i zlokalizowanej.

Uogólniona obejmuje powiększenie w 2 lub większej liczbie niesąsiadujących ze sobą lokalizacji. Miejscowa występuje w sąsiadujących ze sobą skupiskach węzłów chłonnych. Jest to pierwsza cecha, którą należy określić, poszukując przyczyny powiększenia.

Kolejnymi są:

  • twardość,
  • przesuwalność,
  • brak lub obecność tkliwości (bólu przy ucisku),
  • obecność zaczerwienienia skóry wokół węzła,
  • objawy dodatkowe z innych lokalizacji narządowych.

Węzły chłonne, które są duże, bolesne i powiększone symetrycznie zazwyczaj towarzyszą typowym chorobom wieku dziecięcego (jak np. mononukleozie, anginie paciorkowcowej).

Jednostronne, duże, tkliwe węzły, zazwyczaj podżuchwowe lub szyjne, często są spowodowane zapaleniem wymagającym antybiotykoterapii.

>> Przeczytaj też: Antybiotyki – czy nadal są skuteczne?

Powiększone węzły chłonne u dziecka – kiedy należy iść do lekarza?

„Czerwone flagi”, które stanowią sygnał alarmowy i są wskazaniem do konsultacji z pediatrą, to:

  • powiększenie węzłów chłonnych w okolicy nad- i podobojczykowej,
  • tkliwe, bardzo duże węzły,
  • limfadenopatia z towarzyszącą gorączką, osłabieniem, nocnymi potami, dreszczami, dusznością i utratą masy ciała,
  • jednostronne powiększenie węzłów w okolicy kąta żuchwy bez uchwytnej przyczyny,
  • powiększenie węzła w okolicy ukąszenia przez owada, zadrapania przez kota lub psa,
  • węzły twarde, niebolesne, nieprzesuwalne (zwłaszcza, gdy towarzyszą im objawy ogólnoustrojowe).

Diagnostyka powiększonych węzłów chłonnych u dzieci

W celu zróżnicowania potencjalnej przyczyny limfadenopatii wykonuje się następujące badania laboratoryjne:

  • morfologia krwi obwodowej z rozmazem,
Morfologia banerek
  • przeciwciała w klasie IgG i IgM w kierunku zakażenia wirusem EBV, CMV i toksoplazmozą, rzadziej (z uwagi na częstość choroby i dostępność oraz koszt testów) bartonellozą,
  • wskaźniki stanu zapalnego (OB i CRP),
Badanie CRP - (białko C-reaktywne) banerek
  • przeciwciała ANA: serologiczny test przesiewowy w kierunku tocznia rumieniowatego układowego.

Badania obrazowe obejmują z kolei:

  • RTG klatki piersiowej (umożliwia przesiewową ocenę śródpiersia i wnęk płuc),
  • ultrasonografia węzłów chłonnych (umożliwia określenie wymiaru i struktury węzła, co pozwala na ukierunkowanie dalszego postępowania),
  • tomografia komputerowa klatki piersiowej i/lub jamy brzusznej.

Powiększone węzły chłonne u dzieci – leczenie

Postępowanie i leczenie limfadenopatii zależy od jej etiologii. W ten sposób:

  • w przypadku nowotworu (pierwotnego lub przerzutowego) leczy się chorobę podstawową,
  • w chorobach bakteryjnych prowadzone jest leczenie wspomagające, antybiotykoterapia i ewentualne eliminowanie ogniska zakażenia,
  • w chorobach wirusowych zazwyczaj wystarczy obserwacja i leczenie wspomagające, jeśli istnieją określone leki przeciwwirusowe i choroba przebiega ciężko, możliwe jest zastosowanie leczenia celowanego,
  • w chorobach autoimmunologicznych leczenie obejmuje terapię wycelowaną w chorobę podstawową.

Powiększone węzły chłonne u dzieci – podsumowanie

Powiększenie węzłów chłonnych jest zjawiskiem dość częstym u dzieci i z reguły nie wymaga szerokiej diagnostyki. W większości przypadków u podstaw limfadenopatii leżą częste w wieku dziecięcym infekcje, jednak przy obecności „czerwonych flag” wskazana jest pilna konsultacja z pediatrą.

