Selen jest jednym z popularniejszych suplementów diety przyjmowanych zwłaszcza przez pacjentów z chorobami tarczycy. Rzeczywiście jest to pierwiastek niezbędny w prawidłowej pracy tego narządu, jednak jego bezkrytyczne suplementowanie może prowadzić do problemów zdrowotnych. W artykule odpowiadamy na pytanie, czy rzeczywiście trzeba suplementować selen, zmagając się z chorobami tarczycy, oraz omawiamy zasady bezpiecznej i skutecznej suplementacji.
Spis treści:
- Selen – co to za pierwiastek i jakie pełni funkcje w organizmie?
- Selen a tarczyca – jak selen wpływa na pracę gruczołu?
- Suplementacja selenu – jak to robić bezpiecznie i efektywnie
- Suplementacja selenu – jak go przyjmować, z czym można łączyć
- Selen a tarczyca – podsumowanie
Selen – co to za pierwiastek i jakie pełni funkcje w organizmie?
Selen jest pierwiastkiem, który współuczestniczy m.in. w budowaniu odporności, jest elementem systemu antyoksydacyjnego, wpływa na męską płodność. Poprzez udział w prawidłowym funkcjonowaniu tarczycy, jest również częścią układu hormonalnego.
Istotnym mechanizmem, dzięki któremu selen może spełniać swoje funkcje, jest udział tego pierwiastka w budowie enzymów – selenoprotein, czyli katalizatorów warunkujących prawidłowy przebieg wielu reakcji chemicznych w organizmie.
Wyróżnia się trzy główne grupy enzymów, w których występuje selen. Są to:
- peroksydazy glutationowe – element systemu antyoksydacyjnego.
- dejonidazy jodotyroninowe – element prawidłowej przemiany hormonów tarczycy.
- reduktazy tioredoksynowe – zaangażowane są w ochronę komórki przed stresem oksydacyjnym i przeciwdziałanie nowotworzeniu. Biorą także udział w syntezie DNA oraz wpływają na proces apoptozy.
Ponadto w organizmie człowieka funkcjonuje kilkanaście pojedynczych selenoprotein pełniących różnorodne funkcje.
Selen a tarczyca – jak selen wpływa na pracę gruczołu?
Wpływ selenu na pracę tarczycy jest kluczowy. Enzymy, których częścią jest selen – dejonidazy jodotyroninowe– są niezbędne w przemianach hormonów tarczycy; poprzez usuwanie jodu wpływają na ich aktywację lub dezaktywację.
Dzięki działaniu dejonidazy, hormon tyroksyna (T4) ulega przekształceniu w trójjodotyroninę (T3), a następnie w dijodotyroninę. Różne izoformy dejonidazy zlokalizowane są w tarczycy, ale również w nerkach, wątrobie, sercu czy skórze.
U pacjentów z autoimmunologicznymi chorobami tarczycy selen powoduje obniżenie poziomu przeciwciał ATPO i ATG, oraz poprawia konwersję T4 do T3, co obserwuje się zwłaszcza na terenach ubogich w selen.
Dlatego ważnym jest, aby zapewnić organizmowi optymalny poziom selenu, chociaż badania wskazują, iż nawet w warunkach jego niedoboru poziom tych enzymów pozostaje niezmieniony, aby podtrzymać kluczowe dla funkcjonowania organizmu funkcje.
Suplementacja selenu – jak to robić bezpiecznie i efektywnie
| Pamiętaj: Zanim zaczniesz suplementować selen zrób badanie jego poziomu w organizmie. |
Rozpoczęcie suplementacji selenem powinno być poprzedzone oznaczeniem jego poziomu we krwi. Jeśli masz wystarczającą ilość selenu w diecie, nie musisz go zażywać dodatkowo, nawet jeśli masz chorobę tarczycy. Jego nadmiar może być szkodliwy; chorobą wywoływaną przez spożycie zbyt dużej ilości tego pierwiastka jest selenoza. Jej objawy to:
- biegunka,
- zmęczenie,
- bóle stawów,
- łamliwe paznokcie,
- wypadające włosy.
Zaprzestanie suplementacji i wydalenie nadmiaru selenu z organizmu powoduje ustępowanie objawów, chociaż zła kondycja włosów i paznokci utrzymuje się jeszcze przez ok. 3 miesiące po jej zakończeniu.
Warto wiedzieć, że:
- Nadmiar selenu może równie indukować stres oksydacyjny.
- Badanie poziomu selenu powinno być również wykonywane w trakcie suplementacji, aby kontrolować jego poziom w organizmie i modyfikować dawkę lub odstawić selen, gdy jego poziom zostanie wyrównany.
- Selenoza nie występuje w przypadku dostarczania selenu z dietą.
To może Cię zainteresować:
>> Choroby tarczycy i ich diagnostyka
Suplementacja selenu – jak go przyjmować, z czym można łączyć
Zanim zaczniesz suplementację, zwłaszcza w przypadku niewielkiego niedoboru, warto sięgnąć po produkty bogate w selen.
Należą do nich zwłaszcza orzechy brazylijskie, jednak warto tutaj zwrócić uwagę, że zawartość tego pierwiastka w orzechach będzie zależała od jego poziomu w glebie. Dlatego warto sięgać po orzechy pochodzące z Brazylii, które mogą zawierać nawet kilkunastokrotnie więcej selenu niż te pochodzące z Peru lub Boliwii (dlatego warto czytać etykiety).
Dobrym źródłem selenu są również drożdże, produkty zbożowe, ryby (tuńczyk, łosoś, makrela wędzona), jaja. Mniej selenu jest w mięsie, natomiast słabym jego źródłem są warzywa i owoce.
Jeśli niedobór selenu jest znaczny, należy sięgnąć po suplementację. Badania wskazują, że selen lepiej się wchłania w połączeniach organicznych, dlatego polecana jest L-selenometionina. Wspomagając się dodatkowymi źródłami selenu należy pamiętać, iż jest to pierwiastek wchodzący w interakcje z innymi makro- i mikreoelementami, co może skutkować kumulowaniem się ich aktywności lub jej osłabianiem. Więcej o tym w artykule: Jak łączyć witaminy i minerały? Synergizm i antagonizm składników odżywczych
Selen a tarczyca – podsumowanie
Selen rzeczywiście jest ważnym dla zdrowia tarczycy pierwiastkiem, wspierającym jej pracę zarówno u osób zdrowych, jak i u pacjentów z chorobami tarczycy. Jednak ze względu na realne ryzyko wystąpienia seleonozy – przez przedawkowanie tego pierwiastka w przypadku przyjmowania zbyt dużych dawek lub gdy przyjmuje się go, jak nie ma się niedoborów – należy być ostrożnym, zanim sięgnie się po suplement z selenem.
Przed suplementacją zawsze należy zrobić badanie poziomu selenu we krwi, może się bowiem okazać, że w naszym organizmie w ogóle nie ma jego niedoboru lub jest tak nieznaczny, że łatwiej, bezpieczniej i taniej będzie go uzupełnić wraz z dietą.
PIŚMIENNICTWO
- Klecha B., Bukowska B., Selen w organizmie człowieka – charakterystyka pierwiastka i potencjalne zastosowanie terapeutyczne, ORGANIZMIE CZŁOWIEKA, Bromat. Chem. Toksykol. – XLIX, 2016, 4, str. 818 – 829
- Gertig H., Przysławski J., Bromatologia. Zarys nauki o żywności i żywieniu. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015.