Źródła

  1. Ataş E, Kesik V, Fidancı MK, Kısmet E, Köseoğlu V. Evaluation of children with lympadenopathy. Turk Pediatri Ars. 2014 Mar 1;49(1):30-5. doi: 10.5152/tpa.2014.847. PMID: 26078629; PMCID: PMC4462268.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4462268
  2. Chang SSY, Xiong M, How CH, Lee DM. An approach to cervical lymphadenopathy in children. Singapore Med J. 2020 Nov;61(11):569-577. doi: 10.11622/smedj.2020151. PMID: 33283242; PMCID: PMC8040913.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8040913
  3. Freeman AM, Matto P. Lymphadenopathy. [Updated 2023 Feb 20]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK513250/
  4. Mohseni S, Shojaiefard A, Khorgami Z, Alinejad S, Ghorbani A, Ghafouri A. Peripheral lymphadenopathy: approach and diagnostic tools. Iran J Med Sci. 2014 Mar;39(2 Suppl):158-70. PMID: 24753638; PMCID: PMC3993046.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3993046

Miastenia – znaczenie przeciwciał w diagnostyce

Anna Kołtyś
-
0
Miastenia – znaczenie przeciwciał w diagnostyce

Miastenia to rzadka choroba autoimmunologiczna prowadząca do osłabienia mięśni. Kluczowym elementem diagnostyki jest oznaczanie autoprzeciwciał. W artykule omawiamy badania stosowane w diagnostyce miastenii, rodzaje autoprzeciwciał z nią związanych oraz inne metody potwierdzające rozpoznanie.

Spis treści:

  1. Na czym polega miastenia – diagnostyka układu odpornościowego
  2. Miastenia – badanie, czyli jakie są objawy miastenii
  3. Miastenia – diagnostyka, która pozwoli wykryć chorobę
  4. Miastenia – badania krwi, które warto wykonać
  5. Podsumowanie

Na czym polega miastenia – diagnostyka układu odpornościowego

Myasthenia gravis (miastenia, miastenia rzekomoporaźna) to choroba o charakterze autoimmunologicznym, w której układ odpornościowy produkuje przeciwciała atakujące połączenia nerwowo-mięśniowe. Skutkiem są zaburzenia przewodnictwa nerwowego i osłabienie mięśni, co może znacznie utrudniać codzienne funkcjonowanie.

Pacjenci doświadczają trudności w wykonywaniu ruchów, mówieniu, czy połykaniu, a w bardziej zaawansowanych przypadkach także w oddychaniu.

Choroba może wystąpić w każdym wieku, choć najczęściej diagnozowana jest u młodych kobiet (20–30 lat) oraz mężczyzn po 50. roku życia. Jej przebieg jest indywidualny – u niektórych pacjentów pojawiają się okresy remisji i zaostrzeń, a objawy mogą się nasilać pod wpływem wysiłku lub stresu. Pacjenci zazwyczaj wymagają stałego leczenia farmakologicznego, które pozwala kontrolować objawy i poprawiać jakość życia.

Miastenia – badanie, czyli jakie są objawy miastenii

Objawy miastenii są różnorodne i nasilają się wraz z postępem choroby. Najczęstsze symptomy to:

  • osłabienie mięśni szkieletowych – charakterystyczne jest stopniowe nasilanie się objawów po wysiłku i poprawa po odpoczynku,
  • opadanie powiek (ptoza) i podwójne widzenie (diplopia) – zaburzenia mięśni gałkoruchowych często są pierwszym objawem miastenii,
  • zaburzenia mimiki – utrzymujący się zmęczony, przygnębiony wyraz twarzy, uśmiech poprzeczny – bez unoszenia kącików ust,
  • trudności w mowie (dysartria), problemy z gryzieniem i przełykaniem (dysfagia),
  • trudności w oddychaniu – wynikają z osłabienia mięśni międzyżebrowych i przepony.
Badanie przeciwciał AChRAb banerek

Miastenia – diagnostyka, która pozwoli wykryć chorobę

Rozpoznanie miastenii opiera się na:

  • kompleksowej analizie objawów klinicznych,
  • ocenie siły mięśniowej pacjenta,
  • wynikach badań laboratoryjnych i obrazowych.

Autoprzeciwciała stanowią najważniejszy marker serologiczny w diagnostyce miastenii i mają istotne znaczenie przy wyborze strategii leczenia.

Najważniejsze autoprzeciwciała związane z miastenią rzekomoporaźną to:

  • Przeciwciała przeciwko receptorowi acetylocholiny (AChRAb, ang. acetylcholine receptor antibodies)– występują u około 80% pacjentów z miastenią uogólnioną i są najbardziej specyficznym markerem tej choroby. Ich obecność i wysokie miano przy charakterystycznym obrazie klinicznym pozwalają na jednoznaczne rozpoznanie miastenii.

AChRAb blokują receptory acetylocholiny występujące na zakończeniach nerwowych w mięśniach. Prowadzi to do zakłóceń w przewodzeniu impulsów elektrycznych, skutkując osłabieniem mięśni.

  • Przeciwciała przeciwko kinazie tyrozynowej specyficznej dla mięśni (anty-MuSK, ang. anti-muscle-specific tyrosine kinase)– wykrywane u około 3% pacjentów, w większości u tych, którzy nie mają przeciwciał anty-AChR. Ich mechanizm działania jest inny niż w przypadku przeciwciał anty-AChR, często związane są z cięższym przebiegiem choroby.

Zgodnie z zaleceniami Brytyjskiego Towarzystwa Neurologów badaniem pierwszego wyboru jest oznaczenie przeciwciał AChRAb w surowicy pacjenta. W przypadku ujemnego wyniku tego badania należy wykonać test na obecność przeciwciał anty-MuSK.

Główną rolę w wytwarzaniu tych przeciwciał odgrywa grasica – narząd, który u zdrowych osób występuje jedynie w dzieciństwie, a z wiekiem stopniowo zanika. Jednak u 60% dorosłych pacjentów z miastenią nadal jest obecna, a u 15% z nich dochodzi do rozwoju nowotworu zwanego grasiczakiem.

U niektórych pacjentów z miastenią mogą występować także inne autoprzeciwciała, które dostarczają dodatkowych informacji diagnostycznych i prognostycznych, np. przeciwciała przeciwko tytynie, które są wykrywane głównie u pacjentów z obecnością AChRAb i silnie korelują z obecnością grasiczaka. Z miastenią mogą być związane również przeciwciała przeciw receptorowi rianodynowemu oraz przeciwko mięśniom szkieletowym.

Około 15% pacjentów choruje na miastenię seronegatywną, co oznacza, że nie wykrywa się u nich obecności autoprzeciwciał. Przypuszcza się, że za rozwój miastenii u tych pacjentów odpowiadają dotąd niezidentyfikowane autoprzeciwciała.

Badanie przeciwciał anty-MuSK banerek

Miastenia – badania krwi, które warto wykonać

Oprócz badań na obecność autoprzeciwciał we krwi lekarz może zlecić wykonanie innych badań laboratoryjnych. Diagnostyka miastenii może obejmować wykonanie takich badań, jak:

a także innych, które lekarz prowadzący uzna za potrzebne po przeprowadzeniu wywiadu i zapoznaniu się z konkretnym przypadkiem.

Podsumowanie

Miastenia to przewlekła choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy atakuje połączenia nerwowo-mięśniowe, prowadząc do osłabienia mięśni i trudności w codziennym funkcjonowaniu. Symptomy choroby mogą nasilać się w ciągu dnia i w trakcie aktywności.

Diagnostyka miastenii obejmuje wykonanie badań laboratoryjnych, w tym oznaczenie obecności autoprzeciwciał, ocenę funkcji mięśni oraz badania obrazowe. Najważniejszym markerem serologicznym miastenii są autoprzeciwciała, głównie przeciwko receptorowi acetylocholiny (AChRAb) oraz anty-MUSK. Wczesne rozpoznanie choroby jest kluczowe dla wdrożenia skutecznego leczenia, które pozwala pacjentom kontrolować objawy i poprawiać jakość życia.

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/150964,miastenia-przyczyny-objawy-leczenie. (dostęp 25.02.2025)
  2. Dresser L. et al. Myasthenia gravis: Epidemiology, Pathophysiology and Clinical Manifestations. Journal of Clinical Medicine 2021; 10(11): 22–35, https://doi.org/10.3390/ jcm10112235. (dostęp 25.02.2025)
  3. Sussman J. et al. Myasthenia gravis: Association of British Neurologists’ management guidelines. Practical Neurology 2015; 15(3): 199–206. (dostęp 25.02.2025)
  4. https://laboratorium.info.pl/neurologia/miastenia/ (dostęp 25.02.2025)
  5. https://www.ptchnm.org.pl/miastenia-objawy-diagnostyka-leczenie/ (dostęp 25.02.2025)
  6. https://www.euroimmun.pl/myasthenia-gravis-mozliwosci-diagnostyczne/ (dostęp 25.02.2025)

“Skoki rozwojowe” – o czym warto wiedzieć?

Damian Matusiak
-
0
“Skoki rozwojowe” – o czym warto wiedzieć?

Rodzicu! Czy słyszałeś o skokach rozwojowych u dzieci? Z pewnością niejeden raz spotkałeś się z tym terminem, na temat którego panuje kilka mitów i fałszywych przekonań. Zapoznaj się z faktami – sprawdź poniższy artykuł.

Spis treści:

  1. Czym są skoki rozwojowe u dzieci?
  2. Kiedy występują „skoki rozwojowe” u dzieci?
  3. Skoki rozwojowe w pierwszym roku życia dziecka
  4. Kolejne skoki rozwojowe u dzieci
  5. W czym pomagają kamienie milowe?
  6. Skoki rozwojowe dziecka – podsumowanie

Czym są skoki rozwojowe u dzieci?

“Skok rozwojowy” to określenie kolokwialne, nieznajdujące zastosowania w terminologii medycznej. Właściwym odpowiednikiem powyższego terminu jest “kamień milowy”, który oznacza pewną kluczową umiejętność w zakresie motoryki dużej, motoryki małej i rozwoju psychicznego u dziecka.

>> Przeczytaj też: Bilans zdrowia dziecka – czy jest istotny?

Każdy kamień milowy ma pewne ramy czasowe, w których powinien się pojawić u malucha, stanowiąc czuły wskaźnik prawidłowego rozwoju psychoruchowego. Oprócz tempa osiągania poszczególnych umiejętności ocenie jest poddawany także wzorzec każdego z nich (prawidłowy lub nieprawidłowy).

Pakiet małego dziecka (6 badań) banerek

Najbardziej dynamicznym okresem życia po urodzeniu jest pierwsze 12 miesięcy; w tym czasie, z noworodka wymagającego nieustannej opieki, dziecko wyrasta na człowieka potrafiącego wypowiadać pierwsze słowa, siedzieć samodzielnie (niekiedy także chodzić) i wchodzić w złożone interakcje z rodzicami i opiekunami.

Kiedy występują “skoki rozwojowe” u dzieci?

Odpowiedź na powyższe pytanie nie jest prosta. Jak już wspomniano, dziecko zdobywa kolejne umiejętności w ciągu kilku pierwszych lat życia (zwłaszcza w 1. roku), następnie rozwój nie przebiega już tak gwałtownie. Można przyjąć, że “skoki rozwojowe” są obecne do początku okresu dojrzewania.

Skoki rozwojowe w pierwszym roku życia dziecka

W tym krótkim czasie dziecko dokonuje ogromnych postępów.

W zakresie motoryki dużej:

  • w 3. – 4. miesiącu życia położone na brzuchu podpiera się łokciami,
  • w 4. – 5. miesiącu dziecko położone na brzuchu unosi klatkę piersiową,
  • w 6. – 7. miesiącu dziecko przekręca się wokół własnej osi z pleców na brzuch, położone na plecach chwyta swoje stopy i bawi się nimi,
  • w 7. – 9. miesiącu maluch siada samodzielnie, staje w pozycji czworaczej,
  • ok. 10. miesiąca staje z podporem, sprawnie raczkuje,
  • w 11. – 12. miesiącu dziecko chodzi z podporem (np. trzymając się ręki rodzica) lub samodzielnie.

W zakresie motoryki małej:

  • w 3. – 4. miesiącu życia wyciąga obie ręce do przedmiotów,
  • w 4. – 5. miesiącu chwyta przedmioty chwytem łokciowym (zbliża obydwie ręce),
  • w 5. miesiącu pojawia się chwyt dłoniowy, w 6. dziecko potrafi utrzymać w każdej ręce przedmiot i uderzać nimi o siebie,
  • w 7. – 8. miesiącu obecny chwyt nożycowy (przeciwstawianie kciuka pozostałym palcom ręki),
  • w 9. – 10. miesiącu pojawia się chwyt pęsetkowy (przeciwstawianie kciuka palcowi wskazującemu),
  • w 11. – 13. miesiącu życia dziecko podaje i odbiera zabawki, wrzuca do pojemnika.
rozwoj motoryczny dziecka w 1 roku zycia infografika

W zakresie rozwoju psychiczno-emocjonalnego (w tym mowy):

  • w 2. – 3. miesiącu życia dziecko osiąga zdolność do spontanicznej interakcji twarzą w twarz z rodzicem, wydaje wokalizacje w odpowiedzi na głos opiekuna,
  • między 3. a 5. miesiącem pojawia się głużenie – czyli głoski głównie tylnojęzykowe (np. gh),
  • w 6. – 7. miesiącu pojawia się faza odtwarzania dźwięków; dziecko powtarza ciągi dźwięków zbudowanych ze spółgłoski z samogłoską,
  • w 7. – 8. miesiącu dziecko reaguje na swoje imię,
  • od ok. 9. miesiąca życia monitoruje wzrok opiekuna i zaczyna dostrzegać, w którą stronę i na co spogląda,
  • w 10. – 12. miesiącu dziecko zna i rozumie znaczenie kilku rzeczowników, w tym imiona osób bliskich (rodziców, rodzeństwa); próbuje powtarzać proste wyrazy (mama, tata).

>> To może Ci się przydać: Rozszerzanie diety niemowlaka krok po kroku

Kolejne skoki rozwojowe u dzieci

Pierwsze słowa, zdolność do utrzymania pionowej postawy ciała, znajomość imienia swojego oraz najbliższych – z takim zestawem umiejętności maluch wychodzi z okresu niemowlęcego.

>> Sprawdź też: Rozwój dziecka z zespołem Downa

W dalszych etapach życia człowiek zdobywa kolejne zdolności:

  • około 18. miesiąca życia dziecko chodzi samodzielnie po schodach trzymając się opiekuna lub poręczy, buduje prostą wieżę z klocków, samo pije z kubka, próbuje posługiwać się sztućcami, wypowiada coraz więcej prostych słów, próbuje wokalizować bardziej złożone wyrazy;
  • w 2. roku życia dziecko kopie piłkę, wchodzi po schodach krokiem dostawnym, używa łyżki, naśladuje rysowanie kreski pionowej, rozumie i wykonuje proste polecenia, buduje proste (ok. 2-4 wyrazy) zdania;
  • w 3. roku życia dziecko sprawnie biega, podskakuje obiema nogami, wchodzi po schodach krokiem naprzemiennym (schodzi dostawnym), buduje złożoną wieżę (z około 10 klocków), używa łyżki i widelca, rozbiera się, rozumie złożone polecenia, buduje coraz bardziej rozbudowane zdania;
  • w 4. roku życia dziecko chodzi po schodach bez konieczności przytrzymywania się, skacze na jednej nodze, ubiera się samo, potrafi przeciąć papier nożyczkami;
  • w 5. roku życia dziecko rytmicznie biega (jak osoba dorosła), zaczyna pisać, zapina guzik, zawiązuje sznurowadła,;
  • między 6. a 12. rokiem życia rozwija się rozumowanie naukowe i zrozumienie praw fizycznych; dziecko może zrozumieć wiele punktów widzenia i może zrozumieć jedną perspektywę sytuacji, doskonaleniu ulega zdolność do czytania, pisania i zapamiętywania złożonych informacji,
  • powyżej 12. roku życia rozwija się poznanie społeczne, kształtują się poglądy, pojawia się i doskonali myślenie abstrakcyjne i logiczne.

>> Dowiedz się więcej: Jak wyglądają bóle wzrostowe u dziecka?

W czym pomagają kamienie milowe?

Znajomość powyższych etapów rozwoju pozwala na ocenę jego prawidłowego przebiegu. Dzieci, które nie osiągają, osiągają z opóźnieniem i/lub prezentują nieprawidłowy wzorzec powinny zostać poddane diagnostyce: początkowo ocenie przez lekarza (optymalnie specjalistę pediatrii i/lub neurologa dziecięcego), co pozwala znaleźć potencjalne źródło zaburzeń.

Dalsze kroki są ustalane indywidualnie.

Pakiet małego dziecka rozszerzony (9 badań) banerek

Skoki rozwojowe dziecka – podsumowanie

“Skok rozwojowy” to potoczne określenie kamieni milowych – osiągnięć w zakresie rozwoju, które są wpisane w ludzką naturę. Każda kluczowa umiejętność pojawia się etapami w określonych ramach czasowych. W przypadku, gdy dany kamień milowy nie zostanie osiągnięty, wskazana jest ocena lekarska. Pamiętaj! Podejmowanie działań “na własną rękę” jest ryzykowne; w wielu przypadkach podłożem zaburzeń rozwojowych może być choroba, która wymaga specjalistycznej diagnostyki i leczenia.

Źródła

  1. Neurologia wieku rozwojowego, Barbara Steinborn, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2019
  2. Misirliyan SS, Boehning AP, Shah M. Development Milestones. [Updated 2023 Mar 16]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-.
    https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557518
  3. Dosman CF, Andrews D, Goulden KJ. Evidence-based milestone ages as a framework for developmental surveillance. Paediatr Child Health. 2012 Dec;17(10):561-8. doi: 10.1093/pch/17.10.561. PMID: 24294064; PMCID: PMC3549694.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3549694
  4. Malik F, Marwaha R. Cognitive Development. [Updated 2023 Apr 23]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-.
    https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537095

Kompendium wiedzy o wstrząśnieniu mózgu

Damian Matusiak
-
0
Kompendium wiedzy o wstrząśnieniu mózgu

O wstrząśnieniu mózgu słyszał niemal każdy. Wielu z nas zapewne doświadczyło go na „własnej skórze”. Ale co tak naprawdę wiemy o jednym z najczęstszych skutków urazu głowy? Czy znamy definicję? Potrafimy wymienić objawy? Jeśli powyższe pytania budzą w Tobie wątpliwości, z pewnością jest to artykuł dla Ciebie.

Spis treści:

  1. Czym jest wstrząs mózgu?
  2. Wstrząs mózgu – przyczyny
  3. Objawy wstrząśnienia mózgu
  4. Wstrząs mózgu – rozpoznanie
  5. Postępowanie w przypadku wstrząśnienia mózgu
  6. Wstrząśnienie mózgu – skutki
  7. Wstrząs mózgu – podsumowanie

Czym jest wstrząs mózgu?

Wstrząs mózgu klasyfikuje się jako łagodne urazowe uszkodzenie mózgu, które obejmuje uraz głowy z utratą przytomności lub bez niej, co wywołuje przejściowe zaburzenie funkcji narządu.

Wstrząs mózgu – przyczyny

Aktualne dowody naukowe sugerują, że u podstaw patomechanizmu leży nagłe przyspieszanie i zwalnianie mózgu w obrębie czaszki, co może skutkować uszkodzeniem komórek nerwowych i zakłóceniem kaskady metabolicznej glukozy. Częstymi przyczynami wstrząśnienia mózgu są wypadki samochodowe, uderzenie przedmiotem, bójki i wypadki podczas uprawiania sportu (zwłaszcza kontaktowego).

Objawy wstrząśnienia mózgu

Objawy wstrząsu mózgu bywają różnorodne. Możliwe są dolegliwości:

  • somatyczne:
    • niewyraźne widzenie,
    • zmęczenie,
    • nadwrażliwość na światło,
    • nadwrażliwość na hałas,
    • zaburzenia równowagi,
    • nudności lub wymioty (na początku, tuż po urazie),
  • poznawcze:
    • trudności w koncentracji,
    • uczucie spowolnienia myślenia,
    • trudności w zapamiętywaniu nowych informacji,
  • emocjonalne:
    • drażliwość,
    • obniżony nastrój,
    • chwiejność emocjonalna,
    • nerwowość i/lub niepokój,
  • ze snem:
    • nadmierna senność,
    • trudności w zasypianiu.

Objawy ustępują zazwyczaj po około 7 dniach. Zdecydowana większość pacjentów wraca do zdrowia w ciągu pierwszych 3 miesięcy, choć nawet do ⅓ osób zgłasza, że ​​objawy utrzymują się dłużej niż 6 miesięcy.

Wstrząs mózgu – rozpoznanie

Rozpoznanie wstrząśnienia mózgu pozostaje wyłącznie diagnozą kliniczną opartą na wywiadzie i wynikach badań dodatkowych (przede wszystkim wykluczających inne, poważniejsze uszkodzenia mózgu). Nie istnieje co najmniej jeden objaw patognomoniczny  pozwalający na zdiagnozowanie.

W warunkach szpitalnych badaniem z wyboru jest tomografia komputerowa głowy bez kontrastu. Pozwala na szybką ocenę i wykluczenie stanów wymagających leczenia neurochirurgicznego. Należy jednak pamiętać, że prawidłowy wynik badania nie oznacza, że ​​pacjent nie doznał wstrząśnienia mózgu.

Jeśli objawy utrzymują się dłużej niż 7 dni, należy rozważyć wykonanie rezonansu magnetycznego, który dostarczy więcej szczegółowych informacji. Badania krwi obecnie nie wnoszą kluczowych informacji, pozwalają jednak na wykluczenie chorób i stanów mogących zwiększać ryzyko powikłań neurologicznych.

Pakiet profilaktyka ogólny (10 badań) banerek

Postępowanie w przypadku wstrząśnienia mózgu

Po zdiagnozowaniu wstrząśnienia mózgu zazwyczaj wskazana jest co najmniej uważna obserwacja chorego oraz poinstruowanie w zakresie sygnałów ostrzegawczych wymagających dalszej oceny.

Pacjenci z niepokojącymi oznakami lub podmiotami poważniejszego urazu głowy mogą wymagać dalszej obserwacji w szpitalu.

Objawami uznawanymi za „czerwone flagi” po urazie głowy (wskazujące na potencjalnie poważne, zagrażające życiu powikłania) są:

  • utrata przytomności na co najmniej 30 minut,
  • pourazowa niepamięć następcza trwająca 24 godziny lub dłużej,
  • wyciek jasnego płynu z uszu, nosa,
  • krwawienie z uszu,
  • obustronny krwiak w okolicy oczu (mimo braku bezpośredniego uderzenia w tą okolicę),
  • niedowłady (nawet niewielkiego stopnia),
  • zaburzenia świadomości,
  • silny, narastający ból głowy i/lub wymioty,
  • widoczna deformacja kości w miejscu urazu,
  • bardzo duży krwiak w okolicy uderzenia,
  • obecność krwiaka za małżowiną uszną (wskazuje na potencjalne złamanie środkowego dołu podstawy czaszki),
  • drgawki.

UWAGA nr 1

Jeśli jesteś świadkiem urazu głowy i masz wątpliwości co do stanu zdrowia poszkodowanego – dzwoń po pomoc. Pamiętaj, że w społeczeństwie żyje i funkcjonuje wiele osób przyjmujących np. leki przeciwkrzepliwe. U nich zdecydowanie łatwiej dochodzi do śmiertelnych następstw.

UWAGA nr 2

Pamiętaj o zasadach pierwszej pomocy przy urazie głowy:

  • zadbaj o swoje bezpieczeństwo; upewnij się, że udzielając pomocy, sam nie jesteś zagrożony,
  • sprawdź, czy poszkodowany jest przytomny,
  • jeśli nie jest przytomny – stabilizując głowę, ułóż chorego na plecach, przyłóż ucho do ust i obserwuj ruchy klatki piersiowej,
  • gdy możliwe i dostępne – w międzyczasie wezwij pomoc bądź poproś o wezwanie innego świadka zdarzenia,
  • jeśli w ciągu 10 sekund nie słyszysz oddechu – udrożnij drogi oddechowe, wysuwając żuchwę do góry, zacznij uciski klatki piersiowej i oddechy ratownicze w proporcji 30:2,
  • gdy nieprzytomny poszkodowany oddycha, ułóż go w pozycji bezpiecznej.

Na każdym etapie działań pamiętaj o stabilizacji głowy i odcinka szyjnego kręgosłupa! Każda osoba z poważnym urazem głowy znajduje się w grupie ryzyka uszkodzenia kręgów szyjnych, których gwałtowne przemieszczanie może spowodować lub nasilić uraz rdzenia kręgowego.

Wstrząśnienie mózgu – skutki

Do możliwych następstw wstrząśnienia mózgu należą:

  • zespół pourazowy charakteryzujący się objawami utrzymującymi się od kilku tygodni do kilku miesięcy (zazwyczaj około 7),
  • zespół drugiego uderzenia, który polega na wtórnym do pierwotnego uszkodzeniu, co skutkuje zwykle szybkim i ciężkim obrzękiem mózgu,
  • zwiększone ryzyko choroby Alzheimera i choroby Parkinsona,
  • trwałe zaburzenia nastroju i/lub funkcji poznawczych.

Wstrząs mózgu – podsumowanie

Wstrząśnienie mózgu jest dość częstym skutkiem urazu głowy i jej okolic. Do objawów zaliczają się bóle i zawroty głowy, zaburzenia równowagi, nastroju i snu. Gdy po urazie wystąpi choć jeden objaw z listy „czerwonych flag”, należy natychmiast udać się po fachową pomoc. Pamiętaj – wstrząśnienie mózgu, mimo że w większości przypadków przebiega łagodnie, to może także zwiększać ryzyko bardzo groźnych powikłań.

>> Przeczytaj również: Wstrząs mózgu u dziecka

Źródła

  1. Sharp DJ, Jenkins PO. Concussion is confusing us all. Pract Neurol. 2015 Jun;15(3):172-86. doi: 10.1136/practneurol-2015-001087. PMID: 25977270; PMCID: PMC4453625.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4453625
  2. Patel H, Polam S, Joseph R. Concussions: A Review of Physiological Changes and Long-Term Sequelae. Cureus. 2024 Feb 17;16(2):e54375. doi: 10.7759/cureus.54375. PMID: 38505457; PMCID: PMC10948337.
    https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10948337
  3. Ferry B, DeCastro A. Concussion. [Updated 2023 Jan 9]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-.
    https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537017
  4. Committee on Sports-Related Concussions in Youth; Board on Children, Youth, and Families; Institute of Medicine; National Research Council; Graham R, Rivara FP, Ford MA, et al., editors. Sports-Related Concussions in Youth: Improving the Science, Changing the Culture. Washington (DC): National Academies Press (US); 2014 Feb 4. 3, Concussion Recognition, Diagnosis, and Acute Management.
    https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK185340

Page 13 of 124
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124
1...121314...124Strona 13 z 124

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.